Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සුත්‌තනිපාත-අට්‌ඨකථා • Suttanipāta-aṭṭhakathā

    2. ආමගන්‌ධසුත්‌තවණ්‌ණනා

    2. Āmagandhasuttavaṇṇanā

    සාමාකචිඞ්‌ගූලකචීනකානි චාති ආමගන්‌ධසුත්‌තං. කා උප්‌පත්‌ති? අනුප්‌පන්‌නෙ භගවති ආමගන්‌ධො නාම බ්‍රාහ්‌මණො පඤ්‌චහි මාණවකසතෙහි සද්‌ධිං තාපසපබ්‌බජ්‌ජං පබ්‌බජිත්‌වා හිමවන්‌තං පවිසිත්‌වා පබ්‌බතන්‌තරෙ අස්‌සමං කාරාපෙත්‌වා වනමූලඵලාහාරො හුත්‌වා තත්‌ථ පටිවසති, න කදාචි මච්‌ඡමංසං ඛාදති. අථ තෙසං තාපසානං ලොණම්‌බිලාදීනි අපරිභුඤ්‌ජන්‌තානං පණ්‌ඩුරොගො උප්‌පජ්‌ජි. තතො තෙ ‘‘ලොණම්‌බිලාදිසෙවනත්‌ථාය මනුස්‌සපථං ගච්‌ඡාමා’’ති පච්‌චන්‌තගාමං සම්‌පත්‌තා. තත්‌ථ මනුස්‌සා තෙසු පසීදිත්‌වා නිමන්‌තෙත්‌වා භොජෙසුං, කතභත්‌තකිච්‌චානං නෙසං මඤ්‌චපීඨපරිභොගභාජනපාදමක්‌ඛනාදීනි උපනෙත්‌වා ‘‘එත්‌ථ, භන්‌තෙ, වසථ, මා උක්‌කණ්‌ඨිත්‌ථා’’ති වසනට්‌ඨානං දස්‌සෙත්‌වා පක්‌කමිංසු. දුතියදිවසෙපි නෙසං දානං දත්‌වා පුන ඝරපටිපාටියා එකෙකදිවසං දානමදංසු. තාපසා චතුමාසං තත්‌ථ වසිත්‌වා ලොණම්‌බිලාදිසෙවනාය ථිරභාවප්‌පත්‌තසරීරා හුත්‌වා ‘‘මයං, ආවුසො, ගච්‌ඡාමා’’ති මනුස්‌සානං ආරොචෙසුං. මනුස්‌සා තෙසං තෙලතණ්‌ඩුලාදීනි අදංසු. තෙ තානි ආදාය අත්‌තනො අස්‌සමමෙව අගමංසු. තඤ්‌ච ගාමං තථෙව සංවච්‌ඡරෙ සංවච්‌ඡරෙ ආගමිංසු. මනුස්‌සාපි තෙසං ආගමනකාලං විදිත්‌වා දානත්‌ථාය තණ්‌ඩුලාදීනි සජ්‌ජෙත්‌වාව අච්‌ඡන්‌ති, ආගතෙ ච නෙ තථෙව සම්‌මානෙන්‌ති.

    Sāmākaciṅgūlakacīnakāniti āmagandhasuttaṃ. Kā uppatti? Anuppanne bhagavati āmagandho nāma brāhmaṇo pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantaṃ pavisitvā pabbatantare assamaṃ kārāpetvā vanamūlaphalāhāro hutvā tattha paṭivasati, na kadāci macchamaṃsaṃ khādati. Atha tesaṃ tāpasānaṃ loṇambilādīni aparibhuñjantānaṃ paṇḍurogo uppajji. Tato te ‘‘loṇambilādisevanatthāya manussapathaṃ gacchāmā’’ti paccantagāmaṃ sampattā. Tattha manussā tesu pasīditvā nimantetvā bhojesuṃ, katabhattakiccānaṃ nesaṃ mañcapīṭhaparibhogabhājanapādamakkhanādīni upanetvā ‘‘ettha, bhante, vasatha, mā ukkaṇṭhitthā’’ti vasanaṭṭhānaṃ dassetvā pakkamiṃsu. Dutiyadivasepi nesaṃ dānaṃ datvā puna gharapaṭipāṭiyā ekekadivasaṃ dānamadaṃsu. Tāpasā catumāsaṃ tattha vasitvā loṇambilādisevanāya thirabhāvappattasarīrā hutvā ‘‘mayaṃ, āvuso, gacchāmā’’ti manussānaṃ ārocesuṃ. Manussā tesaṃ telataṇḍulādīni adaṃsu. Te tāni ādāya attano assamameva agamaṃsu. Tañca gāmaṃ tatheva saṃvacchare saṃvacchare āgamiṃsu. Manussāpi tesaṃ āgamanakālaṃ viditvā dānatthāya taṇḍulādīni sajjetvāva acchanti, āgate ca ne tatheva sammānenti.

    අථ භගවා ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා පවත්‌තිතවරධම්‌මචක්‌කො අනුපුබ්‌බෙන සාවත්‌ථිං ගන්‌ත්‌වා තත්‌ථ විහරන්‌තො තෙසං තාපසානං උපනිස්‌සයසම්‌පත්‌තිං දිස්‌වා තතො නික්‌ඛම්‌ම භික්‌ඛුසඞ්‌ඝපරිවුතො චාරිකං චරමානො අනුපුබ්‌බෙන තං ගාමං අනුප්‌පත්‌තො. මනුස්‌සා භගවන්‌තං දිස්‌වා මහාදානානි අදංසු. භගවා තෙසං ධම්‌මං දෙසෙසි. තෙ තාය ධම්‌මදෙසනාය අප්‌පෙකච්‌චෙ සොතාපන්‌නා, එකච්‌චෙ සකදාගාමිනො, එකච්‌චෙ අනාගාමිනො අහෙසුං, එකච්‌චෙ පබ්‌බජිත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණිංසු. භගවා පුනදෙව සාවත්‌ථිං පච්‌චාගමාසි. අථ තෙ තාපසා තං ගාමං ආගමිංසු. මනුස්‌සා තාපසෙ දිස්‌වා න පුබ්‌බසදිසං කොතූහලමකංසු. තාපසා තං පුච්‌ඡිංසු – ‘‘කිං, ආවුසො, ඉමෙ මනුස්‌සා න පුබ්‌බසදිසා, කිං නු ඛො අයං ගාමො රාජදණ්‌ඩෙන උපද්‌දුතො, උදාහු දුබ්‌භික්‌ඛෙන, උදාහු අම්‌හෙහි සීලාදිගුණෙහි සම්‌පන්‌නතරො කොචි පබ්‌බජිතො ඉමං ගාමමනුප්‌පත්‌තො’’ති? තෙ ආහංසු – ‘‘න, භන්‌තෙ, රාජදණ්‌ඩෙන, න දුබ්‌භික්‌ඛෙනායං ගාමො උපද්‌දුතො, අපිච බුද්‌ධො ලොකෙ උප්‌පන්‌නො, සො භගවා බහුජනහිතාය ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉධාගතො’’ති.

    Atha bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko anupubbena sāvatthiṃ gantvā tattha viharanto tesaṃ tāpasānaṃ upanissayasampattiṃ disvā tato nikkhamma bhikkhusaṅghaparivuto cārikaṃ caramāno anupubbena taṃ gāmaṃ anuppatto. Manussā bhagavantaṃ disvā mahādānāni adaṃsu. Bhagavā tesaṃ dhammaṃ desesi. Te tāya dhammadesanāya appekacce sotāpannā, ekacce sakadāgāmino, ekacce anāgāmino ahesuṃ, ekacce pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Bhagavā punadeva sāvatthiṃ paccāgamāsi. Atha te tāpasā taṃ gāmaṃ āgamiṃsu. Manussā tāpase disvā na pubbasadisaṃ kotūhalamakaṃsu. Tāpasā taṃ pucchiṃsu – ‘‘kiṃ, āvuso, ime manussā na pubbasadisā, kiṃ nu kho ayaṃ gāmo rājadaṇḍena upadduto, udāhu dubbhikkhena, udāhu amhehi sīlādiguṇehi sampannataro koci pabbajito imaṃ gāmamanuppatto’’ti? Te āhaṃsu – ‘‘na, bhante, rājadaṇḍena, na dubbhikkhenāyaṃ gāmo upadduto, apica buddho loke uppanno, so bhagavā bahujanahitāya dhammaṃ desento idhāgato’’ti.

    තං සුත්‌වා ආමගන්‌ධතාපසො ‘‘බුද්‌ධොති, ගහපතයො, වදෙථා’’ති? ‘‘බුද්‌ධොති, භන්‌තෙ, වදාමා’’ති තික්‌ඛත්‌තුං වත්‌වා ‘‘ඝොසොපි ඛො එසො දුල්‌ලභො ලොකස්‌මිං, යදිදං බුද්‌ධො’’ති අත්‌තමනො අත්‌තමනවාචං නිච්‌ඡාරෙත්‌වා පුච්‌ඡි – ‘‘කිං නු ඛො සො බුද්‌ධො ආමගන්‌ධං භුඤ්‌ජති, න භුඤ්‌ජතී’’ති? ‘‘කො, භන්‌තෙ, ආමගන්‌ධො’’ති? ‘‘ආමගන්‌ධො නාම මච්‌ඡමංසං, ගහපතයො’’ති. ‘‘භගවා, භන්‌තෙ, මච්‌ඡමංසං පරිභුඤ්‌ජතී’’ති. තං සුත්‌වා තාපසො විප්‌පටිසාරී අහොසි – ‘‘මාහෙව ඛො පන බුද්‌ධො සියා’’ති . පුන චින්‌තෙසි – ‘‘බුද්‌ධානං පාතුභාවො නාම දුල්‌ලභො, ගන්‌ත්‌වා බුද්‌ධං දිස්‌වා පුච්‌ඡිත්‌වා ජානිස්‌සාමී’’ති. තතො යෙන භගවා ගතො, තං මග්‌ගං මනුස්‌සෙ පුච්‌ඡිත්‌වා වච්‌ඡගිද්‌ධිනී ගාවී විය තුරිතතුරිතො සබ්‌බත්‌ථ එකරත්‌තිවාසෙන සාවත්‌ථිං අනුප්‌පත්‌වා ජෙතවනමෙව පාවිසි සද්‌ධිං සකාය පරිසාය. භගවාපි තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මදෙසනත්‌ථාය ආසනෙ නිසින්‌නො එව හොති. තාපසා භගවන්‌තං උපසඞ්‌කම්‌ම තුණ්‌හීභූතා අනභිවාදෙත්‌වාව එකමන්‌තං නිසීදිංසු. භගවා ‘‘කච්‌චි වො ඉසයො ඛමනීය’’න්‌තිආදිනා නයෙන තෙහි සද්‌ධිං පටිසම්‌මොදි. තෙපි ‘‘ඛමනීයං, භො ගොතමා’’තිආදිමාහංසු. තතො ආමගන්‌ධො භගවන්‌තං පුච්‌ඡි – ‘‘ආමගන්‌ධං, භො ගොතම, භුඤ්‌ජසි, න භුඤ්‌ජසී’’ති? ‘‘කො සො, බ්‍රාහ්‌මණ, ආමගන්‌ධො නාමා’’ති? ‘‘මච්‌ඡමංසං, භො ගොතමා’’ති. භගවා ‘‘න, බ්‍රාහ්‌මණ, මච්‌ඡමංසං ආමගන්‌ධො. අපිච ඛො ආමගන්‌ධො නාම සබ්‌බෙ කිලෙසා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා’’ති වත්‌වා ‘‘න, බ්‍රාහ්‌මණ, ඉදානි ත්‌වමෙව ආමගන්‌ධං පුච්‌ඡි, අතීතෙපි තිස්‌සො නාම බ්‍රාහ්‌මණො කස්‌සපං භගවන්‌තං පුච්‌ඡි. එවඤ්‌ච සො පුච්‌ඡි, එවඤ්‌චස්‌ස භගවා බ්‍යාකාසී’’ති තිස්‌සෙන ච බ්‍රාහ්‌මණෙන කස්‌සපෙන ච භගවතා වුත්‌තගාථායො එව ආනෙත්‌වා තාහි ගාථාහි බ්‍රාහ්‌මණං සඤ්‌ඤාපෙන්‌තො ආහ – ‘‘සාමාකචිඞ්‌ගූලකචීනකානි චා’’ති. අයං තාව ඉමස්‌ස සුත්‌තස්‌ස ඉධ උප්‌පත්‌ති.

    Taṃ sutvā āmagandhatāpaso ‘‘buddhoti, gahapatayo, vadethā’’ti? ‘‘Buddhoti, bhante, vadāmā’’ti tikkhattuṃ vatvā ‘‘ghosopi kho eso dullabho lokasmiṃ, yadidaṃ buddho’’ti attamano attamanavācaṃ nicchāretvā pucchi – ‘‘kiṃ nu kho so buddho āmagandhaṃ bhuñjati, na bhuñjatī’’ti? ‘‘Ko, bhante, āmagandho’’ti? ‘‘Āmagandho nāma macchamaṃsaṃ, gahapatayo’’ti. ‘‘Bhagavā, bhante, macchamaṃsaṃ paribhuñjatī’’ti. Taṃ sutvā tāpaso vippaṭisārī ahosi – ‘‘māheva kho pana buddho siyā’’ti . Puna cintesi – ‘‘buddhānaṃ pātubhāvo nāma dullabho, gantvā buddhaṃ disvā pucchitvā jānissāmī’’ti. Tato yena bhagavā gato, taṃ maggaṃ manusse pucchitvā vacchagiddhinī gāvī viya turitaturito sabbattha ekarattivāsena sāvatthiṃ anuppatvā jetavanameva pāvisi saddhiṃ sakāya parisāya. Bhagavāpi tasmiṃ samaye dhammadesanatthāya āsane nisinno eva hoti. Tāpasā bhagavantaṃ upasaṅkamma tuṇhībhūtā anabhivādetvāva ekamantaṃ nisīdiṃsu. Bhagavā ‘‘kacci vo isayo khamanīya’’ntiādinā nayena tehi saddhiṃ paṭisammodi. Tepi ‘‘khamanīyaṃ, bho gotamā’’tiādimāhaṃsu. Tato āmagandho bhagavantaṃ pucchi – ‘‘āmagandhaṃ, bho gotama, bhuñjasi, na bhuñjasī’’ti? ‘‘Ko so, brāhmaṇa, āmagandho nāmā’’ti? ‘‘Macchamaṃsaṃ, bho gotamā’’ti. Bhagavā ‘‘na, brāhmaṇa, macchamaṃsaṃ āmagandho. Apica kho āmagandho nāma sabbe kilesā pāpakā akusalā dhammā’’ti vatvā ‘‘na, brāhmaṇa, idāni tvameva āmagandhaṃ pucchi, atītepi tisso nāma brāhmaṇo kassapaṃ bhagavantaṃ pucchi. Evañca so pucchi, evañcassa bhagavā byākāsī’’ti tissena ca brāhmaṇena kassapena ca bhagavatā vuttagāthāyo eva ānetvā tāhi gāthāhi brāhmaṇaṃ saññāpento āha – ‘‘sāmākaciṅgūlakacīnakāni cā’’ti. Ayaṃ tāva imassa suttassa idha uppatti.

    අතීතෙ පන කස්‌සපො කිර බොධිසත්‌තො අට්‌ඨාසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යානි කප්‌පසතසහස්‌සඤ්‌ච පාරමියො පූරෙත්‌වා බාරාණසියං බ්‍රහ්‌මදත්‌තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස ධනවතී නාම බ්‍රාහ්‌මණී, තස්‌සා කුච්‌ඡිම්‌හි පටිසන්‌ධිං අග්‌ගහෙසි. අග්‌ගසාවකොපි තං දිවසංයෙව දෙවලොකා චවිත්‌වා අනුපුරොහිතබ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පජාපතියා කුච්‌ඡිම්‌හි නිබ්‌බත්‌ති. එවං තෙසං එකදිවසමෙව පටිසන්‌ධිග්‌ගහණඤ්‌ච ගබ්‌භවුට්‌ඨානඤ්‌ච අහොසි, එකදිවසමෙව එතෙසං එකස්‌ස කස්‌සපො, එකස්‌ස තිස්‌සොති නාමමකංසු. තෙ සහපංසුකීළනකා ද්‌වෙ සහායා අනුපුබ්‌බෙන වුඩ්‌ඪිං අගමිංසු. තිස්‌සස්‌ස පිතා පුත්‌තං ආණාපෙසි – ‘‘අයං, තාත, කස්‌සපො නික්‌ඛම්‌ම පබ්‌බජිත්‌වා බුද්‌ධො භවිස්‌සති, ත්‌වම්‌පිස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බජිත්‌වා භවනිස්‌සරණං කරෙය්‍යාසී’’ති. සො ‘‘සාධූ’’ති පටිස්‌සුණිත්‌වා බොධිසත්‌තස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා ‘‘උභොපි, සම්‌ම, පබ්‌බජිස්‌සාමා’’ති ආහ. බොධිසත්‌තො ‘‘සාධූ’’ති පටිස්‌සුණි. තතො වුඩ්‌ඪිං අනුප්‌පත්‌තකාලෙපි තිස්‌සො බොධිසත්‌තං ආහ – ‘‘එහි, සම්‌ම, පබ්‌බජිස්‌සාමා’’ති බොධිසත්‌තො න නික්‌ඛමි. තිස්‌සො ‘‘න තාවස්‌ස ඤාණං පරිපාකං ගත’’න්‌ති සයං නික්‌ඛම්‌ම ඉසිපබ්‌බජ්‌ජං පබ්‌බජිත්‌වා අරඤ්‌ඤෙ පබ්‌බතපාදෙ අස්‌සමං කාරාපෙත්‌වා වසති. බොධිසත්‌තොපි අපරෙන සමයෙන ඝරෙ ඨිතොයෙව ආනාපානස්‌සතිං පරිග්‌ගහෙත්‌වා චත්‌තාරි ඣානානි අභිඤ්‌ඤායො ච උප්‌පාදෙත්‌වා පාසාදෙන බොධිමණ්‌ඩසමීපං ගන්‌ත්‌වා ‘‘පුන පාසාදො යථාඨානෙයෙව පතිට්‌ඨාතූ’’ති අධිට්‌ඨාසි, සො සකට්‌ඨානෙයෙව පතිට්‌ඨාසි. අපබ්‌බජිතෙන කිර බොධිමණ්‌ඩං උපගන්‌තුං න සක්‌කාති. සො පබ්‌බජිත්‌වා බොධිමණ්‌ඩං පත්‌වා නිසීදිත්‌වා සත්‌ත දිවසෙ පධානයොගං කත්‌වා සත්‌තහි දිවසෙහි සම්‌මාසම්‌බොධිං සච්‌ඡාකාසි.

    Atīte pana kassapo kira bodhisatto aṭṭhāsaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca pāramiyo pūretvā bārāṇasiyaṃ brahmadattassa brāhmaṇassa dhanavatī nāma brāhmaṇī, tassā kucchimhi paṭisandhiṃ aggahesi. Aggasāvakopi taṃ divasaṃyeva devalokā cavitvā anupurohitabrāhmaṇassa pajāpatiyā kucchimhi nibbatti. Evaṃ tesaṃ ekadivasameva paṭisandhiggahaṇañca gabbhavuṭṭhānañca ahosi, ekadivasameva etesaṃ ekassa kassapo, ekassa tissoti nāmamakaṃsu. Te sahapaṃsukīḷanakā dve sahāyā anupubbena vuḍḍhiṃ agamiṃsu. Tissassa pitā puttaṃ āṇāpesi – ‘‘ayaṃ, tāta, kassapo nikkhamma pabbajitvā buddho bhavissati, tvampissa santike pabbajitvā bhavanissaraṇaṃ kareyyāsī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā bodhisattassa santikaṃ gantvā ‘‘ubhopi, samma, pabbajissāmā’’ti āha. Bodhisatto ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇi. Tato vuḍḍhiṃ anuppattakālepi tisso bodhisattaṃ āha – ‘‘ehi, samma, pabbajissāmā’’ti bodhisatto na nikkhami. Tisso ‘‘na tāvassa ñāṇaṃ paripākaṃ gata’’nti sayaṃ nikkhamma isipabbajjaṃ pabbajitvā araññe pabbatapāde assamaṃ kārāpetvā vasati. Bodhisattopi aparena samayena ghare ṭhitoyeva ānāpānassatiṃ pariggahetvā cattāri jhānāni abhiññāyo ca uppādetvā pāsādena bodhimaṇḍasamīpaṃ gantvā ‘‘puna pāsādo yathāṭhāneyeva patiṭṭhātū’’ti adhiṭṭhāsi, so sakaṭṭhāneyeva patiṭṭhāsi. Apabbajitena kira bodhimaṇḍaṃ upagantuṃ na sakkāti. So pabbajitvā bodhimaṇḍaṃ patvā nisīditvā satta divase padhānayogaṃ katvā sattahi divasehi sammāsambodhiṃ sacchākāsi.

    තදා ඉසිපතනෙ වීසතිසහස්‌සා පබ්‌බජිතා පටිවසන්‌ති. අථ කස්‌සපො භගවා තෙ ආමන්‌තෙත්‌වා ධම්‌මචක්‌කං පවත්‌තෙසි. සුත්‌තපරියොසානෙ සබ්‌බෙව අරහන්‌තො අහෙසුං. සො සුදං භගවා වීසතිභික්‌ඛුසහස්‌සපරිවුතො තත්‌ථෙව ඉසිපතනෙ වසති. කිකී ච නං කාසිරාජා චතූහි පච්‌චයෙහි උපට්‌ඨාති. අථෙකදිවසං බාරාණසිවාසී එකො පුරිසො පබ්‌බතෙ චන්‌දනසාරාදීනි ගවෙසන්‌තො තිස්‌සස්‌ස තාපසස්‌ස අස්‌සමං පත්‌වා තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. තාපසො තං දිස්‌වා ‘‘කුතො ආගතොසී’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘බාරාණසිතො, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කා තත්‌ථ පවත්‌තී’’ති? ‘‘තත්‌ථ, භන්‌තෙ, කස්‌සපො නාම සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො උප්‌පන්‌නො’’ති. තාපසො දුල්‌ලභවචනං සුත්‌වා පීතිසොමනස්‌සජාතො පුච්‌ඡි – ‘‘කිං සො ආමගන්‌ධං භුඤ්‌ජති, න භුඤ්‌ජතී’’ති? ‘‘කො භන්‌තෙ, ආමගන්‌ධො’’ති? ‘‘මච්‌ඡමංසං ආවුසො’’ති. ‘‘භගවා, භන්‌තෙ, මච්‌ඡමංසං භුඤ්‌ජතී’’ති. තං සුත්‌වා තාපසො විප්‌පටිසාරී හුත්‌වා පුන චින්‌තෙසි – ‘‘ගන්‌ත්‌වා තං පුච්‌ඡිස්‌සාමි, සචෙ ‘ආමගන්‌ධං පරිභුඤ්‌ජාමී’ති වක්‌ඛති, තතො නං ‘තුම්‌හාකං, භන්‌තෙ, ජාතියා ච කුලස්‌ස ච ගොත්‌තස්‌ස ච අනනුච්‌ඡවිකමෙත’න්‌ති නිවාරෙත්‌වා තස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බජිත්‌වා භවනිස්‌සරණං කරිස්‌සාමී’’ති සල්‌ලහුකං උපකරණං ගහෙත්‌වා සබ්‌බත්‌ථ එකරත්‌තිවාසෙන සායන්‌හසමයෙ බාරාණසිං පත්‌වා ඉසිපතනමෙව පාවිසි. භගවාපි තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මදෙසනත්‌ථාය ආසනෙ නිසින්‌නොයෙව හොති. තාපසො භගවන්‌තං උපසඞ්‌කම්‌ම අනභිවාදෙත්‌වා තුණ්‌හීභූතො එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. භගවා තං දිස්‌වා පුබ්‌බෙ වුත්‌තනයෙනෙව පටිසම්‌මොදි. සොපි ‘‘ඛමනීයං, භො කස්‌සපා’’තිආදීනි වත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිත්‌වා භගවන්‌තං පුච්‌ඡි – ‘‘ආමගන්‌ධං, භො කස්‌සප, භුඤ්‌ජසි, න භුඤ්‌ජසී’’ති? ‘‘නාහං, බ්‍රාහ්‌මණ, ආමගන්‌ධං භුඤ්‌ජාමී’’ති. ‘‘සාධු, සාධු, භො කස්‌සප, පරකුණපං අඛාදන්‌තො සුන්‌දරමකාසි, යුත්‌තමෙතං භොතො කස්‌සපස්‌ස ජාතියා ච කුලස්‌ස ච ගොත්‌තස්‌ස චා’’ති. තතො භගවා ‘‘අහං කිලෙසෙ සන්‌ධාය ‘ආමගන්‌ධං න භුඤ්‌ජාමී’ති වදාමි, බ්‍රාහ්‌මණො මච්‌ඡමංසං පච්‌චෙති, යංනූනාහං ස්‌වෙ ගාමං පිණ්‌ඩාය අපවිසිත්‌වා කිකීරඤ්‌ඤො ගෙහා ආභතං පිණ්‌ඩපාතං පරිභුඤ්‌ජෙය්‍යං, එවං ආමගන්‌ධං ආරබ්‌භ කථා පවත්‌තිස්‌සති. තතො බ්‍රාහ්‌මණං ධම්‌මදෙසනාය සඤ්‌ඤාපෙස්‌සාමී’’ති දුතියදිවසෙ කාලස්‌සෙව සරීරපරිකම්‌මං කත්‌වා ගන්‌ධකුටිං පාවිසි. භික්‌ඛූ ගන්‌ධකුටිද්‌වාරං පිහිතං දිස්‌වා ‘‘න භගවා අජ්‌ජ භික්‌ඛූහි සද්‌ධිං පවිසිතුකාමො’’ති ඤත්‌වා ගන්‌ධකුටිං පදක්‌ඛිණං කත්‌වා පිණ්‌ඩාය පවිසිංසු.

    Tadā isipatane vīsatisahassā pabbajitā paṭivasanti. Atha kassapo bhagavā te āmantetvā dhammacakkaṃ pavattesi. Suttapariyosāne sabbeva arahanto ahesuṃ. So sudaṃ bhagavā vīsatibhikkhusahassaparivuto tattheva isipatane vasati. Kikī ca naṃ kāsirājā catūhi paccayehi upaṭṭhāti. Athekadivasaṃ bārāṇasivāsī eko puriso pabbate candanasārādīni gavesanto tissassa tāpasassa assamaṃ patvā taṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Tāpaso taṃ disvā ‘‘kuto āgatosī’’ti pucchi. ‘‘Bārāṇasito, bhante’’ti. ‘‘Kā tattha pavattī’’ti? ‘‘Tattha, bhante, kassapo nāma sammāsambuddho uppanno’’ti. Tāpaso dullabhavacanaṃ sutvā pītisomanassajāto pucchi – ‘‘kiṃ so āmagandhaṃ bhuñjati, na bhuñjatī’’ti? ‘‘Ko bhante, āmagandho’’ti? ‘‘Macchamaṃsaṃ āvuso’’ti. ‘‘Bhagavā, bhante, macchamaṃsaṃ bhuñjatī’’ti. Taṃ sutvā tāpaso vippaṭisārī hutvā puna cintesi – ‘‘gantvā taṃ pucchissāmi, sace ‘āmagandhaṃ paribhuñjāmī’ti vakkhati, tato naṃ ‘tumhākaṃ, bhante, jātiyā ca kulassa ca gottassa ca ananucchavikameta’nti nivāretvā tassa santike pabbajitvā bhavanissaraṇaṃ karissāmī’’ti sallahukaṃ upakaraṇaṃ gahetvā sabbattha ekarattivāsena sāyanhasamaye bārāṇasiṃ patvā isipatanameva pāvisi. Bhagavāpi tasmiṃ samaye dhammadesanatthāya āsane nisinnoyeva hoti. Tāpaso bhagavantaṃ upasaṅkamma anabhivādetvā tuṇhībhūto ekamantaṃ aṭṭhāsi. Bhagavā taṃ disvā pubbe vuttanayeneva paṭisammodi. Sopi ‘‘khamanīyaṃ, bho kassapā’’tiādīni vatvā ekamantaṃ nisīditvā bhagavantaṃ pucchi – ‘‘āmagandhaṃ, bho kassapa, bhuñjasi, na bhuñjasī’’ti? ‘‘Nāhaṃ, brāhmaṇa, āmagandhaṃ bhuñjāmī’’ti. ‘‘Sādhu, sādhu, bho kassapa, parakuṇapaṃ akhādanto sundaramakāsi, yuttametaṃ bhoto kassapassa jātiyā ca kulassa ca gottassa cā’’ti. Tato bhagavā ‘‘ahaṃ kilese sandhāya ‘āmagandhaṃ na bhuñjāmī’ti vadāmi, brāhmaṇo macchamaṃsaṃ pacceti, yaṃnūnāhaṃ sve gāmaṃ piṇḍāya apavisitvā kikīrañño gehā ābhataṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjeyyaṃ, evaṃ āmagandhaṃ ārabbha kathā pavattissati. Tato brāhmaṇaṃ dhammadesanāya saññāpessāmī’’ti dutiyadivase kālasseva sarīraparikammaṃ katvā gandhakuṭiṃ pāvisi. Bhikkhū gandhakuṭidvāraṃ pihitaṃ disvā ‘‘na bhagavā ajja bhikkhūhi saddhiṃ pavisitukāmo’’ti ñatvā gandhakuṭiṃ padakkhiṇaṃ katvā piṇḍāya pavisiṃsu.

    භගවාපි ගන්‌ධකුටිතො නික්‌ඛම්‌ම පඤ්‌ඤත්‌තාසනෙ නිසීදි. තාපසොපි ඛො පත්‌තසාකං පචිත්‌වා ඛාදිත්‌වා භගවතො සන්‌තිකෙ නිසීදි. කිකී කාසිරාජා භික්‌ඛූ පිණ්‌ඩාය චරන්‌තෙ දිස්‌වා ‘‘කුහිං භගවා, භන්‌තෙ’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘විහාරෙ, මහාරාජා’’ති ච සුත්‌වා නානාබ්‍යඤ්‌ජනරසමනෙකමංසවිකතිසම්‌පන්‌නං භොජනං භගවතො පාහෙසි. අමච්‌චා විහාරං නෙත්‌වා භගවතො ආරොචෙත්‌වා දක්‌ඛිණොදකං දත්‌වා පරිවිසන්‌තා පඨමං නානාමංසවිකතිසම්‌පන්‌නං යාගුං අදංසු, තාපසො දිස්‌වා ‘‘ඛාදති නු ඛො නො’’ති චින්‌තෙන්‌තො අට්‌ඨාසි. භගවා තස්‌ස පස්‌සතොයෙව යාගුං පිවන්‌තො මංසඛණ්‌ඩං මුඛෙ පක්‌ඛිපි. තාපසො දිස්‌වා කුද්‌ධො. පුන යාගුපීතස්‌ස නානාරසබ්‍යඤ්‌ජනං භොජනමදංසු, තම්‌පි ගහෙත්‌වා භුඤ්‌ජන්‌තං දිස්‌වා අතිවිය කුද්‌ධො ‘‘මච්‌ඡමංසං ඛාදන්‌තොයෙව ‘න ඛාදාමී’ති භණතී’’ති. අථ භගවන්‌තං කතභත්‌තකිච්‌චං හත්‌ථපාදෙ ධොවිත්‌වා නිසින්‌නං උපසඞ්‌කම්‌ම ‘‘භො කස්‌සප, මුසා ත්‌වං භණසි, නෙතං පණ්‌ඩිතකිච්‌චං. මුසාවාදො හි ගරහිතො බුද්‌ධානං, යෙපි තෙ පබ්‌බතපාදෙ වනමූලඵලාදීහි යාපෙන්‌තා ඉසයො වසන්‌ති, තෙපි මුසා න භණන්‌තී’’ති වත්‌වා පුන ඉසීනං ගුණෙ ගාථාය වණ්‌ණෙන්‌තො ආහ ‘‘සාමාකචිඞ්‌ගූලකචීනකානි චා’’ති.

    Bhagavāpi gandhakuṭito nikkhamma paññattāsane nisīdi. Tāpasopi kho pattasākaṃ pacitvā khāditvā bhagavato santike nisīdi. Kikī kāsirājā bhikkhū piṇḍāya carante disvā ‘‘kuhiṃ bhagavā, bhante’’ti pucchitvā ‘‘vihāre, mahārājā’’ti ca sutvā nānābyañjanarasamanekamaṃsavikatisampannaṃ bhojanaṃ bhagavato pāhesi. Amaccā vihāraṃ netvā bhagavato ārocetvā dakkhiṇodakaṃ datvā parivisantā paṭhamaṃ nānāmaṃsavikatisampannaṃ yāguṃ adaṃsu, tāpaso disvā ‘‘khādati nu kho no’’ti cintento aṭṭhāsi. Bhagavā tassa passatoyeva yāguṃ pivanto maṃsakhaṇḍaṃ mukhe pakkhipi. Tāpaso disvā kuddho. Puna yāgupītassa nānārasabyañjanaṃ bhojanamadaṃsu, tampi gahetvā bhuñjantaṃ disvā ativiya kuddho ‘‘macchamaṃsaṃ khādantoyeva ‘na khādāmī’ti bhaṇatī’’ti. Atha bhagavantaṃ katabhattakiccaṃ hatthapāde dhovitvā nisinnaṃ upasaṅkamma ‘‘bho kassapa, musā tvaṃ bhaṇasi, netaṃ paṇḍitakiccaṃ. Musāvādo hi garahito buddhānaṃ, yepi te pabbatapāde vanamūlaphalādīhi yāpentā isayo vasanti, tepi musā na bhaṇantī’’ti vatvā puna isīnaṃ guṇe gāthāya vaṇṇento āha ‘‘sāmākaciṅgūlakacīnakāni cā’’ti.

    242. තත්‌ථ සාමාකාති ධුනිත්‌වා වා සීසානි උච්‌චිනිත්‌වා වා ගය්‌හූපගා තිණධඤ්‌ඤජාති. තථා චිඞ්‌ගූලකා කණවීරපුප්‌ඵසණ්‌ඨානසීසා හොන්‌ති. චීනකානීති අටවිපබ්‌බතපාදෙසු අරොපිතජාතා චීනමුග්‌ගා. පත්‌තප්‌ඵලන්‌ති යංකිඤ්‌චි හරිතපණ්‌ණං. මූලඵලන්‌ති යංකිඤ්‌චි කන්‌දමූලං. ගවිප්‌ඵලන්‌ති යංකිඤ්‌චි රුක්‌ඛවල්‌ලිඵලං. මූලග්‌ගහණෙන වා කන්‌දමූලං, ඵලග්‌ගහණෙන රුක්‌ඛවල්‌ලිඵලං, ගවිප්‌ඵලග්‌ගහණෙන උදකෙ ජාතසිඞ්‌ඝාතකකසෙරුකාදිඵලං වෙදිතබ්‌බං. ධම්‌මෙන ලද්‌ධන්‌ති දූතෙය්‍යපහිණගමනාදිමිච්‌ඡාජීවං පහාය වනෙ උඤ්‌ඡාචරියාය ලද්‌ධං. සතන්‌ති සන්‌තො අරියා. අස්‌නමානාති භුඤ්‌ජමානා. න කාමකාමා අලිකං භණන්‌තීති තෙ එවං අමමා අපරිග්‌ගහා එතානි සාමාකාදීනි භුඤ්‌ජමානා ඉසයො යථා ත්‌වං සාදුරසාදිකෙ කාමෙ පත්‌ථයන්‌තො ආමගන්‌ධං භුඤ්‌ජන්‌තොයෙව ‘‘නාහං, බ්‍රාහ්‌මණ, ආමගන්‌ධං භුඤ්‌ජාමී’’ති භණන්‌තො අලිකං භණසි, තථා න කාමකාමා අලිකං භණන්‌ති, කාමෙ කාමයන්‌තා මුසා න භණන්‌තීති ඉසීනං පසංසාය භගවතො නින්‌දං දීපෙති.

