Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අපදාන-අට්‌ඨකථා • Apadāna-aṭṭhakathā

    3-4. අනුරුද්‌ධත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා

    3-4. Anuruddhattheraapadānavaṇṇanā

    සුමෙධං භගවන්‌තාහන්‌තිආදිකං ආයස්‌මතො අනුරුද්‌ධත්‌ථෙරස්‌ස අපදානං. අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ විවට්‌ටූපනිස්‌සයානි පුඤ්‌ඤානි උපචිනන්‌තො පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො කාලෙ විභවසම්‌පන්‌නෙ කුටුම්‌බිකකුලෙ නිබ්‌බත්‌ති. වයප්‌පත්‌තො එකදිවසං විහාරං ගන්‌ත්‌වා සත්‌ථු සන්‌තිකෙ ධම්‌මං සුණන්‌තො සත්‌ථාරා එකං භික්‌ඛුං දිබ්‌බචක්‌ඛුකානං අග්‌ගට්‌ඨානෙ ඨපෙන්‌තං දිස්‌වා සයම්‌පි තං දානං පත්‌ථෙත්‌වා සතසහස්‌සභික්‌ඛුපරිවාරස්‌ස භගවතො සත්‌තාහං මහාදානං පවත්‌තෙත්‌වා සත්‌තමෙ දිවසෙ භගවතො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස ච උත්‌තමානි වත්‌ථානි දත්‌වා පණිධානං අකාසි. සත්‌ථාපිස්‌ස අනන්‌තරායෙන සමිජ්‌ඣනභාවං දිස්‌වා ‘‘අනාගතෙ ගොතමස්‌ස සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සාසනෙ දිබ්‌බචක්‌ඛුකානං අග්‌ගො භවිස්‌සතී’’ති බ්‍යාකාසි. සොපි තත්‌ථ පුඤ්‌ඤානි කරොන්‌තො සත්‌ථරි පරිනිබ්‌බුතෙ සත්‌තයොජනිකෙ කනකථූපෙ බහුකංසපාතියො දීපරුක්‌ඛෙහි දීපකපල්‌ලිකාහි ච ‘‘දිබ්‌බචක්‌ඛුඤාණස්‌ස උපනිස්‌සයො හොතූ’’ති උළාරං දීපපූජං අකාසි. එවං යාවජීවං පුඤ්‌ඤානි කත්‌වා දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො කස්‌සපස්‌ස භගවතො කාලෙ බාරාණසියං කුටුම්‌බිකගෙහෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො සත්‌ථරි පරිනිබ්‌බුතෙ නිට්‌ඨිතෙ යොජනිකෙ කනකථූපෙ බහුකංසපාතියො සප්‌පිමණ්‌ඩස්‌ස පූරෙත්‌වා මජ්‌ඣෙ ච එකෙකං ගුළපිණ්‌ඩං ඨපෙත්‌වා මුඛවට්‌ටියා මුඛවට්‌ටිං ඵුසාපෙන්‌තො චෙතියං පරික්‌ඛිපාපෙසි. අත්‌තනා ගහිතකංසපාතිං සප්‌පිමණ්‌ඩස්‌ස පූරෙත්‌වා සහස්‌සවට්‌ටියො ජාලාපෙත්‌වා සීසෙ ඨපෙත්‌වා සබ්‌බරත්‌තිං චෙතියං අනුපරියායි.

    Sumedhaṃbhagavantāhantiādikaṃ āyasmato anuruddhattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle vibhavasampanne kuṭumbikakule nibbatti. Vayappatto ekadivasaṃ vihāraṃ gantvā satthu santike dhammaṃ suṇanto satthārā ekaṃ bhikkhuṃ dibbacakkhukānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ dānaṃ patthetvā satasahassabhikkhuparivārassa bhagavato sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā sattame divase bhagavato bhikkhusaṅghassa ca uttamāni vatthāni datvā paṇidhānaṃ akāsi. Satthāpissa anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate gotamassa sammāsambuddhassa sāsane dibbacakkhukānaṃ aggo bhavissatī’’ti byākāsi. Sopi tattha puññāni karonto satthari parinibbute sattayojanike kanakathūpe bahukaṃsapātiyo dīparukkhehi dīpakapallikāhi ca ‘‘dibbacakkhuñāṇassa upanissayo hotū’’ti uḷāraṃ dīpapūjaṃ akāsi. Evaṃ yāvajīvaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle bārāṇasiyaṃ kuṭumbikagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute niṭṭhite yojanike kanakathūpe bahukaṃsapātiyo sappimaṇḍassa pūretvā majjhe ca ekekaṃ guḷapiṇḍaṃ ṭhapetvā mukhavaṭṭiyā mukhavaṭṭiṃ phusāpento cetiyaṃ parikkhipāpesi. Attanā gahitakaṃsapātiṃ sappimaṇḍassa pūretvā sahassavaṭṭiyo jālāpetvā sīse ṭhapetvā sabbarattiṃ cetiyaṃ anupariyāyi.

    එවං තස්‌මිම්‌පි අත්‌තභාවෙ යාවජීවං කුසලං කත්‌වා දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා තත්‌ථ යාවතායුකං ඨත්‌වා තතො චුතො අනුප්‌පන්‌නෙ බුද්‌ධෙ බාරාණසියංයෙව දුග්‌ගතකුලෙ නිබ්‌බත්‌ති, ‘‘අන්‌නභාරො’’තිස්‌ස නාමං අහොසි. සො සුමනසෙට්‌ඨිස්‌ස නාම ගෙහෙ කම්‌මං කරොන්‌තො ජීවති. එකදිවසං සො උපරිට්‌ඨං නාම පච්‌චෙකබුද්‌ධං නිරොධසමාපත්‌තිතො වුට්‌ඨාය ගන්‌ධමාදනපබ්‌බතතො ආකාසෙනාගන්‌ත්‌වා බාරාණසීනගරද්‌වාරෙ ඔතරිත්‌වා චීවරං පාරුපිත්‌වා නගරෙ පිණ්‌ඩාය චරන්‌තං දිස්‌වා පසන්‌නමානසො පත්‌තං ගහෙත්‌වා අත්‌තනො අත්‌ථාය ඨපිතං භාගභත්‌තං පත්‌තෙ පක්‌ඛිපිත්‌වා පච්‌චෙකබුද්‌ධස්‌ස දාතුකාමො ආරභි. භරියාපිස්‌ස අත්‌තනො භාගභත්‌තඤ්‌ච තත්‌ථෙව පක්‌ඛිපි. සො තං නෙත්‌වා පච්‌චෙකබුද්‌ධස්‌ස හත්‌ථෙ ඨපෙසි. පච්‌චෙකබුද්‌ධො තං ගහෙත්‌වා අනුමොදනං කත්‌වා පක්‌කාමි. තං දිවසං සුමනසෙට්‌ඨිස්‌ස ඡත්‌තෙ අධිවත්‌ථා දෙවතා – ‘‘අහො දානං, පරමදානං, උපරිට්‌ඨෙ සුප්‌පතිට්‌ඨිත’’න්‌ති මහාසද්‌දෙන අනුමොදි. තං සුත්‌වා සුමනසෙට්‌ඨි – ‘‘එවං දෙවතාය අනුමොදිතං ඉදමෙව උත්‌තමදාන’’න්‌ති චින්‌තෙත්‌වා තත්‌ථ පත්‌තිං යාචි. අන්‌නභාරො පන තස්‌ස පත්‌තිං අදාසි. තෙන පසන්‌නචිත්‌තො සුමනසෙට්‌ඨි තස්‌ස සහස්‌සං දත්‌වා ‘‘ඉතො පට්‌ඨාය තුය්‌හං සහත්‌ථෙන කම්‌මකරණකිච්‌චං නත්‌ථි, පතිරූපං ගෙහං කත්‌වා නිච්‌චං වසාහී’’ති ආහ.

    Evaṃ tasmimpi attabhāve yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbattitvā tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto anuppanne buddhe bārāṇasiyaṃyeva duggatakule nibbatti, ‘‘annabhāro’’tissa nāmaṃ ahosi. So sumanaseṭṭhissa nāma gehe kammaṃ karonto jīvati. Ekadivasaṃ so upariṭṭhaṃ nāma paccekabuddhaṃ nirodhasamāpattito vuṭṭhāya gandhamādanapabbatato ākāsenāgantvā bārāṇasīnagaradvāre otaritvā cīvaraṃ pārupitvā nagare piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso pattaṃ gahetvā attano atthāya ṭhapitaṃ bhāgabhattaṃ patte pakkhipitvā paccekabuddhassa dātukāmo ārabhi. Bhariyāpissa attano bhāgabhattañca tattheva pakkhipi. So taṃ netvā paccekabuddhassa hatthe ṭhapesi. Paccekabuddho taṃ gahetvā anumodanaṃ katvā pakkāmi. Taṃ divasaṃ sumanaseṭṭhissa chatte adhivatthā devatā – ‘‘aho dānaṃ, paramadānaṃ, upariṭṭhe suppatiṭṭhita’’nti mahāsaddena anumodi. Taṃ sutvā sumanaseṭṭhi – ‘‘evaṃ devatāya anumoditaṃ idameva uttamadāna’’nti cintetvā tattha pattiṃ yāci. Annabhāro pana tassa pattiṃ adāsi. Tena pasannacitto sumanaseṭṭhi tassa sahassaṃ datvā ‘‘ito paṭṭhāya tuyhaṃ sahatthena kammakaraṇakiccaṃ natthi, patirūpaṃ gehaṃ katvā niccaṃ vasāhī’’ti āha.

    යස්‌මා නිරොධසමාපත්‌තිතො වුට්‌ඨිතස්‌ස පච්‌චෙකබුද්‌ධස්‌ස දින්‌නපිණ්‌ඩපාතො තං දිවසමෙව උළාරවිපාකො හොති, තස්‌මා සුමනසෙට්‌ඨි රඤ්‌ඤො සන්‌තිකං ගච්‌ඡන්‌තො තං ගහෙත්‌වා අගමාසි. රාජා පන තං ආදරවසෙන ඔලොකෙසි. සෙට්‌ඨි – ‘‘මහාරාජ, අයං ඔලොකෙතබ්‌බයුත්‌තොයෙවා’’ති වත්‌වා තදා තෙන කතකම්‌මං අත්‌තනාපිස්‌ස සහස්‌සදින්‌නභාවඤ්‌ච කථෙසි. තං සුත්‌වා රාජා තස්‌ස තුස්‌සිත්‌වා සහස්‌සං දත්‌වා ‘‘අසුකස්‌මිං ඨානෙ ගෙහං කත්‌වා වසාහී’’ති ගෙහට්‌ඨානමස්‌ස ආණාපෙසි. තස්‌ස තං ඨානං සොධාපෙන්‌තස්‌ස මහන්‌තා මහන්‌තා නිධිකුම්‌භියො උට්‌ඨහිංසු. සො තා දිස්‌වා රඤ්‌ඤො ආරොචෙසි. රාජා සබ්‌බං ධනං උද්‌ධරාපෙත්‌වා රාසිකතං දිස්‌වා – ‘‘එත්‌තකං ධනං ඉමස්‌මිං නගරෙ කස්‌ස ගෙහෙ අත්‌ථී’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘න කස්‌සචි, දෙවා’’ති. ‘‘තෙන හි අයං අන්‌නභාරො ඉමස්‌මිං නගරෙ මහාධනසෙට්‌ඨි නාම හොතූ’’ති තං දිවසමෙව තස්‌ස සෙට්‌ඨිඡත්‌තං උස්‌සාපෙසි.

    Yasmā nirodhasamāpattito vuṭṭhitassa paccekabuddhassa dinnapiṇḍapāto taṃ divasameva uḷāravipāko hoti, tasmā sumanaseṭṭhi rañño santikaṃ gacchanto taṃ gahetvā agamāsi. Rājā pana taṃ ādaravasena olokesi. Seṭṭhi – ‘‘mahārāja, ayaṃ oloketabbayuttoyevā’’ti vatvā tadā tena katakammaṃ attanāpissa sahassadinnabhāvañca kathesi. Taṃ sutvā rājā tassa tussitvā sahassaṃ datvā ‘‘asukasmiṃ ṭhāne gehaṃ katvā vasāhī’’ti gehaṭṭhānamassa āṇāpesi. Tassa taṃ ṭhānaṃ sodhāpentassa mahantā mahantā nidhikumbhiyo uṭṭhahiṃsu. So tā disvā rañño ārocesi. Rājā sabbaṃ dhanaṃ uddharāpetvā rāsikataṃ disvā – ‘‘ettakaṃ dhanaṃ imasmiṃ nagare kassa gehe atthī’’ti pucchi. ‘‘Na kassaci, devā’’ti. ‘‘Tena hi ayaṃ annabhāro imasmiṃ nagare mahādhanaseṭṭhi nāma hotū’’ti taṃ divasameva tassa seṭṭhichattaṃ ussāpesi.

