| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
6. අසුභානුපස්‌සීසුත්‌තවණ්‌ණනා
6. Asubhānupassīsuttavaṇṇanā
85. ඡට්‌ඨෙ අසුභානුපස්‌සීති අසුභං අනුපස්‌සන්‌තා ද්‌වත්‌තිංසාකාරවසෙන චෙව උද්‌ධුමාතකාදීසු ගහිතනිමිත්‌තස්‌ස උපසංහරණවසෙන ච කායස්‌මිං අසුභං අසුභාකාරං අනුපස්‌සකා හුත්‌වා විහරථ. ආනාපානස්‌සතීති ආනාපානෙ සති, තං ආරබ්‌භ පවත්‌තා සති, අස්‌සාසපස්‌සාසපරිග්‌ගාහිකා සතීති අත්‌ථො. වුත්‌තඤ්‌හෙතං ‘‘ආනන්‌ති අස්‌සාසො, නො පස්‌සාසො. පානන්‌ති පස්‌සාසො, නො අස්‌සාසො’’තිආදි (පටි. ම. 1.160).
85. Chaṭṭhe asubhānupassīti asubhaṃ anupassantā dvattiṃsākāravasena ceva uddhumātakādīsu gahitanimittassa upasaṃharaṇavasena ca kāyasmiṃ asubhaṃ asubhākāraṃ anupassakā hutvā viharatha. Ānāpānassatīti ānāpāne sati, taṃ ārabbha pavattā sati, assāsapassāsapariggāhikā satīti attho. Vuttañhetaṃ ‘‘ānanti assāso, no passāso. Pānanti passāso, no assāso’’tiādi (paṭi. ma. 1.160).
වොති තුම්‌හාකං. අජ්‌ඣත්‌තන්‌ති ඉධ ගොචරජ්‌ඣත්‌තං අධිප්‌පෙතං. පරිමුඛන්‌ති අභිමුඛං. සූපට්‌ඨිතාති සුට්‌ඨු උපට්‌ඨිතා. ඉදං වුත්‌තං හොති – ආනාපානස්‌සති ච තුම්‌හාකං කම්‌මට්‌ඨානාභිමුඛං සුට්‌ඨු උපට්‌ඨිතා හොතූති. අථ වා පරිමුඛන්‌ති පරිග්‌ගහිතනිය්‍යානං. වුත්‌තඤ්‌හෙතං පටිසම්‌භිදායං – ‘‘පරීති පරිග්‌ගහට්‌ඨො, මුඛන්‌ති නිය්‍යානට්‌ඨො , සතීති උපට්‌ඨානට්‌ඨො, තෙන වුච්‌චති පරිමුඛං සති’’න්‌ති (පටි. ම. 1.164). ඉමිනා චතුසතිපට්‌ඨානසොළසප්‌පභෙදා ආනාපානස්‌සතිකම්‌මට්‌ඨානභාවනා දස්‌සිතාති දට්‌ඨබ්‌බා.
Voti tumhākaṃ. Ajjhattanti idha gocarajjhattaṃ adhippetaṃ. Parimukhanti abhimukhaṃ. Sūpaṭṭhitāti suṭṭhu upaṭṭhitā. Idaṃ vuttaṃ hoti – ānāpānassati ca tumhākaṃ kammaṭṭhānābhimukhaṃ suṭṭhu upaṭṭhitā hotūti. Atha vā parimukhanti pariggahitaniyyānaṃ. Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ – ‘‘parīti pariggahaṭṭho, mukhanti niyyānaṭṭho , satīti upaṭṭhānaṭṭho, tena vuccati parimukhaṃ sati’’nti (paṭi. ma. 1.164). Iminā catusatipaṭṭhānasoḷasappabhedā ānāpānassatikammaṭṭhānabhāvanā dassitāti daṭṭhabbā.
එවං සඞ්‌ඛෙපෙනෙව රාගචරිතවිතක්‌කචරිතානං සප්‌පායං පටිකූලමනසිකාරකායානුපස්‌සනාවසෙන සමථකම්‌මට්‌ඨානං විපස්‌සනාකම්‌මට්‌ඨානඤ්‌ච උපදිසිත්‌වා ඉදානි සුද්‌ධවිපස්‌සනාකම්‌මට්‌ඨානමෙව දස්‌සෙන්‌තො ‘‘සබ්‌බසඞ්‌ඛාරෙසු අනිච්‌චානුපස්‌සිනො විහරථා’’ති ආහ. තත්‌ථ අනිච්‌චං, අනිච්‌චලක්‌ඛණං, අනිච්‌චානුපස්‌සනා, අනිච්‌චානුපස්‌සීති ඉදං චතුක්‌කං වෙදිතබ්‌බං. හුත්‌වා, අභාවතො, උදයබ්‌බයයොගතො, තාවකාලිකතො, නිච්‌චපටික්‌ඛෙපතො ච ඛන්‌ධපඤ්‌චකං අනිච්‌චං නාම. තස්‌ස යො හුත්‌වා අභාවාකාරො, තං අනිච්‌චලක්‌ඛණං නාම. තං ආරබ්‌භ පවත්‌තා විපස්‌සනා අනිච්‌චානුපස්‌සනා. තං අනිච්‌චන්‌ති විපස්‌සකො අනිච්‌චානුපස්‌සී. එත්‌ථ ච එකාදසවිධා අසුභකථා පඨමජ්‌ඣානං පාපෙත්‌වා, සොළසවත්‌ථුකා ච ආනාපානකථා චතුත්‌ථජ්‌ඣානං පාපෙත්‌වා, විපස්‌සනාකථා ච විත්‌ථාරතො වත්‌තබ්‌බා, සා පන සබ්‌බාකාරතො විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 2.737-740) කථිතාති තත්‌ථ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බා.
Evaṃ saṅkhepeneva rāgacaritavitakkacaritānaṃ sappāyaṃ paṭikūlamanasikārakāyānupassanāvasena samathakammaṭṭhānaṃ vipassanākammaṭṭhānañca upadisitvā idāni suddhavipassanākammaṭṭhānameva dassento ‘‘sabbasaṅkhāresu aniccānupassino viharathā’’ti āha. Tattha aniccaṃ, aniccalakkhaṇaṃ, aniccānupassanā, aniccānupassīti idaṃ catukkaṃ veditabbaṃ. Hutvā, abhāvato, udayabbayayogato, tāvakālikato, niccapaṭikkhepato ca khandhapañcakaṃ aniccaṃ nāma. Tassa yo hutvā abhāvākāro, taṃ aniccalakkhaṇaṃ nāma. Taṃ ārabbha pavattā vipassanā aniccānupassanā. Taṃ aniccanti vipassako aniccānupassī. Ettha ca ekādasavidhā asubhakathā paṭhamajjhānaṃ pāpetvā, soḷasavatthukā ca ānāpānakathā catutthajjhānaṃ pāpetvā, vipassanākathā ca vitthārato vattabbā, sā pana sabbākārato visuddhimagge (visuddhi. 2.737-740) kathitāti tattha vuttanayeneva veditabbā.
ඉදානි අසුභානුපස්‌සනාදීහි නිප්‌ඵාදෙතබ්‌බං ඵලවිසෙසං දස්‌සෙතුං ‘‘අසුභානුපස්‌සීන’’න්‌තිආදිමාහ. තත්‌ථ සුභාය ධාතුයාති සුභභාවෙ, සුභනිමිත්‌තෙති අත්‌ථො. රාගානුසයොති සුභාරම්‌මණෙ උප්‌පජ්‌ජනාරහො කාමරාගානුසයො. සො කෙසාදීසු උද්‌ධුමාතකාදීසු වා අසුභානුපස්‌සීනං අසුභනිමිත්‌තං ගහෙත්‌වා තත්‌ථ පඨමජ්‌ඣානං නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා තං පාදකං කත්‌වා විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙත්‌වා අධිගතෙන අනාගාමිමග්‌ගෙන පහීයති, සබ්‌බසො සමුච්‌ඡින්‌දීයතීති අත්‌ථො. වුත්‌තඤ්‌හෙතං ‘‘අසුභා භාවෙතබ්‌බා කාමරාගස්‌ස පහානායා’’ති (අ. නි. 9.3; උදා. 31). බාහිරාති බහිද්‌ධාවත්‌ථුකත්‌තා අනත්‌ථාවහත්‌තා ච බාහිරා බහිභූතා. විතක්‌කාසයාති කාමසඞ්‌කප්‌පාදිමිච්‌ඡාවිතක්‌කා. තෙ හි අප්‌පහීනා ආසයානුගතා සති පච්‌චයසමවායෙ උප්‌පජ්‌ජනතො විතක්‌කාසයාති වුත්‌තා. කාමවිතක්‌කො චෙත්‌ථ කාමරාගග්‌ගහණෙන ගහිතො එවාති තදවසෙසා විතක්‌කා එව වුත්‌තාති වෙදිතබ්‌බා. විඝාතපක්‌ඛිකාති දුක්‌ඛභාගියා, ඉච්‌ඡාවිඝාතනිබ්‌බත්‌තනකා වා. තෙ න හොන්‌තීති තෙ පහීයන්‌ති. බ්‍යාපාදවිතක්‌කො, විහිංසාවිතක්‌කො, ඤාතිවිතක්‌කො, ජනපදවිතක්‌කො, අමරාවිතක්‌කො, අනවඤ්‌ඤත්‌තිපටිසංයුත්‌තො විතක්‌කො, ලාභසක්‌කාරසිලොකපටිසංයුත්‌තො විතක්‌කො, පරානුද්‌දයතාපටිසංයුත්‌තො විතක්‌කොති අට්‌ඨ, කාමවිතක්‌කෙන සද්‌ධිං නවවිධා මහාවිතක්‌කා ආනාපානස්‌සතිසමාධිනා තන්‌නිස්‌සිතාය ච විපස්‌සනාය පුබ්‌බභාගෙ වික්‌ඛම්‌භිතා. තං පාදකං කත්‌වා අධිගතෙන අරියමග්‌ගෙන යථාරහං අනවසෙසතො පහීයන්‌ති. වුත්‌තම්‌පි චෙතං ‘‘ආනාපානස්‌සති භාවෙතබ්‌බා විතක්‌කුපච්‌ඡෙදායා’’ති (අ. නි. 9.3; උදා. 31).
Idāni asubhānupassanādīhi nipphādetabbaṃ phalavisesaṃ dassetuṃ ‘‘asubhānupassīna’’ntiādimāha. Tattha subhāya dhātuyāti subhabhāve, subhanimitteti attho. Rāgānusayoti subhārammaṇe uppajjanāraho kāmarāgānusayo. So kesādīsu uddhumātakādīsu vā asubhānupassīnaṃ asubhanimittaṃ gahetvā tattha paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā taṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā adhigatena anāgāmimaggena pahīyati, sabbaso samucchindīyatīti attho. Vuttañhetaṃ ‘‘asubhā bhāvetabbā kāmarāgassa pahānāyā’’ti (a. ni. 9.3; udā. 31). Bāhirāti bahiddhāvatthukattā anatthāvahattā ca bāhirā bahibhūtā. Vitakkāsayāti kāmasaṅkappādimicchāvitakkā. Te hi appahīnā āsayānugatā sati paccayasamavāye uppajjanato vitakkāsayāti vuttā. Kāmavitakko cettha kāmarāgaggahaṇena gahito evāti tadavasesā vitakkā eva vuttāti veditabbā. Vighātapakkhikāti dukkhabhāgiyā, icchāvighātanibbattanakā vā. Te na hontīti te pahīyanti. Byāpādavitakko, vihiṃsāvitakko, ñātivitakko, janapadavitakko, amarāvitakko, anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko, lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto vitakko, parānuddayatāpaṭisaṃyutto vitakkoti aṭṭha, kāmavitakkena saddhiṃ navavidhā mahāvitakkā ānāpānassatisamādhinā tannissitāya ca vipassanāya pubbabhāge vikkhambhitā. Taṃ pādakaṃ katvā adhigatena ariyamaggena yathārahaṃ anavasesato pahīyanti. Vuttampi cetaṃ ‘‘ānāpānassati bhāvetabbā vitakkupacchedāyā’’ti (a. ni. 9.3; udā. 31).
යා අවිජ්‌ජා, සා පහීයතීති යා සච්‌චසභාවපටිච්‌ඡාදිනී සබ්‌බානත්‌ථකාරී සකලස්‌ස වට්‌ටදුක්‌ඛස්‌ස මූලභූතා අවිජ්‌ජා, සා අනිච්‌චානුපස්‌සීනං විහරතං සමුච්‌ඡිජ්‌ජති. ඉදං කිර භගවතා අනිච්‌චාකාරතො වුට්‌ඨිතස්‌ස සුක්‌ඛවිපස්‌සකඛීණාසවස්‌ස වසෙන වුත්‌තං. තස්‌සායං සඞ්‌ඛෙපත්‌ථො – තෙභූමකෙසු සබ්‌බසඞ්‌ඛාරෙසු අනිච්‌චාදිතො සම්‌මසනං පට්‌ඨපෙත්‌වා විපස්‌සන්‌තානං යදා අනිච්‌චන්‌ති පවත්‌තමානා වුට්‌ඨානගාමිනීවිපස්‌සනා මග්‌ගෙන ඝටීයති, අනුක්‌කමෙන අරහත්‌තමග්‌ගො උප්‌පජ්‌ජති, තෙසං අනිච්‌චානුපස්‌සීනං විහරතං අවිජ්‌ජා අනවසෙසතො පහීයති, අරහත්‌තමග්‌ගවිජ්‌ජා උප්‌පජ්‌ජතීති. අනිච්‌චානුපස්‌සීනං විහරතන්‌ති ඉදං අනිච්‌චලක්‌ඛණස්‌ස තෙසං පාකටභාවතො ඉතරස්‌ස ලක්‌ඛණද්‌වයස්‌ස ගහණෙ උපායභාවතො වා වුත්‌තං, න පන එකස්‌සෙව ලක්‌ඛණස්‌ස අනුපස්‌සිතබ්‌බතො. වුත්‌තඤ්‌හෙතං ‘‘යදනිච්‌චං තං දුක්‌ඛං, යං දුක්‌ඛං තදනත්‌තා’’ති (සං. නි. 3.15). අපරම්‌පි වුත්‌තං ‘‘අනිච්‌චසඤ්‌ඤිනො හි, මෙඝිය, අනත්‌තසඤ්‌ඤා සණ්‌ඨාති, අනත්‌තසඤ්‌ඤී අස්‌මිමානසමුග්‌ඝාතං පාපුණාතී’’ති.
Yā avijjā, sā pahīyatīti yā saccasabhāvapaṭicchādinī sabbānatthakārī sakalassa vaṭṭadukkhassa mūlabhūtā avijjā, sā aniccānupassīnaṃ viharataṃ samucchijjati. Idaṃ kira bhagavatā aniccākārato vuṭṭhitassa sukkhavipassakakhīṇāsavassa vasena vuttaṃ. Tassāyaṃ saṅkhepattho – tebhūmakesu sabbasaṅkhāresu aniccādito sammasanaṃ paṭṭhapetvā vipassantānaṃ yadā aniccanti pavattamānā vuṭṭhānagāminīvipassanā maggena ghaṭīyati, anukkamena arahattamaggo uppajjati, tesaṃ aniccānupassīnaṃ viharataṃ avijjā anavasesato pahīyati, arahattamaggavijjā uppajjatīti. Aniccānupassīnaṃ viharatanti idaṃ aniccalakkhaṇassa tesaṃ pākaṭabhāvato itarassa lakkhaṇadvayassa gahaṇe upāyabhāvato vā vuttaṃ, na pana ekasseva lakkhaṇassa anupassitabbato. Vuttañhetaṃ ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15). Aparampi vuttaṃ ‘‘aniccasaññino hi, meghiya, anattasaññā saṇṭhāti, anattasaññī asmimānasamugghātaṃ pāpuṇātī’’ti.
ගාථාසු ආනාපානෙ පටිස්‌සතොති ආනාපානනිමිත්‌තස්‌මිං පටි පටි සතො, උපට්‌ඨිතස්‌සතීති අත්‌ථො. පස්‌සන්‌ති ආසවක්‌ඛයඤාණචක්‌ඛුනා සඞ්‌ඛාරූපසමං නිබ්‌බානං පස්‌සන්‌තො. ආතාපී සබ්‌බදාති අන්‌තරාවොසානං අනාපජ්‌ජිත්‌වා අසුභානුපස්‌සනාදීසු සතතං ආතාපී යුත්‌තප්‌පයුත්‌තො, තතො එව යතො වායමමානො, නියතො වා සම්‌මත්‌තනියාමෙන තත්‌ථ සබ්‌බසඞ්‌ඛාරසමථෙ නිබ්‌බානෙ අරහත්‌තඵලවිමුත්‌තියා විමුච්‌චති. සෙසං වුත්‌තනයමෙව.
Gāthāsu ānāpāne paṭissatoti ānāpānanimittasmiṃ paṭi paṭi sato, upaṭṭhitassatīti attho. Passanti āsavakkhayañāṇacakkhunā saṅkhārūpasamaṃ nibbānaṃ passanto. Ātāpī sabbadāti antarāvosānaṃ anāpajjitvā asubhānupassanādīsu satataṃ ātāpī yuttappayutto, tato eva yato vāyamamāno, niyato vā sammattaniyāmena tattha sabbasaṅkhārasamathe nibbāne arahattaphalavimuttiyā vimuccati. Sesaṃ vuttanayameva.
ඡට්‌ඨසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Chaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 6. අසුභානුපස්‌සීසුත්‌තං • 6. Asubhānupassīsuttaṃ