    242. Tattha sāmākāti dhunitvā vā sīsāni uccinitvā vā gayhūpagā tiṇadhaññajāti. Tathā ciṅgūlakā kaṇavīrapupphasaṇṭhānasīsā honti. Cīnakānīti aṭavipabbatapādesu aropitajātā cīnamuggā. Pattapphalanti yaṃkiñci haritapaṇṇaṃ. Mūlaphalanti yaṃkiñci kandamūlaṃ. Gavipphalanti yaṃkiñci rukkhavalliphalaṃ. Mūlaggahaṇena vā kandamūlaṃ, phalaggahaṇena rukkhavalliphalaṃ, gavipphalaggahaṇena udake jātasiṅghātakakaserukādiphalaṃ veditabbaṃ. Dhammena laddhanti dūteyyapahiṇagamanādimicchājīvaṃ pahāya vane uñchācariyāya laddhaṃ. Satanti santo ariyā. Asnamānāti bhuñjamānā. Na kāmakāmā alikaṃ bhaṇantīti te evaṃ amamā apariggahā etāni sāmākādīni bhuñjamānā isayo yathā tvaṃ sādurasādike kāme patthayanto āmagandhaṃ bhuñjantoyeva ‘‘nāhaṃ, brāhmaṇa, āmagandhaṃ bhuñjāmī’’ti bhaṇanto alikaṃ bhaṇasi, tathā na kāmakāmā alikaṃ bhaṇanti, kāme kāmayantā musā na bhaṇantīti isīnaṃ pasaṃsāya bhagavato nindaṃ dīpeti.

    243. එවං ඉසීනං පසංසාපදෙසෙන භගවන්‌තං නින්‌දිත්‌වා ඉදානි අත්‌තනා අධිප්‌පෙතං නින්‌දාවත්‌ථුං දස්‌සෙත්‌වා නිප්‌පරියායෙනෙව භගවන්‌තං නින්‌දන්‌තො ආහ ‘‘යදස්‌නමානො’’ති තත්‌ථ ද-කාරො පදසන්‌ධිකරො. අයං පනත්‌ථො – යං කිඤ්‌චිදෙව සසමංසං වා තිත්‌තිරමංසං වා ධොවනච්‌ඡෙදනාදිනා පුබ්‌බපරිකම්‌මෙන සුකතං, පචනවාසනාදිනා පච්‌ඡාපරිකම්‌මෙන සුනිට්‌ඨිතං, න මාතරා න පිතරා, අපිච ඛො පන ‘‘දක්‌ඛිණෙය්‍යො අය’’න්‌ති මඤ්‌ඤමානෙහි ධම්‌මකාමෙහි පරෙහි දින්‌නං, සක්‌කාරකරණෙන පයතං පණීතමලඞ්‌කතං, උත්‌තමරසතාය ඔජවන්‌තතාය ථාමබලභරණසමත්‌ථතාය ච පණීතං අස්‌නමානො ආහාරයමානො, න කෙවලඤ්‌ච යංකිඤ්‌චි මංසමෙව, අපිච ඛො පන ඉදම්‌පි සාලීනමන්‌නං විචිතකාළකං සාලිතණ්‌ඩුලොදනං පරිභුඤ්‌ජමානො සො භුඤ්‌ජසි, කස්‌සප, ආමගන්‌ධං, සො ත්‌වං යංකිඤ්‌චි මංසං භුඤ්‌ජමානො ඉදඤ්‌ච සාලීනමන්‌නං පරිභුඤ්‌ජමානො භුඤ්‌ජසි, කස්‌සප, ආමගන්‌ධන්‌ති භගවන්‌තං ගොත්‌තෙන ආලපති.

    243. Evaṃ isīnaṃ pasaṃsāpadesena bhagavantaṃ ninditvā idāni attanā adhippetaṃ nindāvatthuṃ dassetvā nippariyāyeneva bhagavantaṃ nindanto āha ‘‘yadasnamāno’’ti tattha da-kāro padasandhikaro. Ayaṃ panattho – yaṃ kiñcideva sasamaṃsaṃ vā tittiramaṃsaṃ vā dhovanacchedanādinā pubbaparikammena sukataṃ, pacanavāsanādinā pacchāparikammena suniṭṭhitaṃ, na mātarā na pitarā, apica kho pana ‘‘dakkhiṇeyyo aya’’nti maññamānehi dhammakāmehi parehi dinnaṃ, sakkārakaraṇena payataṃ paṇītamalaṅkataṃ, uttamarasatāya ojavantatāya thāmabalabharaṇasamatthatāya ca paṇītaṃ asnamāno āhārayamāno, na kevalañca yaṃkiñci maṃsameva, apica kho pana idampi sālīnamannaṃ vicitakāḷakaṃ sālitaṇḍulodanaṃ paribhuñjamāno so bhuñjasi, kassapa, āmagandhaṃ, so tvaṃ yaṃkiñci maṃsaṃ bhuñjamāno idañca sālīnamannaṃ paribhuñjamāno bhuñjasi, kassapa, āmagandhanti bhagavantaṃ gottena ālapati.

    244. එවං ආහාරතො භගවන්‌තං නින්‌දිත්‌වා ඉදානි මුසාවාදං ආරොපෙත්‌වා නින්‌දන්‌තො ආහ ‘‘න ආමගන්‌ධො…පෙ.… සුසඞ්‌ඛතෙහී’’ති. තස්‌සත්‌ථො – පුබ්‌බෙ මයා පුච්‌ඡිතො සමානො ‘‘න ආමගන්‌ධො මම කප්‌පතී’’ති ඉච්‌චෙව ත්‌වං භාසසි, එවං එකංසෙනෙව ත්‌වං භාසසි බ්‍රහ්‌මබන්‌ධු බ්‍රාහ්‌මණගුණවිරහිතජාතිමත්‌තබ්‍රාහ්‌මණාති පරිභාසන්‌තො භණති. සාලීනමන්‌නන්‌ති සාලිතණ්‌ඩුලොදනං. පරිභුඤ්‌ජමානොති භුඤ්‌ජමානො. සකුන්‌තමංසෙහි සුසඞ්‌ඛතෙහීති තදා භගවතො අභිහටං සකුණමංසං නිද්‌දිසන්‌තො භණති.

    244. Evaṃ āhārato bhagavantaṃ ninditvā idāni musāvādaṃ āropetvā nindanto āha ‘‘na āmagandho…pe… susaṅkhatehī’’ti. Tassattho – pubbe mayā pucchito samāno ‘‘na āmagandho mama kappatī’’ti icceva tvaṃ bhāsasi, evaṃ ekaṃseneva tvaṃ bhāsasi brahmabandhu brāhmaṇaguṇavirahitajātimattabrāhmaṇāti paribhāsanto bhaṇati. Sālīnamannanti sālitaṇḍulodanaṃ. Paribhuñjamānoti bhuñjamāno. Sakuntamaṃsehi susaṅkhatehīti tadā bhagavato abhihaṭaṃ sakuṇamaṃsaṃ niddisanto bhaṇati.

    එවං භණන්‌තො එව ච භගවතො හෙට්‌ඨා පාදතලා පභුති යාව උපරි කෙසග්‌ගා සරීරමුල්‌ලොකෙන්‌තො ද්‌වත්‌තිංසවරලක්‌ඛණාසීතිඅනුබ්‍යඤ්‌ජනසම්‌පදං බ්‍යාමප්‌පභාපරික්‌ඛෙපඤ්‌ච දිස්‌වා ‘‘එවරූපො මහාපුරිසලක්‌ඛණාදිපටිමණ්‌ඩිතකායො න මුසා භණිතුං අරහති. අයං හිස්‌ස භවන්‌තරෙපි සච්‌චවාචානිස්‌සන්‌දෙනෙව උණ්‌ණා භමුකන්‌තරෙ ජාතා ඔදාතා මුදු තූලසන්‌නිභා, එකෙකානි ච ලොමකූපෙසු ලොමානි. ස්‌වායං කථමිදානි මුසා භණිස්‌සති. අද්‌ධා අඤ්‌ඤො ඉමස්‌ස ආමගන්‌ධො භවිස්‌සති, යං සන්‌ධාය එතදවොච – ‘නාහං, බ්‍රාහ්‌මණ, ආමගන්‌ධං භුඤ්‌ජාමී’ති, යංනූනාහං එතං පුච්‌ඡෙය්‍ය’’න්‌ති චින්‌තෙත්‌වා සඤ්‌ජාතබහුමානො ගොත්‌තෙනෙව ආලපන්‌තො ඉමං ගාථාසෙසං ආහ –

    Evaṃ bhaṇanto eva ca bhagavato heṭṭhā pādatalā pabhuti yāva upari kesaggā sarīramullokento dvattiṃsavaralakkhaṇāsītianubyañjanasampadaṃ byāmappabhāparikkhepañca disvā ‘‘evarūpo mahāpurisalakkhaṇādipaṭimaṇḍitakāyo na musā bhaṇituṃ arahati. Ayaṃ hissa bhavantarepi saccavācānissandeneva uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudu tūlasannibhā, ekekāni ca lomakūpesu lomāni. Svāyaṃ kathamidāni musā bhaṇissati. Addhā añño imassa āmagandho bhavissati, yaṃ sandhāya etadavoca – ‘nāhaṃ, brāhmaṇa, āmagandhaṃ bhuñjāmī’ti, yaṃnūnāhaṃ etaṃ puccheyya’’nti cintetvā sañjātabahumāno gotteneva ālapanto imaṃ gāthāsesaṃ āha –

    ‘‘පුච්‌ඡාමි තං කස්‌සප එතමත්‌ථං, කථංපකාරො තව ආමගන්‌ධො’’ති.

    ‘‘Pucchāmi taṃ kassapa etamatthaṃ, kathaṃpakāro tava āmagandho’’ti.

    245. අථස්‌ස භගවා ආමගන්‌ධං විස්‌සජ්‌ජෙතුං ‘‘පාණාතිපාතො’’ති එවමාදිමාහ. තත්‌ථ පාණාතිපාතොති පාණවධො. වධඡෙදබන්‌ධනන්‌ති එත්‌ථ සත්‌තානං දණ්‌ඩාදීහි ආකොටනං වධො, හත්‌ථපාදාදීනං ඡෙදනං ඡෙදො, රජ්‌ජුආදීහි බන්‌ධො බන්‌ධනං. ථෙය්‍යං මුසාවාදොති ථෙය්‍යඤ්‌ච මුසාවාදො ච. නිකතීති ‘‘දස්‌සාමි, කරිස්‌සාමී’’තිආදිනා නයෙන ආසං උප්‌පාදෙත්‌වා නිරාසාකරණං. වඤ්‌චනානීති අසුවණ්‌ණං සුවණ්‌ණන්‌ති ගාහාපනාදීනි. අජ්‌ඣෙනකුත්‌තන්‌ති නිරත්‌ථකමනෙකගන්‌ථපරියාපුණනං. පරදාරසෙවනාති පරපරිග්‌ගහිතාසු චාරිත්‌තාපජ්‌ජනං. එසාමගන්‌ධො න හි මංසභොජනන්‌ති එස පාණාතිපාතාදිඅකුසලධම්‌මසමුදාචාරො ආමගන්‌ධො විස්‌සගන්‌ධො කුණපගන්‌ධො. කිං කාරණා? අමනුඤ්‌ඤත්‌තා කිලෙසඅසුචිමිස්‌සකත්‌තා සබ්‌භි ජිගුච්‌ඡිතත්‌තා පරමදුග්‌ගන්‌ධභාවාවහත්‌තා ච. යෙ හි උස්‌සන්‌නකිලෙසා සත්‌තා, තෙ තෙහි අතිදුග්‌ගන්‌ධා හොන්‌ති, නික්‌කිලෙසානං මතසරීරම්‌පි දුග්‌ගන්‌ධං න හොති, තස්‌මා එසාමගන්‌ධො. මංසභොජනං පන අදිට්‌ඨමසුතමපරිසඞ්‌කිතඤ්‌ච අනවජ්‌ජං, තස්‌මා න හි මංසභොජනං ආමගන්‌ධොති.

    245. Athassa bhagavā āmagandhaṃ vissajjetuṃ ‘‘pāṇātipāto’’ti evamādimāha. Tattha pāṇātipātoti pāṇavadho. Vadhachedabandhananti ettha sattānaṃ daṇḍādīhi ākoṭanaṃ vadho, hatthapādādīnaṃ chedanaṃ chedo, rajjuādīhi bandho bandhanaṃ. Theyyaṃ musāvādoti theyyañca musāvādo ca. Nikatīti ‘‘dassāmi, karissāmī’’tiādinā nayena āsaṃ uppādetvā nirāsākaraṇaṃ. Vañcanānīti asuvaṇṇaṃ suvaṇṇanti gāhāpanādīni. Ajjhenakuttanti niratthakamanekaganthapariyāpuṇanaṃ. Paradārasevanāti parapariggahitāsu cārittāpajjanaṃ. Esāmagandho na hi maṃsabhojananti esa pāṇātipātādiakusaladhammasamudācāro āmagandho vissagandho kuṇapagandho. Kiṃ kāraṇā? Amanuññattā kilesaasucimissakattā sabbhi jigucchitattā paramaduggandhabhāvāvahattā ca. Ye hi ussannakilesā sattā, te tehi atiduggandhā honti, nikkilesānaṃ matasarīrampi duggandhaṃ na hoti, tasmā esāmagandho. Maṃsabhojanaṃ pana adiṭṭhamasutamaparisaṅkitañca anavajjaṃ, tasmā na hi maṃsabhojanaṃ āmagandhoti.

    246. එවං ධම්‌මාධිට්‌ඨානාය දෙසනාය එකෙන නයෙන ආමගන්‌ධං විස්‌සජ්‌ජෙත්‌වා ඉදානි යස්‌මා තෙ තෙ සත්‌තා තෙහි තෙහි ආමගන්‌ධෙහි සමන්‌නාගතා, න එකො එව සබ්‌බෙහි, න ච සබ්‌බෙ එකෙනෙව, තස්‌මා නෙසං තෙ තෙ ආමගන්‌ධෙ පකාසෙතුං ‘‘යෙ ඉධ කාමෙසු අසඤ්‌ඤතා ජනා’’තිආදිනා නයෙන පුග්‌ගලාධිට්‌ඨානාය තාව දෙසනාය ආමගන්‌ධෙ විස්‌සජ්‌ජෙන්‌තො ද්‌වෙ ගාථායො අභාසි.

    246. Evaṃ dhammādhiṭṭhānāya desanāya ekena nayena āmagandhaṃ vissajjetvā idāni yasmā te te sattā tehi tehi āmagandhehi samannāgatā, na eko eva sabbehi, na ca sabbe ekeneva, tasmā nesaṃ te te āmagandhe pakāsetuṃ ‘‘ye idha kāmesu asaññatā janā’’tiādinā nayena puggalādhiṭṭhānāya tāva desanāya āmagandhe vissajjento dve gāthāyo abhāsi.

    තත්‌ථ යෙ ඉධ කාමෙසු අසඤ්‌ඤතා ජනාති යෙ කෙචි ඉධ ලොකෙ කාමපටිසෙවනසඞ්‌ඛාතෙසු කාමෙසු මාතිමාතුච්‌ඡාදීසුපි මරියාදාවිරහෙන භින්‌නසංවරතාය අසංයතා පුථුජ්‌ජනා. රසෙසු ගිද්‌ධාති ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යෙසු රසෙසු ගිද්‌ධා ගධිතා මුච්‌ඡිතා අජ්‌ඣොසන්‌නා අනාදීනවදස්‌සාවිනො අනිස්‌සරණපඤ්‌ඤා රසෙ පරිභුඤ්‌ජන්‌ති. අසුචිභාවමස්‌සිතාති තාය රසගිද්‌ධියා රසපටිලාභත්‌ථාය නානප්‌පකාරමිච්‌ඡාජීවසඞ්‌ඛාතඅසුචිභාවමිස්‌සිතා. නත්‌ථිකදිට්‌ඨීති ‘‘නත්‌ථි දින්‌න’’න්‌තිආදිදසවත්‌ථුකමිච්‌ඡාදිට්‌ඨිසමන්‌නාගතා. විසමාති විසමෙන කායකම්‌මාදිනා සමන්‌නාගතා. දුරන්‌නයාති දුවිඤ්‌ඤාපයා සන්‌දිට්‌ඨිපරාමාසීආධානග්‌ගාහීදුප්‌පටිනිස්‌සග්‌ගිතාසමන්‌නාගතා. එසාමගන්‌ධොති එස එතාය ගාථාය පුග්‌ගලෙ අධිට්‌ඨාය නිද්‌දිට්‌ඨො ‘‘කාමෙසු අසංයතතා රසගිද්‌ධතා ආජීවවිපත්‌තිනත්‌ථිකදිට්‌ඨිකායදුච්‌චරිතාදිවිසමතා දුරන්‌නයභාවතා’’ති අපරොපි පුබ්‌බෙ වුත්‌තෙනෙවත්‌ථෙන ඡබ්‌බිධො ආමගන්‌ධො වෙදිතබ්‌බො. න හි මංසභොජනන්‌ති මංසභොජනං පන යථාවුත්‌තෙනෙවත්‌ථෙන න ආමගන්‌ධොති.

    Tattha ye idha kāmesu asaññatā janāti ye keci idha loke kāmapaṭisevanasaṅkhātesu kāmesu mātimātucchādīsupi mariyādāvirahena bhinnasaṃvaratāya asaṃyatā puthujjanā. Rasesu giddhāti jivhāviññeyyesu rasesu giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā anādīnavadassāvino anissaraṇapaññā rase paribhuñjanti. Asucibhāvamassitāti tāya rasagiddhiyā rasapaṭilābhatthāya nānappakāramicchājīvasaṅkhātaasucibhāvamissitā. Natthikadiṭṭhīti ‘‘natthi dinna’’ntiādidasavatthukamicchādiṭṭhisamannāgatā. Visamāti visamena kāyakammādinā samannāgatā. Durannayāti duviññāpayā sandiṭṭhiparāmāsīādhānaggāhīduppaṭinissaggitāsamannāgatā. Esāmagandhoti esa etāya gāthāya puggale adhiṭṭhāya niddiṭṭho ‘‘kāmesu asaṃyatatā rasagiddhatā ājīvavipattinatthikadiṭṭhikāyaduccaritādivisamatā durannayabhāvatā’’ti aparopi pubbe vuttenevatthena chabbidho āmagandho veditabbo. Na hi maṃsabhojananti maṃsabhojanaṃ pana yathāvuttenevatthena na āmagandhoti.

    247. දුතියගාථායපි යෙ ලූඛසාති යෙ ලූඛා නිරසා, අත්‌තකිලමථානුයුත්‌තාති අත්‌ථො. දාරුණාති කක්‌ඛළා දොවචස්‌සතායුත්‌තා. පිට්‌ඨිමංසිකාති පුරතො මධුරං භණිත්‌වා පරම්‌මුඛෙ අවණ්‌ණභාසිනො . එතෙ හි අභිමුඛං ඔලොකෙතුමසක්‌කොන්‌තා පරම්‌මුඛානං පිට්‌ඨිමංසඛාදකා විය හොන්‌ති, තෙන ‘‘පිට්‌ඨිමංසිකා’’ති වුච්‌චන්‌ති. මිත්‌තද්‌දුනොති මිත්‌තදූහකා, දාරධනජීවිතෙසු විස්‌සාසමාපන්‌නානං මිත්‌තානං තත්‌ථ මිච්‌ඡාපටිපජ්‌ජනකාති වුත්‌තං හොති. නික්‌කරුණාති කරුණාවිරහිතා සත්‌තානං අනත්‌ථකාමා. අතිමානිනොති ‘‘ඉධෙකච්‌චො ජාතියා වා…පෙ.… අඤ්‌ඤතරඤ්‌ඤතරෙන වත්‌ථුනා පරෙ අතිමඤ්‌ඤති, යො එවරූපො මානො කෙතුකම්‍යතා චිත්‌තස්‌සා’’ති (විභ. 880) එවං වුත්‌තෙන අතිමානෙන සමන්‌නාගතා. අදානසීලාති අදානපකතිකා, අදානාධිමුත්‌තා අසංවිභාගරතාති අත්‌ථො. න ච දෙන්‌ති කස්‌සචීති තාය ච පන අදානසීලතාය යාචිතාපි සන්‌තා කස්‌සචි කිඤ්‌චි න දෙන්‌ති, අදින්‌නපුබ්‌බකකුලෙ මනුස්‌සසදිසා නිජ්‌ඣාමතණ්‌හිකපෙතපරායණා හොන්‌ති. කෙචි පන ‘‘ආදානසීලා’’තිපි පඨන්‌ති, කෙවලං ගහණසීලා, කස්‌සචි පන කිඤ්‌චි න දෙන්‌තීති. එසාමගන්‌ධො න හි මංසභොජනන්‌ති එස එතාය ගාථාය පුග්‌ගලෙ අධිට්‌ඨාය නිද්‌දිට්‌ඨො ‘‘ලූඛතා, දාරුණතා , පිට්‌ඨිමංසිකතා, මිත්‌තදූභිතා, නික්‌කරුණතා, අතිමානිතා, අදානසීලතා, අදාන’’න්‌ති අපරොපි පුබ්‌බෙ වුත්‌තෙනෙවත්‌ථෙන අට්‌ඨවිධො ආමගන්‌ධො වෙදිතබ්‌බො, න හි මංසභොජනන්‌ති.

    247. Dutiyagāthāyapi ye lūkhasāti ye lūkhā nirasā, attakilamathānuyuttāti attho. Dāruṇāti kakkhaḷā dovacassatāyuttā. Piṭṭhimaṃsikāti purato madhuraṃ bhaṇitvā parammukhe avaṇṇabhāsino . Ete hi abhimukhaṃ oloketumasakkontā parammukhānaṃ piṭṭhimaṃsakhādakā viya honti, tena ‘‘piṭṭhimaṃsikā’’ti vuccanti. Mittaddunoti mittadūhakā, dāradhanajīvitesu vissāsamāpannānaṃ mittānaṃ tattha micchāpaṭipajjanakāti vuttaṃ hoti. Nikkaruṇāti karuṇāvirahitā sattānaṃ anatthakāmā. Atimāninoti ‘‘idhekacco jātiyā vā…pe… aññataraññatarena vatthunā pare atimaññati, yo evarūpo māno ketukamyatā cittassā’’ti (vibha. 880) evaṃ vuttena atimānena samannāgatā. Adānasīlāti adānapakatikā, adānādhimuttā asaṃvibhāgaratāti attho. Na ca denti kassacīti tāya ca pana adānasīlatāya yācitāpi santā kassaci kiñci na denti, adinnapubbakakule manussasadisā nijjhāmataṇhikapetaparāyaṇā honti. Keci pana ‘‘ādānasīlā’’tipi paṭhanti, kevalaṃ gahaṇasīlā, kassaci pana kiñci na dentīti. Esāmagandho na hi maṃsabhojananti esa etāya gāthāya puggale adhiṭṭhāya niddiṭṭho ‘‘lūkhatā, dāruṇatā , piṭṭhimaṃsikatā, mittadūbhitā, nikkaruṇatā, atimānitā, adānasīlatā, adāna’’nti aparopi pubbe vuttenevatthena aṭṭhavidho āmagandho veditabbo, na hi maṃsabhojananti.

    248. එවං පුග්‌ගලාධිට්‌ඨානාය දෙසනාය ද්‌වෙ ගාථායො වත්‌වා පුන තස්‌ස තාපසස්‌ස ආසයානුපරිවත්‌තනං විදිත්‌වා ධම්‌මාධිට්‌ඨානායෙව දෙසනාය එකං ගාථං අභාසි. තත්‌ථ කොධො උරගසුත්‌තෙ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බො. මදොති ‘‘ජාතිමදො, ගොත්‌තමදො, ආරොග්‍යමදො’’තිආදිනා (විභ. 832) නයෙන විභඞ්‌ගෙ වුත්‌තප්‌පභෙදො චිත්‌තස්‌ස මජ්‌ජනභාවො. ථම්‌භොති ථද්‌ධභාවො. පච්‌චුපට්‌ඨාපනාති පච්‌චනීකට්‌ඨාපනා, ධම්‌මෙන නයෙන වුත්‌තස්‌ස පටිවිරුජ්‌ඣිත්‌වා ඨානං. මායාති ‘‘ඉධෙකච්‌චො කායෙන දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා’’තිආදිනා (විභ. 894) නයෙන විභඞ්‌ගෙ විභත්‌තා කතපාපපටිච්‌ඡාදනතා. උසූයාති පරලාභසක්‌කාරාදීසු ඉස්‌සා. භස්‌සසමුස්‌සයොති සමුස්‌සිතං භස්‌සං, අත්‌තුක්‌කංසනතාති වුත්‌තං හොති. මානාතිමානොති ‘‘ඉධෙකච්‌චො ජාතියා වා…පෙ.… අඤ්‌ඤතරඤ්‌ඤතරෙන වත්‌ථුනා පුබ්‌බකාලං පරෙහි සදිසං අත්‌තානං දහති, අපරකාලං අත්‌තානං සෙය්‍යං දහති, පරෙ හීනෙ දහති, යො එවරූපො මානො…පෙ.… කෙතුකම්‍යතා චිත්‌තස්‌සා’’ති (විභ. 880) විභඞ්‌ගෙ විභත්‌තො. අසබ්‌භි සන්‌ථවොති අසප්‌පුරිසෙහි සන්‌ථවො. එසාමගන්‌ධො න හි මංසභොජනන්‌ති එස කොධාදි නවවිධො අකුසලරාසි පුබ්‌බෙ වුත්‌තෙනෙවත්‌ථෙන ආමගන්‌ධොති වෙදිතබ්‌බො, න හි මංසභොජනන්‌ති.

    248. Evaṃ puggalādhiṭṭhānāya desanāya dve gāthāyo vatvā puna tassa tāpasassa āsayānuparivattanaṃ viditvā dhammādhiṭṭhānāyeva desanāya ekaṃ gāthaṃ abhāsi. Tattha kodho uragasutte vuttanayeneva veditabbo. Madoti ‘‘jātimado, gottamado, ārogyamado’’tiādinā (vibha. 832) nayena vibhaṅge vuttappabhedo cittassa majjanabhāvo. Thambhoti thaddhabhāvo. Paccupaṭṭhāpanāti paccanīkaṭṭhāpanā, dhammena nayena vuttassa paṭivirujjhitvā ṭhānaṃ. Māyāti ‘‘idhekacco kāyena duccaritaṃ caritvā’’tiādinā (vibha. 894) nayena vibhaṅge vibhattā katapāpapaṭicchādanatā. Usūyāti paralābhasakkārādīsu issā. Bhassasamussayoti samussitaṃ bhassaṃ, attukkaṃsanatāti vuttaṃ hoti. Mānātimānoti ‘‘idhekacco jātiyā vā…pe… aññataraññatarena vatthunā pubbakālaṃ parehi sadisaṃ attānaṃ dahati, aparakālaṃ attānaṃ seyyaṃ dahati, pare hīne dahati, yo evarūpo māno…pe… ketukamyatā cittassā’’ti (vibha. 880) vibhaṅge vibhatto. Asabbhi santhavoti asappurisehi santhavo. Esāmagandho na hi maṃsabhojananti esa kodhādi navavidho akusalarāsi pubbe vuttenevatthena āmagandhoti veditabbo, na hi maṃsabhojananti.

    249. එවං ධම්‌මාධිට්‌ඨානාය දෙසනාය නවවිධං ආමගන්‌ධං දස්‌සෙත්‌වා පුනපි පුබ්‌බෙ වුත්‌තනයෙනෙව පුග්‌ගලාධිට්‌ඨානාය දෙසනාය ආමගන්‌ධෙ විස්‌සජ්‌ජෙන්‌තො තිස්‌සො ගාථායො අභාසි. තත්‌ථ යෙ පාපසීලාති යෙ පාපසමාචාරතාය ‘‘පාපසීලා’’ති ලොකෙ පාකටා. ඉණඝාතසූචකාති වසලසුත්‌තෙ වුත්‌තනයෙන ඉණං ගහෙත්‌වා තස්‌ස අප්‌පදානෙන ඉණඝාතා, පෙසුඤ්‌ඤෙන සූචකා ච. වොහාරකූටා ඉධ පාටිරූපිකාති ධම්‌මට්‌ටට්‌ඨානෙ ඨිතා ලඤ්‌ජං ගහෙත්‌වා සාමිකෙ පරාජෙන්‌තා කූටෙන වොහාරෙන සමන්‌නාගතත්‌තා වොහාරකූටා, ධම්‌මට්‌ඨපටිරූපකත්‌තා පාටිරූපිකා. අථ වා ඉධාති සාසනෙ. පාටිරූපිකාති දුස්‌සීලා. තෙ හි යස්‌මා නෙසං ඉරියාපථසම්‌පදාදීහි සීලවන්‌තපටිරූපං අත්‌ථි, තස්‌මා පටිරූපා, පටිරූපා එව පාටිරූපිකා. නරාධමා යෙධ කරොන්‌ති කිබ්‌බිසන්‌ති යෙ ඉධ ලොකෙ නරාධමා මාතාපිතූසු බුද්‌ධපච්‌චෙකබුද්‌ධාදීසු ච මිච්‌ඡාපටිපත්‌තිසඤ්‌ඤිතං කිබ්‌බිසං කරොන්‌ති. එසාමගන්‌ධො න හි මංසභොජනන්‌ති එස එතාය ගාථාය පුග්‌ගලෙ අධිට්‌ඨාය නිද්‌දිට්‌ඨො ‘‘පාපසීලතා, ඉණඝාතතා, සූචකතා, වොහාරකූටතා, පාටිරූපිකතා, කිබ්‌බිසකාරිතා’’ති අපරොපි පුබ්‌බෙ වුත්‌තෙනෙවත්‌ථෙන ඡබ්‌බිධො ආමගන්‌ධො වෙදිතබ්‌බො, න හි මංසභොජනන්‌ති.

    249. Evaṃ dhammādhiṭṭhānāya desanāya navavidhaṃ āmagandhaṃ dassetvā punapi pubbe vuttanayeneva puggalādhiṭṭhānāya desanāya āmagandhe vissajjento tisso gāthāyo abhāsi. Tattha yepāpasīlāti ye pāpasamācāratāya ‘‘pāpasīlā’’ti loke pākaṭā. Iṇaghātasūcakāti vasalasutte vuttanayena iṇaṃ gahetvā tassa appadānena iṇaghātā, pesuññena sūcakā ca. Vohārakūṭā idha pāṭirūpikāti dhammaṭṭaṭṭhāne ṭhitā lañjaṃ gahetvā sāmike parājentā kūṭena vohārena samannāgatattā vohārakūṭā, dhammaṭṭhapaṭirūpakattā pāṭirūpikā. Atha vā idhāti sāsane. Pāṭirūpikāti dussīlā. Te hi yasmā nesaṃ iriyāpathasampadādīhi sīlavantapaṭirūpaṃ atthi, tasmā paṭirūpā, paṭirūpā eva pāṭirūpikā. Narādhamā yedha karonti kibbisanti ye idha loke narādhamā mātāpitūsu buddhapaccekabuddhādīsu ca micchāpaṭipattisaññitaṃ kibbisaṃ karonti. Esāmagandho na hi maṃsabhojananti esa etāya gāthāya puggale adhiṭṭhāya niddiṭṭho ‘‘pāpasīlatā, iṇaghātatā, sūcakatā, vohārakūṭatā, pāṭirūpikatā, kibbisakāritā’’ti aparopi pubbe vuttenevatthena chabbidho āmagandho veditabbo, na hi maṃsabhojananti.

    250. යෙ ඉධ පාණෙසු අසඤ්‌ඤතා ජනාති යෙ ජනා ඉධලොකෙ පාණෙසු යථාකාමචාරිතාය සතම්‌පි සහස්‌සම්‌පි මාරෙත්‌වා අනුද්‌දයාමත්‌තස්‌සාපි අකරණෙන අසංයතා. පරෙසමාදාය විහෙසමුය්‍යුතාති පරෙසං සන්‌තකං ආදාය ධනං වා ජීවිතං වා තතො ‘‘මා එවං කරොථා’’ති යාචන්‌තානං වා නිවාරෙන්‌තානං වා පාණිලෙඩ්‌ඩුදණ්‌ඩාදීහි විහෙසං උය්‍යුතා. පරෙ වා සත්‌තෙ සමාදාය ‘‘අජ්‌ජ දස, අජ්‌ජ වීස’’න්‌ති එවං සමාදියිත්‌වා තෙසං වධබන්‌ධනාදීහි විහෙසමුය්‍යුතා. දුස්‌සීලලුද්‌දාති නිස්‌සීලා ච දුරාචාරත්‌තා , ලුද්‌දා ච කුරූරකම්‌මන්‌තා ලොහිතපාණිතාය, මච්‌ඡඝාතකමිගබන්‌ධකසාකුණිකාදයො ඉධාධිප්‌පෙතා. ඵරුසාති ඵරුසවාචා. අනාදරාති ‘‘ඉදානි න කරිස්‌සාම, විරමිස්‌සාම එවරූපා’’ති එවං ආදරවිරහිතා . එසාමගන්‌ධො න හි මංසභොජනන්‌ති එස එතාය ගාථාය පුග්‌ගලෙ අධිට්‌ඨාය නිද්‌දිට්‌ඨො ‘‘පාණාතිපාතො වධඡෙදබන්‌ධන’’න්‌තිආදිනා නයෙන පුබ්‌බෙ වුත්‌තො ච අවුත්‌තො ච ‘‘පාණෙසු අසංයතතා පරෙසං විහෙසතා දුස්‌සීලතා ලුද්‌දතා ඵරුසතා අනාදරො’’ති ඡබ්‌බිධො ආමගන්‌ධො වෙදිතබ්‌බො, න හි මංසභොජනන්‌ති. පුබ්‌බෙ වුත්‌තම්‌පි හි සොතූනං සොතුකාමතාය අවධාරණතාය දළ්‌හීකරණතායාති එවමාදීහි කාරණෙහි පුන වුච්‌චති. තෙනෙව ච පරතො වක්‌ඛති ‘‘ඉච්‌චෙතමත්‌ථං භගවා පුනප්‌පුනං, අක්‌ඛාසි නං වෙදයි මන්‌තපාරගූ’’ති.

    250.Ye idha pāṇesu asaññatā janāti ye janā idhaloke pāṇesu yathākāmacāritāya satampi sahassampi māretvā anuddayāmattassāpi akaraṇena asaṃyatā. Paresamādāya vihesamuyyutāti paresaṃ santakaṃ ādāya dhanaṃ vā jīvitaṃ vā tato ‘‘mā evaṃ karothā’’ti yācantānaṃ vā nivārentānaṃ vā pāṇileḍḍudaṇḍādīhi vihesaṃ uyyutā. Pare vā satte samādāya ‘‘ajja dasa, ajja vīsa’’nti evaṃ samādiyitvā tesaṃ vadhabandhanādīhi vihesamuyyutā. Dussīlaluddāti nissīlā ca durācārattā , luddā ca kurūrakammantā lohitapāṇitāya, macchaghātakamigabandhakasākuṇikādayo idhādhippetā. Pharusāti pharusavācā. Anādarāti ‘‘idāni na karissāma, viramissāma evarūpā’’ti evaṃ ādaravirahitā . Esāmagandho na hi maṃsabhojananti esa etāya gāthāya puggale adhiṭṭhāya niddiṭṭho ‘‘pāṇātipāto vadhachedabandhana’’ntiādinā nayena pubbe vutto ca avutto ca ‘‘pāṇesu asaṃyatatā paresaṃ vihesatā dussīlatā luddatā pharusatā anādaro’’ti chabbidho āmagandho veditabbo, na hi maṃsabhojananti. Pubbe vuttampi hi sotūnaṃ sotukāmatāya avadhāraṇatāya daḷhīkaraṇatāyāti evamādīhi kāraṇehi puna vuccati. Teneva ca parato vakkhati ‘‘iccetamatthaṃ bhagavā punappunaṃ, akkhāsi naṃ vedayi mantapāragū’’ti.

    251. එතෙසු ගිද්‌ධා විරුද්‌ධාතිපාතිනොති එතෙසු පාණෙසු ගෙධෙන ගිද්‌ධා, දොසෙන විරුද්‌ධා, මොහෙන ආදීනවං අපස්‌සන්‌තා පුනප්‌පුනං අජ්‌ඣාචාරප්‌පත්‌තියා අතිපාතිනො, එතෙසු වා ‘‘පාණාතිපාතො වධඡෙදබන්‌ධන’’න්‌තිආදිනා නයෙන වුත්‌තෙසු පාපකම්‌මෙසු යථාසම්‌භවං යෙ ගෙධවිරොධාතිපාතසඞ්‌ඛාතා රාගදොසමොහා, තෙහි ගිද්‌ධා විරුද්‌ධා අතිපාතිනො ච. නිච්‌චුය්‍යුතාති අකුසලකරණෙ නිච්‌චං උය්‍යුතා, කදාචි පටිසඞ්‌ඛාය අප්‌පටිවිරතා. පෙච්‌චාති අස්‌මා ලොකා පරං ගන්‌ත්‌වා. තමං වජන්‌ති යෙ, පතන්‌ති සත්‌තා නිරයං අවංසිරාති යෙ ලොකන්‌තරිකන්‌ධකාරසඞ්‌ඛාතං නීචකුලතාදිභෙදං වා තමං වජන්‌ති, යෙ ච පතන්‌ති සත්‌තා අවීචිආදිභෙදං නිරයං අවංසිරා අධොගතසීසා. එසාමගන්‌ධොති තෙසං සත්‌තානං තමවජනනිරයපතනහෙතු එස ගෙධවිරොධාතිපාතභෙදො සබ්‌බාමගන්‌ධමූලභූතො යථාවුත්‌තෙනත්‌ථෙන තිවිධො ආමගන්‌ධො. න හි මංසභොජනන්‌ති මංසභොජනං පන න ආමගන්‌ධොති.

    251.Etesu giddhā viruddhātipātinoti etesu pāṇesu gedhena giddhā, dosena viruddhā, mohena ādīnavaṃ apassantā punappunaṃ ajjhācārappattiyā atipātino, etesu vā ‘‘pāṇātipāto vadhachedabandhana’’ntiādinā nayena vuttesu pāpakammesu yathāsambhavaṃ ye gedhavirodhātipātasaṅkhātā rāgadosamohā, tehi giddhā viruddhā atipātino ca. Niccuyyutāti akusalakaraṇe niccaṃ uyyutā, kadāci paṭisaṅkhāya appaṭiviratā. Peccāti asmā lokā paraṃ gantvā. Tamaṃ vajanti ye, patanti sattā nirayaṃ avaṃsirāti ye lokantarikandhakārasaṅkhātaṃ nīcakulatādibhedaṃ vā tamaṃ vajanti, ye ca patanti sattā avīciādibhedaṃ nirayaṃ avaṃsirā adhogatasīsā. Esāmagandhoti tesaṃ sattānaṃ tamavajananirayapatanahetu esa gedhavirodhātipātabhedo sabbāmagandhamūlabhūto yathāvuttenatthena tividho āmagandho. Na hi maṃsabhojananti maṃsabhojanaṃ pana na āmagandhoti.

    252. එවං භගවා පරමත්‌ථතො ආමගන්‌ධං විස්‌සජ්‌ජෙත්‌වා දුග්‌ගතිමග්‌ගභාවඤ්‌චස්‌ස පකාසෙත්‌වා ඉදානි යස්‌මිං මච්‌ඡමංසභොජනෙ තාපසො ආමගන්‌ධසඤ්‌ඤී දුග්‌ගතිමග්‌ගසඤ්‌ඤී ච හුත්‌වා තස්‌ස අභොජනෙන සුද්‌ධිකාමො හුත්‌වා තං න භුඤ්‌ජති, තස්‌ස ච අඤ්‌ඤස්‌ස ච තථාවිධස්‌ස සොධෙතුං අසමත්‌ථභාවං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘න මච්‌ඡමංස’’න්‌ති ඉමං ඡප්‌පදං ගාථමාහ. තත්‌ථ සබ්‌බපදානි අන්‌තිමපාදෙන යොජෙතබ්‌බානි – න මච්‌ඡමංසං සොධෙති මච්‌චං අවිතිණ්‌ණකඞ්‌ඛං, න ආහුතියඤ්‌ඤමුතූපසෙවනා සොධෙති මච්‌චං අවිතිණ්‌ණකඞ්‌ඛන්‌ති එවං. එත්‌ථ ච න මච්‌ඡමංසන්‌ති අඛාදියමානං මච්‌ඡමංසං න සොධෙති, තථා අනාසකත්‌තන්‌ති එවං පොරාණා වණ්‌ණෙන්‌ති. එවං පන සුන්‌දරතරං සියා ‘‘න මච්‌ඡමංසානං අනාසකත්‌තං න මච්‌ඡමංසානානාසකත්‌තං, මච්‌ඡමංසානං අනාසකත්‌තං න සොධෙති, මච්‌ච’’න්‌ති අථාපි සියා, එවං සන්‌තෙ අනාසකත්‌තං ඔහීයතීති? තඤ්‌ච න, අමරතපෙන සඞ්‌ගහිතත්‌තා. ‘‘යෙ වාපි ලොකෙ අමරා බහූ තපා’’ති එත්‌ථ හි සබ්‌බොපි වුත්‌තාවසෙසො අත්‌තකිලමථො සඞ්‌ගහං ගච්‌ඡතීති. නග්‌ගියන්‌ති අචෙලකත්‌තං. මුණ්‌ඩියන්‌ති මුණ්‌ඩභාවො. ජටාජල්‌ලන්‌ති ජටා ච රජොජල්‌ලඤ්‌ච. ඛරාජිනානීති ඛරානි අජිනචම්‌මානි. අග්‌ගිහුත්‌තස්‌සුපසෙවනාති අග්‌ගිපාරිචාරියා. අමරාති අමරභාවපත්‌ථනතාය පවත්‌තකායකිලෙසා. බහූති උක්‌කුටිකප්‌පධානාදිභෙදතො අනෙකෙ. තපාති සරීරසන්‌තාපා. මන්‌තාති වෙදා. ආහුතීති අග්‌ගිහොමකම්‌මං. යඤ්‌ඤමුතූපසෙවනාති අස්‌සමෙධාදියඤ්‌ඤා ච උතූපසෙවනා ච. උතූපසෙවනා නාම ගිම්‌හෙ ආතපට්‌ඨානසෙවනා, වස්‌සෙ රුක්‌ඛමූලසෙවනා, හෙමන්‌තෙ ජලප්‌පවෙසසෙවනා. න සොධෙන්‌ති මච්‌චං අවිතිණ්‌ණකඞ්‌ඛන්‌ති කිලෙසසුද්‌ධියා වා භවසුද්‌ධියා වා අවිතිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡං මච්‌චං න සොධෙන්‌ති. කඞ්‌ඛාමලෙ හි සති න විසුද්‌ධො හොති, ත්‌වඤ්‌ච සකඞ්‌ඛොයෙවාති. එත්‌ථ ච ‘‘අවිතිණ්‌ණකඞ්‌ඛ’’න්‌ති එතං ‘‘න මච්‌ඡමංස’’න්‌තිආදීනි සුත්‌වා ‘‘කිං නු ඛො මච්‌ඡමංසානං අභොජනාදිනා සියා විසුද්‌ධිමග්‌ගො’’ති තාපසස්‌ස කඞ්‌ඛාය උප්‌පන්‌නාය භගවතා වුත්‌තං සියාති නො අධිප්‌පායො. යා චස්‌ස ‘‘සො මච්‌ඡමංසං භුඤ්‌ජතී’’ති සුත්‌වාව බුද්‌ධෙ කඞ්‌ඛා උප්‌පන්‌නා, තං සන්‌ධායෙතං වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.

    252. Evaṃ bhagavā paramatthato āmagandhaṃ vissajjetvā duggatimaggabhāvañcassa pakāsetvā idāni yasmiṃ macchamaṃsabhojane tāpaso āmagandhasaññī duggatimaggasaññī ca hutvā tassa abhojanena suddhikāmo hutvā taṃ na bhuñjati, tassa ca aññassa ca tathāvidhassa sodhetuṃ asamatthabhāvaṃ dassento ‘‘na macchamaṃsa’’nti imaṃ chappadaṃ gāthamāha. Tattha sabbapadāni antimapādena yojetabbāni – na macchamaṃsaṃ sodheti maccaṃ avitiṇṇakaṅkhaṃ, na āhutiyaññamutūpasevanā sodheti maccaṃ avitiṇṇakaṅkhanti evaṃ. Ettha ca na macchamaṃsanti akhādiyamānaṃ macchamaṃsaṃ na sodheti, tathā anāsakattanti evaṃ porāṇā vaṇṇenti. Evaṃ pana sundarataraṃ siyā ‘‘na macchamaṃsānaṃ anāsakattaṃ na macchamaṃsānānāsakattaṃ, macchamaṃsānaṃ anāsakattaṃ na sodheti, macca’’nti athāpi siyā, evaṃ sante anāsakattaṃ ohīyatīti? Tañca na, amaratapena saṅgahitattā. ‘‘Ye vāpi loke amarā bahū tapā’’ti ettha hi sabbopi vuttāvaseso attakilamatho saṅgahaṃ gacchatīti. Naggiyanti acelakattaṃ. Muṇḍiyanti muṇḍabhāvo. Jaṭājallanti jaṭā ca rajojallañca. Kharājinānīti kharāni ajinacammāni. Aggihuttassupasevanāti aggipāricāriyā. Amarāti amarabhāvapatthanatāya pavattakāyakilesā. Bahūti ukkuṭikappadhānādibhedato aneke. Tapāti sarīrasantāpā. Mantāti vedā. Āhutīti aggihomakammaṃ. Yaññamutūpasevanāti assamedhādiyaññā ca utūpasevanā ca. Utūpasevanā nāma gimhe ātapaṭṭhānasevanā, vasse rukkhamūlasevanā, hemante jalappavesasevanā. Na sodhenti maccaṃ avitiṇṇakaṅkhanti kilesasuddhiyā vā bhavasuddhiyā vā avitiṇṇavicikicchaṃ maccaṃ na sodhenti. Kaṅkhāmale hi sati na visuddho hoti, tvañca sakaṅkhoyevāti. Ettha ca ‘‘avitiṇṇakaṅkha’’nti etaṃ ‘‘na macchamaṃsa’’ntiādīni sutvā ‘‘kiṃ nu kho macchamaṃsānaṃ abhojanādinā siyā visuddhimaggo’’ti tāpasassa kaṅkhāya uppannāya bhagavatā vuttaṃ siyāti no adhippāyo. Yā cassa ‘‘so macchamaṃsaṃ bhuñjatī’’ti sutvāva buddhe kaṅkhā uppannā, taṃ sandhāyetaṃ vuttanti veditabbaṃ.

    253. එවං මච්‌ඡමංසානාසකත්‌තාදීනං සොධෙතුං අසමත්‌ථභාවං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි සොධෙතුං සමත්‌ථෙ ධම්‌මෙ දස්‌සෙන්‌තො ‘‘සොතෙසු ගුත්‌තො’’ති ඉමං ගාථමාහ. තත්‌ථ සොතෙසූති ඡසු ඉන්‌ද්‍රියෙසු. ගුත්‌තොති ඉන්‌ද්‍රියසංවරගුත්‌තියා සමන්‌නාගතො. එත්‌තාවතා ඉන්‌ද්‍රියසංවරපරිවාරසීලං දස්‌සෙති. විදිතින්‌ද්‍රියො චරෙති ඤාතපරිඤ්‌ඤාය ඡළින්‌ද්‍රියානි විදිත්‌වා පාකටානි කත්‌වා චරෙය්‍ය, විහරෙය්‍යාති වුත්‌තං හොති. එත්‌තාවතා විසුද්‌ධසීලස්‌ස නාමරූපපරිච්‌ඡෙදං දස්‌සෙති. ධම්‌මෙ ඨිතොති අරියමග්‌ගෙන අභිසමෙතබ්‌බචතුසච්‌චධම්‌මෙ ඨිතො. එතෙන සොතාපත්‌තිභූමිං දස්‌සෙති. අජ්‌ජවමද්‌දවෙ රතොති උජුභාවෙ ච මුදුභාවෙ ච රතො. එතෙන සකදාගාමිභූමිං දස්‌සෙති. සකදාගාමී හි කායවඞ්‌කාදිකරානං චිත්‌තථද්‌ධභාවකරානඤ්‌ච රාගදොසානං තනුභාවා අජ්‌ජවමද්‌දවෙ රතො හොති. සඞ්‌ගාතිගොති රාගදොසසඞ්‌ගාතිගො. එතෙන අනාගාමිභූමිං දස්‌සෙති. සබ්‌බදුක්‌ඛප්‌පහීනොති සබ්‌බස්‌ස වට්‌ටදුක්‌ඛස්‌ස හෙතුප්‌පහානෙන පහීනසබ්‌බදුක්‌ඛො. එතෙන අරහත්‌තභූමිං දස්‌සෙති. න ලිප්‌පති දිට්‌ඨසුතෙසු ධීරොති සො එවං අනුපුබ්‌බෙන අරහත්‌තං පත්‌තො ධිතිසම්‌පදාය ධීරො දිට්‌ඨසුතෙසු ධම්‌මෙසු කෙනචි කිලෙසෙන න ලිප්‌පති. න කෙවලඤ්‌ච දිට්‌ඨසුතෙසු, මුතවිඤ්‌ඤාතෙසු ච න ලිප්‌පති, අඤ්‌ඤදත්‌ථු පරමවිසුද්‌ධිප්‌පත්‌තො හොතීති අරහත්‌තනිකූටෙන දෙසනං නිට්‌ඨාපෙසි.

    253. Evaṃ macchamaṃsānāsakattādīnaṃ sodhetuṃ asamatthabhāvaṃ dassetvā idāni sodhetuṃ samatthe dhamme dassento ‘‘sotesu gutto’’ti imaṃ gāthamāha. Tattha sotesūti chasu indriyesu. Guttoti indriyasaṃvaraguttiyā samannāgato. Ettāvatā indriyasaṃvaraparivārasīlaṃ dasseti. Viditindriyo careti ñātapariññāya chaḷindriyāni viditvā pākaṭāni katvā careyya, vihareyyāti vuttaṃ hoti. Ettāvatā visuddhasīlassa nāmarūpaparicchedaṃ dasseti. Dhamme ṭhitoti ariyamaggena abhisametabbacatusaccadhamme ṭhito. Etena sotāpattibhūmiṃ dasseti. Ajjavamaddaveratoti ujubhāve ca mudubhāve ca rato. Etena sakadāgāmibhūmiṃ dasseti. Sakadāgāmī hi kāyavaṅkādikarānaṃ cittathaddhabhāvakarānañca rāgadosānaṃ tanubhāvā ajjavamaddave rato hoti. Saṅgātigoti rāgadosasaṅgātigo. Etena anāgāmibhūmiṃ dasseti. Sabbadukkhappahīnoti sabbassa vaṭṭadukkhassa hetuppahānena pahīnasabbadukkho. Etena arahattabhūmiṃ dasseti. Na lippati diṭṭhasutesu dhīroti so evaṃ anupubbena arahattaṃ patto dhitisampadāya dhīro diṭṭhasutesu dhammesu kenaci kilesena na lippati. Na kevalañca diṭṭhasutesu, mutaviññātesu ca na lippati, aññadatthu paramavisuddhippatto hotīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.

    254-5. ඉතො පරං ‘‘ඉච්‌චෙතමත්‌ථ’’න්‌ති ද්‌වෙ ගාථා සඞ්‌ගීතිකාරෙහි වුත්‌තා. තාසමත්‌ථො – ඉති භගවා කස්‌සපො එතමත්‌ථං පුනප්‌පුනං අනෙකාහි ගාථාහි ධම්‌මාධිට්‌ඨානාය පුග්‌ගලාධිට්‌ඨානාය ච දෙසනාය යාව තාපසො අඤ්‌ඤාසි, තාව සො අක්‌ඛාසි කථෙසි විත්‌ථාරෙසි. නං වෙදයි මන්‌තපාරගූති සොපි තඤ්‌ච අත්‌ථං මන්‌තපාරගූ, වෙදපාරගූ, තිස්‌සො බ්‍රාහ්‌මණො වෙදයි අඤ්‌ඤාසි. කිං කාරණා? යස්‌මා අත්‌ථතො ච පදතො ච දෙසනානයතො ච චිත්‍රාහි ගාථාහි මුනී පකාසයි. කීදිසො? නිරාමගන්‌ධො අසිතො දුරන්‌නයො, ආමගන්‌ධකිලෙසාභාවා නිරාමගන්‌ධො, තණ්‌හාදිට්‌ඨිනිස්‌සයාභාවා අසිතො, බාහිරදිට්‌ඨිවසෙන ‘‘ඉදං සෙය්‍යො ඉදං වර’’න්‌ති කෙනචි නෙතුං අසක්‌කුණෙය්‍යත්‌තා දුරන්‌නයො. එවං පකාසිතවතො චස්‌ස සුත්‌වාන බුද්‌ධස්‌ස සුභාසිතං පදං සුකථිතං ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා නිරාමගන්‌ධං නික්‌කිලෙසයොගං, සබ්‌බදුක්‌ඛප්‌පනූදනං සබ්‌බවට්‌ටදුක්‌ඛප්‌පනූදනං, නීචමනො නීචචිත්‌තො හුත්‌වා වන්‌දි තථාගතස්‌ස, තිස්‌සො බ්‍රාහ්‌මණො තථාගතස්‌ස පාදෙ පඤ්‌චපතිට්‌ඨිතං කත්‌වා වන්‌දි. තත්‌ථෙව පබ්‌බජ්‌ජමරොචයිත්‌ථාති තත්‌ථෙව ච නං ආසනෙ නිසින්‌නං කස්‌සපං භගවන්‌තං තිස්‌සො තාපසො පබ්‌බජ්‌ජමරොචයිත්‌ථ, අයාචීති වුත්‌තං හොති. තං භගවා ‘‘එහි භික්‌ඛූ’’ති ආහ. සො තඞ්‌ඛණංයෙව අට්‌ඨපරික්‌ඛාරයුත්‌තො හුත්‌වා ආකාසෙනාගන්‌ත්‌වා වස්‌සසතිකත්‌ථෙරො විය භගවන්‌තං වන්‌දිත්‌වා කතිපාහෙනෙව සාවකපාරමිඤාණං පටිවිජ්‌ඣිත්‌වා තිස්‌සො නාම අග්‌ගසාවකො අහොසි, පුන දුතියො භාරද්‌වාජො නාම. එවං තස්‌ස භගවතො තිස්‌සභාරද්‌වාජං නාම සාවකයුගං අහොසි.

    254-5. Ito paraṃ ‘‘iccetamattha’’nti dve gāthā saṅgītikārehi vuttā. Tāsamattho – iti bhagavā kassapo etamatthaṃ punappunaṃ anekāhi gāthāhi dhammādhiṭṭhānāya puggalādhiṭṭhānāya ca desanāya yāva tāpaso aññāsi, tāva so akkhāsi kathesi vitthāresi. Naṃ vedayi mantapāragūti sopi tañca atthaṃ mantapāragū, vedapāragū, tisso brāhmaṇo vedayi aññāsi. Kiṃ kāraṇā? Yasmā atthato ca padato ca desanānayato ca citrāhi gāthāhi munī pakāsayi. Kīdiso? Nirāmagandho asito durannayo, āmagandhakilesābhāvā nirāmagandho, taṇhādiṭṭhinissayābhāvā asito, bāhiradiṭṭhivasena ‘‘idaṃ seyyo idaṃ vara’’nti kenaci netuṃ asakkuṇeyyattā durannayo. Evaṃ pakāsitavato cassa sutvāna buddhassa subhāsitaṃ padaṃ sukathitaṃ dhammadesanaṃ sutvā nirāmagandhaṃ nikkilesayogaṃ, sabbadukkhappanūdanaṃ sabbavaṭṭadukkhappanūdanaṃ, nīcamano nīcacitto hutvā vandi tathāgatassa, tisso brāhmaṇo tathāgatassa pāde pañcapatiṭṭhitaṃ katvā vandi. Tattheva pabbajjamarocayitthāti tattheva ca naṃ āsane nisinnaṃ kassapaṃ bhagavantaṃ tisso tāpaso pabbajjamarocayittha, ayācīti vuttaṃ hoti. Taṃ bhagavā ‘‘ehi bhikkhū’’ti āha. So taṅkhaṇaṃyeva aṭṭhaparikkhārayutto hutvā ākāsenāgantvā vassasatikatthero viya bhagavantaṃ vanditvā katipāheneva sāvakapāramiñāṇaṃ paṭivijjhitvā tisso nāma aggasāvako ahosi, puna dutiyo bhāradvājo nāma. Evaṃ tassa bhagavato tissabhāradvājaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi.

    අම්‌හාකං පන භගවා යා ච තිස්‌සෙන බ්‍රාහ්‌මණෙන ආදිතො තිස්‌සො ගාථා වුත්‌තා, යා ච කස්‌සපෙන භගවතා මජ්‌ඣෙ නව, යා ච තදා සඞ්‌ගීතිකාරෙහි අන්‌තෙ ද්‌වෙ, තා සබ්‌බාපි චුද්‌දස ගාථා ආනෙත්‌වා පරිපුණ්‌ණං කත්‌වා ඉමං ආමගන්‌ධසුත්‌තං ආචරියප්‌පමුඛානං පඤ්‌චන්‌නං තාපසසතානං ආමගන්‌ධං බ්‍යාකාසි. තං සුත්‌වා සො බ්‍රාහ්‌මණො තථෙව නීචමනො හුත්‌වා භගවතො පාදෙ වන්‌දිත්‌වා පබ්‌බජ්‌ජං යාචි සද්‌ධිං පරිසාය. ‘‘එථ භික්‌ඛවො’’ති භගවා අවොච. තෙ තථෙව එහිභික්‌ඛුභාවං පත්‌වා ආකාසෙනාගන්‌ත්‌වා භගවන්‌තං වන්‌දිත්‌වා කතිපාහෙනෙව සබ්‌බෙව අග්‌ගඵලෙ අරහත්‌තෙ පතිට්‌ඨහිංසූති.

    Amhākaṃ pana bhagavā yā ca tissena brāhmaṇena ādito tisso gāthā vuttā, yā ca kassapena bhagavatā majjhe nava, yā ca tadā saṅgītikārehi ante dve, tā sabbāpi cuddasa gāthā ānetvā paripuṇṇaṃ katvā imaṃ āmagandhasuttaṃ ācariyappamukhānaṃ pañcannaṃ tāpasasatānaṃ āmagandhaṃ byākāsi. Taṃ sutvā so brāhmaṇo tatheva nīcamano hutvā bhagavato pāde vanditvā pabbajjaṃ yāci saddhiṃ parisāya. ‘‘Etha bhikkhavo’’ti bhagavā avoca. Te tatheva ehibhikkhubhāvaṃ patvā ākāsenāgantvā bhagavantaṃ vanditvā katipāheneva sabbeva aggaphale arahatte patiṭṭhahiṃsūti.

    පරමත්‌ථජොතිකාය ඛුද්‌දක-අට්‌ඨකථාය

    Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya

    සුත්‌තනිපාත-අට්‌ඨකථාය ආමගන්‌ධසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Suttanipāta-aṭṭhakathāya āmagandhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / සුත්‌තනිපාතපාළි • Suttanipātapāḷi / 2. ආමගන්‌ධසුත්‌තං • 2. Āmagandhasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact