| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
8-9. වාචාසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා
8-9. Vācāsuttādivaṇṇanā
198-9. අට්‌ඨමෙ අඞ්‌ගෙහීති කාරණෙහි. අඞ්‌ගීයන්‌ති හෙතුභාවෙන ඤායන්‌තීති අඞ්‌ගානි, කාරණානි. කාරණත්‌ථෙ ච අඞ්‌ග-සද්‌දො. පඤ්‌චහීති හෙතුම්‌හි නිස්‌සක්‌කවචනං. සමන්‌නාගතාති සමනුආගතා පවත්‌තා යුත්‌තා ච. වාචාති සමුල්‌ලපන-වාචා. යා ‘‘වාචා ගිරා බ්‍යප්‌පථො’’ති (ධ. ස. 636) ච, ‘‘නෙලා කණ්‌ණසුඛා’’ති (දී. නි. 1.9) ච ආගච්‌ඡති. යා පන ‘‘වාචාය චෙ කතං කම්‌ම’’න්‌ති (ධ. ස. අට්‌ඨ. 1 කායකම්‌මද්‌වාර) එවං විඤ්‌ඤත්‌ති ච, ‘‘යා චතූහි වචීදුච්‌චරිතෙහි ආරති…පෙ.… අයං වුච්‌චති සම්‌මාවාචා’’ති (ධ. ස. 299) එවං විරති ච, ‘‘ඵරුසවාචා, භික්‌ඛවෙ, ආසෙවිතා භාවිතා බහුලීකතා නිරයසංවත්‌තනිකා හොතී’’ති (අ. නි. 8.40) එවං චෙතනා ච වාචාති ආගතා, න සා ඉධ අධිප්‌පෙතා. කස්‌මා? අභාසිතබ්‌බතො. ‘‘සුභාසිතා හොති, නො දුබ්‌භාසිතා’’ති හි වුත්‌තං. සුභාසිතාති සුට්‌ඨු භාසිතා. තෙනස්‌සා අත්‌ථාවහතං දීපෙති. අනවජ්‌ජාති රාගාදිඅවජ්‌ජරහිතා. ඉමිනාස්‌ස කාරණසුද්‌ධිං අගතිගමනාදිප්‌පවත්‌තදොසාභාවඤ්‌ච දීපෙති. රාගදොසාදිවිමුත්‌තඤ්‌හි යං භාසතො අනුරොධවිවජ්‌ජනතො අගතිගමනං දුරසමුස්‌සිතමෙවාති. අනනුවජ්‌ජාති අනුවාදවිමුත්‌තා. ඉමිනාස්‌සා සබ්‌බාකාරසම්‌පත්‌තිං දීපෙති. සති හි සබ්‌බාකාරසම්‌පත්‌තියං අනනුවජ්‌ජතාති. විඤ්‌ඤූනන්‌ති පණ්‌ඩිතානං. තෙන නින්‌දාපසංසාසු බාලා අප්‌පමාණාති දීපෙති.
198-9. Aṭṭhame aṅgehīti kāraṇehi. Aṅgīyanti hetubhāvena ñāyantīti aṅgāni, kāraṇāni. Kāraṇatthe ca aṅga-saddo. Pañcahīti hetumhi nissakkavacanaṃ. Samannāgatāti samanuāgatā pavattā yuttā ca. Vācāti samullapana-vācā. Yā ‘‘vācā girā byappatho’’ti (dha. sa. 636) ca, ‘‘nelā kaṇṇasukhā’’ti (dī. ni. 1.9) ca āgacchati. Yā pana ‘‘vācāya ce kataṃ kamma’’nti (dha. sa. aṭṭha. 1 kāyakammadvāra) evaṃ viññatti ca, ‘‘yā catūhi vacīduccaritehi ārati…pe… ayaṃ vuccati sammāvācā’’ti (dha. sa. 299) evaṃ virati ca, ‘‘pharusavācā, bhikkhave, āsevitā bhāvitā bahulīkatā nirayasaṃvattanikā hotī’’ti (a. ni. 8.40) evaṃ cetanā ca vācāti āgatā, na sā idha adhippetā. Kasmā? Abhāsitabbato. ‘‘Subhāsitā hoti, no dubbhāsitā’’ti hi vuttaṃ. Subhāsitāti suṭṭhu bhāsitā. Tenassā atthāvahataṃ dīpeti. Anavajjāti rāgādiavajjarahitā. Imināssa kāraṇasuddhiṃ agatigamanādippavattadosābhāvañca dīpeti. Rāgadosādivimuttañhi yaṃ bhāsato anurodhavivajjanato agatigamanaṃ durasamussitamevāti. Ananuvajjāti anuvādavimuttā. Imināssā sabbākārasampattiṃ dīpeti. Sati hi sabbākārasampattiyaṃ ananuvajjatāti. Viññūnanti paṇḍitānaṃ. Tena nindāpasaṃsāsu bālā appamāṇāti dīpeti.
ඉමෙහි ඛොතිආදීනි තානි අඞ්‌ගානි පච්‌චක්‌ඛතො දස්‌සෙන්‌තො තං වාචං නිගමෙති. යඤ්‌ච අඤ්‌ඤෙ පටිඤ්‌ඤාදීහි අවයවෙහි, නාමාදීහි පදෙහි, ලිඞ්‌ගවචනවිභත්‌තිකාලකාරකසම්‌පත්‌තීහි ච සමන්‌නාගතං මුසාවාදාදිවාචම්‌පි සුභාසිතන්‌ති මඤ්‌ඤන්‌ති, තං පටිසෙධෙති. අවයවාදිසමන්‌නාගතාපි හි තථාරූපී වාචා දුබ්‌භාසිතාව හොති අත්‌තනො ච පරෙසඤ්‌ච අනත්‌ථාවහත්‌තා. ඉමෙහි පන පඤ්‌චහඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතා සචෙපි මිලක්‌ඛුභාසාපරියාපන්‌නා ඝටචෙටිකාගීතිකපරියාපන්‌නාපි හොති, තථාපි සුභාසිතාව ලොකියලොකුත්‌තරහිතසුඛාවහත්‌තා. තථා හි මග්‌ගපස්‌සෙ සස්‌සං රක්‌ඛන්‌තියා සීහළචෙටිකාය සීහළකෙනෙව ජාතිජරාමරණයුත්‌තං ගීතිකං ගායන්‌තියා සද්‌දං සුත්‌වා මග්‌ගං ගච්‌ඡන්‌තා සට්‌ඨිමත්‌තා විපස්‌සකභික්‌ඛූ අරහත්‌තං පාපුණිංසු.
Imehi khotiādīni tāni aṅgāni paccakkhato dassento taṃ vācaṃ nigameti. Yañca aññe paṭiññādīhi avayavehi, nāmādīhi padehi, liṅgavacanavibhattikālakārakasampattīhi ca samannāgataṃ musāvādādivācampi subhāsitanti maññanti, taṃ paṭisedheti. Avayavādisamannāgatāpi hi tathārūpī vācā dubbhāsitāva hoti attano ca paresañca anatthāvahattā. Imehi pana pañcahaṅgehi samannāgatā sacepi milakkhubhāsāpariyāpannā ghaṭaceṭikāgītikapariyāpannāpi hoti, tathāpi subhāsitāva lokiyalokuttarahitasukhāvahattā. Tathā hi maggapasse sassaṃ rakkhantiyā sīhaḷaceṭikāya sīhaḷakeneva jātijarāmaraṇayuttaṃ gītikaṃ gāyantiyā saddaṃ sutvā maggaṃ gacchantā saṭṭhimattā vipassakabhikkhū arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
තථා තිස්‌සො නාම ආරද්‌ධවිපස්‌සකො භික්‌ඛු පදුමස්‌සරසමීපෙන ගච්‌ඡන්‌තො පදුමස්‌සරෙ පදුමානි භඤ්‌ජිත්‌වා –
Tathā tisso nāma āraddhavipassako bhikkhu padumassarasamīpena gacchanto padumassare padumāni bhañjitvā –
‘‘පාතොව ඵුල්‌ලිතකොකනදං,
‘‘Pātova phullitakokanadaṃ,
සූරියාලොකෙන භිජ්‌ජියතෙ;
Sūriyālokena bhijjiyate;
එවං මනුස්‌සත්‌තං ගතා සත්‌තා,
Evaṃ manussattaṃ gatā sattā,
ජරාභිවෙගෙන මද්‌දීයන්‌තී’’ති. (සං. නි. අට්‌ඨ. 1.1.213; සු. නි. අට්‌ඨ. 2.452 සුභාසිතසුත්‌තවණ්‌ණනා) –
Jarābhivegena maddīyantī’’ti. (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.213; su. ni. aṭṭha. 2.452 subhāsitasuttavaṇṇanā) –
ඉමං ගීතිං ගායන්‌තියා චෙටිකාය සුත්‌වා අරහත්‌තං පත්‌තො.
Imaṃ gītiṃ gāyantiyā ceṭikāya sutvā arahattaṃ patto.
බුද්‌ධන්‌තරෙපි අඤ්‌ඤතරො පුරිසො සත්‌තහි පුත්‌තෙහි සද්‌ධිං අටවිතො ආගම්‌ම අඤ්‌ඤතරාය ඉත්‌ථියා මුසලෙන තණ්‌ඩුලෙ කොට්‌ටෙන්‌තියා –
Buddhantarepi aññataro puriso sattahi puttehi saddhiṃ aṭavito āgamma aññatarāya itthiyā musalena taṇḍule koṭṭentiyā –
‘‘ජරාය පරිමද්‌දිතං එතං, මිලාතචම්‌මනිස්‌සිතං;
‘‘Jarāya parimadditaṃ etaṃ, milātacammanissitaṃ;
මරණෙන භිජ්‌ජති එතං, මච්‌චුස්‌ස ඝාසමාමිසං.
Maraṇena bhijjati etaṃ, maccussa ghāsamāmisaṃ.
‘‘කිමීනං ආලයං එතං, නානාකුණපෙන පූරිතං;
‘‘Kimīnaṃ ālayaṃ etaṃ, nānākuṇapena pūritaṃ;
අසුචිභාජනං එතං, තදලික්‌ඛන්‌ධසමං ඉද’’න්‌ති. (සං. නි. අට්‌ඨ. 1.1.213; සු. නි. අට්‌ඨ. 2.452 සුභාසිතසුත්‌තවණ්‌ණනා) –
Asucibhājanaṃ etaṃ, tadalikkhandhasamaṃ ida’’nti. (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.213; su. ni. aṭṭha. 2.452 subhāsitasuttavaṇṇanā) –
ඉමං ගීතං සුත්‌වා පච්‌චවෙක්‌ඛන්‌තො සහ පුත්‌තෙහි පච්‌චෙකබොධිං පත්‌තො. එවං ඉමෙහි පඤ්‌චහි අඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතා වාචා සචෙපි මිලක්‌ඛුභාසාය පරියාපන්‌නා ඝටචෙටිකාගීතිකපරියාපන්‌නා වාචා හොති, තථාපි සුභාසිතාති වෙදිතබ්‌බා. සුභාසිතා එව අනවජ්‌ජා අනනුවජ්‌ජා ච විඤ්‌ඤූනං අත්‌ථත්‌ථිකානං කුලපුත්‌තානං අත්‌ථප්‌පටිසරණානං, නො බ්‍යඤ්‌ජනප්‌පටිසරණානන්‌ති. නවමං උත්‌තානමෙව.
Imaṃ gītaṃ sutvā paccavekkhanto saha puttehi paccekabodhiṃ patto. Evaṃ imehi pañcahi aṅgehi samannāgatā vācā sacepi milakkhubhāsāya pariyāpannā ghaṭaceṭikāgītikapariyāpannā vācā hoti, tathāpi subhāsitāti veditabbā. Subhāsitā eva anavajjā ananuvajjā ca viññūnaṃ atthatthikānaṃ kulaputtānaṃ atthappaṭisaraṇānaṃ, no byañjanappaṭisaraṇānanti. Navamaṃ uttānameva.
වාචාසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Vācāsuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya
8. වාචාසුත්‌තං • 8. Vācāsuttaṃ
9. කුලසුත්‌තං • 9. Kulasuttaṃ
