Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්‌තිප්‌පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi

    2. විචයහාරවිභඞ්‌ගො

    2. Vicayahāravibhaṅgo

    11. තත්‌ථ කතමො විචයො හාරො? ‘‘යං පුච්‌ඡිතඤ්‌ච විස්‌සජ්‌ජිතඤ්‌චා’’ති ගාථා, අයං විචයො හාරො.

    11. Tattha katamo vicayo hāro? ‘‘Yaṃ pucchitañca vissajjitañcā’’ti gāthā, ayaṃ vicayo hāro.

    කිං විචිනති? පදං විචිනති, පඤ්‌හං විචිනති, විසජ්‌ජනං 1 විචිනති, පුබ්‌බාපරං විචිනති, අස්‌සාදං විචිනති, ආදීනවං විචිනති, නිස්‌සරණං විචිනති, ඵලං විචිනති, උපායං විචිනති, ආණත්‌තිං විචිනති, අනුගීතිං විචිනති, සබ්‌බෙ නව සුත්‌තන්‌තෙ විචිනති. යථා කිං භවෙ, යථා ආයස්‌මා අජිතො පාරායනෙ භගවන්‌තං පඤ්‌හං පුච්‌ඡති –

    Kiṃ vicinati? Padaṃ vicinati, pañhaṃ vicinati, visajjanaṃ 2 vicinati, pubbāparaṃ vicinati, assādaṃ vicinati, ādīnavaṃ vicinati, nissaraṇaṃ vicinati, phalaṃ vicinati, upāyaṃ vicinati, āṇattiṃ vicinati, anugītiṃ vicinati, sabbe nava suttante vicinati. Yathā kiṃ bhave, yathā āyasmā ajito pārāyane bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati –

    ‘‘කෙනස්‌සු 3 නිවුතො ලොකො, [ඉච්‌චායස්‌මා අජිතො,]

    ‘‘Kenassu 4 nivuto loko, [iccāyasmā ajito,]

    කෙනස්‌සු නප්‌පකාසති;

    Kenassu nappakāsati;

    කිස්‌සාභිලෙපනං බ්‍රූසි, කිං සු තස්‌ස මහබ්‌භය’’න්‌ති.

    Kissābhilepanaṃ brūsi, kiṃ su tassa mahabbhaya’’nti.

    ඉමානි චත්‌තාරි පදානි පුච්‌ඡිතානි, සො එකො පඤ්‌හො. කස්‌මා? එකවත්‌ථු පරිග්‌ගහා, එවඤ්‌හි ආහ ‘‘කෙනස්‌සු නිවුතො ලොකො’’ති ලොකාධිට්‌ඨානං පුච්‌ඡති, ‘‘කෙනස්‌සු නප්‌පකාසතී’’ති ලොකස්‌ස අප්‌පකාසනං පුච්‌ඡති, ‘‘කිස්‌සාභිලෙපනං බ්‍රූසී’’ති ලොකස්‌ස අභිලෙපනං පුච්‌ඡති, ‘‘කිංසු තස්‌ස මහබ්‌භය’’න්‌ති තස්‌සෙව ලොකස්‌ස මහාභයං පුච්‌ඡති. ලොකො තිවිධො කිලෙසලොකො භවලොකො ඉන්‌ද්‍රියලොකො.

    Imāni cattāri padāni pucchitāni, so eko pañho. Kasmā? Ekavatthu pariggahā, evañhi āha ‘‘kenassu nivuto loko’’ti lokādhiṭṭhānaṃ pucchati, ‘‘kenassu nappakāsatī’’ti lokassa appakāsanaṃ pucchati, ‘‘kissābhilepanaṃ brūsī’’ti lokassa abhilepanaṃ pucchati, ‘‘kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti tasseva lokassa mahābhayaṃ pucchati. Loko tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko.

    තත්‌ථ විසජ්‌ජනා –

    Tattha visajjanā –

    ‘‘අවිජ්‌ජාය නිවුතො ලොකො, [අජිතාති භගවා,]

    ‘‘Avijjāya nivuto loko, [ajitāti bhagavā,]

    විවිච්‌ඡා 5 පමාදා නප්‌පකාසති;

    Vivicchā 6 pamādā nappakāsati;

    ජප්‌පාභිලෙපනං බ්‍රූමි, දුක්‌ඛමස්‌ස මහබ්‌භය’’න්‌ති.

    Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhaya’’nti.

    ඉමානි චත්‌තාරි පදානි ඉමෙහි චතූහි පදෙහි විසජ්‌ජිතානි පඨමං පඨමෙන, දුතියං දුතියෙන, තතියං තතියෙන, චතුත්‌ථං චතුත්‌ථෙන.

    Imāni cattāri padāni imehi catūhi padehi visajjitāni paṭhamaṃ paṭhamena, dutiyaṃ dutiyena, tatiyaṃ tatiyena, catutthaṃ catutthena.

    ‘‘කෙනස්‌සු නිවුතො ලොකො’’ති පඤ්‌හෙ ‘‘අවිජ්‌ජාය නිවුතො ලොකො’’ති විසජ්‌ජනා. නීවරණෙහි නිවුතො ලොකො, අවිජ්‌ජානීවරණා හි සබ්‌බෙ සත්‌තා. යථාහ භගවා ‘‘සබ්‌බසත්‌තානං, භික්‌ඛවෙ, සබ්‌බපාණානං සබ්‌බභූතානං පරියායතො එකමෙව නීවරණං වදාමි යදිදං අවිජ්‌ජා, අවිජ්‌ජානීවරණා හි සබ්‌බෙ සත්‌තා. සබ්‌බසොව, භික්‌ඛවෙ, අවිජ්‌ජාය නිරොධා චාගා පටිනිස්‌සග්‌ගා නත්‌ථි සත්‌තානං නීවරණන්‌ති වදාමී’’ති. තෙන ච පඨමස්‌ස පදස්‌ස විසජ්‌ජනා යුත්‌තා.

    ‘‘Kenassu nivuto loko’’ti pañhe ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti visajjanā. Nīvaraṇehi nivuto loko, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā. Yathāha bhagavā ‘‘sabbasattānaṃ, bhikkhave, sabbapāṇānaṃ sabbabhūtānaṃ pariyāyato ekameva nīvaraṇaṃ vadāmi yadidaṃ avijjā, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā. Sabbasova, bhikkhave, avijjāya nirodhā cāgā paṭinissaggā natthi sattānaṃ nīvaraṇanti vadāmī’’ti. Tena ca paṭhamassa padassa visajjanā yuttā.

    ‘‘කෙනස්‌සු නප්‌පකාසතී’’ති පඤ්‌හෙ ‘‘විවිච්‌ඡා පමාදා නප්‌පකාසතී’’ති විසජ්‌ජනා. යො පුග්‌ගලො නීවරණෙහි නිවුතො, සො විවිච්‌ඡති. විවිච්‌ඡා නාම වුච්‌චති විචිකිච්‌ඡා. සො විචිකිච්‌ඡන්‌තො නාභිසද්‌දහති, න අභිසද්‌දහන්‌තො වීරියං නාරභති අකුසලානං ධම්‌මානං පහානාය කුසලානං ධම්‌මානං සච්‌ඡිකිරියාය. සො ඉධප්‌පමාදමනුයුත්‌තො විහරති පමත්‌තො, සුක්‌කෙ ධම්‌මෙ න උප්‌පාදියති, තස්‌ස තෙ අනුප්‌පාදියමානා නප්‌පකාසන්‌ති, යථාහ භගවා –

    ‘‘Kenassu nappakāsatī’’ti pañhe ‘‘vivicchā pamādā nappakāsatī’’ti visajjanā. Yo puggalo nīvaraṇehi nivuto, so vivicchati. Vivicchā nāma vuccati vicikicchā. So vicikicchanto nābhisaddahati, na abhisaddahanto vīriyaṃ nārabhati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya. So idhappamādamanuyutto viharati pamatto, sukke dhamme na uppādiyati, tassa te anuppādiyamānā nappakāsanti, yathāha bhagavā –

    ‘‘දූරෙ සන්‌තො පකාසන්‌ති 7, හිමවන්‌තොව පබ්‌බතො;

    ‘‘Dūre santo pakāsanti 8, himavantova pabbato;

    අසන්‌තෙත්‌ථ න දිස්‌සන්‌ති, රත්‌තිං ඛිත්‌තා 9 යථා සරා;

    Asantettha na dissanti, rattiṃ khittā 10 yathā sarā;

    තෙ ගුණෙහි පකාසන්‌ති, කිත්‌තියා ච යසෙන චා’’ති.

    Te guṇehi pakāsanti, kittiyā ca yasena cā’’ti.

    තෙන ච දුතියස්‌ස පදස්‌ස විසජ්‌ජනා යුත්‌තා.

    Tena ca dutiyassa padassa visajjanā yuttā.

    ‘‘කිස්‌සාභිලෙපනං බ්‍රූසී’’ති පඤ්‌හෙ ‘‘ජප්‌පාභිලෙපනං බ්‍රූමී’’ති විසජ්‌ජනා. ජප්‌පා නාම වුච්‌චති තණ්‌හා. සා කථං අභිලිම්‌පති? යථාහ භගවා –

    ‘‘Kissābhilepanaṃ brūsī’’ti pañhe ‘‘jappābhilepanaṃ brūmī’’ti visajjanā. Jappā nāma vuccati taṇhā. Sā kathaṃ abhilimpati? Yathāha bhagavā –

    ‘‘රත්‌තො අත්‌ථං න ජානාති, රත්‌තො ධම්‌මං න පස්‌සති;

    ‘‘Ratto atthaṃ na jānāti, ratto dhammaṃ na passati;

    අන්‌ධන්‌තමං 11 තදා හොති, යං රාගො සහතෙ නර’’න්‌ති.

    Andhantamaṃ 12 tadā hoti, yaṃ rāgo sahate nara’’nti.

    සායං තණ්‌හා ආසත්‌තිබහුලස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස ‘‘එවං අභිජප්‌පා’’ති කරිත්‌වා තත්‌ථ ලොකො අභිලිත්‌තො නාම භවති, තෙන ච තතියස්‌ස පදස්‌ස විසජ්‌ජනා යුත්‌තා.

    Sāyaṃ taṇhā āsattibahulassa puggalassa ‘‘evaṃ abhijappā’’ti karitvā tattha loko abhilitto nāma bhavati, tena ca tatiyassa padassa visajjanā yuttā.

    ‘‘කිං සු තස්‌ස මහබ්‌භය’’න්‌ති පඤ්‌හෙ ‘‘දුක්‌ඛමස්‌ස මහබ්‌භය’’න්‌ති විසජ්‌ජනා. දුවිධං දුක්‌ඛං – කායිකඤ්‌ච චෙතසිකඤ්‌ච. යං කායිකං ඉදං දුක්‌ඛං, යං චෙතසිකං ඉදං දොමනස්‌සං. සබ්‌බෙ සත්‌තා හි දුක්‌ඛස්‌ස උබ්‌බිජ්‌ජන්‌ති, නත්‌ථි භයං දුක්‌ඛෙන සමසමං, කුතො වා පන තස්‌ස උත්‌තරිතරං? තිස්‌සො දුක්‌ඛතා – දුක්‌ඛදුක්‌ඛතා සඞ්‌ඛාරදුක්‌ඛතා විපරිණාමදුක්‌ඛතා. තත්‌ථ ලොකො ඔධසො කදාචි කරහචි දුක්‌ඛදුක්‌ඛතාය මුච්‌චති. තථා විපරිණාමදුක්‌ඛතාය. තං කිස්‌ස හෙතු? හොන්‌ති ලොකෙ අප්‌පාබාධාපි දීඝායුකාපි. සඞ්‌ඛාරදුක්‌ඛතාය පන ලොකො අනුපාදිසෙසාය නිබ්‌බානධාතුයා මුච්‌චති, තස්‌මා සඞ්‌ඛාරදුක්‌ඛතා දුක්‌ඛං ලොකස්‌සාති කත්‌වා දුක්‌ඛමස්‌ස මහබ්‌භයන්‌ති. තෙන ච චතුත්‌ථස්‌ස පදස්‌ස විසජ්‌ජනා යුත්‌තා. තෙනාහ භගවා ‘‘අවිජ්‌ජාය නිවුතො ලොකො’’ති.

    ‘‘Kiṃ su tassa mahabbhaya’’nti pañhe ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti visajjanā. Duvidhaṃ dukkhaṃ – kāyikañca cetasikañca. Yaṃ kāyikaṃ idaṃ dukkhaṃ, yaṃ cetasikaṃ idaṃ domanassaṃ. Sabbe sattā hi dukkhassa ubbijjanti, natthi bhayaṃ dukkhena samasamaṃ, kuto vā pana tassa uttaritaraṃ? Tisso dukkhatā – dukkhadukkhatā saṅkhāradukkhatā vipariṇāmadukkhatā. Tattha loko odhaso kadāci karahaci dukkhadukkhatāya muccati. Tathā vipariṇāmadukkhatāya. Taṃ kissa hetu? Honti loke appābādhāpi dīghāyukāpi. Saṅkhāradukkhatāya pana loko anupādisesāya nibbānadhātuyā muccati, tasmā saṅkhāradukkhatā dukkhaṃ lokassāti katvā dukkhamassa mahabbhayanti. Tena ca catutthassa padassa visajjanā yuttā. Tenāha bhagavā ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti.

    සවන්‌ති සබ්‌බධි සොතා, [ඉච්‌චායස්‌මා අජිතො,]

    Savanti sabbadhi sotā, [iccāyasmā ajito,]

    සොතානං කිං නිවාරණං;

    Sotānaṃ kiṃ nivāraṇaṃ;

    සොතානං සංවරං බ්‍රූහි, කෙන සොතා පිධීයරෙ 13.

    Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhīyare 14.

    ඉමානි චත්‌තාරි පදානි පුච්‌ඡිතානි. තෙ ද්‌වෙ පඤ්‌හා. කස්‌මා? ඉමෙහි බත්‌වාධිවචනෙන පුච්‌ඡිතා. එවං සමාපන්‌නස්‌ස ලොකස්‌ස එවං සංකිලිට්‌ඨස්‌ස කිං ලොකස්‌ස වොදානං වුට්‌ඨානමිති, එවඤ්‌හි ආහ.

    Imāni cattāri padāni pucchitāni. Te dve pañhā. Kasmā? Imehi batvādhivacanena pucchitā. Evaṃ samāpannassa lokassa evaṃ saṃkiliṭṭhassa kiṃ lokassa vodānaṃ vuṭṭhānamiti, evañhi āha.

    සවන්‌ති සබ්‌බධි සොතාති. අසමාහිතස්‌ස සවන්‌ති අභිජ්‌ඣාබ්‍යාපාදප්‌පමාදබහුලස්‌ස. තත්‌ථ යා අභිජ්‌ඣා අයං ලොභො අකුසලමූලං, යො බ්‍යාපාදො අයං දොසො අකුසලමූලං, යො පමාදො අයං මොහො අකුසලමූලං. තස්‌සෙවං අසමාහිතස්‌ස ඡසු ආයතනෙසු තණ්‌හා සවන්‌ති රූපතණ්‌හා සද්‌දතණ්‌හා ගන්‌ධතණ්‌හා රසතණ්‌හා ඵොට්‌ඨබ්‌බතණ්‌හා ධම්‌මතණ්‌හා, යථාහ භගවා –

    Savantisabbadhi sotāti. Asamāhitassa savanti abhijjhābyāpādappamādabahulassa. Tattha yā abhijjhā ayaṃ lobho akusalamūlaṃ, yo byāpādo ayaṃ doso akusalamūlaṃ, yo pamādo ayaṃ moho akusalamūlaṃ. Tassevaṃ asamāhitassa chasu āyatanesu taṇhā savanti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā, yathāha bhagavā –

    ‘‘සවතී’’ති ච ඛො, භික්‌ඛවෙ, ඡන්‌නෙතං අජ්‌ඣත්‌තිකානං ආයතනානං අධිවචනං. චක්‌ඛු සවති මනාපිකෙසු රූපෙසු, අමනාපිකෙසු 15 පටිහඤ්‌ඤතීති. සොතං…පෙ.… ඝානං… ජිව්‌හා… කායො… මනො සවති මනාපිකෙසු ධම්‌මෙසු අමනාපිකෙසු පටිහඤ්‌ඤතීති. ඉති සබ්‌බා ච සවති, සබ්‌බථා ච සවති. තෙනාහ ‘‘සවන්‌ති සබ්‌බධි සොතා’’ති.

    ‘‘Savatī’’ti ca kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ. Cakkhu savati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu 16 paṭihaññatīti. Sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano savati manāpikesu dhammesu amanāpikesu paṭihaññatīti. Iti sabbā ca savati, sabbathā ca savati. Tenāha ‘‘savanti sabbadhi sotā’’ti.

    ‘‘සොතානං කිං නිවාරණ’’න්‌ති පරියුට්‌ඨානවිඝාතං පුච්‌ඡති, ඉදං වොදානං. ‘‘සොතානං සංවරං බ්‍රූහි, කෙන සොතා පිධීයරෙ’’ති අනුසයසමුග්‌ඝාතං පුච්‌ඡති, ඉදං වුට්‌ඨානං.

    ‘‘Sotānaṃ kiṃ nivāraṇa’’nti pariyuṭṭhānavighātaṃ pucchati, idaṃ vodānaṃ. ‘‘Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhīyare’’ti anusayasamugghātaṃ pucchati, idaṃ vuṭṭhānaṃ.

    තත්‌ථ විසජ්‌ජනා –

    Tattha visajjanā –

    ‘‘යානි සොතානි ලොකස්‌මිං, [අජිතාති භගවා,]

    ‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ, [ajitāti bhagavā,]

    සති තෙසං නිවාරණං;

    Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;

    සොතානං සංවරං බ්‍රූමි, පඤ්‌ඤායෙතෙ පිධීයරෙ’’ති.

    Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare’’ti.

    කායගතාය සතියා භාවිතාය බහුලීකතාය චක්‌ඛු නාවිඤ්‌ඡති මනාපිකෙසු රූපෙසු, අමනාපිකෙසු න පටිහඤ්‌ඤති, සොතං…පෙ.… ඝානං… ජිව්‌හා… කායො… මනො නාවිඤ්‌ඡති මනාපිකෙසු ධම්‌මෙසු, අමනාපිකෙසු න පටිහඤ්‌ඤති. කෙන කාරණෙන? සංවුතනිවාරිතත්‌තා ඉන්‌ද්‍රියානං . කෙන තෙ සංවුතනිවාරිතා? සතිආරක්‌ඛෙන. තෙනාහ භගවා – ‘‘සති තෙසං නිවාරණ’’න්‌ති.

    Kāyagatāya satiyā bhāvitāya bahulīkatāya cakkhu nāviñchati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu na paṭihaññati, sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano nāviñchati manāpikesu dhammesu, amanāpikesu na paṭihaññati. Kena kāraṇena? Saṃvutanivāritattā indriyānaṃ . Kena te saṃvutanivāritā? Satiārakkhena. Tenāha bhagavā – ‘‘sati tesaṃ nivāraṇa’’nti.

    පඤ්‌ඤාය අනුසයා පහීයන්‌ති, අනුසයෙසු පහීනෙසු පරියුට්‌ඨානා පහීයන්‌ති. කිස්‌ස 17, අනුසයස්‌ස පහීනත්‌තා? තං යථා ඛන්‌ධවන්‌තස්‌ස රුක්‌ඛස්‌ස අනවසෙසමූලුද්‌ධරණෙ කතෙ පුප්‌ඵඵලපල්‌ලවඞ්‌කුරසන්‌තති සමුච්‌ඡින්‌නා භවති. එවං අනුසයෙසු පහීනෙසු පරියුට්‌ඨානසන්‌තති සමුච්‌ඡින්‌නා භවති පිදහිතා පටිච්‌ඡන්‌නා. කෙන? පඤ්‌ඤාය. තෙනාහ භගවා ‘‘පඤ්‌ඤායෙතෙ පිධීයරෙ’’ති.

    Paññāya anusayā pahīyanti, anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānā pahīyanti. Kissa 18, anusayassa pahīnattā? Taṃ yathā khandhavantassa rukkhassa anavasesamūluddharaṇe kate pupphaphalapallavaṅkurasantati samucchinnā bhavati. Evaṃ anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānasantati samucchinnā bhavati pidahitā paṭicchannā. Kena? Paññāya. Tenāha bhagavā ‘‘paññāyete pidhīyare’’ti.

    ‘‘පඤ්‌ඤා චෙව සති ච, [ඉච්‌චායස්‌මා අජිතො,]

    ‘‘Paññā ceva sati ca, [iccāyasmā ajito,]

    නාමරූපඤ්‌ච මාරිස;

    Nāmarūpañca mārisa;

    එතං මෙ පුට්‌ඨො පබ්‍රූහි, කත්‌ථෙතං උපරුජ්‌ඣතී’’ති.

    Etaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhatī’’ti.

    ‘‘යමෙතං පඤ්‌හං අපුච්‌ඡි 19, අජිත තං වදාමි තෙ;

    ‘‘Yametaṃ pañhaṃ apucchi 20, ajita taṃ vadāmi te;

    යත්‌ථ නාමඤ්‌ච රූපඤ්‌ච, අසෙසං උපරුජ්‌ඣති;

    Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;

    විඤ්‌ඤාණස්‌ස නිරොධෙන, එත්‌ථෙතං උපරුජ්‌ඣතී’’ති.

    Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatī’’ti.

    අයං පඤ්‌හෙ 21 අනුසන්‌ධිං පුච්‌ඡති. අනුසන්‌ධිං පුච්‌ඡන්‌තො කිං පුච්‌ඡති? අනුපාදිසෙසං නිබ්‌බානධාතුං. තීණි ච සච්‌චානි සඞ්‌ඛතානි නිරොධධම්‌මානි දුක්‌ඛං සමුදයො මග්‌ගො, නිරොධො අසඞ්‌ඛතො. තත්‌ථ සමුදයො ද්‌වීසු භූමීසු පහීයති දස්‌සනභූමියා ච භාවනාභූමියා ච. දස්‌සනෙන තීණි සංයොජනානි පහීයන්‌ති සක්‌කායදිට්‌ඨි විචිකිච්‌ඡා සීලබ්‌බතපරාමාසො, භාවනාය සත්‌ත සංයොජනානි පහීයන්‌ති කාමච්‌ඡන්‌දො බ්‍යාපාදො රූපරාගො අරූපරාගො මානො උද්‌ධච්‌චං අවිජ්‌ජාවසෙසා 22. තෙධාතුකෙ ඉමානි දස සංයොජනානි පඤ්‌චොරම්‌භාගියානි පඤ්‌චුද්‌ධම්‌භාගියානි.

    Ayaṃ pañhe 23 anusandhiṃ pucchati. Anusandhiṃ pucchanto kiṃ pucchati? Anupādisesaṃ nibbānadhātuṃ. Tīṇi ca saccāni saṅkhatāni nirodhadhammāni dukkhaṃ samudayo maggo, nirodho asaṅkhato. Tattha samudayo dvīsu bhūmīsu pahīyati dassanabhūmiyā ca bhāvanābhūmiyā ca. Dassanena tīṇi saṃyojanāni pahīyanti sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso, bhāvanāya satta saṃyojanāni pahīyanti kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā 24. Tedhātuke imāni dasa saṃyojanāni pañcorambhāgiyāni pañcuddhambhāgiyāni.

    12. තත්‌ථ තීණි සංයොජනානි සක්‌කායදිට්‌ඨි විචිකිච්‌ඡා සීලබ්‌බතපරාමාසො අනඤ්‌ඤාතඤ්‌ඤස්‌සාමීතින්‌ද්‍රියං අධිට්‌ඨාය නිරුජ්‌ඣන්‌ති. සත්‌ත සංයොජනානි කාමච්‌ඡන්‌දො බ්‍යාපාදො රූපරාගො අරූපරාගො මානො උද්‌ධච්‌චං අවිජ්‌ජාවසෙසා අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං අධිට්‌ඨාය නිරුජ්‌ඣන්‌ති. යං පන එවං ජානාති ‘‘ඛීණා මෙ ජාතී’’ති, ඉදං ඛයෙ ඤාණං. ‘‘නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’’ති පජානාති, ඉදං අනුප්‌පාදෙ ඤාණං. ඉමානි ද්‌වෙ ඤාණානි අඤ්‌ඤාතාවින්‌ද්‍රියං. තත්‌ථ යඤ්‌ච අනඤ්‌ඤාතඤ්‌ඤස්‌සාමීතින්‌ද්‍රියං යඤ්‌ච අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං, ඉමානි අග්‌ගඵලං අරහත්‌තං පාපුණන්‌තස්‌ස නිරුජ්‌ඣන්‌ති, තත්‌ථ යඤ්‌ච ඛයෙ ඤාණං යඤ්‌ච අනුප්‌පාදෙ ඤාණං, ඉමානි ද්‌වෙ ඤාණානි එකපඤ්‌ඤා.

    12. Tattha tīṇi saṃyojanāni sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso anaññātaññassāmītindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti. Satta saṃyojanāni kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā aññindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti. Yaṃ pana evaṃ jānāti ‘‘khīṇā me jātī’’ti, idaṃ khaye ñāṇaṃ. ‘‘Nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānāti, idaṃ anuppāde ñāṇaṃ. Imāni dve ñāṇāni aññātāvindriyaṃ. Tattha yañca anaññātaññassāmītindriyaṃ yañca aññindriyaṃ, imāni aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇantassa nirujjhanti, tattha yañca khaye ñāṇaṃ yañca anuppāde ñāṇaṃ, imāni dve ñāṇāni ekapaññā.

    අපි ච ආරම්‌මණසඞ්‌කෙතෙන ද්‌වෙ නාමානි ලබ්‌භන්‌ති, ‘‘ඛීණා මෙ ජාතී’’ති පජානන්‌තස්‌ස ඛයෙ ඤාණන්‌ති නාමං ලභති, ‘‘නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’’ති පජානන්‌තස්‌ස අනුප්‌පාදෙ ඤාණන්‌ති නාමං ලභති. සා පජානනට්‌ඨෙන පඤ්‌ඤා, යථාදිට්‌ඨං අපිලාපනට්‌ඨෙන සති.

    Api ca ārammaṇasaṅketena dve nāmāni labbhanti, ‘‘khīṇā me jātī’’ti pajānantassa khaye ñāṇanti nāmaṃ labhati, ‘‘nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānantassa anuppāde ñāṇanti nāmaṃ labhati. Sā pajānanaṭṭhena paññā, yathādiṭṭhaṃ apilāpanaṭṭhena sati.

    13. තත්‌ථ යෙ පඤ්‌චුපාදානක්‌ඛන්‌ධා, ඉදං නාමරූපං. තත්‌ථ යෙ ඵස්‌සපඤ්‌චමකා ධම්‌මා, ඉදං නාමං. යානි පඤ්‌චින්‌ද්‍රියානි රූපානි, ඉදං රූපං. තදුභයං නාමරූපං විඤ්‌ඤාණසම්‌පයුත්‌තං තස්‌ස නිරොධං භගවන්‌තං පුච්‌ඡන්‌තො ආයස්‌මා අජිතො පාරායනෙ එවමාහ –

    13. Tattha ye pañcupādānakkhandhā, idaṃ nāmarūpaṃ. Tattha ye phassapañcamakā dhammā, idaṃ nāmaṃ. Yāni pañcindriyāni rūpāni, idaṃ rūpaṃ. Tadubhayaṃ nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ tassa nirodhaṃ bhagavantaṃ pucchanto āyasmā ajito pārāyane evamāha –

    ‘‘පඤ්‌ඤා චෙව සති ච, නාමරූපඤ්‌ච මාරිස;

    ‘‘Paññā ceva sati ca, nāmarūpañca mārisa;

    එතං මෙ පුට්‌ඨො පබ්‍රූහි, කත්‌ථෙතං උපරුජ්‌ඣතී’’ති.

    Etaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhatī’’ti.

    තත්‌ථ සති ච පඤ්‌ඤා ච චත්‌තාරි ඉන්‌ද්‍රියානි, සති ද්‌වෙ ඉන්‌ද්‍රියානි සතින්‌ද්‍රියඤ්‌ච සමාධින්‌ද්‍රියඤ්‌ච, පඤ්‌ඤා ද්‌වෙ ඉන්‌ද්‍රියානි පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියඤ්‌ච වීරියින්‌ද්‍රියඤ්‌ච. යා ඉමෙසු චතූසු ඉන්‌ද්‍රියෙසු සද්‌දහනා ඔකප්‌පනා, ඉදං සද්‌ධින්‌ද්‍රියං. තත්‌ථ යා සද්‌ධාධිපතෙය්‍යා චිත්‌තෙකග්‌ගතා, අයං ඡන්‌දසමාධි. සමාහිතෙ චිත්‌තෙ කිලෙසානං වික්‌ඛම්‌භනතාය පටිසඞ්‌ඛානබලෙන වා භාවනාබලෙන වා, ඉදං පහානං. තත්‌ථ යෙ අස්‌සාසපස්‌සාසා විතක්‌කවිචාරා සඤ්‌ඤාවෙදයිතා සරසඞ්‌කප්‌පා, ඉමෙ සඞ්‌ඛාරා. ඉති පුරිමකො ච ඡන්‌දසමාධි, කිලෙසවික්‌ඛම්‌භනතාය ච පහානං ඉමෙ ච සඞ්‌ඛාරා, තදුභයං ඡන්‌දසමාධිප්‌පධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති විවෙකනිස්‌සිතං විරාගනිස්‌සිතං නිරොධනිස්‌සිතං වොස්‌සග්‌ගපරිණාමිං. තත්‌ථ යා වීරියාධිපතෙය්‍යා චිත්‌තෙකග්‌ගතා, අයං වීරියසමාධි…පෙ.… තත්‌ථ යා චිත්‌තාධිපතෙය්‍යා චිත්‌තෙකග්‌ගතා, අයං චිත්‌තසමාධි…පෙ.… තත්‌ථ යා වීමංසාධිපතෙය්‍යා චිත්‌තෙකග්‌ගතා, අයං වීමංසාසමාධි. සමාහිතෙ චිත්‌තෙ කිලෙසානං වික්‌ඛම්‌භනතාය පටිසඞ්‌ඛානබලෙන වා භාවනාබලෙන වා, ඉදං පහානං. තත්‌ථ යෙ අස්‌සාසපස්‌සාසා විතක්‌කවිචාරා සඤ්‌ඤාවෙදයිතා සරසඞ්‌කප්‌පා, ඉමෙ සඞ්‌ඛාරා. ඉති පුරිමකො ච වීමංසාසමාධි, කිලෙසවික්‌ඛම්‌භනතාය ච පහානං ඉමෙ ච සඞ්‌ඛාරා, තදුභයං වීමංසාසමාධිප්‌පධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති විවෙකනිස්‌සිතං විරාගනිස්‌සිතං නිරොධනිස්‌සිතං වොස්‌සග්‌ගපරිණාමිං.

    Tattha sati ca paññā ca cattāri indriyāni, sati dve indriyāni satindriyañca samādhindriyañca, paññā dve indriyāni paññindriyañca vīriyindriyañca. Yā imesu catūsu indriyesu saddahanā okappanā, idaṃ saddhindriyaṃ. Tattha yā saddhādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ chandasamādhi. Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ. Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā. Iti purimako ca chandasamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Tattha yā vīriyādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīriyasamādhi…pe… tattha yā cittādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ cittasamādhi…pe… tattha yā vīmaṃsādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīmaṃsāsamādhi. Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ. Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā. Iti purimako ca vīmaṃsāsamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ vīmaṃsāsamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ.

    14. සබ්‌බො සමාධි ඤාණමූලකො ඤාණපුබ්‌බඞ්‌ගමො ඤාණානුපරිවත්‌ති.

    14. Sabbo samādhi ñāṇamūlako ñāṇapubbaṅgamo ñāṇānuparivatti.

    යථා පුරෙ තථා පච්‌ඡා, යථා පච්‌ඡා තථා පුරෙ;

    Yathā pure tathā pacchā, yathā pacchā tathā pure;

    යථා දිවා තථා රත්‌තිං 25, යථා රත්‌තිං තථා දිවා.

    Yathā divā tathā rattiṃ 26, yathā rattiṃ tathā divā.

    ඉති විවටෙන චෙතසා අපරියොනද්‌ධෙන සප්‌පභාසං චිත්‌තං භාවෙති. පඤ්‌චින්‌ද්‍රියානි කුසලානි චිත්‌තසහභූනි චිත්‌තෙ උප්‌පජ්‌ජමානෙ උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, චිත්‌තෙ නිරුජ්‌ඣමානෙ නිරුජ්‌ඣන්‌ති. නාමරූපඤ්‌ච විඤ්‌ඤාණහෙතුකං විඤ්‌ඤාණපච්‌චයා නිබ්‌බත්‌තං, තස්‌ස මග්‌ගෙන හෙතු උපච්‌ඡින්‌නො, විඤ්‌ඤාණං අනාහාරං අනභිනන්‌දිතං අප්‌පටිසන්‌ධිකං තං නිරුජ්‌ඣති. නාමරූපමපි අහෙතු අප්‌පච්‌චයං පුනබ්‌භවං න නිබ්‌බත්‌තයති 27. එවං විඤ්‌ඤාණස්‌ස නිරොධා පඤ්‌ඤා ච සති ච නාමරූපඤ්‌ච නිරුජ්‌ඣති. තෙනාහ භගවා –

    Iti vivaṭena cetasā apariyonaddhena sappabhāsaṃ cittaṃ bhāveti. Pañcindriyāni kusalāni cittasahabhūni citte uppajjamāne uppajjanti, citte nirujjhamāne nirujjhanti. Nāmarūpañca viññāṇahetukaṃ viññāṇapaccayā nibbattaṃ, tassa maggena hetu upacchinno, viññāṇaṃ anāhāraṃ anabhinanditaṃ appaṭisandhikaṃ taṃ nirujjhati. Nāmarūpamapi ahetu appaccayaṃ punabbhavaṃ na nibbattayati 28. Evaṃ viññāṇassa nirodhā paññā ca sati ca nāmarūpañca nirujjhati. Tenāha bhagavā –

    ‘‘යමෙතං පඤ්‌හං අපුච්‌ඡි, අජිත තං වදාමි තෙ;

    ‘‘Yametaṃ pañhaṃ apucchi, ajita taṃ vadāmi te;

    යත්‌ථ නාමඤ්‌ච රූපඤ්‌ච, අසෙසං උපරුජ්‌ඣති;

    Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;

    විඤ්‌ඤාණස්‌ස නිරොධෙන, එත්‌ථෙතං උපරුජ්‌ඣතී’’ති.

    Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatī’’ti.

    ‘‘යෙ ච 29 සඞ්‌ඛාතධම්‌මාසෙ, [ඉච්‌චායස්‌මා අජිතො]

    ‘‘Ye ca 30 saṅkhātadhammāse, [iccāyasmā ajito]

    යෙ ච සෙක්‌ඛා පුථූ ඉධ;

    Ye ca sekkhā puthū idha;

    තෙසං මෙ නිපකො ඉරියං, පුට්‌ඨො පබ්‍රූහි මාරිසා’’ති.

    Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti.

    15. ඉමානි තීණි පදානි පුච්‌ඡිතානි, තෙ තයො පඤ්‌හා. කිස්‌ස? සෙඛාසෙඛවිපස්‌සනාපුබ්‌බඞ්‌ගමප්‌පහානයොගෙන, එවඤ්‌හි ආහ. ‘‘යෙ ච සඞ්‌ඛාතධම්‌මාසෙ’’ති අරහත්‌තං පුච්‌ඡති, ‘‘යෙ ච සෙඛා පුථූ ඉධා’’ති සෙඛං පුච්‌ඡති, ‘‘තෙසං මෙ නිපකො ඉරියං, පුට්‌ඨො පබ්‍රූහි මාරිසා’’ති විපස්‌සනාපුබ්‌බඞ්‌ගමං පහානං පුච්‌ඡති.

    15. Imāni tīṇi padāni pucchitāni, te tayo pañhā. Kissa? Sekhāsekhavipassanāpubbaṅgamappahānayogena, evañhi āha. ‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse’’ti arahattaṃ pucchati, ‘‘ye ca sekhā puthū idhā’’ti sekhaṃ pucchati, ‘‘tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti vipassanāpubbaṅgamaṃ pahānaṃ pucchati.

    තත්‌ථ විසජ්‌ජනා –

    Tattha visajjanā –

    ‘‘කාමෙසු නාභිගිජ්‌ඣෙය්‍ය, [අජිතාති භගවා]

    ‘‘Kāmesu nābhigijjheyya, [ajitāti bhagavā]

    මනසානාවිලො සියා;

    Manasānāvilo siyā;

    කුසලො සබ්‌බධම්‌මානං, සතො භික්‌ඛු පරිබ්‌බජෙ’’ති.

    Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.

    භගවතො සබ්‌බං කායකම්‌මං ඤාණපුබ්‌බඞ්‌ගමං ඤාණානුපරිවත්‌ති, සබ්‌බං වචීකම්‌මං ඤාණපුබ්‌බඞ්‌ගමං ඤාණානුපරිවත්‌ති, සබ්‌බං මනොකම්‌මං ඤාණපුබ්‌බඞ්‌ගමං ඤාණානුපරිවත්‌ති. අතීතෙ අංසෙ අප්‌පටිහතඤාණදස්‌සනං, අනාගතෙ අංසෙ අප්‌පටිහතඤාණදස්‌සනං, පච්‌චුප්‌පන්‌නෙ අංසෙ අප්‌පටිහතඤාණදස්‌සනං.

    Bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ manokammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti. Atīte aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ, anāgate aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ, paccuppanne aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ.

    කො ච ඤාණදස්‌සනස්‌ස පටිඝාතො? යං අනිච්‌චෙ දුක්‌ඛෙ අනත්‌තනි ච අඤ්‌ඤාණං අදස්‌සනං, අයං ඤාණදස්‌සනස්‌ස පටිඝාතො. යථා ඉධ පුරිසො තාරකරූපානි පස්‌සෙය්‍ය, නො ච ගණනසඞ්‌කෙතෙන ජානෙය්‍ය, අයං ඤාණදස්‌සනස්‌ස පටිඝාතො.

    Ko ca ñāṇadassanassa paṭighāto? Yaṃ anicce dukkhe anattani ca aññāṇaṃ adassanaṃ, ayaṃ ñāṇadassanassa paṭighāto. Yathā idha puriso tārakarūpāni passeyya, no ca gaṇanasaṅketena jāneyya, ayaṃ ñāṇadassanassa paṭighāto.

    භගවතො පන අප්‌පටිහතඤාණදස්‌සනං, අනාවරණඤාණදස්‌සනා හි බුද්‌ධා භගවන්‌තො. තත්‌ථ සෙඛෙන ද්‌වීසු ධම්‌මෙසු චිත්‌තං රක්‌ඛිතබ්‌බං ගෙධා ච රජනීයෙසු ධම්‌මෙසු, දොසා ච පරියුට්‌ඨානීයෙසු. තත්‌ථ යා ඉච්‌ඡා මුච්‌ඡා පත්‌ථනා පියායනා කීළනා, තං භගවා නිවාරෙන්‌තො එවමාහ ‘‘කාමෙසු නාභිගිජ්‌ඣෙය්‍යා’’ති.

    Bhagavato pana appaṭihatañāṇadassanaṃ, anāvaraṇañāṇadassanā hi buddhā bhagavanto. Tattha sekhena dvīsu dhammesu cittaṃ rakkhitabbaṃ gedhā ca rajanīyesu dhammesu, dosā ca pariyuṭṭhānīyesu. Tattha yā icchā mucchā patthanā piyāyanā kīḷanā, taṃ bhagavā nivārento evamāha ‘‘kāmesu nābhigijjheyyā’’ti.

    ‘‘මනසානාවිලො සියා’’ති පරියුට්‌ඨානවිඝාතං ආහ. තථා හි සෙඛො අභිගිජ්‌ඣන්‌තො අසමුප්‌පන්‌නඤ්‌ච කිලෙසං උප්‌පාදෙති, උප්‌පන්‌නඤ්‌ච කිලෙසං ඵාතිං කරොති. යො පන අනාවිලසඞ්‌කප්‌පො අනභිගිජ්‌ඣන්‌තො වායමති, සො අනුප්‌පන්‌නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං අනුප්‌පාදාය ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති. සො උප්‌පන්‌නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං පහානාය ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති. සො අනුප්‌පන්‌නානං කුසලානං ධම්‌මානං උප්‌පාදාය ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති. සො උප්‌පන්‌නානං කුසලානං ධම්‌මානං ඨිතියා අසම්‌මොසාය භිය්‍යොභාවාය වෙපුල්‌ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති.

    ‘‘Manasānāvilo siyā’’ti pariyuṭṭhānavighātaṃ āha. Tathā hi sekho abhigijjhanto asamuppannañca kilesaṃ uppādeti, uppannañca kilesaṃ phātiṃ karoti. Yo pana anāvilasaṅkappo anabhigijjhanto vāyamati, so anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.

    16. කතමෙ 31 අනුප්‌පන්‌නා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා? කාමවිතක්‌කො බ්‍යාපාදවිතක්‌කො විහිංසාවිතක්‌කො, ඉමෙ අනුප්‌පන්‌නා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා. කතමෙ උප්‌පන්‌නා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා? අනුසයා අකුසලමූලානි, ඉමෙ උප්‌පන්‌නා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා. කතමෙ අනුප්‌පන්‌නා කුසලා ධම්‌මා? යානි සොතාපන්‌නස්‌ස ඉන්‌ද්‍රියානි, ඉමෙ අනුප්‌පන්‌නා කුසලා ධම්‌මා. කතමෙ උප්‌පන්‌නා කුසලා ධම්‌මා? යානි අට්‌ඨමකස්‌ස ඉන්‌ද්‍රියානි, ඉමෙ උප්‌පන්‌නා කුසලා ධම්‌මා.

    16. Katame 32 anuppannā pāpakā akusalā dhammā? Kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko, ime anuppannā pāpakā akusalā dhammā. Katame uppannā pāpakā akusalā dhammā? Anusayā akusalamūlāni, ime uppannā pāpakā akusalā dhammā. Katame anuppannā kusalā dhammā? Yāni sotāpannassa indriyāni, ime anuppannā kusalā dhammā. Katame uppannā kusalā dhammā? Yāni aṭṭhamakassa indriyāni, ime uppannā kusalā dhammā.

    යෙන කාමවිතක්‌කං වාරෙති, ඉදං සතින්‌ද්‍රියං. යෙන බ්‍යාපාදවිතක්‌කං වාරෙති, ඉදං සමාධින්‌ද්‍රියං. යෙන විහිංසාවිතක්‌කං වාරෙති, ඉදං වීරියින්‌ද්‍රියං.

    Yena kāmavitakkaṃ vāreti, idaṃ satindriyaṃ. Yena byāpādavitakkaṃ vāreti, idaṃ samādhindriyaṃ. Yena vihiṃsāvitakkaṃ vāreti, idaṃ vīriyindriyaṃ.

    යෙන උප්‌පන්‌නුප්‌පන්‌නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්‌මෙ පජහති විනොදෙති බ්‍යන්‌තීකරොති අනභාවං ගමෙති නාධිවාසෙති, ඉදං පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. යා ඉමෙසු චතූසු ඉන්‌ද්‍රියෙසු සද්‌දහනා ඔකප්‌පනා, ඉදං සද්‌ධින්‌ද්‍රියං.

    Yena uppannuppanne pāpake akusale dhamme pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti nādhivāseti, idaṃ paññindriyaṃ. Yā imesu catūsu indriyesu saddahanā okappanā, idaṃ saddhindriyaṃ.

    තත්‌ථ සද්‌ධින්‌ද්‍රියං කත්‌ථ දට්‌ඨබ්‌බං? චතූසු සොතාපත්‌තියඞ්‌ගෙසු. වීරියින්‌ද්‍රියං කත්‌ථ දට්‌ඨබ්‌බං? චතූසු සම්‌මප්‌පධානෙසු. සතින්‌ද්‍රියං කත්‌ථ දට්‌ඨබ්‌බං? චතූසු සතිපට්‌ඨානෙසු. සමාධින්‌ද්‍රියං කත්‌ථ දට්‌ඨබ්‌බං? චතූසු ඣානෙසු. පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං කත්‌ථ දට්‌ඨබ්‌බං? චතූසු අරියසච්‌චෙසු. එවං සෙඛො සබ්‌බෙහි කුසලෙහි ධම්‌මෙහි අප්‌පමත්‌තො වුත්‌තො භගවතා අනාවිලතාය මනසා. තෙනාහ භගවා ‘‘මනසානාවිලොසියා’’ති.

    Tattha saddhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu sotāpattiyaṅgesu. Vīriyindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu sammappadhānesu. Satindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu satipaṭṭhānesu. Samādhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu jhānesu. Paññindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu ariyasaccesu. Evaṃ sekho sabbehi kusalehi dhammehi appamatto vutto bhagavatā anāvilatāya manasā. Tenāha bhagavā ‘‘manasānāvilosiyā’’ti.

    17. ‘‘කුසලො සබ්‌බධම්‌මාන’’න්‌ති ලොකො නාම තිවිධො කිලෙසලොකො භවලොකො ඉන්‌ද්‍රියලොකො. තත්‌ථ කිලෙසලොකෙන භවලොකො සමුදාගච්‌ඡති, සො ඉන්‌ද්‍රියානි නිබ්‌බත්‌තෙති, ඉන්‌ද්‍රියෙසු භාවියමානෙසු නෙය්‍යස්‌ස පරිඤ්‌ඤා භවති. සා දුවිධෙන උපපරික්‌ඛිතබ්‌බා දස්‌සනපරිඤ්‌ඤාය ච භාවනාපරිඤ්‌ඤාය ච. යදා හි සෙඛො ඤෙය්‍යං පරිජානාති, තදා නිබ්‌බිදාසහගතෙහි සඤ්‌ඤාමනසිකාරෙහි නෙය්‍යං පරිඤ්‌ඤාතං භවති. තස්‌ස ද්‌වෙ ධම්‌මා කොසල්‌ලං ගච්‌ඡන්‌ති – දස්‌සනකොසල්‌ලඤ්‌ච භාවනාකොසල්‌ලඤ්‌ච.

    17. ‘‘Kusalo sabbadhammāna’’nti loko nāma tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko. Tattha kilesalokena bhavaloko samudāgacchati, so indriyāni nibbatteti, indriyesu bhāviyamānesu neyyassa pariññā bhavati. Sā duvidhena upaparikkhitabbā dassanapariññāya ca bhāvanāpariññāya ca. Yadā hi sekho ñeyyaṃ parijānāti, tadā nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehi neyyaṃ pariññātaṃ bhavati. Tassa dve dhammā kosallaṃ gacchanti – dassanakosallañca bhāvanākosallañca.

    තං ඤාණං පඤ්‌චවිධෙන වෙදිතබ්‌බංः අභිඤ්‌ඤා පරිඤ්‌ඤා පහානං භාවනා සච්‌ඡිකිරියා. තත්‌ථ කතමා අභිඤ්‌ඤා? යං ධම්‌මානං සලක්‌ඛණෙ ඤාණං ධම්‌මපටිසම්‌භිදා ච අත්‌ථපටිසම්‌භිදා ච, අයං අභිඤ්‌ඤා.

    Taṃ ñāṇaṃ pañcavidhena veditabbaṃः abhiññā pariññā pahānaṃ bhāvanā sacchikiriyā. Tattha katamā abhiññā? Yaṃ dhammānaṃ salakkhaṇe ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā ca atthapaṭisambhidā ca, ayaṃ abhiññā.

    තත්‌ථ කතමා පරිඤ්‌ඤා? එවං අභිජානිත්‌වා යා පරිජානනා ‘‘ඉදං කුසලං, ඉදං අකුසලං, ඉදං සාවජ්‌ජං, ඉදං අනවජ්‌ජං, ඉදං කණ්‌හං, ඉදං සුක්‌කං, ඉදං සෙවිතබ්‌බං, ඉදං න සෙවිතබ්‌බං, ඉමෙ ධම්‌මා එවංගහිතා, ඉදං ඵලං නිබ්‌බත්‌තෙන්‌ති 33, තෙසං එවංගහිතානං අයං අත්‌ථො’’ති, අයං පරිඤ්‌ඤා.

    Tattha katamā pariññā? Evaṃ abhijānitvā yā parijānanā ‘‘idaṃ kusalaṃ, idaṃ akusalaṃ, idaṃ sāvajjaṃ, idaṃ anavajjaṃ, idaṃ kaṇhaṃ, idaṃ sukkaṃ, idaṃ sevitabbaṃ, idaṃ na sevitabbaṃ, ime dhammā evaṃgahitā, idaṃ phalaṃ nibbattenti 34, tesaṃ evaṃgahitānaṃ ayaṃ attho’’ti, ayaṃ pariññā.

    එවං පරිජානිත්‌වා තයො ධම්‌මා අවසිට්‌ඨා භවන්‌ති පහාතබ්‌බා භාවෙතබ්‌බා සච්‌ඡිකාතබ්‌බා ච. තත්‌ථ කතමෙ ධම්‌මා පහාතබ්‌බා? යෙ අකුසලා. තත්‌ථ කතමෙ ධම්‌මා භාවෙතබ්‌බා? යෙ කුසලා. තත්‌ථ කතමෙ ධම්‌මා සච්‌ඡිකාතබ්‌බා? යං අසඞ්‌ඛතං. යො එවං ජානාති අයං වුච්‌චති අත්‌ථකුසලො ධම්‌මකුසලො කල්‍යාණතාකුසලො ඵලතාකුසලො, ආයකුසලො අපායකුසලො උපායකුසලො මහතා කොසල්‌ලෙන සමන්‌නාගතොති, තෙනාහ භගවා ‘‘කුසලො සබ්‌බධම්‌මාන’’න්‌ති.

    Evaṃ parijānitvā tayo dhammā avasiṭṭhā bhavanti pahātabbā bhāvetabbā sacchikātabbā ca. Tattha katame dhammā pahātabbā? Ye akusalā. Tattha katame dhammā bhāvetabbā? Ye kusalā. Tattha katame dhammā sacchikātabbā? Yaṃ asaṅkhataṃ. Yo evaṃ jānāti ayaṃ vuccati atthakusalo dhammakusalo kalyāṇatākusalo phalatākusalo, āyakusalo apāyakusalo upāyakusalo mahatā kosallena samannāgatoti, tenāha bhagavā ‘‘kusalo sabbadhammāna’’nti.

    ‘‘සතො භික්‌ඛු පරිබ්‌බජෙ’’ති තෙන දිට්‌ඨධම්‌මසුඛවිහාරත්‌ථං අභික්‌කන්‌තෙ පටික්‌කන්‌තෙ ආලොකිතෙ විලොකිතෙ සමිඤ්‌ජිතෙ 35 පසාරිතෙ සඞ්‌ඝාටිපත්‌තචීවරධාරණෙ අසිතෙ පීතෙ ඛායිතෙ සායිතෙ උච්‌චාරපස්‌සාවකම්‌මෙ ගතෙ ඨිතෙ නිසින්‌නෙ සුත්‌තෙ ජාගරිතෙ භාසිතෙ තුණ්‌හිභාවෙ සතෙන සම්‌පජානෙන විහාතබ්‌බං. ඉමා ද්‌වෙ චරියා අනුඤ්‌ඤාතා භගවතා එකා විසුද්‌ධානං, එකා විසුජ්‌ඣන්‌තානං. කෙ විසුද්‌ධා? අරහන්‌තො. කෙ විසුජ්‌ඣන්‌තා? සෙක්‌ඛා. කතකිච්‌චානි හි අරහතො ඉන්‌ද්‍රියානි. යං බොජ්‌ඣං, තං චතුබ්‌බිධං දුක්‌ඛස්‌ස පරිඤ්‌ඤාභිසමයෙන සමුදයස්‌ස පහානාභිසමයෙන මග්‌ගස්‌ස භාවනාභිසමයෙන නිරොධස්‌ස සච්‌ඡිකිරියාභිසමයෙන, ඉදං චතුබ්‌බිධං බොජ්‌ඣං යො එවං ජානාති, අයං වුච්‌චති සතො අභික්‌කමති සතො පටික්‌කමති ඛයා රාගස්‌ස ඛයා දොසස්‌ස ඛයා මොහස්‌ස. තෙනාහ භගවා ‘‘සතො භික්‌ඛු පරිබ්‌බජෙ’’ති, තෙනාහ –

    ‘‘Sato bhikkhu paribbaje’’ti tena diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ abhikkante paṭikkante ālokite vilokite samiñjite 36 pasārite saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe asite pīte khāyite sāyite uccārapassāvakamme gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhibhāve satena sampajānena vihātabbaṃ. Imā dve cariyā anuññātā bhagavatā ekā visuddhānaṃ, ekā visujjhantānaṃ. Ke visuddhā? Arahanto. Ke visujjhantā? Sekkhā. Katakiccāni hi arahato indriyāni. Yaṃ bojjhaṃ, taṃ catubbidhaṃ dukkhassa pariññābhisamayena samudayassa pahānābhisamayena maggassa bhāvanābhisamayena nirodhassa sacchikiriyābhisamayena, idaṃ catubbidhaṃ bojjhaṃ yo evaṃ jānāti, ayaṃ vuccati sato abhikkamati sato paṭikkamati khayā rāgassa khayā dosassa khayā mohassa. Tenāha bhagavā ‘‘sato bhikkhu paribbaje’’ti, tenāha –

    ‘‘කාමෙසු නාභිගිජ්‌ඣෙය්‍ය, [අජිතාති භගවා]

    ‘‘Kāmesu nābhigijjheyya, [ajitāti bhagavā]

    මනසානාවිලො සියා;

    Manasānāvilo siyā;

    කුසලො සබ්‌බධම්‌මානං, සතො භික්‌ඛු පරිබ්‌බජෙ’’ති.

    Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.

    එවං පුච්‌ඡිතබ්‌බං, එවං විසජ්‌ජිතබ්‌බං. සුත්‌තස්‌ස ච අනුගීති අත්‌ථතො ච බ්‍යඤ්‌ජනතො ච සමානෙතබ්‌බා 37. අත්‌ථාපගතං හි බ්‍යඤ්‌ජනං සම්‌ඵප්‌පලාපං භවති. දුන්‌නික්‌ඛිත්‌තස්‌ස පදබ්‍යඤ්‌ජනස්‌ස අත්‌ථොපි දුන්‌නයො භවති, තස්‌මා අත්‌ථබ්‍යඤ්‌ජනූපෙතං සඞ්‌ගායිතබ්‌බං. සුත්‌තඤ්‌ච පවිචිනිතබ්‌බං. කිං ඉදං සුත්‌තං ආහච්‌ච වචනං අනුසන්‌ධිවචනං නීතත්‌ථං නෙය්‍යත්‌ථං සංකිලෙසභාගියං නිබ්‌බෙධභාගියං අසෙක්‌ඛභාගියං? කුහිං ඉමස්‌ස සුත්‌තස්‌ස සබ්‌බානි සච්‌චානි පස්‌සිතබ්‌බානි, ආදිමජ්‌ඣපරියොසානෙති? එවං සුත්‌තං පවිචෙතබ්‌බං. තෙනාහ ආයස්‌මා මහාකච්‌චායනො – ‘‘යං පුච්‌ඡිතඤ්‌ච විස්‌සජ්‌ජිතඤ්‌ච, සුත්‌තස්‌ස යා ච අනුගීතී’’ති.

    Evaṃ pucchitabbaṃ, evaṃ visajjitabbaṃ. Suttassa ca anugīti atthato ca byañjanato ca samānetabbā 38. Atthāpagataṃ hi byañjanaṃ samphappalāpaṃ bhavati. Dunnikkhittassa padabyañjanassa atthopi dunnayo bhavati, tasmā atthabyañjanūpetaṃ saṅgāyitabbaṃ. Suttañca pavicinitabbaṃ. Kiṃ idaṃ suttaṃ āhacca vacanaṃ anusandhivacanaṃ nītatthaṃ neyyatthaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ nibbedhabhāgiyaṃ asekkhabhāgiyaṃ? Kuhiṃ imassa suttassa sabbāni saccāni passitabbāni, ādimajjhapariyosāneti? Evaṃ suttaṃ pavicetabbaṃ. Tenāha āyasmā mahākaccāyano – ‘‘yaṃ pucchitañca vissajjitañca, suttassa yā ca anugītī’’ti.

    නියුත්‌තො විචයො හාරො.

    Niyutto vicayo hāro.







    Footnotes:
    1. විස්‌සජ්‌ජනං (සී. ක.)
    2. vissajjanaṃ (sī. ka.)
    3. පස්‌ස සු. නි. 1038
    4. passa su. ni. 1038
    5. වෙවිච්‌ඡා (සු. නි. 1039)
    6. vevicchā (su. ni. 1039)
    7. පකාසෙන්‌ති ධ. ප. 304
    8. pakāsenti dha. pa. 304
    9. රත්‌ති ඛිත්‌තා (සී.), පස්‌ස ධ. ප. 304
    10. ratti khittā (sī.), passa dha. pa. 304
    11. අන්‌ධතමං (ක.)
    12. andhatamaṃ (ka.)
    13. පිථීයරෙ (සී.), පිධිය්‍යරෙ (ක.), පස්‌ස සු. නි. 1040
    14. pithīyare (sī.), pidhiyyare (ka.), passa su. ni. 1040
    15. අමනාපියෙසු (ක.)
    16. amanāpiyesu (ka.)
    17. තස්‌ස (සී.)
    18. tassa (sī.)
    19. මං පුච්‌ඡි (ක.), පස්‌ස සු. නි. 1043
    20. maṃ pucchi (ka.), passa su. ni. 1043
    21. පඤ්‌හො (සී. ක.) නෙත්‌තිවිභාවනී පස්‌සිතබ්‌බා
    22. අවිජ්‌ජා ච නිරවසෙසා (සී. ක.)
    23. pañho (sī. ka.) nettivibhāvanī passitabbā
    24. avijjā ca niravasesā (sī. ka.)
    25. රත්‌ති (ක.) අයං ගාථා ථෙරගා. 397 දිස්‌සති
    26. ratti (ka.) ayaṃ gāthā theragā. 397 dissati
    27. නිබ්‌බත්‌තියති (ක.)
    28. nibbattiyati (ka.)
    29. අයං ගාථා සු. නි. 1044 අඤ්‌ඤථා දිස්‌සති
    30. ayaṃ gāthā su. ni. 1044 aññathā dissati
    31. කතමෙ ච (අට්‌ඨ.)
    32. katame ca (aṭṭha.)
    33. නිබ්‌බත්‌තාපෙන්‌ති (ක.)
    34. nibbattāpenti (ka.)
    35. සම්‌මිඤ්‌ජිතෙ (සී.)
    36. sammiñjite (sī.)
    37. සමානයිතබ්‌බා (සී. ක.)
    38. samānayitabbā (sī. ka.)



    Related texts:



    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-අට්‌ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / 2. විචයහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • 2. Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-ටීකා • Nettippakaraṇa-ṭīkā / 2. විචයහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • 2. Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī / 2. විචයහාරවිභඞ්‌ගවිභාවනා • 2. Vicayahāravibhaṅgavibhāvanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact