Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    5. උක්‌ඛෙපකතවච්‌ඡත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    5. Ukkhepakatavacchattheragāthāvaṇṇanā

    උක්‌ඛෙපකතවච්‌ඡස්‌සාති ආයස්‌මතො උක්‌ඛෙපකතවච්‌ඡත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? සොපි කිර පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ විවට්‌ටූපනිස්‌සයං පුඤ්‌ඤං උපචිනන්‌තො ඉතො චතුනවුතෙ කප්‌පෙ සිද්‌ධත්‌ථස්‌ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො සත්‌ථාරං උද්‌දිස්‌ස මාළං කරොන්‌තස්‌ස පූගස්‌ස එකත්‌ථම්‌භං අලභන්‌තස්‌ස ථම්‌භං දත්‌වා සහායකිච්‌චං අකාසි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා අපරාපරං පුඤ්‌ඤානි කත්‌වා දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ සාවත්‌ථියං අඤ්‌ඤතරස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පුත්‌තො හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌ති, වච්‌ඡොතිස්‌ස ගොත්‌තතො ආගතනාමං. සො සත්‌ථු සන්‌තිකෙ ධම්‌මං සුත්‌වා පටිලද්‌ධසද්‌ධො පබ්‌බජිත්‌වා කොසලරට්‌ඨෙ ගාමකාවාසෙ වසන්‌තො ආගතාගතානං භික්‌ඛූනං සන්‌තිකෙ ධම්‌මං පරියාපුණාති. ‘‘අයං විනයො ඉදං සුත්‌තන්‌තං අයං අභිධම්‌මො’’ති පන පරිච්‌ඡෙදං න ජානාති. අථෙකදිවසං ආයස්‌මන්‌තං ධම්‌මසෙනාපතිං පුච්‌ඡිත්‌වා යථාපරිච්‌ඡෙදං සබ්‌බං සල්‌ලක්‌ඛෙසි. ධම්‌මසඞ්‌ගීතියා පුබ්‌බෙපි පිටකාදිසමඤ්‌ඤා පරියත්‌තිසද්‌ධම්‌මෙ වවත්‌ථිතා එව, යතො භික්‌ඛූනං විනයධරාදිවොහාරො. සො තෙපිටකං බුද්‌ධවචනං උග්‌ගණ්‌හන්‌තො පරිපුච්‌ඡන්‌තො තත්‌ථ වුත්‌තෙ රූපාරූපධම්‌මෙ සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙත්‌වා සම්‌මසන්‌තො නචිරස්‌සෙව අරහත්‌තං පාපුණි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.2.13-26) –

    Ukkhepakatavacchassāti āyasmato ukkhepakatavacchattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito catunavute kappe siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthāraṃ uddissa māḷaṃ karontassa pūgassa ekatthambhaṃ alabhantassa thambhaṃ datvā sahāyakiccaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, vacchotissa gottato āgatanāmaṃ. So satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kosalaraṭṭhe gāmakāvāse vasanto āgatāgatānaṃ bhikkhūnaṃ santike dhammaṃ pariyāpuṇāti. ‘‘Ayaṃ vinayo idaṃ suttantaṃ ayaṃ abhidhammo’’ti pana paricchedaṃ na jānāti. Athekadivasaṃ āyasmantaṃ dhammasenāpatiṃ pucchitvā yathāparicchedaṃ sabbaṃ sallakkhesi. Dhammasaṅgītiyā pubbepi piṭakādisamaññā pariyattisaddhamme vavatthitā eva, yato bhikkhūnaṃ vinayadharādivohāro. So tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhanto paripucchanto tattha vutte rūpārūpadhamme sallakkhetvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā sammasanto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.2.13-26) –

    ‘‘සිද්‌ධත්‌ථස්‌ස භගවතො, මහාපූගගණො අහු;

    ‘‘Siddhatthassa bhagavato, mahāpūgagaṇo ahu;

    සරණං ගතා ච තෙ බුද්‌ධං, සද්‌දහන්‌ති තථාගතං.

    Saraṇaṃ gatā ca te buddhaṃ, saddahanti tathāgataṃ.

    ‘‘සබ්‌බෙ සඞ්‌ගම්‌ම මන්‌තෙත්‌වා, මාළං කුබ්‌බන්‌ති සත්‌ථුනො;

    ‘‘Sabbe saṅgamma mantetvā, māḷaṃ kubbanti satthuno;

    එකත්‌ථම්‌භං අලභන්‌තා, විචිනන්‌ති බ්‍රහාවනෙ.

    Ekatthambhaṃ alabhantā, vicinanti brahāvane.

    ‘‘තෙහං අරඤ්‌ඤෙ දිස්‌වාන, උපගම්‌ම ගණං තදා;

    ‘‘Tehaṃ araññe disvāna, upagamma gaṇaṃ tadā;

    අඤ්‌ජලිං පග්‌ගහෙත්‌වාන, පටිපුච්‌ඡිං ගණං අහං.

    Añjaliṃ paggahetvāna, paṭipucchiṃ gaṇaṃ ahaṃ.

    ‘‘තෙ මෙ පුට්‌ඨා වියාකංසු, සීලවන්‌තො උපාසකා;

    ‘‘Te me puṭṭhā viyākaṃsu, sīlavanto upāsakā;

    මාළං මයං කත්‌තුකාමා, එකත්‌ථම්‌භො න ලබ්‌භති.

    Māḷaṃ mayaṃ kattukāmā, ekatthambho na labbhati.

    ‘‘එකත්‌ථම්‌භං මමං දෙථ, අහං දස්‌සාමි සත්‌ථුනො;

    ‘‘Ekatthambhaṃ mamaṃ detha, ahaṃ dassāmi satthuno;

    ආහරිස්‌සාමහං ථම්‌භං, අප්‌පොස්‌සුක්‌කා භවන්‌තු තෙ.

    Āharissāmahaṃ thambhaṃ, appossukkā bhavantu te.

    ‘‘තෙ මෙ ථම්‌භං පවෙච්‌ඡිංසු, පසන්‌නා තුට්‌ඨමානසා;

    ‘‘Te me thambhaṃ pavecchiṃsu, pasannā tuṭṭhamānasā;

    තතො පටිනිවත්‌තිත්‌වා, අගමංසු සකං ඝරං.

    Tato paṭinivattitvā, agamaṃsu sakaṃ gharaṃ.

    ‘‘අචිරං ගතෙ පූගගණෙ, ථම්‌භං අහාසහං තදා;

    ‘‘Aciraṃ gate pūgagaṇe, thambhaṃ ahāsahaṃ tadā;

    හට්‌ඨො හට්‌ඨෙන චිත්‌තෙන, පඨමං උස්‌සපෙසහං.

    Haṭṭho haṭṭhena cittena, paṭhamaṃ ussapesahaṃ.

    ‘‘තෙන චිත්‌තප්‌පසාදෙන, විමානං උපපජ්‌ජහං;

    ‘‘Tena cittappasādena, vimānaṃ upapajjahaṃ;

    උබ්‌බිද්‌ධං භවනං මය්‌හං, සත්‌තභූමං සමුග්‌ගතං.

    Ubbiddhaṃ bhavanaṃ mayhaṃ, sattabhūmaṃ samuggataṃ.

    ‘‘වජ්‌ජමානාසු භෙරීසු, පරිචාරෙමහං සදා;

    ‘‘Vajjamānāsu bherīsu, paricāremahaṃ sadā;

    පඤ්‌චපඤ්‌ඤාසකප්‌පම්‌හි, රාජා ආසිං යසොධරො.

    Pañcapaññāsakappamhi, rājā āsiṃ yasodharo.

    ‘‘තත්‌ථාපි භවනං මය්‌හං, සත්‌තභූමං සමුග්‌ගතං;

    ‘‘Tatthāpi bhavanaṃ mayhaṃ, sattabhūmaṃ samuggataṃ;

    කූටාගාරවරූපෙතං, එකත්‌ථම්‌භං මනොරමං.

    Kūṭāgāravarūpetaṃ, ekatthambhaṃ manoramaṃ.

    ‘‘එකවීසතිකප්‌පම්‌හි , උදෙනො නාම ඛත්‌තියො;

    ‘‘Ekavīsatikappamhi , udeno nāma khattiyo;

    තත්‍රාපි භවනං මය්‌හං, සත්‌තභූමං සමුග්‌ගතං.

    Tatrāpi bhavanaṃ mayhaṃ, sattabhūmaṃ samuggataṃ.

    ‘‘යං යං යොනුපපජ්‌ජාමි, දෙවත්‌තං අථ මානුසං;

    ‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;

    අනුභොමි සුඛං සබ්‌බං, එකත්‌ථම්‌භස්‌සිදං ඵලං.

    Anubhomi sukhaṃ sabbaṃ, ekatthambhassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘චතුන්‌නවුතිතො කප්‌පෙ, යං ථම්‌භමදදං තදා;

    ‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ thambhamadadaṃ tadā;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, එකත්‌ථම්‌භස්‌සිදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, ekatthambhassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    අරහත්‌තං පන පත්‌වා කතකිච්‌චත්‌තා අකිලාසුභාවෙ ඨිතො අත්‌තනො සන්‌තිකං උපගතානං ගහට්‌ඨපබ්‌බජිතානං අනුකම්‌පං උපාදාය තෙපිටකං බුද්‌ධවචනං වීමංසිත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙසි. දෙසෙන්‌තො ච එකදිවසං අත්‌තානං පරං විය කත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො –

    Arahattaṃ pana patvā katakiccattā akilāsubhāve ṭhito attano santikaṃ upagatānaṃ gahaṭṭhapabbajitānaṃ anukampaṃ upādāya tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ vīmaṃsitvā dhammaṃ desesi. Desento ca ekadivasaṃ attānaṃ paraṃ viya katvā dassento –

    65.

    65.

    ‘‘උක්‌ඛෙපකතවච්‌ඡස්‌ස, සඞ්‌කලිතං බහූහි වස්‌සෙහි;

    ‘‘Ukkhepakatavacchassa, saṅkalitaṃ bahūhi vassehi;

    තං භාසති ගහට්‌ඨානං, සුනිසින්‌නො උළාරපාමොජ්‌ජො’’ති. – ගාථං අභාසි;

    Taṃ bhāsati gahaṭṭhānaṃ, sunisinno uḷārapāmojjo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;

    තත්‌ථ උක්‌ඛෙපකතවච්‌ඡස්‌සාති කතඋක්‌ඛෙපවච්‌ඡස්‌ස, භික්‌ඛුනො සන්‌තිකෙ විසුං විසුං උග්‌ගහිතං විනයපදෙසං සුත්‌තපදෙසං අභිධම්‌මපදෙසඤ්‌ච යථාපරිච්‌ඡෙදං විනයසුත්‌තාභිධම්‌මානංයෙව උපරි ඛිපිත්‌වා සජ්‌ඣායනවසෙන තත්‌ථ තත්‌ථෙව පක්‌ඛිපිත්‌වා ඨිතවච්‌ඡෙනාති අත්‌ථො කරණත්‌ථෙ හි ඉදං සාමිවචනං. සඞ්‌කලිතං බහූහි වස්‌සෙහීති බහුකෙහි සංවච්‌ඡරෙහි සම්‌පිණ්‌ඩනවසෙන හදයෙ ඨපිතං. ‘‘සඞ්‌ඛලිත’’න්‌තිපි පාඨො, සඞ්‌ඛලිතං විය කතං එකාබද්‌ධවසෙන වාචුග්‌ගතං කතං. යං බුද්‌ධවචනන්‌ති වචනසෙසො. න්‌ති තං පරියත්‌තිධම්‌මං භාසති කථෙති. ගහට්‌ඨානන්‌ති තෙසං යෙභුය්‍යතාය වුත්‌තං. සුනිසින්‌නොති තස්‌මිං ධම්‌මෙ සම්‌මා නිච්‌චලො නිසින්‌නො, ලාභසක්‌කාරාදිං අපච්‌චාසීසන්‌තො කෙවලං විමුත්‌තායතනසීසෙයෙව ඨත්‌වා කථෙතීති අත්‌ථො. තෙනාහ ‘‘උළාරපාමොජ්‌ජො’’ති ඵලසමාපත්‌තිසුඛවසෙන ධම්‌මදෙසනාවසෙනෙව ච උප්‌පන්‌නඋළාරපාමොජ්‌ජොති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං –

    Tattha ukkhepakatavacchassāti kataukkhepavacchassa, bhikkhuno santike visuṃ visuṃ uggahitaṃ vinayapadesaṃ suttapadesaṃ abhidhammapadesañca yathāparicchedaṃ vinayasuttābhidhammānaṃyeva upari khipitvā sajjhāyanavasena tattha tattheva pakkhipitvā ṭhitavacchenāti attho karaṇatthe hi idaṃ sāmivacanaṃ. Saṅkalitaṃ bahūhi vassehīti bahukehi saṃvaccharehi sampiṇḍanavasena hadaye ṭhapitaṃ. ‘‘Saṅkhalita’’ntipi pāṭho, saṅkhalitaṃ viya kataṃ ekābaddhavasena vācuggataṃ kataṃ. Yaṃ buddhavacananti vacanaseso. Tanti taṃ pariyattidhammaṃ bhāsati katheti. Gahaṭṭhānanti tesaṃ yebhuyyatāya vuttaṃ. Sunisinnoti tasmiṃ dhamme sammā niccalo nisinno, lābhasakkārādiṃ apaccāsīsanto kevalaṃ vimuttāyatanasīseyeva ṭhatvā kathetīti attho. Tenāha ‘‘uḷārapāmojjo’’ti phalasamāpattisukhavasena dhammadesanāvaseneva ca uppannauḷārapāmojjoti. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘යථා යථාවුසො භික්‌ඛු, යථාසුතං යථාපරියත්‌තං ධම්‌මං විත්‌ථාරෙන පරෙසං දෙසෙති තථා තථා සො තස්‌මිං ධම්‌මෙ ලභති අත්‌ථවෙදං, ලභති ධම්‌මවෙදං, ලභති ධම්‌මූපසංහිතං පාමොජ්‌ජ’’න්‌තිආදි (දී. නි. 3.355).

    ‘‘Yathā yathāvuso bhikkhu, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti tathā tathā so tasmiṃ dhamme labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojja’’ntiādi (dī. ni. 3.355).

    උක්‌ඛෙපකතවච්‌ඡත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Ukkhepakatavacchattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 5. උක්‌ඛෙපකතවච්‌ඡත්‌ථෙරගාථා • 5. Ukkhepakatavacchattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact