| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
9. අරණවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා
9. Araṇavibhaṅgasuttavaṇṇanā
323. ගෙහස්‌සිතවසෙනාති කිලෙසනිස්‌සිතවසෙන අනුරොධවසෙන. නෙව උක්‌ඛිපෙය්‍යාති න අනුග්‌ගණ්‌හෙය්‍ය. න අවක්‌ඛිපෙය්‍යාති ගෙහස්‌සිතවසෙන විරොධවසෙන න නිග්‌ගණ්‌හෙය්‍ය. අනුරොධෙන විනා සම්‌පහංසනවසෙන යථාභූතගුණකථනං නෙවුස්‌සාදනා වජ්‌ජාභාවතො; තථා විරොධෙන විනා විවෙචනවසෙන යථාභූතදොසකථනං න අපසාදනං. සභාවමෙවාති යථාභූතසභාවමෙව කස්‌සචි පුග්‌ගලස්‌ස අනාදෙසකරණවසෙන කථෙය්‍ය, සෙය්‍යථාපි ආයස්‌මා සුභූතිත්‌ථෙරො. විනිච්‌ඡිතසුඛන්‌ති, ‘‘අජ්‌ඣත්‌තං අනවජ්‌ජ’’න්‌තිආදිනා විසෙසතො විනිච්‌ඡිතසුඛාය හොති. පරම්‌මුඛා අවණ්‌ණන්‌ති ස්‌වායං රහොවාදො පෙසුඤ්‌ඤූපසංහාරවසෙන පවත්‌තො ඉධාධිප්‌පෙතොති ආහ ‘‘පිසුණවාචන්‌ති අත්‌ථො’’ති. ඛීණාතීති ඛීණො, යො භාසති, යඤ්‌ච උද්‌දිස්‌ස භාසති, ද්‌වෙපි හිංසති විබාධතීති අත්‌ථො, තං ඛීණවාදං. ස්‌වායං යස්‌මා කිලෙසෙහි ආකිණ්‌ණො සංකිලිට්‌ඨො එව ච හොති, තස්‌මා වුත්‌තං – ‘‘ආකිණ්‌ණං සංකිලිට්‌ඨං වාච’’න්‌ති. තෙන අවසිට්‌ඨං තිවිධම්‌පි වචීදුච්‌චරිතමාහ. අධිට්‌ඨහිත්‌වාති, ‘‘ඉදමෙව සච්‌ච’’න්‌ති අජ්‌ඣොසාය. ආදායාති පග්‌ගය්‌හ. වොහරෙය්‍යාති සමුදාචරෙය්‍ය. ලොකසමඤ්‌ඤන්‌ති ලොකසඞ්‌කෙතං.
323.Gehassitavasenāti kilesanissitavasena anurodhavasena. Neva ukkhipeyyāti na anuggaṇheyya. Na avakkhipeyyāti gehassitavasena virodhavasena na niggaṇheyya. Anurodhena vinā sampahaṃsanavasena yathābhūtaguṇakathanaṃ nevussādanā vajjābhāvato; tathā virodhena vinā vivecanavasena yathābhūtadosakathanaṃ na apasādanaṃ. Sabhāvamevāti yathābhūtasabhāvameva kassaci puggalassa anādesakaraṇavasena katheyya, seyyathāpi āyasmā subhūtitthero. Vinicchitasukhanti, ‘‘ajjhattaṃ anavajja’’ntiādinā visesato vinicchitasukhāya hoti. Parammukhā avaṇṇanti svāyaṃ rahovādo pesuññūpasaṃhāravasena pavatto idhādhippetoti āha ‘‘pisuṇavācanti attho’’ti. Khīṇātīti khīṇo, yo bhāsati, yañca uddissa bhāsati, dvepi hiṃsati vibādhatīti attho, taṃ khīṇavādaṃ. Svāyaṃ yasmā kilesehi ākiṇṇo saṃkiliṭṭho eva ca hoti, tasmā vuttaṃ – ‘‘ākiṇṇaṃsaṃkiliṭṭhaṃ vāca’’nti. Tena avasiṭṭhaṃ tividhampi vacīduccaritamāha. Adhiṭṭhahitvāti, ‘‘idameva sacca’’nti ajjhosāya. Ādāyāti paggayha. Vohareyyāti samudācareyya. Lokasamaññanti lokasaṅketaṃ.
324. ආරම්‌මණතො සම්‌පයොගතො කාමෙහි පටිසංහිතත්‌තා කාමපටිසන්‌ධි, කාමසුඛං. තෙනාහ ‘‘කාමූපසංහිතෙන සුඛෙනා’’ති. සදුක්‌ඛොති විපාකදුක්‌ඛෙන සංකිලෙසදුක්‌ඛෙන සදුක්‌ඛො. තථා සපරිළාහොති විපාකපරිළාහෙන චෙව කිලෙසපරිළාහෙන ච සපරිළාහො.
324. Ārammaṇato sampayogato kāmehi paṭisaṃhitattā kāmapaṭisandhi, kāmasukhaṃ. Tenāha ‘‘kāmūpasaṃhitena sukhenā’’ti. Sadukkhoti vipākadukkhena saṃkilesadukkhena sadukkho. Tathā sapariḷāhoti vipākapariḷāhena ceva kilesapariḷāhena ca sapariḷāho.
326. වට්‌ටතො නිස්‌සරිතුං අදත්‌වා තත්‌ථෙව සීදාපනතො මිච්‌ඡාපටිපදාභාවෙන සත්‌තෙ සංයොජෙතීති සංයොජනං, විසෙසතො භවසංයොජනං තණ්‌හාති ආහ ‘‘තණ්‌හායෙතං නාම’’න්‌ති. න තණ්‌හායෙව මානාදයොපි සංයොජනත්‌තං සාධෙන්‌ති නාම සබ්‌බසො සංයොජනතො සුට්‌ඨු බන්‌ධනතො. තෙන වුත්‌තං – ‘‘අවිජ්‌ජානීවරණානං, භික්‌ඛවෙ, සත්‌තානං තණ්‌හාසංයොජනාන’’න්‌ති (සං. නි. 2.125-126).
326. Vaṭṭato nissarituṃ adatvā tattheva sīdāpanato micchāpaṭipadābhāvena satte saṃyojetīti saṃyojanaṃ, visesato bhavasaṃyojanaṃ taṇhāti āha ‘‘taṇhāyetaṃ nāma’’nti. Na taṇhāyeva mānādayopi saṃyojanattaṃ sādhenti nāma sabbaso saṃyojanato suṭṭhu bandhanato. Tena vuttaṃ – ‘‘avijjānīvaraṇānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ taṇhāsaṃyojanāna’’nti (saṃ. ni. 2.125-126).
ඉමං චතුක්‌කන්‌ති, ‘‘යෙ කාමපටිසන්‌ධිසුඛිනො සොමනස්‌සානුයොගං අනුයුත්‌තා, යෙ අත්‌තකිලමථානුයොගං අනුයුත්‌තා’’ති එවමාගතං ඉමං චතුක්‌කං නිස්‌සාය. ‘‘එතදග්‌ගෙ ඨපිතො’’ති, වත්‌වා තං නිස්‌සාය ඨපිතභාවං විත්‌ථාරතො දස්‌සෙතුං, ‘‘භගවතො හී’’තිආදි වුත්‌තං. උස්‌සාදනාඅපසාදනා පඤ්‌ඤායන්‌ති තථාගතෙන විනෙතබ්‌බපුග්‌ගලවසෙන ධම්‌මදෙසනාය පවත්‌තෙතබ්‌බතො. අයං පුග්‌ගලො…පෙ.… ආචාරසම්‌පන්‌නොති වා නත්‌ථි පරෙසං අනුද්‌දෙසකවසෙන ධම්‌මදෙසනාය පවත්‌තනතො.
Imaṃ catukkanti, ‘‘ye kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogaṃ anuyuttā, ye attakilamathānuyogaṃ anuyuttā’’ti evamāgataṃ imaṃ catukkaṃ nissāya. ‘‘Etadagge ṭhapito’’ti, vatvā taṃ nissāya ṭhapitabhāvaṃ vitthārato dassetuṃ, ‘‘bhagavato hī’’tiādi vuttaṃ. Ussādanāapasādanāpaññāyanti tathāgatena vinetabbapuggalavasena dhammadesanāya pavattetabbato. Ayaṃ puggalo…pe… ācārasampannoti vā natthi paresaṃ anuddesakavasena dhammadesanāya pavattanato.
329. පරම්‌මුඛා අවණ්‌ණන්‌ති නින්‌දියස්‌ස දොසස්‌ස නින්‌දනං. න හි කදාචි නින්‌දියො පසංසියො හොති, තං පන කාලං ඤත්‌වාව කථෙතබ්‌බන්‌ති ආහ, ‘‘යුත්‌තපත්‌තකාලං ඤත්‌වාවා’’ති. ඛීණවාදෙපි එසෙව නයො තස්‌ස රහොවාදෙන සමානයොගක්‌ඛමත්‌තා.
329.Parammukhā avaṇṇanti nindiyassa dosassa nindanaṃ. Na hi kadāci nindiyo pasaṃsiyo hoti, taṃ pana kālaṃ ñatvāva kathetabbanti āha, ‘‘yuttapattakālaṃ ñatvāvā’’ti. Khīṇavādepi eseva nayo tassa rahovādena samānayogakkhamattā.
330. ඝාතීයතීති වධීයති. සද්‌දොපි භිජ්‌ජති නස්‌සති, භෙදො හොතීති අත්‌ථො. ගෙලඤ්‌ඤප්‌පත්‌තොති ඛෙදං පරිස්‌සමං පත්‌තො. අපලිබුද්‌ධන්‌ති දොසෙහි අනනුපතිතං.
330.Ghātīyatīti vadhīyati. Saddopi bhijjati nassati, bhedo hotīti attho. Gelaññappattoti khedaṃ parissamaṃ patto. Apalibuddhanti dosehi ananupatitaṃ.
331. අභිනිවිස්‌ස වොහරතීති එවමෙතං, න ඉතො අඤ්‌ඤථාති තං ජනපදනිරුත්‌තිං අභිනිවිසිත්‌වා සමුදාචරති. අතිධාවනන්‌ති සමඤ්‌ඤං නාමෙතං ලොකසඞ්‌කෙතසිද්‌ධා පඤ්‌ඤත්‌තීති පඤ්‌ඤත්‌තිමත්‌තෙ අට්‌ඨත්‌වා පරමත්‌ථතො ථාමසා පරාමස්‌ස වොහරණං.
331.Abhinivissavoharatīti evametaṃ, na ito aññathāti taṃ janapadaniruttiṃ abhinivisitvā samudācarati. Atidhāvananti samaññaṃ nāmetaṃ lokasaṅketasiddhā paññattīti paññattimatte aṭṭhatvā paramatthato thāmasā parāmassa voharaṇaṃ.
332. අපරාමසන්‌තොති අනභිනිවිසන්‌තො සමඤ්‌ඤාමත්‌තතොව වොහරති.
332.Aparāmasantoti anabhinivisanto samaññāmattatova voharati.
333. මරියාදභාජනීයන්‌ති යථාවුත්‌තසම්‌මාපටිපදාය මිච්‌ඡාපටිපදාය ච අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං සඞ්‌කරභාවවිභාජනං. රණන්‌ති සත්‌තා එතෙහි කන්‌දන්‌ති අකන්‌දන්‌තාපි කන්‌දනකාරණභාවතොති රණා; රාගදොසමොහා, දසපි වා කිලෙසා, සබ්‌බෙපි වා එකන්‌තාකුසලා, තෙහි නානප්‌පකාරදුක්‌ඛනිබ්‌බත්‌තකෙහි අභිභූතා සත්‌තා කන්‌දන්‌ති; සහ රණෙහීති සරණො. රණසද්‌දො වා රාගාදිරෙණූසු නිරුළ්‌හො. තෙනාහ ‘‘සරජො සකිලෙසො’’ති. පාළියං පන ‘‘සදුක්‌ඛො එසො ධම්‌මො’’තිආදිනා ආගතත්‌තා කාමසුඛානුයොගාදයොපි ‘‘සරණො’’ති වුත්‌තාති දුක්‌ඛාදීනං රණභාවො තන්‌නිබ්‌බත්‌තකසභාවානං අකුසලානං සරණතා ච වෙදිතබ්‌බා. අරණොතිආදීනං පදානං වුත්‌තවිපරියායෙන අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.
333.Mariyādabhājanīyanti yathāvuttasammāpaṭipadāya micchāpaṭipadāya ca aññamaññaṃ saṅkarabhāvavibhājanaṃ. Raṇanti sattā etehi kandanti akandantāpi kandanakāraṇabhāvatoti raṇā; rāgadosamohā, dasapi vā kilesā, sabbepi vā ekantākusalā, tehi nānappakāradukkhanibbattakehi abhibhūtā sattā kandanti; saha raṇehīti saraṇo. Raṇasaddo vā rāgādireṇūsu niruḷho. Tenāha ‘‘sarajo sakileso’’ti. Pāḷiyaṃ pana ‘‘sadukkho eso dhammo’’tiādinā āgatattā kāmasukhānuyogādayopi ‘‘saraṇo’’ti vuttāti dukkhādīnaṃ raṇabhāvo tannibbattakasabhāvānaṃ akusalānaṃ saraṇatā ca veditabbā. Araṇotiādīnaṃ padānaṃ vuttavipariyāyena attho veditabbo.
වත්‌ථුං සොධෙතීති නිරොධසමාපජ්‌ජනෙන මහප්‌ඵලභාවකරණෙන දක්‌ඛිණෙය්‍යවත්‌ථුභූතං අත්‌තානං විසොධෙති; නිරොධසමාපත්‌තියා වත්‌ථුවිසොධනං නිරොධං සමාපජ්‌ජිත්‌වා වුට්‌ඨිතානං පච්‌චෙකබුද්‌ධානං මහාකස්‌සපත්‌ථෙරාදීනං දින්‌නදක්‌ඛිණාවිසුද්‌ධියා දීපෙතබ්‌බං. තෙනාහ ‘‘තථා හී’’තිආදි. තථෙවාති ඉමිනා ‘‘පිණ්‌ඩාය චරන්‌තො’’තිආදිං උපසංහරති. මෙත්‌තාභාවනාය මුදුභූතචිත්‌තබහුමානපුබ්‌බකං දෙන්‌තීති , ‘‘සුභූතිත්‌ථෙරො දක්‌ඛිණං විසොධෙතී’’ති වුත්‌තං. තෙන දායකතොපි දක්‌ඛිණාවිසුද්‌ධිං දස්‌සෙති. වත්‌ථුසොධනං පන පටිභාගතො. එවං පන කාතුං සක්‌කාති සාවකානම්‌පි කිමෙවං ලහුවුට්‌ඨානාධිට්‌ඨානං සාවකෙසු චිණ්‌ණවසීභාවො සම්‌භවතීති පුච්‌ඡති. ඉතරො අග්‌ගසාවකමහාසාවකෙසු කිං වත්‌තබ්‌බං, පකතිසාවකෙසුපි වසිප්‌පත්‌තෙසු ලබ්‌භතීති තෙ දස්‌සෙන්‌තො, ‘‘ආම සක්‌කා’’තිආදිමාහ. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
Vatthuṃ sodhetīti nirodhasamāpajjanena mahapphalabhāvakaraṇena dakkhiṇeyyavatthubhūtaṃ attānaṃ visodheti; nirodhasamāpattiyā vatthuvisodhanaṃ nirodhaṃ samāpajjitvā vuṭṭhitānaṃ paccekabuddhānaṃ mahākassapattherādīnaṃ dinnadakkhiṇāvisuddhiyā dīpetabbaṃ. Tenāha ‘‘tathā hī’’tiādi. Tathevāti iminā ‘‘piṇḍāya caranto’’tiādiṃ upasaṃharati. Mettābhāvanāya mudubhūtacittabahumānapubbakaṃ dentīti , ‘‘subhūtitthero dakkhiṇaṃ visodhetī’’ti vuttaṃ. Tena dāyakatopi dakkhiṇāvisuddhiṃ dasseti. Vatthusodhanaṃ pana paṭibhāgato. Evaṃ pana kātuṃ sakkāti sāvakānampi kimevaṃ lahuvuṭṭhānādhiṭṭhānaṃ sāvakesu ciṇṇavasībhāvo sambhavatīti pucchati. Itaro aggasāvakamahāsāvakesu kiṃ vattabbaṃ, pakatisāvakesupi vasippattesu labbhatīti te dassento, ‘‘āma sakkā’’tiādimāha. Sesaṃ suviññeyyameva.
අරණවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Araṇavibhaṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 9. අරණවිභඞ්‌ගසුත්‌තං • 9. Araṇavibhaṅgasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 9. අරණවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා • 9. Araṇavibhaṅgasuttavaṇṇanā