    සො සෙට්‌ඨි හුත්‌වා යාවජීවං කල්‍යාණකම්‌මං කත්‌වා දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තො, දීඝරත්‌තං දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරිත්‌වා අම්‌හාකං භගවතො උප්‌පජ්‌ජනකකාලෙ කපිලවත්‌ථුනගරෙ සුක්‌කොදනසක්‌කස්‌ස ගෙහෙ පටිසන්‌ධිං ගණ්‌හි. තස්‌ස ජාතස්‌ස අනුරුද්‌ධොති නාමං අකංසු. සො මහානාමසක්‌කස්‌ස කනිට්‌ඨභාතා භගවතො චූළපිතු පුත්‌තො පරමසුඛුමාලො මහාපුඤ්‌ඤො අහොසි. සුවණ්‌ණපාතියංයෙව චස්‌ස භත්‌තං උප්‌පජ්‌ජි. අථස්‌ස මාතා එකදිවසං ‘‘මම පුත්‌තො නත්‌ථීති පදං න ජානාති, තං ජානාපෙස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙත්‌වා එකං සුවණ්‌ණපාතිං තුච්‌ඡකංයෙව අඤ්‌ඤාය සුවණ්‌ණපාතියා පිදහිත්‌වා තස්‌ස පෙසෙසි, අන්‌තරාමග්‌ගෙ දෙවතා තං, දිබ්‌බපූවෙහි පූරෙසුං. එවං මහාපුඤ්‌ඤො තිණ්‌ණං උතූනං අනුච්‌ඡවිකෙසු තීසු පාසාදෙසු අලඞ්‌කතනාටකිත්‌ථීහි පරිවුතො දෙවො විය මහාසම්‌පත්‌තිං අනුභවි.

    So seṭṭhi hutvā yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā devaloke nibbatto, dīgharattaṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato uppajjanakakāle kapilavatthunagare sukkodanasakkassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa jātassa anuruddhoti nāmaṃ akaṃsu. So mahānāmasakkassa kaniṭṭhabhātā bhagavato cūḷapitu putto paramasukhumālo mahāpuñño ahosi. Suvaṇṇapātiyaṃyeva cassa bhattaṃ uppajji. Athassa mātā ekadivasaṃ ‘‘mama putto natthīti padaṃ na jānāti, taṃ jānāpessāmī’’ti cintetvā ekaṃ suvaṇṇapātiṃ tucchakaṃyeva aññāya suvaṇṇapātiyā pidahitvā tassa pesesi, antarāmagge devatā taṃ, dibbapūvehi pūresuṃ. Evaṃ mahāpuñño tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavikesu tīsu pāsādesu alaṅkatanāṭakitthīhi parivuto devo viya mahāsampattiṃ anubhavi.

    අම්‌හාකම්‌පි බොධිසත්‌තො තස්‌මිං සමයෙ තුසිතපුරා චවිත්‌වා සුද්‌ධොදනමහාරාජස්‌ස අග්‌ගමහෙසියා කුච්‌ඡිම්‌හි නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා අනුක්‌කමෙන වුද්‌ධිප්‌පත්‌තො එකූනතිංස වස්‌සානි අගාරමජ්‌ඣෙ වසිත්‌වා මහාභිනික්‌ඛමනං නික්‌ඛමිත්‌වා අනුක්‌කමෙන පටිවිද්‌ධසබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණො බොධිමණ්‌ඩෙ සත්‌තසත්‌තාහං වීතිනාමෙත්‌වා ඉසිපතනෙ මිගදායෙ ධම්‌මචක්‌කං පවත්‌තෙත්‌වා ලොකානුග්‌ගහං කරොන්‌තො රාජගහං ගන්‌ත්‌වා වෙළුවනෙ විහාසි. තදා සුද්‌ධොදනමහාරාජා – ‘‘පුත්‌තො කිර මෙ රාජගහං අනුප්‌පත්‌තො; ගච්‌ඡථ, භණෙ, මම පුත්‌තං ආනෙථා’’ති සහස්‌සසහස්‌සපරිවාරෙ දස අමච්‌චෙ පෙසෙසි. තෙ සබ්‌බෙ එහිභික්‌ඛුපබ්‌බජ්‌ජාය පබ්‌බජිංසු. තෙසු උදායිත්‌ථෙරෙන චාරිකාගමනං ආයාචිතො භගවා වීසතිසහස්‌සඛීණාසවපරිවුතො රාජගහතො නික්‌ඛමිත්‌වා කපිලවත්‌ථුපුරං ගන්‌ත්‌වා ඤාතිසමාගමෙ අනෙකානි පාටිහාරියානි දස්‌සෙත්‌වා පාටිහාරියවිචිත්‌තං ධම්‌මදෙසනං කථෙත්‌වා මහාජනං අමතපානං පායෙත්‌වා දුතියදිවසෙ පත්‌තචීවරමාදාය නගරද්‌වාරෙ ඨත්‌වා ‘‘කිං නු ඛො කුලනගරං ආගතානං සබ්‌බබුද්‌ධානං ආචිණ්‌ණ’’න්‌ති ආවජ්‌ජමානො ‘‘සපදානං පිණ්‌ඩාය චරණං ආචිණ්‌ණ’’න්‌ති ඤත්‌වා සපදානං පිණ්‌ඩාය චරති. රාජා ‘‘පුත්‌තො තෙ පිණ්‌ඩාය චරතී’’ති සුත්‌වා තුරිතතුරිතො ආගන්‌ත්‌වා අන්‌තරවීථියං ධම්‌මං සුත්‌වා අත්‌තනො නිවෙසනං පවෙසෙත්‌වා මහන්‌තං සක්‌කාරසම්‌මානං අකාසි. භගවා තත්‌ථ කත්‌තබ්‌බං ඤාතිසඞ්‌ගහං කත්‌වා රාහුලකුමාරං පබ්‌බාජෙත්‌වා නචිරස්‌සෙව කපිලවත්‌ථුනගරතො මල්‌ලරට්‌ඨෙ චාරිකං චරමානො අනුපියම්‌බවනං පාපුණි.

    Amhākampi bodhisatto tasmiṃ samaye tusitapurā cavitvā suddhodanamahārājassa aggamahesiyā kucchimhi nibbattitvā anukkamena vuddhippatto ekūnatiṃsa vassāni agāramajjhe vasitvā mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā anukkamena paṭividdhasabbaññutaññāṇo bodhimaṇḍe sattasattāhaṃ vītināmetvā isipatane migadāye dhammacakkaṃ pavattetvā lokānuggahaṃ karonto rājagahaṃ gantvā veḷuvane vihāsi. Tadā suddhodanamahārājā – ‘‘putto kira me rājagahaṃ anuppatto; gacchatha, bhaṇe, mama puttaṃ ānethā’’ti sahassasahassaparivāre dasa amacce pesesi. Te sabbe ehibhikkhupabbajjāya pabbajiṃsu. Tesu udāyittherena cārikāgamanaṃ āyācito bhagavā vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto rājagahato nikkhamitvā kapilavatthupuraṃ gantvā ñātisamāgame anekāni pāṭihāriyāni dassetvā pāṭihāriyavicittaṃ dhammadesanaṃ kathetvā mahājanaṃ amatapānaṃ pāyetvā dutiyadivase pattacīvaramādāya nagaradvāre ṭhatvā ‘‘kiṃ nu kho kulanagaraṃ āgatānaṃ sabbabuddhānaṃ āciṇṇa’’nti āvajjamāno ‘‘sapadānaṃ piṇḍāya caraṇaṃ āciṇṇa’’nti ñatvā sapadānaṃ piṇḍāya carati. Rājā ‘‘putto te piṇḍāya caratī’’ti sutvā turitaturito āgantvā antaravīthiyaṃ dhammaṃ sutvā attano nivesanaṃ pavesetvā mahantaṃ sakkārasammānaṃ akāsi. Bhagavā tattha kattabbaṃ ñātisaṅgahaṃ katvā rāhulakumāraṃ pabbājetvā nacirasseva kapilavatthunagarato mallaraṭṭhe cārikaṃ caramāno anupiyambavanaṃ pāpuṇi.

    තස්‌මිං සමයෙ සුද්‌ධොදනමහාරාජා සාකියගණං සන්‌නිපාතෙත්‌වා ආහ – ‘‘සචෙ මම පුත්‌තො අගාරං අජ්‌ඣාවසිස්‌ස, රාජා අභවිස්‌ස චක්‌කවත්‌තී සත්‌තරතනසම්‌පන්‌නො ඛත්‌තියගණපරිවාරො, නත්‌තාපි මෙ රාහුලකුමාරො ඛත්‌තියගණෙන සද්‌ධිං තං පරිවාරෙත්‌වා අචරිස්‌ස, තුම්‌හෙපි එතමත්‌ථං ජානාථ. ඉදානි පන මම පුත්‌තො බුද්‌ධො ජාතො, ඛත්‌තියාවාස්‌ස පරිවාරා හොන්‌තු, තුම්‌හෙ එකෙකකුලතො එකෙකං දාරකං දෙථා’’ති. එවං වුත්‌තෙ එකප්‌පහාරෙනෙව ද්‌වෙඅසීතිසහස්‌සඛත්‌තියකුමාරා පබ්‌බජිංසු.

    Tasmiṃ samaye suddhodanamahārājā sākiyagaṇaṃ sannipātetvā āha – ‘‘sace mama putto agāraṃ ajjhāvasissa, rājā abhavissa cakkavattī sattaratanasampanno khattiyagaṇaparivāro, nattāpi me rāhulakumāro khattiyagaṇena saddhiṃ taṃ parivāretvā acarissa, tumhepi etamatthaṃ jānātha. Idāni pana mama putto buddho jāto, khattiyāvāssa parivārā hontu, tumhe ekekakulato ekekaṃ dārakaṃ dethā’’ti. Evaṃ vutte ekappahāreneva dveasītisahassakhattiyakumārā pabbajiṃsu.

    තස්‌මිං සමයෙ මහානාමො සක්‌කො කුටුම්‌බසාමිකො, සො අත්‌තනො කනිට්‌ඨං අනුරුද්‌ධං සක්‌කං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතදවොච – ‘‘එතරහි, තාත අනුරුද්‌ධ, අභිඤ්‌ඤාතා අභිඤ්‌ඤාතා සක්‍යකුමාරා භගවන්‌තං පබ්‌බජිතං අනුපබ්‌බජන්‌ති, අම්‌හාකඤ්‌ච කුලා නත්‌ථි කොචි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො, තෙන හි ත්‌වං වා පබ්‌බජාහි, අහං වා පබ්‌බජිස්‌සාමී’’ති. තං සුත්‌වා අනුරුද්‌ධො ඝරාවාසෙ රුචිං අකත්‌වා අත්‌තසත්‌තමො අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො. තස්‌ස පබ්‌බජ්‌ජානුක්‌කමො සඞ්‌ඝභෙදකක්‌ඛන්‌ධකෙ (චූළව. 330 ආදයො) ආගතොයෙව. එවං අනුපියං ගන්‌ත්‌වා පබ්‌බජිතෙසු පන තෙසු තස්‌මිංයෙව අන්‌තොවස්‌සෙ භද්‌දියත්‌ථෙරො අරහත්‌තං පාපුණි, අනුරුද්‌ධත්‌ථෙරො දිබ්‌බචක්‌ඛුං නිබ්‌බත්‌තෙසි, දෙවදත්‌තො අට්‌ඨ සමාපත්‌තියො නිබ්‌බත්‌තෙසි, ආනන්‌දත්‌ථෙරො සොතාපත්‌තිඵලෙ පතිට්‌ඨාසි, භගුත්‌ථෙරො ච කිමිලත්‌ථෙරො ච පච්‌ඡා අරහත්‌තං පාපුණිංසු. තෙසං සබ්‌බෙසම්‌පි ථෙරානං අත්‌තනො අත්‌තනො ආගතට්‌ඨානෙසු පුබ්‌බපත්‌ථනාභිනීහාරො ආවි භවිස්‌සති. අයං අනුරුද්‌ධත්‌ථෙරො ධම්‌මසෙනාපතිස්‌ස සන්‌තිකෙ කම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා චෙතියරට්‌ඨෙ පාචීනවංසදායං ගන්‌ත්‌වා සමණධම්‌මං කරොන්‌තො සත්‌ත මහාපුරිසවිතක්‌කෙ විතක්‌කෙසි, අට්‌ඨමෙ කිලමති. සත්‌ථා ‘‘අනුරුද්‌ධො අට්‌ඨමෙ මහාපුරිසවිතක්‌කෙ කිලමතී’’ති ඤත්‌වා ‘‘තස්‌ස සඞ්‌කප්‌පං පූරෙස්‌සාමී’’ති තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තවරබුද්‌ධාසනෙ නිසින්‌නො අට්‌ඨමං මහාපුරිසවිතක්‌කං පූරෙත්‌වා චතුපච්‌චයසන්‌තොසභාවනාරාමපටිමණ්‌ඩිතං මහාඅරියවංසපටිපදං කථෙත්‌වා ආකාසෙ උප්‌පතිත්‌වා භෙසකලාවනමෙව ගතො.

    Tasmiṃ samaye mahānāmo sakko kuṭumbasāmiko, so attano kaniṭṭhaṃ anuruddhaṃ sakkaṃ upasaṅkamitvā etadavoca – ‘‘etarahi, tāta anuruddha, abhiññātā abhiññātā sakyakumārā bhagavantaṃ pabbajitaṃ anupabbajanti, amhākañca kulā natthi koci agārasmā anagāriyaṃ pabbajito, tena hi tvaṃ vā pabbajāhi, ahaṃ vā pabbajissāmī’’ti. Taṃ sutvā anuruddho gharāvāse ruciṃ akatvā attasattamo agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Tassa pabbajjānukkamo saṅghabhedakakkhandhake (cūḷava. 330 ādayo) āgatoyeva. Evaṃ anupiyaṃ gantvā pabbajitesu pana tesu tasmiṃyeva antovasse bhaddiyatthero arahattaṃ pāpuṇi, anuruddhatthero dibbacakkhuṃ nibbattesi, devadatto aṭṭha samāpattiyo nibbattesi, ānandatthero sotāpattiphale patiṭṭhāsi, bhagutthero ca kimilatthero ca pacchā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Tesaṃ sabbesampi therānaṃ attano attano āgataṭṭhānesu pubbapatthanābhinīhāro āvi bhavissati. Ayaṃ anuruddhatthero dhammasenāpatissa santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā cetiyaraṭṭhe pācīnavaṃsadāyaṃ gantvā samaṇadhammaṃ karonto satta mahāpurisavitakke vitakkesi, aṭṭhame kilamati. Satthā ‘‘anuruddho aṭṭhame mahāpurisavitakke kilamatī’’ti ñatvā ‘‘tassa saṅkappaṃ pūressāmī’’ti tattha gantvā paññattavarabuddhāsane nisinno aṭṭhamaṃ mahāpurisavitakkaṃ pūretvā catupaccayasantosabhāvanārāmapaṭimaṇḍitaṃ mahāariyavaṃsapaṭipadaṃ kathetvā ākāse uppatitvā bhesakalāvanameva gato.

    ථෙරො තථාගතෙ ගතමත්‌තෙයෙව තෙවිජ්‌ජො මහාඛීණාසවො හුත්‌වා ‘‘සත්‌ථා මය්‌හං මනං ජානිත්‌වා ආගන්‌ත්‌වා අට්‌ඨමං මහාපුරිසවිතක්‌කං පූරෙත්‌වා අදාසි, සො ච මෙ මනොරථො මත්‌ථකං පත්‌තො’’ති බුද්‌ධානං ධම්‌මදෙසනං අත්‌තනො ච පටිවෙධධම්‌මං ආරබ්‌භ ඉමා උදානගාථා අභාසි –

    Thero tathāgate gatamatteyeva tevijjo mahākhīṇāsavo hutvā ‘‘satthā mayhaṃ manaṃ jānitvā āgantvā aṭṭhamaṃ mahāpurisavitakkaṃ pūretvā adāsi, so ca me manoratho matthakaṃ patto’’ti buddhānaṃ dhammadesanaṃ attano ca paṭivedhadhammaṃ ārabbha imā udānagāthā abhāsi –

    ‘‘මම සඞ්‌කප්‌පමඤ්‌ඤාය, සත්‌ථා ලොකෙ අනුත්‌තරො;

    ‘‘Mama saṅkappamaññāya, satthā loke anuttaro;

    මනොමයෙන කායෙන, ඉද්‌ධියා උපසඞ්‌කමි.

    Manomayena kāyena, iddhiyā upasaṅkami.

    ‘‘යදා මෙ අහු සඞ්‌කප්‌පො, තතො උත්‌තරි දෙසයි;

    ‘‘Yadā me ahu saṅkappo, tato uttari desayi;

    නිප්‌පපඤ්‌චරතො බුද්‌ධො, නිප්‌පපඤ්‌චමදෙසයි.

    Nippapañcarato buddho, nippapañcamadesayi.

    ‘‘තස්‌සාහං ධම්‌මමඤ්‌ඤාය, විහාසිං සාසනෙ රතො;

    ‘‘Tassāhaṃ dhammamaññāya, vihāsiṃ sāsane rato;

    තිස්‌සො විජ්‌ජා අනුප්‌පත්‌තා, කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති. (ථෙරගා. 901-903);

    Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. (theragā. 901-903);

    අථ නං අපරභාගෙ සත්‌ථා ජෙතවනෙ මහාවිහාරෙ විහරන්‌තො ‘‘දිබ්‌බචක්‌ඛුකානං භික්‌ඛූනං අනුරුද්‌ධො අග්‌ගො’’ති (අ. නි. 1.192) අග්‌ගට්‌ඨානෙ ඨපෙසි.

    Atha naṃ aparabhāge satthā jetavane mahāvihāre viharanto ‘‘dibbacakkhukānaṃ bhikkhūnaṃ anuruddho aggo’’ti (a. ni. 1.192) aggaṭṭhāne ṭhapesi.

    421. එවං සො භගවතො සන්‌තිකා දිබ්‌බචක්‌ඛුකානං අග්‌ගට්‌ඨානං ලභිත්‌වා අත්‌තනො පුබ්‌බකම්‌මං සරිත්‌වා සොමනස්‌සවසෙන පුබ්‌බචරිතාපදානං පකාසෙන්‌තො සුමෙධං භගවන්‌තාහන්‌තිආදිමාහ. තත්‌ථ සුන්‌දරා උපට්‌ඨාපනපඤ්‌ඤා මග්‌ගඵලපඤ්‌ඤා විපස්‌සනාපඤ්‌ඤා චතුපටිසම්‌භිදාදිසඞ්‌ඛාතා මෙධා යස්‌ස භගවතො සො සුමෙධො, තං සුමෙධං භාග්‍යසම්‌පන්‌නත්‌තා භගවන්‌තං ලොකස්‌ස ජෙට්‌ඨං සෙට්‌ඨං පධානභූතං සංසාරතො පඨමං නිග්‌ගතං නරානං ආසභං පුරෙචාරිකං වූපකට්‌ඨං විවෙකභූතං ගණසඞ්‌ගණිකාරාමතො අපගතං විහරන්‌තං අහං අද්‌දසන්‌ති සම්‌බන්‌ධො.

    421. Evaṃ so bhagavato santikā dibbacakkhukānaṃ aggaṭṭhānaṃ labhitvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ pakāsento sumedhaṃ bhagavantāhantiādimāha. Tattha sundarā upaṭṭhāpanapaññā maggaphalapaññā vipassanāpaññā catupaṭisambhidādisaṅkhātā medhā yassa bhagavato so sumedho, taṃ sumedhaṃ bhāgyasampannattā bhagavantaṃ lokassa jeṭṭhaṃ seṭṭhaṃ padhānabhūtaṃ saṃsārato paṭhamaṃ niggataṃ narānaṃ āsabhaṃ purecārikaṃ vūpakaṭṭhaṃ vivekabhūtaṃ gaṇasaṅgaṇikārāmato apagataṃ viharantaṃ ahaṃ addasanti sambandho.

    422. සබ්‌බධම්‌මානං සයමෙව බුද්‌ධත්‌තා සම්‌බුද්‌ධං, උපගන්‌ත්‌වාන සමීපං ගන්‌ත්‌වාති අත්‌ථො. අඤ්‌ජලිං පග්‌ගහෙත්‌වානාති දසඞ්‌ගුලිපුටං මුද්‌ධනි කත්‌වාති අත්‌ථො. සෙසං උත්‌තානත්‌ථමෙව.

    422. Sabbadhammānaṃ sayameva buddhattā sambuddhaṃ, upagantvāna samīpaṃ gantvāti attho. Añjaliṃ paggahetvānāti dasaṅgulipuṭaṃ muddhani katvāti attho. Sesaṃ uttānatthameva.

    430. දිවා රත්‌තිඤ්‌ච පස්‌සාමීති තදා දෙවලොකෙ ච මනුස්‌සලොකෙ ච උප්‌පන්‌නකාලෙ මංසචක්‌ඛුනා සමන්‌තතො යොජනං පස්‌සාමීති අත්‌ථො.

    430.Divā rattiñca passāmīti tadā devaloke ca manussaloke ca uppannakāle maṃsacakkhunā samantato yojanaṃ passāmīti attho.

    431. සහස්‌සලොකං ඤාණෙනාති පඤ්‌ඤාචක්‌ඛුනා සහස්‌සචක්‌කවාළං පස්‌සාමීති අත්‌ථො. සත්‌ථු සාසනෙති ඉදානි ගොතමස්‌ස භගවතො සාසනෙ. දීපදානස්‌ස දීපපූජාය ඉදං ඵලං, ඉමිනා ඵලෙන දිබ්‌බචක්‌ඛුං අනුප්‌පත්‌තො පටිලද්‌ධො උප්‌පාදෙසින්‌ති අත්‌ථො.

    431.Sahassalokaṃ ñāṇenāti paññācakkhunā sahassacakkavāḷaṃ passāmīti attho. Satthu sāsaneti idāni gotamassa bhagavato sāsane. Dīpadānassa dīpapūjāya idaṃ phalaṃ, iminā phalena dibbacakkhuṃ anuppatto paṭiladdho uppādesinti attho.

    අනුරුද්‌ධත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා සමත්‌තා.

    Anuruddhattheraapadānavaṇṇanā samattā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / අපදානපාළි • Apadānapāḷi / 3-4. අනුරුද්‌ධත්‌ථෙරඅපදානං • 3-4. Anuruddhattheraapadānaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact