| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာ
Upajjhāyavattakathā
၆၄-၅. အနုပဇ္ဈာယကာတိ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယကေန ဂရုနာ ဝိရဟိတာ။ အနာကပ္ပသမ္ပန္နာတိ န အာကပ္ပေန သမ္ပန္နာ; သမဏသာရုပ္ပာစာရဝိရဟိတာတိ အတ္ထော ။ ဥပရိဘောဇနေတိ ဘောဇနသ္သ ဥပရိ။ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ပိဏ္ဍာယ စရဏကပတ္တံ။ တသ္မိဉ္ဟိ မနုသ္သာ ဥစ္ဆိဋ္ဌသညိနော, တသ္မာ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝာ ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ပတ္တံ ဥပနာမေန္တီတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဥပဇ္ဈာယန္တိ ဥပဇ္ဈာယံ ဂဟေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ပုတ္တစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေသ္သတီတိ ပုတ္တော မေ အယန္တိ ဧဝံ ဂေဟသ္သိတပေမဝသေန စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေသ္သတိ။ ဧသ နယော ဒုတိယပဒေပိ။ သဂာရဝာ သပ္ပတိသ္သာတိ ဂရုဘာဝဉ္စေဝ ဇေဋ္ဌကဘာဝဉ္စ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ။ သဘာဂဝုတ္တိနောတိ သဘာဂဇီဝိကာ။ သာဟူတိ ဝာတိအာဒီနိ ပဉ္စ ပဒာနိ ဥပဇ္ဈာယဘာဝသမ္ပဋိစ္ဆနဝေဝစနာနိ။ ကာယေန ဝိညာပေတီတိ ဧဝံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ ဘန္တေ ဟောဟီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တေ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘သာဟူ’’တိအာဒီသု ပဉ္စသု ပဒေသု ယသ္သ ကသ္သစိ ပဒသ္သ ဝသေန ကာယေန ဝာ ဝာစာယ ဝာ ကာယဝာစာဟိ ဝာ ‘‘ဂဟိတော တယာ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏံ ဝိညာပေတိ, ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော။ ဣဒမေဝ ဟိ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏံ, ယဒိဒံ ဥပဇ္ဈာယသ္သ ဣမေသု ပဉ္စသု ပဒေသု ယသ္သ ကသ္သစိ ပဒသ္သ ဝာစာယ ဝာ သာဝနံ ကာယေန ဝာ အတ္ထဝိညာပနန္တိ။ ကေစိ ပန သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ န တံ ပမာဏံ, အာယာစနဒာနမတ္တေန ဟိ ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော, န ဧတ္ထ သမ္ပဋိစ္ဆနံ အင္ဂံ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေနာပိ န ကေဝလံ ဣမိနာ မေ ပဒေန ဥပဇ္ဈာယော ဂဟိတောတိ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ ဒာနိ ထေရော မယ္ဟံ ဘာရော, အဟမ္ပိ ထေရသ္သ ဘာရော’’တိ ဣဒမ္ပိ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ။
64-5.Anupajjhāyakāti vajjāvajjaṃ upanijjhāyakena garunā virahitā. Anākappasampannāti na ākappena sampannā; samaṇasāruppācāravirahitāti attho . Uparibhojaneti bhojanassa upari. Uttiṭṭhapattanti piṇḍāya caraṇakapattaṃ. Tasmiñhi manussā ucchiṭṭhasaññino, tasmā uttiṭṭhapattanti vuttaṃ. Atha vā uṭṭhahitvā pattaṃ upanāmentīti evampettha attho daṭṭhabbo. Anujānāmi bhikkhave upajjhāyanti upajjhāyaṃ gahetuṃ anujānāmīti attho. Puttacittaṃ upaṭṭhapessatīti putto me ayanti evaṃ gehassitapemavasena cittaṃ upaṭṭhapessati. Esa nayo dutiyapadepi. Sagāravā sappatissāti garubhāvañceva jeṭṭhakabhāvañca upaṭṭhapetvā. Sabhāgavuttinoti sabhāgajīvikā. Sāhūti vātiādīni pañca padāni upajjhāyabhāvasampaṭicchanavevacanāni. Kāyena viññāpetīti evaṃ saddhivihārikena ‘‘upajjhāyo me bhante hohī’’ti tikkhattuṃ vutte sace upajjhāyo ‘‘sāhū’’tiādīsu pañcasu padesu yassa kassaci padassa vasena kāyena vā vācāya vā kāyavācāhi vā ‘‘gahito tayā upajjhāyo’’ti upajjhāyaggahaṇaṃ viññāpeti, gahito hoti upajjhāyo. Idameva hi ettha upajjhāyaggahaṇaṃ, yadidaṃ upajjhāyassa imesu pañcasu padesu yassa kassaci padassa vācāya vā sāvanaṃ kāyena vā atthaviññāpananti. Keci pana sādhūti sampaṭicchanaṃ sandhāya vadanti. Na taṃ pamāṇaṃ, āyācanadānamattena hi gahito hoti upajjhāyo, na ettha sampaṭicchanaṃ aṅgaṃ. Saddhivihārikenāpi na kevalaṃ iminā me padena upajjhāyo gahitoti ñātuṃ vaṭṭati. ‘‘Ajjatagge dāni thero mayhaṃ bhāro, ahampi therassa bhāro’’ti idampi ñātuṃ vaṭṭati.
၆၆. တတ္ရာယံ သမ္မာဝတ္တနာတိ ယံ ဝုတ္တံ သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ, တတ္ရ အယံ သမ္မာဝတ္တနာ။ ကာလသ္သေဝ ဥဋ္ဌာယ ဥပာဟနာ ဩမုဉ္စိတ္ဝာတိ သစသ္သ ပစ္စူသကာလေ စင္ကမနတ္ထာယ ဝာ ဓောတပာဒပရိဟရဏတ္ထာယ ဝာ ပဋိမုက္ကာ ဥပာဟနာ ပာဒဂတာ ဟောန္တိ, တာ ကာလသ္သေဝ ဥဋ္ဌာယ အပနေတ္ဝာ။ ဒန္တကဋ္ဌံ ဒာတဗ္ဗန္တိ မဟန္တံ မဇ္ဈိမံ ခုဒ္ဒကန္တိ တီဏိ ဒန္တကဋ္ဌာနိ ဥပနေတ္ဝာ တတော ယံ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဂဏ္ဟာတိ, စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တာဒိသမေဝ ဒာတဗ္ဗံ။ သစေ အနိယမံ ကတ္ဝာ ယံ ဝာ တံ ဝာ ဂဏ္ဟာတိ, အထ ယာဒိသံ လဘတိ တာဒိသံ ဒာတဗ္ဗံ။
66.Tatrāyaṃ sammāvattanāti yaṃ vuttaṃ sammā vattitabbanti, tatra ayaṃ sammāvattanā. Kālasseva uṭṭhāya upāhanā omuñcitvāti sacassa paccūsakāle caṅkamanatthāya vā dhotapādapariharaṇatthāya vā paṭimukkā upāhanā pādagatā honti, tā kālasseva uṭṭhāya apanetvā. Dantakaṭṭhaṃ dātabbanti mahantaṃ majjhimaṃ khuddakanti tīṇi dantakaṭṭhāni upanetvā tato yaṃ tīṇi divasāni gaṇhāti, catutthadivasato paṭṭhāya tādisameva dātabbaṃ. Sace aniyamaṃ katvā yaṃ vā taṃ vā gaṇhāti, atha yādisaṃ labhati tādisaṃ dātabbaṃ.
မုခောဒကံ ဒာတဗ္ဗန္တိ သီတဉ္စ ဥဏ္ဟဉ္စ ဥဒကံ ဥပနေတ္ဝာ တတော ယံ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဝဠဉ္ဇေတိ, စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တာဒိသမေဝ မုခဓောဝနောဒကံ ဒာတဗ္ဗံ။ သစေ အနိယမံ ကတ္ဝာ ယံ ဝာ တံ ဝာ ဂဏ္ဟာတိ, အထ ယာဒိသံ လဘတိ တာဒိသံ ဒာတဗ္ဗံ။ သစေ ဒုဝိဓမ္ပိ ဝဠဉ္ဇေတိ, ဒုဝိဓမ္ပိ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ဥဒကံ မုခဓောဝနဋ္ဌာနေ ဌပေတ္ဝာ ဝစ္စကုဋိတော ပဋ္ဌာယ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ထေရေ ဝစ္စကုဋိံ ဂတေ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ; ဧဝံ ပရိဝေဏံ အသုညံ ဟောတိ။ ထေရေ ဝစ္စကုဋိတော အနိက္ခန္တေယေဝ အာသနံ ပညပေတဗ္ဗံ။ သရီရကိစ္စံ ကတ္ဝာ အာဂန္တ္ဝာ တသ္မိံ နိသိန္နသ္သ ‘‘သစေ ယာဂု ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ဥက္လာပောတိ ကေနစိ ကစဝရေန သင္ကိဏ္ဏော, သစေ ပန အညော ကစဝရော နတ္ထိ, ဥဒကဖုသိတာနေဝ ဟောန္တိ, ဟတ္ထေနပိ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗော။
Mukhodakaṃ dātabbanti sītañca uṇhañca udakaṃ upanetvā tato yaṃ tīṇi divasāni vaḷañjeti, catutthadivasato paṭṭhāya tādisameva mukhadhovanodakaṃ dātabbaṃ. Sace aniyamaṃ katvā yaṃ vā taṃ vā gaṇhāti, atha yādisaṃ labhati tādisaṃ dātabbaṃ. Sace duvidhampi vaḷañjeti, duvidhampi upanetabbaṃ. Udakaṃ mukhadhovanaṭṭhāne ṭhapetvā vaccakuṭito paṭṭhāya sammajjitabbaṃ. There vaccakuṭiṃ gate pariveṇaṃ sammajjitabbaṃ; evaṃ pariveṇaṃ asuññaṃ hoti. There vaccakuṭito anikkhanteyeva āsanaṃ paññapetabbaṃ. Sarīrakiccaṃ katvā āgantvā tasmiṃ nisinnassa ‘‘sace yāgu hotī’’tiādinā nayena vuttavattaṃ kātabbaṃ. Uklāpoti kenaci kacavarena saṅkiṇṇo, sace pana añño kacavaro natthi, udakaphusitāneva honti, hatthenapi pamajjitabbo.
သဂုဏံ ကတ္ဝာတိ ဒ္ဝေ စီဝရာနိ ဧကတော ကတ္ဝာ, တာ ဧကတော ကတာ ဒ္ဝေပိ သင္ဃာဋိယော ဒာတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗဉ္ဟိ စီဝရံ သင္ဃဋိတတ္တာ ‘‘သင္ဃာဋီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သင္ဃာဋိယော ဒာတဗ္ဗာ’’တိ။ နာတိဒူရေ ဂန္တဗ္ဗံ နာစ္စာသန္နေတိ ဧတ္ထ သစေ ဥပဇ္ဈာယံ နိဝတ္တိတ္ဝာ ဩလောကေန္တံ ဧကေန ဝာ ဒ္ဝီဟိ ဝာ ပဒဝီတိဟာရေဟိ သမ္ပာပုဏာတိ, ဧတ္တာဝတာ နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ ဂတော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပတ္တပရိယာပန္နံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ သစေ ဥပဇ္ဈာယေန ဘိက္ခာစာရေ ယာဂုယာ ဝာ ဘတ္တေ ဝာ လဒ္ဓေ ပတ္တော ဥဏ္ဟော ဝာ ဘာရိကော ဝာ ဟောတိ, အတ္တနော ပတ္တံ တသ္သ ဒတ္ဝာ သော ပတ္တော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ န ဥပဇ္ဈာယသ္သ ဘဏမာနသ္သ အန္တရန္တရာ ကထာ ဩပာတေတဗ္ဗာတိ အန္တရဃရေ ဝာ အညတ္ရ ဝာ ဘဏမာနသ္သ အနိဋ္ဌိတေ တသ္သ ဝစနေ အညာ ကထာ န သမုဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ စ ပန ယတ္ထ ယတ္ထ နကာရေန ပဋိသေဓော ကရိယတိ, သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယဉ္ဟိ ခန္ဓကဓမ္မတာ။ အာပတ္တိသာမန္တာ ဘဏမာနောတိ ပဒသောဓမ္မဒုဋ္ဌုလ္လာဒိဝသေန အာပတ္တိယာ အာသန္နဝာစံ ဘဏမာနော။ နိဝာရေတဗ္ဗောတိ ‘‘ကိံ ဘန္တေ ဤဒိသံ နာမ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, အာပတ္တိ န ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တေန ဝိယ ဝာရေတဗ္ဗော။ ဝာရေသ္သာမီတိ ပန ကတ္ဝာ ‘‘မဟလ္လက, မာ ဧဝံ ဘဏာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။
Saguṇaṃ katvāti dve cīvarāni ekato katvā, tā ekato katā dvepi saṅghāṭiyo dātabbā. Sabbañhi cīvaraṃ saṅghaṭitattā ‘‘saṅghāṭī’’ti vuccati. Tena vuttaṃ – ‘‘saṅghāṭiyo dātabbā’’ti. Nātidūre gantabbaṃ nāccāsanneti ettha sace upajjhāyaṃ nivattitvā olokentaṃ ekena vā dvīhi vā padavītihārehi sampāpuṇāti, ettāvatā nātidūre nāccāsanne gato hotīti veditabbaṃ. Pattapariyāpannaṃ paṭiggahetabbanti sace upajjhāyena bhikkhācāre yāguyā vā bhatte vā laddhe patto uṇho vā bhāriko vā hoti, attano pattaṃ tassa datvā so patto gahetabboti attho. Na upajjhāyassa bhaṇamānassa antarantarā kathā opātetabbāti antaraghare vā aññatra vā bhaṇamānassa aniṭṭhite tassa vacane aññā kathā na samuṭṭhāpetabbā. Ito paṭṭhāya ca pana yattha yattha nakārena paṭisedho kariyati, sabbattha dukkaṭāpatti veditabbā. Ayañhi khandhakadhammatā. Āpattisāmantā bhaṇamānoti padasodhammaduṭṭhullādivasena āpattiyā āsannavācaṃ bhaṇamāno. Nivāretabboti ‘‘kiṃ bhante īdisaṃ nāma vattuṃ vaṭṭati, āpatti na hotī’’ti evaṃ pucchantena viya vāretabbo. Vāressāmīti pana katvā ‘‘mahallaka, mā evaṃ bhaṇā’’ti na vattabbo.
ပဌမတရံ အာဂန္တ္ဝာတိ သစေ အာသန္နေ ဂာမော ဟောတိ, ဝိဟာရေ ဝာ ဂိလာနော ဘိက္ခု ဟောတိ, ဂာမတော ပဌမတရံ အာဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဒူရေ ဂာမော ဟောတိ, ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆန္တော နတ္ထိ, တေနေဝ သဒ္ဓိံ ဂာမတော နိက္ခမိတ္ဝာ စီဝရေန ပတ္တံ ဝေဌေတ္ဝာ အန္တရာမဂ္ဂတော ပဌမတရံ အာဂန္တဗ္ဗံ ။ ဧဝံ နိဝတ္တန္တေန ပဌမတရံ အာဂန္တ္ဝာ အာသနပညာပနာဒိ သဗ္ဗံ ကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ။ သိန္နံ ဟောတီတိ တိန္တံ သေဒဂ္ဂဟိတံ။ စတုရင္ဂုလံ ကဏ္ဏံ ဥသ္သာရေတ္ဝာတိ ကဏ္ဏံ စတုရင္ဂုလပ္ပမာဏံ အတိရေကံ ကတ္ဝာ ဧဝံ စီဝရံ သံဟရိတဗ္ဗံ။ ကိံ ကာရဏာ? မာ မဇ္ဈေ ဘင္ဂော အဟောသီတိ။ သမံ ကတ္ဝာ သံဟရိတသ္သ ဟိ မဇ္ဈေ ဘင္ဂော ဟောတိ, တတော နိစ္စံ ဘိဇ္ဇမာနံ ဒုဗ္ဗလံ ဟောတိ တံ နိဝာရဏတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယထာ အဇ္ဇ ဘင္ဂဋ္ဌာနေယေဝ သ္ဝေ န ဘိဇ္ဇတိ, တထာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ စတုရင္ဂုလံ ဥသ္သာရေတ္ဝာ သံဟရိတဗ္ဗံ။ ဩဘောဂေ ကာယဗန္ဓနံ ကာတဗ္ဗန္တိ ကာယဗန္ဓနံ သံဟရိတ္ဝာ စီဝရဘောဂေ ပက္ခိပိတ္ဝာ ဌပေတဗ္ဗံ။
Paṭhamataraṃ āgantvāti sace āsanne gāmo hoti, vihāre vā gilāno bhikkhu hoti, gāmato paṭhamataraṃ āgantabbaṃ. Sace dūre gāmo hoti, upajjhāyena saddhiṃ āgacchanto natthi, teneva saddhiṃ gāmato nikkhamitvā cīvarena pattaṃ veṭhetvā antarāmaggato paṭhamataraṃ āgantabbaṃ . Evaṃ nivattantena paṭhamataraṃ āgantvā āsanapaññāpanādi sabbaṃ kiccaṃ kātabbaṃ. Sinnaṃ hotīti tintaṃ sedaggahitaṃ. Caturaṅgulaṃ kaṇṇaṃ ussāretvāti kaṇṇaṃ caturaṅgulappamāṇaṃ atirekaṃ katvā evaṃ cīvaraṃ saṃharitabbaṃ. Kiṃ kāraṇā? Mā majjhe bhaṅgo ahosīti. Samaṃ katvā saṃharitassa hi majjhe bhaṅgo hoti, tato niccaṃ bhijjamānaṃ dubbalaṃ hoti taṃ nivāraṇatthametaṃ vuttaṃ. Tasmā yathā ajja bhaṅgaṭṭhāneyeva sve na bhijjati, tathā divase divase caturaṅgulaṃ ussāretvā saṃharitabbaṃ. Obhoge kāyabandhanaṃ kātabbanti kāyabandhanaṃ saṃharitvā cīvarabhoge pakkhipitvā ṭhapetabbaṃ.
သစေ ပိဏ္ဍပာတော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ယော ဂာမေယေဝ ဝာ အန္တရဃရေ ဝာ ပဋိက္ကမနေ ဝာ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ အာဂစ္ဆတိ, ပိဏ္ဍံ ဝာ န လဘတိ, တသ္သ ပိဏ္ဍပာတော န ဟောတိ, ဂာမေ အဘုတ္တသ္သ ပန လဒ္ဓဘိက္ခသ္သ ဝာ ဟောတိ; တသ္မာ ‘‘သစေ ပိဏ္ဍပာတော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သစေပိ တသ္သ န ဟောတိ, ဘုဉ္ဇိတုကာမော စ ဟောတိ, ဥဒကံ ဒတ္ဝာ အတ္တနာ လဒ္ဓတောပိ ပိဏ္ဍပာတော ဥပနေတဗ္ဗော။ ပာနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဘုဉ္ဇမာနော တိက္ခတ္တုံ ‘‘ပာနီယံ ဘန္တေ အာဟရိယတူ’’တိ ပာနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သစေ ကာလော အတ္ထိ, ဥပဇ္ဈာယေ ဘုတ္တေ သယံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ဥပကဋ္ဌော ကာလော, ပာနီယံ ဥပဇ္ဈာယသ္သ သန္တိကေ ဌပေတ္ဝာ သယမ္ပိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။
Sacepiṇḍapāto hotīti ettha yo gāmeyeva vā antaraghare vā paṭikkamane vā bhuñjitvā āgacchati, piṇḍaṃ vā na labhati, tassa piṇḍapāto na hoti, gāme abhuttassa pana laddhabhikkhassa vā hoti; tasmā ‘‘sace piṇḍapāto hotī’’tiādi vuttaṃ. Sacepi tassa na hoti, bhuñjitukāmo ca hoti, udakaṃ datvā attanā laddhatopi piṇḍapāto upanetabbo. Pānīyena pucchitabboti bhuñjamāno tikkhattuṃ ‘‘pānīyaṃ bhante āhariyatū’’ti pānīyena pucchitabbo. Sace kālo atthi, upajjhāye bhutte sayaṃ bhuñjitabbaṃ. Sace upakaṭṭho kālo, pānīyaṃ upajjhāyassa santike ṭhapetvā sayampi bhuñjitabbaṃ.
အနန္တရဟိတာယာတိ တဋ္ဋိကဓမ္မခဏ္ဍာဒီသု ယေန ကေနစိ အနတ္ထတာယ ပံသုသက္ခရမိသ္သာယ ဘူမိယာ ပတ္ထော န ဌပေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ သစေ ပန ကာဠဝဏ္ဏကတာ ဝာ သုဓာဗဒ္ဓာ ဝာ ဟောတိ နိရဇမတ္တိကာ, တထာရူပာယ ဘူမိယာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဓောတဝာလိကာယပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပံသုရဇသက္ခရာဒီသု န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ရ ပန ပဏ္ဏံ ဝာ အာဓာရကံ ဝာ ဌပေတ္ဝာ တတ္ရ နိက္ခိပိတဗ္ဗော။ ပာရတော အန္တံ ဩရတော ဘောဂန္တိ ဣဒံ စီဝရဝံသာဒီနံ ဟေဋ္ဌာ ဟတ္ထံ ပဝေသေတ္ဝာ အဘိမုခေန ဟတ္ထေန သဏိကံ နိက္ခိပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အန္တေ ပန ဂဟေတ္ဝာ ဘောဂေန စီဝရဝံသာဒီနံ ဥပရိ နိက္ခိပန္တသ္သ ဘိတ္တိယံ ဘောဂော ပဋိဟညတိ, တသ္မာ တထာ န ကာတဗ္ဗံ။
Anantarahitāyāti taṭṭikadhammakhaṇḍādīsu yena kenaci anatthatāya paṃsusakkharamissāya bhūmiyā pattho na ṭhapetabboti attho. Sace pana kāḷavaṇṇakatā vā sudhābaddhā vā hoti nirajamattikā, tathārūpāya bhūmiyā ṭhapetuṃ vaṭṭati. Dhotavālikāyapi ṭhapetuṃ vaṭṭati. Paṃsurajasakkharādīsu na vaṭṭati. Tatra pana paṇṇaṃ vā ādhārakaṃ vā ṭhapetvā tatra nikkhipitabbo. Pārato antaṃ orato bhoganti idaṃ cīvaravaṃsādīnaṃ heṭṭhā hatthaṃ pavesetvā abhimukhena hatthena saṇikaṃ nikkhipanatthaṃ vuttaṃ. Ante pana gahetvā bhogena cīvaravaṃsādīnaṃ upari nikkhipantassa bhittiyaṃ bhogo paṭihaññati, tasmā tathā na kātabbaṃ.
စုဏ္ဏံ သန္နေတဗ္ဗန္တိ န္ဟာနစုဏ္ဏံ ဥဒကေန တေမေတ္ဝာ ပိဏ္ဍိ ကာတဗ္ဗာ။ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဧကသ္မိံ နိဒ္ဓူမေ ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗံ။ ဇန္တာဃရေ ပရိကမ္မံ နာမ အင္ဂာရမတ္တိကဥဏ္ဟောဒကဒာနာဒိကံ သဗ္ဗံ ကိစ္စံ။ ဥဒကေပိ ပရိကမ္မန္တိ အင္ဂပစ္စင္ဂဃံသနာဒိကံ သဗ္ဗံ ကိစ္စံ။ ပာနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဇန္တာဃရေ ဥဏ္ဟသန္တာပေန ပိပာသာ ဟောတိ, တသ္မာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။
Cuṇṇaṃ sannetabbanti nhānacuṇṇaṃ udakena temetvā piṇḍi kātabbā. Ekamantaṃ nikkhipitabbanti ekasmiṃ niddhūme ṭhāne ṭhapetabbaṃ. Jantāghare parikammaṃ nāma aṅgāramattikauṇhodakadānādikaṃ sabbaṃ kiccaṃ. Udakepi parikammanti aṅgapaccaṅgaghaṃsanādikaṃ sabbaṃ kiccaṃ. Pānīyena pucchitabboti jantāghare uṇhasantāpena pipāsā hoti, tasmā pucchitabbo.
သစေ ဥသ္သဟတီတိ သစေ ပဟောတိ; န ကေနစိ ဂေလညေန အဘိဘူတော ဟောတိ; အဂိလာနေန ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန သဋ္ဌိဝသ္သေနာပိ သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ, အနာဒရေန အကရောန္တသ္သ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။ နကာရပဋိသံယုတ္တေသု ပန ပဒေသု ဂိလာနသ္သာပိ ပဋိက္ခိတ္တကိရိယံ ကရောန္တသ္သ ဒုက္ကဋမေဝ။ အပ္ပဋိဃံသန္တေနာတိ ဘူမိယံ အပ္ပဋိဃံသန္တေန။ ကဝာဋပိဋ္ဌန္တိ ကဝာဋဉ္စ ပိဋ္ဌသင္ဃာတဉ္စ အစ္ဆုပန္တေန။ သန္တာနကန္တိ ယံကိဉ္စိ ကီဋကုလာဝကမက္ကဋကသုတ္တာဒိ။ ဥလ္လောကာ ပဌမံ ဩဟာရေတဗ္ဗန္တိ ဥလ္လောကတော ပဌမံ ဥလ္လောကံ အာဒိံကတ္ဝာ အဝဟရိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အာလောကသန္ဓိကဏ္ဏဘာဂာတိ အာလောကသန္ဓိဘာဂာ စ ကဏ္ဏဘာဂာ စ အန္တရဗာဟိရဝာတပာနကဝာဋကာနိ စ ဂဗ္ဘသ္သ စ စတ္တာရော ကောဏာ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။
Sace ussahatīti sace pahoti; na kenaci gelaññena abhibhūto hoti; agilānena hi saddhivihārikena saṭṭhivassenāpi sabbaṃ upajjhāyavattaṃ kātabbaṃ, anādarena akarontassa vattabhede dukkaṭaṃ. Nakārapaṭisaṃyuttesu pana padesu gilānassāpi paṭikkhittakiriyaṃ karontassa dukkaṭameva. Appaṭighaṃsantenāti bhūmiyaṃ appaṭighaṃsantena. Kavāṭapiṭṭhanti kavāṭañca piṭṭhasaṅghātañca acchupantena. Santānakanti yaṃkiñci kīṭakulāvakamakkaṭakasuttādi. Ullokā paṭhamaṃ ohāretabbanti ullokato paṭhamaṃ ullokaṃ ādiṃkatvā avaharitabbanti attho. Ālokasandhikaṇṇabhāgāti ālokasandhibhāgā ca kaṇṇabhāgā ca antarabāhiravātapānakavāṭakāni ca gabbhassa ca cattāro koṇā pamajjitabbāti attho.
ယထာပညတ္တံ ပညပေတဗ္ဗန္တိ ယထာ ပဌမံ ပညတ္တံ အဟောသိ, တထေဝ ပညပေတဗ္ဗံ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိ ယထာပညတ္တံ သလ္လက္ခေတ္ဝာ နီဟရိတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ပုရိမဝတ္တံ ပညတ္တံ။ သစေ ပန ပဌမံ အဇာနန္တေန ကေနစိ ပညတ္တံ အဟောသိ, သမန္တတော ဘိတ္တိံ ဒ္ဝင္ဂုလမတ္တေန ဝာ တိဝင္ဂုလမတ္တေန ဝာ မောစေတ္ဝာ ပညပေတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္ဟိ ပညာပနဝတ္တံ။ သစေ ကဋသာရကော ဟောတိ အတိမဟန္တော စ, ဆိန္ဒိတ္ဝာ ကောဋိံ နိဝတ္တေတ္ဝာ ဗန္ဓိတ္ဝာ ပညပေတဗ္ဗော။ သစေ ကောဋိံ နိဝတ္တေတ္ဝာ ဗန္ဓိတုံ န ဇာနာတိ, န ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ ပုရတ္ထိမာ ဝာတပာနာ ထကေတဗ္ဗာတိ ပုရတ္ထိမာယ ဝာတပာနာ ထကေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သေသာပိ ဝာတပာနာ ထကေတဗ္ဗာ။
Yathāpaññattaṃpaññapetabbanti yathā paṭhamaṃ paññattaṃ ahosi, tatheva paññapetabbaṃ. Etadatthameva hi yathāpaññattaṃ sallakkhetvā nīharitvā ekamantaṃ nikkhipitabbanti purimavattaṃ paññattaṃ. Sace pana paṭhamaṃ ajānantena kenaci paññattaṃ ahosi, samantato bhittiṃ dvaṅgulamattena vā tivaṅgulamattena vā mocetvā paññapetabbaṃ. Idañhi paññāpanavattaṃ. Sace kaṭasārako hoti atimahanto ca, chinditvā koṭiṃ nivattetvā bandhitvā paññapetabbo. Sace koṭiṃ nivattetvā bandhituṃ na jānāti, na chinditabbo. Puratthimā vātapānā thaketabbāti puratthimāya vātapānā thaketabbā. Evaṃ sesāpi vātapānā thaketabbā.
ဝူပကာသေတဗ္ဗောတိ အညတ္ထ နေတဗ္ဗော။ ဝူပကာသာပေတဗ္ဗောတိ အညော ဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ထေရံ ဂဟေတ္ဝာ အညတ္ထ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝိဝေစေတဗ္ဗန္တိ ဝိသ္သဇ္ဇာပေတဗ္ဗံ။ ဝိဝေစာပေတဗ္ဗန္တိ အညော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ထေရံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝိသ္သဇ္ဇာပေဟီ’’တိ။ ဥသ္သုက္ကံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပရိဝာသဒာနတ္ထံ သော သော ဘိက္ခု ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ယာစိတဗ္ဗော။ သစေ အတ္တနာ ပဋိဗလော ဟောတိ, အတ္တနာဝ ဒာတဗ္ဗော။ နော စေ ပဋိဗလော ဟောတိ, အညေန ဒာပေတဗ္ဗော။ ကိန္တိ နု ခောတိ ကေန နု ခော ဥပာယေန။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ လဟုကာယ ဝာ ပရိဏာမေယ္ယာတိ ဥက္ခေပနီယံ အကတ္ဝာ တဇ္ဇနီယံ ဝာ နိယသ္သံ ဝာ ကရေယ္ယာတိ အတ္ထော။ တေန ဟိ ‘‘ဥပဇ္ဈာယသ္သ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကတ္တုကာမော သင္ဃော’’တိ ဉတ္ဝာ ဧကမေကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ‘‘မာ ဘန္တေ အမ္ဟာကံ ဥပဇ္ဈာယသ္သ ကမ္မံ ကရိတ္ထာ’’တိ ယာစိတဗ္ဗာ။ သစေ ကရောန္တိယေဝ, ‘‘တဇ္ဇနီယံ ဝာ နိယသ္သံ ဝာ ကရောထာ’’တိ ယာစိတဗ္ဗာ။ သစေ ကရောန္တိယေဝ, အထ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘သမ္မာ ဝတ္တထ ဘန္တေ’’တိ ယာစိတဗ္ဗော။ ဣတိ တံ သမ္မာ ဝတ္တာပေတ္ဝာ ‘‘ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘေထ ဘန္တေ ကမ္မ’’န္တိ ဘိက္ခူ ယာစိတဗ္ဗာ။
Vūpakāsetabboti aññattha netabbo. Vūpakāsāpetabboti añño bhikkhu vattabbo ‘‘theraṃ gahetvā aññattha gacchā’’ti vivecetabbanti vissajjāpetabbaṃ. Vivecāpetabbanti añño vattabbo ‘‘theraṃ diṭṭhigataṃ vissajjāpehī’’ti. Ussukkaṃ kātabbanti parivāsadānatthaṃ so so bhikkhu upasaṅkamitvā yācitabbo. Sace attanā paṭibalo hoti, attanāva dātabbo. No ce paṭibalo hoti, aññena dāpetabbo. Kinti nu khoti kena nu kho upāyena. Esa nayo sabbattha. Lahukāya vāpariṇāmeyyāti ukkhepanīyaṃ akatvā tajjanīyaṃ vā niyassaṃ vā kareyyāti attho. Tena hi ‘‘upajjhāyassa ukkhepanīyakammaṃ kattukāmo saṅgho’’ti ñatvā ekamekaṃ bhikkhuṃ upasaṅkamitvā ‘‘mā bhante amhākaṃ upajjhāyassa kammaṃ karitthā’’ti yācitabbā. Sace karontiyeva, ‘‘tajjanīyaṃ vā niyassaṃ vā karothā’’ti yācitabbā. Sace karontiyeva, atha upajjhāyo ‘‘sammā vattatha bhante’’ti yācitabbo. Iti taṃ sammā vattāpetvā ‘‘paṭippassambhetha bhante kamma’’nti bhikkhū yācitabbā.
သမ္ပရိဝတ္တကံ သမ္ပရိဝတ္တကန္တိ သမ္ပရိဝတ္တေတ္ဝာ သမ္ပရိဝတ္တေတ္ဝာ။ န စ အစ္ဆိန္နေ ထေဝေ ပက္ကမိတဗ္ဗန္တိ ယဒိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ရဇနံ ဂဠတိ, န တာဝ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ န ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ ဧကစ္စသ္သ ပတ္တော ဒာတဗ္ဗောတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယသ္သ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလဝသေန ကထိတံ။ န ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ ဂာမော ပဝိသိတဗ္ဗောတိ ပိဏ္ဍာယ ဝာ အညေန ဝာ ကရဏီယေန ပဝိသိတုကာမေန အာပုစ္ဆိတ္ဝာဝ ပဝိသိတဗ္ဗော။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ကာလသ္သေဝ ဝုဋ္ဌာယ ဒူရံ ဘိက္ခာစာရံ ဂန္တုကာမော ဟောတိ, ‘‘ဒဟရာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တူ’’တိ ဝတ္ဝာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အဝတ္ဝာ ဂတေ ပရိဝေဏံ ဂန္တ္ဝာ ဥပဇ္ဈာယံ အပသ္သန္တေန ဂာမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဂာမံ ပဝိသန္တောပိ ပသ္သတိ, ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ အာပုစ္ဆိတုံယေဝ ဝဋ္ဋတိ။
Samparivattakaṃ samparivattakanti samparivattetvā samparivattetvā. Na ca acchinne theve pakkamitabbanti yadi appamattakampi rajanaṃ gaḷati, na tāva pakkamitabbaṃ. Na upajjhāyaṃ anāpucchā ekaccassa patto dātabbotiādi sabbaṃ upajjhāyassa visabhāgapuggalavasena kathitaṃ. Na upajjhāyaṃ anāpucchā gāmo pavisitabboti piṇḍāya vā aññena vā karaṇīyena pavisitukāmena āpucchitvāva pavisitabbo. Sace upajjhāyo kālasseva vuṭṭhāya dūraṃ bhikkhācāraṃ gantukāmo hoti, ‘‘daharā piṇḍāya pavisantū’’ti vatvā gantabbaṃ. Avatvā gate pariveṇaṃ gantvā upajjhāyaṃ apassantena gāmaṃ pavisituṃ vaṭṭati. Sace gāmaṃ pavisantopi passati, diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya āpucchituṃyeva vaṭṭati.
န သုသာနံ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဝာသတ္ထာယ ဝာ ဒသ္သနတ္ထာယ ဝာ န ဂန္တဗ္ဗံ။ န ဒိသာ ပက္ကမိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ပက္ကမိတုကာမေန ကမ္မံ အာစိက္ခိတ္ဝာ ယာဝတတိယံ ယာစိတဗ္ဗော။ သစေ အနုဇာနာတိ, သာဓု; နော စေ အနုဇာနာတိ, တံ နိသ္သာယ ဝသတော စသ္သ ဥဒ္ဒေသော ဝာ ပရိပုစ္ဆာ ဝာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝာ န သမ္ပဇ္ဇတိ, ဥပဇ္ဈာယော ဗာလော ဟောတိ အဗ္ယတ္တော, ကေဝလံ အတ္တနော သန္တိကေ ဝသာပေတုကာမတာယ ဧဝ ဂန္တုံ န ဒေတိ, ဧဝရူပေ နိဝာရေန္တေပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝုဋ္ဌာနမသ္သ အာဂမေတဗ္ဗန္တိ ဂေလညတော ဝုဋ္ဌာနံ အသ္သ အာဂမေတဗ္ဗံ; န ကတ္ထစိ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အညော ဘိက္ခု ဥပဋ္ဌာကော အတ္ထိ, ဘေသဇ္ဇံ ပရိယေသိတ္ဝာ တသ္သ ဟတ္ထေ ဒတ္ဝာ ‘‘ဘန္တေ အယံ ဥပဋ္ဌဟိသ္သတီ’’တိ ဝတ္ဝာ ဂန္တဗ္ဗံ။
Na susānaṃ gantabbanti vāsatthāya vā dassanatthāya vā na gantabbaṃ. Na disā pakkamitabbāti ettha pakkamitukāmena kammaṃ ācikkhitvā yāvatatiyaṃ yācitabbo. Sace anujānāti, sādhu; no ce anujānāti, taṃ nissāya vasato cassa uddeso vā paripucchā vā kammaṭṭhānaṃ vā na sampajjati, upajjhāyo bālo hoti abyatto, kevalaṃ attano santike vasāpetukāmatāya eva gantuṃ na deti, evarūpe nivārentepi gantuṃ vaṭṭati. Vuṭṭhānamassa āgametabbanti gelaññato vuṭṭhānaṃ assa āgametabbaṃ; na katthaci gantabbaṃ. Sace añño bhikkhu upaṭṭhāko atthi, bhesajjaṃ pariyesitvā tassa hatthe datvā ‘‘bhante ayaṃ upaṭṭhahissatī’’ti vatvā gantabbaṃ.
ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာ နိဋ္ဌိတာ။
Upajjhāyavattakathā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝဂ္ဂပာဠိ • Mahāvaggapāḷi / ၁၅. ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာ • 15. Upajjhāyavattakathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ • Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ • Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ • Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၁၅. ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာ • 15. Upajjhāyavattakathā
