| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
උරුවෙලපාටිහාරියකථාවණ්‌ණනා
Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
37-38. පාළියං අගරූති භාරියං න සියාති අත්‌ථො. උභින්‌නං සජොතිභූතානන්‌ති උභොසු සජොතිභූතෙසු. පත්‌තෙ පක්‌ඛිපීති තං නාගං නිහතතෙජං ධම්‌මදෙසනාය සන්‌තප්‌පෙත්‌වා සරණසීලානි දත්‌වා සකලරත්‌තිං භගවන්‌තං පයිරුපාසිත්‌වා ඨිතං ජටිලානං දස්‌සනත්‌ථං පත්‌තෙ පක්‌ඛිපි, න අහිතුණ්‌ඩිකො විය බලක්‌කාරෙනාති වෙදිතබ්‌බං. යත්‍ර හි නාමාති යො නාම.
37-38. Pāḷiyaṃ agarūti bhāriyaṃ na siyāti attho. Ubhinnaṃ sajotibhūtānanti ubhosu sajotibhūtesu. Patte pakkhipīti taṃ nāgaṃ nihatatejaṃ dhammadesanāya santappetvā saraṇasīlāni datvā sakalarattiṃ bhagavantaṃ payirupāsitvā ṭhitaṃ jaṭilānaṃ dassanatthaṃ patte pakkhipi, na ahituṇḍiko viya balakkārenāti veditabbaṃ. Yatra hi nāmāti yo nāma.
39. අජ්‌ජණ්‌හොති අජ්‌ජ එකදිවසං. අග්‌ගිසාලම්‌හීති අග්‍යාගාරෙ. සුමනානං බුද්‌ධානං මනසා සදිසො මනො අස්‌සාති සුමනමනසො. අධිචිත්‌තොති මහාකරුණාදීහි අධිචිත්‌තො. උදිච්‌ඡරෙති උල්‌ලොකෙසුං, පරිවාරෙසුන්‌ති අත්‌ථො. අනෙකවණ්‌ණා අච්‌චියොති ඡබ්‌බණ්‌ණරංසියො වුත්‌තා. අහං තෙ ධුවභත්‌තෙන පටිමානනං කරිස්‌සාමීති සෙසො.
39.Ajjaṇhoti ajja ekadivasaṃ. Aggisālamhīti agyāgāre. Sumanānaṃ buddhānaṃ manasā sadiso mano assāti sumanamanaso. Adhicittoti mahākaruṇādīhi adhicitto. Udicchareti ullokesuṃ, parivāresunti attho. Anekavaṇṇā acciyoti chabbaṇṇaraṃsiyo vuttā. Ahaṃ te dhuvabhattena paṭimānanaṃ karissāmīti seso.
40. අභික්‌කන්‌තාය රත්‌තියාති පරික්‌ඛීණාය රත්‌තියා, මජ්‌ඣරත්‌තිසමයෙති අත්‌ථො. අභික්‌කන්‌තවණ්‌ණාති අභිරූපච්‌ඡවිවණ්‌ණා. කෙවලකප්‌පන්‌ති එත්‌ථ කෙවල-සද්‌දස්‌ස අනවසෙසත්‌ථො, කප්‌ප-සද්‌දස්‌ස සමන්‌තභාවො, තස්‌මා අනවසෙසං සමන්‌තතො වනසණ්‌ඩන්‌ති අත්‌ථො. චතුද්‌දිසාති චතූසු දිසාසු. යත්‍ර හි නාමාති යං නාම.
40.Abhikkantāyarattiyāti parikkhīṇāya rattiyā, majjharattisamayeti attho. Abhikkantavaṇṇāti abhirūpacchavivaṇṇā. Kevalakappanti ettha kevala-saddassa anavasesattho, kappa-saddassa samantabhāvo, tasmā anavasesaṃ samantato vanasaṇḍanti attho. Catuddisāti catūsu disāsu. Yatra hi nāmāti yaṃ nāma.
43. අඞ්‌ගමගධාති අඞ්‌ගමගධරට්‌ඨවාසිනො. ඉද්‌ධිපාටිහාරියන්‌ති අභිඤ්‌ඤිද්‌ධියෙව පටිපක්‌ඛානං තිත්‌ථියානං, වෙනෙය්‍යසත්‌තගතදොසානඤ්‌ච හරණතො අපනයනතො පාටිහාරියං, තං තං වා සත්‌තහිතං පටිච්‌ච හරිතබ්‌බං පවත්‌තෙතබ්‌බන්‌ති පටිහාරියං, තදෙව පාටිහාරියං. ඉද්‌ධි එව පාටිහාරියං ඉද්‌ධිපාටිහාරියං.
43.Aṅgamagadhāti aṅgamagadharaṭṭhavāsino. Iddhipāṭihāriyanti abhiññiddhiyeva paṭipakkhānaṃ titthiyānaṃ, veneyyasattagatadosānañca haraṇato apanayanato pāṭihāriyaṃ, taṃ taṃ vā sattahitaṃ paṭicca haritabbaṃ pavattetabbanti paṭihāriyaṃ, tadeva pāṭihāriyaṃ. Iddhi eva pāṭihāriyaṃ iddhipāṭihāriyaṃ.
44. පංසුකූලං උප්‌පන්‌නං හොතීති පුණ්‌ණාය දාසියා සරීරං පරික්‌ඛිපිත්‌වා ඡඩ්‌ඩිතං සාණමයං කිමිකුලාකුලං පරියෙසනවසෙන උප්‌පන්‌නං හොති, යං භගවා භූමිං කම්‌පෙන්‌තො පාරුපිත්‌වා පච්‌ඡා මහාකස්‌සපත්‌ථෙරස්‌ස අදාසි, තං සන්‌ධායෙතං වුත්‌තන්‌ති වදන්‌ති. කත්‌ථ නු ඛොතිආදිපරිවිතක්‌කො ජටිලානං විවිධපාටිහාරියදස්‌සනත්‌ථං කතො. පාණිනා ඛණන්‌තො විය ඉද්‌ධියා මත්‌තිකං අපනෙත්‌වා දින්‌නත්‌තා වුත්‌තං ‘‘පාණිනා පොක්‌ඛරණිං ඛණිත්‌වා’’ති.
44.Paṃsukūlaṃ uppannaṃ hotīti puṇṇāya dāsiyā sarīraṃ parikkhipitvā chaḍḍitaṃ sāṇamayaṃ kimikulākulaṃ pariyesanavasena uppannaṃ hoti, yaṃ bhagavā bhūmiṃ kampento pārupitvā pacchā mahākassapattherassa adāsi, taṃ sandhāyetaṃ vuttanti vadanti. Kattha nu khotiādiparivitakko jaṭilānaṃ vividhapāṭihāriyadassanatthaṃ kato. Pāṇinā khaṇanto viya iddhiyā mattikaṃ apanetvā dinnattā vuttaṃ ‘‘pāṇinā pokkharaṇiṃ khaṇitvā’’ti.
46. ඵාලියන්‌තු, කස්‌සප, කට්‌ඨානීති උරුවෙලකස්‌සපෙන නිවෙදිතෙ එවමවොචාති දට්‌ඨබ්‌බං. එවං සෙසෙසුපි.
46.Phāliyantu, kassapa, kaṭṭhānīti uruvelakassapena nivedite evamavocāti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ sesesupi.
49. අන්‌තරට්‌ඨකාසු හිමපාතසමයෙති එත්‌ථ මාඝමාසස්‌ස අවසානෙ චතස්‌සො, ඵග්‌ගුණමාසස්‌ස ආදිම්‌හි චතස්‌සොති එවං උභින්‌නං මාසානං අන්‌තරෙ අට්‌ඨරත්‌තියො අන්‌තරට්‌ඨකා නාම. තාසු අන්‌තරට්‌ඨකාසු රත්‌තීසු හිමපාතකාලෙ. උම්‌මුජ්‌ජනනිමුජ්‌ජනම්‌පි සහසා තදුභයකරණවසෙන වුත්‌තං.
49.Antaraṭṭhakāsuhimapātasamayeti ettha māghamāsassa avasāne catasso, phagguṇamāsassa ādimhi catassoti evaṃ ubhinnaṃ māsānaṃ antare aṭṭharattiyo antaraṭṭhakā nāma. Tāsu antaraṭṭhakāsu rattīsu himapātakāle. Ummujjananimujjanampi sahasā tadubhayakaraṇavasena vuttaṃ.
50. උදකවාහකොති උදකොඝො. රෙණුහතායාති රජොකිණ්‌ණාය, අතින්‌තායාති අත්‌ථො. නාවායාති කුල්‌ලෙන. ඉදං නු ත්‌වං මහාසමණාති ඉධ නු ත්‌වං. ධ-කාරස්‌ස ද-කාරං, අනුසාරඤ්‌ච කත්‌වා ‘‘ඉදං නූ’’ති වුත්‌තං ‘‘එකමිදාහ’’න්‌තිආදීසු (දී. නි. 1.165, 265) විය. ‘‘ඉමස්‌මිං පදෙසෙ ත්‌වං නු ඛො ඨිතොසී’’ති පුච්‌ඡි. අයමහමස්‌මීති අයමහං ඉධ ඨිතොස්‌මීති අත්‌ථො.
50.Udakavāhakoti udakogho. Reṇuhatāyāti rajokiṇṇāya, atintāyāti attho. Nāvāyāti kullena. Idaṃ nu tvaṃ mahāsamaṇāti idha nu tvaṃ. Dha-kārassa da-kāraṃ, anusārañca katvā ‘‘idaṃ nū’’ti vuttaṃ ‘‘ekamidāha’’ntiādīsu (dī. ni. 1.165, 265) viya. ‘‘Imasmiṃ padese tvaṃ nu kho ṭhitosī’’ti pucchi. Ayamahamasmīti ayamahaṃ idha ṭhitosmīti attho.
51. චිරපටිකාති චිරකාලතො පට්‌ඨාය. කෙසමිස්‌සං සබ්‌බං පරික්‌ඛාරං උදකෙ පවාහෙත්‌වාතිපි යොජෙතබ්‌බං. අරණිකමණ්‌ඩලුආදිකා තාපසපරික්‌ඛාරා ඛාරී නාම, තංහරණකකාජං ඛාරිකාජං නාම. අග්‌ගිහුතමිස්‌සන්‌ති අග්‌ගිපූජොපකරණසහිතං.
51.Cirapaṭikāti cirakālato paṭṭhāya. Kesamissaṃ sabbaṃ parikkhāraṃ udake pavāhetvātipi yojetabbaṃ. Araṇikamaṇḍaluādikā tāpasaparikkhārā khārī nāma, taṃharaṇakakājaṃ khārikājaṃ nāma. Aggihutamissanti aggipūjopakaraṇasahitaṃ.
52-3. උපසග්‌ගොති උපද්‌දවො. ‘‘අඩ්‌ඪුඩ්‌ඪානි පාටිහාරියසහස්‌සානී’’ති ඉදං නාගදමනාදීනි පන්‌නරස පාටිහාරියානි වජ්‌ජෙත්‌වා වුත්‌තං අප්‌පකමධිකං ගණනූපගං න හොතීති.
52-3.Upasaggoti upaddavo. ‘‘Aḍḍhuḍḍhāni pāṭihāriyasahassānī’’ti idaṃ nāgadamanādīni pannarasa pāṭihāriyāni vajjetvā vuttaṃ appakamadhikaṃ gaṇanūpagaṃ na hotīti.
54. ගයායන්‌ති ගයානාමිකාය නදියා අදූරභවත්‌තා ගාමො ඉත්‌ථිලිඞ්‌ගවසෙන ගයා නාම ජාතො, තස්‌සං. ගයාසීසෙති එවංනාමකෙ පිට්‌ඨිපාසාණෙ.
54.Gayāyanti gayānāmikāya nadiyā adūrabhavattā gāmo itthiliṅgavasena gayā nāma jāto, tassaṃ. Gayāsīseti evaṃnāmake piṭṭhipāsāṇe.
‘‘යමිදං චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සපච්‌චයා…පෙ.… සුඛං වා’’තිආදිනා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණවීථිචිත්‌තෙසු සොමනස්‌සදොමනස්‌සඋපෙක්‌ඛාවෙදනාමුඛෙන සෙසාරූපක්‌ඛන්‌ධානම්‌පි ආදිත්‌තතං දස්‌සෙති. එස නයො සෙසෙසුපි. මනොති භවඞ්‌ගචිත්‌තං මනොද්‌වාරස්‌ස අධිප්‌පෙතත්‌තා. මනොවිඤ්‌ඤාණන්‌ති මනොද්‌වාරවීථිපඅයාපන්‌නමෙව ගහිතං.
‘‘Yamidaṃ cakkhusamphassapaccayā…pe… sukhaṃ vā’’tiādinā cakkhuviññāṇavīthicittesu somanassadomanassaupekkhāvedanāmukhena sesārūpakkhandhānampi ādittataṃ dasseti. Esa nayo sesesupi. Manoti bhavaṅgacittaṃ manodvārassa adhippetattā. Manoviññāṇanti manodvāravīthipaayāpannameva gahitaṃ.
උරුවෙලපාටිහාරියකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi / 12. උරුවෙලපාටිහාරියකථා • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / උරුවෙලපාටිහාරියකථා • Uruvelapāṭihāriyakathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā
උරුවෙලපාටිහාරියකථාවණ්‌ණනා • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
ආදිත්‌තපරියායසුත්‌තවණ්‌ණනා • Ādittapariyāyasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / උරුවෙලපාටිහාරියකථාවණ්‌ණනා • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 12. උරුවෙලපාටිහාරියකථා • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā
