Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    10. උත්‌තියත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    10. Uttiyattheragāthāvaṇṇanā

    ආබාධෙ මෙ සමුප්‌පන්‌නෙති ආයස්‌මතො උත්‌තියත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? සො කිර පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ විවට්‌ටූපනිස්‌සයං පුඤ්‌ඤං උපචිනන්‌තො ඉතො චතුනවුතෙ කප්‌පෙ සිද්‌ධත්‌ථස්‌ස භගවතො කාලෙ චන්‌දභාගාය නදියා මහාරූපො සුසුමාරො හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌තො. සො පාරං ගන්‌තුං නදියා තීරං උපගතං භගවන්‌තං දිස්‌වා පසන්‌නචිත්‌තො පාරං නෙතුකාමො තීරසමීපෙ නිපජ්‌ජි. භගවා තස්‌ස අනුකම්‌පාය පිට්‌ඨියං පාදෙ ඨපෙසි. සො හට්‌ඨො උදග්‌ගො පීතිවෙගෙන දිගුණුස්‌සාහො හුත්‌වා සොතං ඡින්‌දන්‌තො සීඝෙන ජවෙන භගවන්‌තං පරතීරං නෙසි. භගවා තස්‌ස චිත්‌තප්‌පසාදං ඔලොකෙත්‌වා ‘‘අයං ඉතො චුතො දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා තතො පට්‌ඨාය සුගතීසුයෙව සංසරන්‌තො ඉතො චතුනවුතෙ කප්‌පෙ අමතං පාපුණිස්‌සතී’’ති බ්‍යාකරිත්‌වා පක්‌කාමි.

    Ābādhe me samuppanneti āyasmato uttiyattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito catunavute kappe siddhatthassa bhagavato kāle candabhāgāya nadiyā mahārūpo susumāro hutvā nibbatto. So pāraṃ gantuṃ nadiyā tīraṃ upagataṃ bhagavantaṃ disvā pasannacitto pāraṃ netukāmo tīrasamīpe nipajji. Bhagavā tassa anukampāya piṭṭhiyaṃ pāde ṭhapesi. So haṭṭho udaggo pītivegena diguṇussāho hutvā sotaṃ chindanto sīghena javena bhagavantaṃ paratīraṃ nesi. Bhagavā tassa cittappasādaṃ oloketvā ‘‘ayaṃ ito cuto devaloke nibbattitvā tato paṭṭhāya sugatīsuyeva saṃsaranto ito catunavute kappe amataṃ pāpuṇissatī’’ti byākaritvā pakkāmi.

    සො තථා සුගතීසුයෙව පරිබ්‌භමන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ සාවත්‌ථියං අඤ්‌ඤතරස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පුත්‌තො හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌ති උත්‌තියො නාම නාමෙන. සො වයප්‌පත්‌තො ‘‘අමතං පරියෙසිස්‌සාමී’’ති පරිබ්‌බාජකො හුත්‌වා විචරන්‌තො එකදිවසං භගවන්‌තං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ධම්‌මං සුත්‌වා සාසනෙ පබ්‌බජිත්‌වාපි සීලාදීනං අවිසොධිතත්‌තා විසෙසං නිබ්‌බත්‌තෙතුං අසක්‌කොන්‌තො අඤ්‌ඤෙ භික්‌ඛූ විසෙසං නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා අඤ්‌ඤං බ්‍යාකරොන්‌තෙ දිස්‌වා සත්‌ථාරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා සඞ්‌ඛෙපෙනෙව ඔවාදං යාචි. සත්‌ථාපි තස්‌ස ‘‘තස්‌මාතිහ ත්‌වං, උත්‌තිය, ආදිමෙව විසොධෙහී’’තිආදිනා (සං. නි. 5.369) සඞ්‌ඛෙපෙනෙව ඔවාදං අදාසි. සො තස්‌ස ඔවාදෙ ඨත්‌වා විපස්‌සනං ආරභි. තස්‌ස ආරද්‌ධවිපස්‌සනස්‌ස ආබාධො උප්‌පජ්‌ජි. උප්‌පන්‌නෙ පන ආබාධෙ සඤ්‌ජාතසංවෙගො වීරියාරම්‌භවත්‌ථුං කත්‌වා විපස්‌සනාය කම්‌මං කරොන්‌තො විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.3.169-179) –

    So tathā sugatīsuyeva paribbhamanto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti uttiyo nāma nāmena. So vayappatto ‘‘amataṃ pariyesissāmī’’ti paribbājako hutvā vicaranto ekadivasaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā sāsane pabbajitvāpi sīlādīnaṃ avisodhitattā visesaṃ nibbattetuṃ asakkonto aññe bhikkhū visesaṃ nibbattetvā aññaṃ byākaronte disvā satthāraṃ upasaṅkamitvā saṅkhepeneva ovādaṃ yāci. Satthāpi tassa ‘‘tasmātiha tvaṃ, uttiya, ādimeva visodhehī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.369) saṅkhepeneva ovādaṃ adāsi. So tassa ovāde ṭhatvā vipassanaṃ ārabhi. Tassa āraddhavipassanassa ābādho uppajji. Uppanne pana ābādhe sañjātasaṃvego vīriyārambhavatthuṃ katvā vipassanāya kammaṃ karonto vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.3.169-179) –

    ‘‘චන්‌දභාගානදීතීරෙ, සුසුමාරො අහං තදා;

    ‘‘Candabhāgānadītīre, susumāro ahaṃ tadā;

    සගොචරපසුතොහං, නදිතිත්‌ථං අගච්‌ඡහං.

    Sagocarapasutohaṃ, nadititthaṃ agacchahaṃ.

    ‘‘සිද්‌ධත්‌ථො තම්‌හි සමයෙ, සයම්‌භූ අග්‌ගපුග්‌ගලො;

    ‘‘Siddhattho tamhi samaye, sayambhū aggapuggalo;

    නදිං තරිතුකාමො සො, නදිතිත්‌ථං උපාගමි.

    Nadiṃ taritukāmo so, nadititthaṃ upāgami.

    ‘‘උපගතෙ ච සම්‌බුද්‌ධෙ, අහම්‌පි තත්‌ථුපාගමිං;

    ‘‘Upagate ca sambuddhe, ahampi tatthupāgamiṃ;

    උපගන්‌ත්‌වාන සම්‌බුද්‌ධං, ඉමං වාචං උදීරයිං.

    Upagantvāna sambuddhaṃ, imaṃ vācaṃ udīrayiṃ.

    ‘‘අභිරූහ මහාවීර, තාරෙස්‌සාමි අහං තුවං;

    ‘‘Abhirūha mahāvīra, tāressāmi ahaṃ tuvaṃ;

    පෙත්‌තිකං විසයං මය්‌හං, අනුකම්‌ප මහාමුනි.

    Pettikaṃ visayaṃ mayhaṃ, anukampa mahāmuni.

    ‘‘මම උග්‌ගජ්‌ජනං සුත්‌වා, අභිරූහි මහාමුනි;

    ‘‘Mama uggajjanaṃ sutvā, abhirūhi mahāmuni;

    හට්‌ඨො හට්‌ඨෙන චිත්‌තෙන, තාරෙසිං ලොකනායකං.

    Haṭṭho haṭṭhena cittena, tāresiṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘නදියා පාරිමෙ තීරෙ, සිද්‌ධත්‌ථො ලොකනායකො;

    ‘‘Nadiyā pārime tīre, siddhattho lokanāyako;

    අස්‌සාසෙසි මමං තත්‌ථ, අමතං පාපුණිස්‌සති.

    Assāsesi mamaṃ tattha, amataṃ pāpuṇissati.

    ‘‘තම්‌හා කායා චවිත්‌වාන, දෙවලොකං අගච්‌ඡහං;

    ‘‘Tamhā kāyā cavitvāna, devalokaṃ agacchahaṃ;

    දිබ්‌බසුඛං අනුභවිං, අච්‌ඡරාහි පුරක්‌ඛතො.

    Dibbasukhaṃ anubhaviṃ, accharāhi purakkhato.

    ‘‘සත්‌තක්‌ඛත්‌තුඤ්‌ච දෙවින්‌දො, දෙවරජ්‌ජමකාසහං;

    ‘‘Sattakkhattuñca devindo, devarajjamakāsahaṃ;

    තීණික්‌ඛත්‌තුං චක්‌කවත්‌තී, මහියා ඉස්‌සරො අහුං.

    Tīṇikkhattuṃ cakkavattī, mahiyā issaro ahuṃ.

    ‘‘විවෙකමනුයුත්‌තොහං , නිපකො ච සුසංවුතො;

    ‘‘Vivekamanuyuttohaṃ , nipako ca susaṃvuto;

    ධාරෙමි අන්‌තිමං දෙහං, සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධසාසනෙ.

    Dhāremi antimaṃ dehaṃ, sammāsambuddhasāsane.

    ‘‘චතුන්‌නවුතිතො කප්‌පෙ, තාරෙසිං යං නරාසභං;

    ‘‘Catunnavutito kappe, tāresiṃ yaṃ narāsabhaṃ;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, තරණාය ඉදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, taraṇāya idaṃ phalaṃ.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    අරහත්‌තං පන පත්‌වා අත්‌තනො සම්‌මා පටිපත්‌තියා පරිපුණ්‌ණාකාරවිභාවනමුඛෙන අඤ්‌ඤං බ්‍යාකරොන්‌තො ‘‘ආබාධෙ මෙ සමුප්‌පන්‌නෙ’’ති ගාථං අභාසි.

    Arahattaṃ pana patvā attano sammā paṭipattiyā paripuṇṇākāravibhāvanamukhena aññaṃ byākaronto ‘‘ābādhe me samuppanne’’ti gāthaṃ abhāsi.

    30. තත්‌ථ ආබාධෙ මෙ සමුප්‌පන්‌නෙති සරීරස්‌ස ආබාධනතො ‘‘ආබාධො’’ති ලද්‌ධනාමෙ විසභාගධාතුක්‌ඛොභහෙතුකෙ රොගෙ මය්‌හං සඤ්‌ජාතෙ. සති මෙ උදපජ්‌ජථාති ‘‘උප්‌පන්‌නො ඛො මෙ ආබාධො, ඨානං ඛො පනෙතං විජ්‌ජති, යදිදං ආබාධො වඩ්‌ඪෙය්‍ය. යාව පනායං ආබාධො න වඩ්‌ඪති, හන්‌දාහං වීරියං ආරභාමි ‘අප්‌පත්‌තස්‌ස පත්‌තියා අනධිගතස්‌ස අධිගමාය අසච්‌ඡිකතස්‌ස සච්‌ඡිකිරියායා’’’ති වීරියාරම්‌භවත්‌ථුභූතා සති තස්‌සෙව ආබාධස්‌ස වසෙන දුක්‌ඛාය වෙදනාය පීළියමානස්‌ස මය්‌හං උදපාදි. තෙනාහ ‘‘ආබොධො මෙ සමුප්‌පන්‌නො, කාලො මෙ නප්‌පමජ්‌ජිතු’’න්‌ති. එවං උප්‌පන්‌නඤ්‌හි සතිං අඞ්‌කුසං කත්‌වා අයං ථෙරො අරහත්‌තං පත්‌තොති.

    30. Tattha ābādhe me samuppanneti sarīrassa ābādhanato ‘‘ābādho’’ti laddhanāme visabhāgadhātukkhobhahetuke roge mayhaṃ sañjāte. Sati me udapajjathāti ‘‘uppanno kho me ābādho, ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yadidaṃ ābādho vaḍḍheyya. Yāva panāyaṃ ābādho na vaḍḍhati, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi ‘appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā’’’ti vīriyārambhavatthubhūtā sati tasseva ābādhassa vasena dukkhāya vedanāya pīḷiyamānassa mayhaṃ udapādi. Tenāha ‘‘ābodho me samuppanno, kālo me nappamajjitu’’nti. Evaṃ uppannañhi satiṃ aṅkusaṃ katvā ayaṃ thero arahattaṃ pattoti.

    උත්‌තියත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Uttiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    තතියවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 10. උත්‌තියත්‌ථෙරගාථා • 10. Uttiyattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact