Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මපද-අට්‌ඨකථා • Dhammapada-aṭṭhakathā

    5. බාලවග්‌ගො

    5. Bālavaggo

    1. අඤ්‌ඤතරපුරිසවත්‌ථු

    1. Aññatarapurisavatthu

    දීඝා ජාගරතො රත්‌තීති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො පසෙනදිකොසලඤ්‌චෙව අඤ්‌ඤතරඤ්‌ච පුරිසං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Dīghājāgarato rattīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto pasenadikosalañceva aññatarañca purisaṃ ārabbha kathesi.

    රාජා කිර පසෙනදි කොසලො එකස්‌මිං ඡණදිවසෙ අලඞ්‌කතපටියත්‌තං සබ්‌බසෙතං එකං පුණ්‌ඩරීකං නාම හත්‌ථිං අභිරුය්‌හ මහන්‌තෙන රාජානුභාවෙන නගරං පදක්‌ඛිණං කරොති. උස්‌සාරණාය වත්‌තමානාය ලෙඩ්‌ඩුදණ්‌ඩාදීහි පොථියමානො මහාජනො පලායන්‌තො ගීවං පරිවට්‌ටෙත්‌වාපි ඔලොකෙතියෙව. රාජූනං කිර සුදින්‌නදානස්‌සෙතං ඵලං. අඤ්‌ඤතරස්‌සාපි දුග්‌ගතපුරිසස්‌ස භරියා සත්‌තභූමිකස්‌ස පාසාදස්‌ස උපරිතලෙ ඨිතා එකං වාතපානකවාටං විවරිත්‌වා රාජානං ඔලොකෙත්‌වාව අපගච්‌ඡි. රඤ්‌ඤො පුණ්‌ණචන්‌දො වලාහකන්‌තරං පවිට්‌ඨො විය උපට්‌ඨාසි. සො තස්‌සා පටිබද්‌ධචිත්‌තො හත්‌ථික්‌ඛන්‌ධතො පතනාකාරප්‌පත්‌තො විය හුත්‌වා ඛිප්‌පං නගරං පදක්‌ඛිණං කත්‌වා අන්‌තෙපුරං පවිසිත්‌වා එකං විස්‌සාසකං අමච්‌චං ආහ – ‘‘අසුකට්‌ඨානෙ තෙ මයා ඔලොකිතපාසාදො දිට්‌ඨො’’ති? ‘‘ආම, දෙවා’’ති. ‘‘තත්‌ථෙකං ඉත්‌ථිං අද්‌දසා’’ති? ‘‘අද්‌දසං, දෙවා’’ති. ‘‘ගච්‌ඡ, තස්‌සා සසාමිකඅසාමිකභාවං ජානාහී’’ති. සො ගන්‌ත්‌වා තස්‌සා සසාමිකභාවං ඤත්‌වා ආගන්‌ත්‌වා රඤ්‌ඤො ‘‘සසාමිකා’’ති ආරොචෙසි. අථ රඤ්‌ඤා ‘‘තෙන හි තස්‌සා සාමිකං පක්‌කොසාහී’’ති වුත්‌තෙ සො ගන්‌ත්‌වා, ‘‘එහි, භො, රාජා තං පක්‌කොසතී’’ති ආහ. සො ‘‘භරියං මෙ නිස්‌සාය භයෙන උප්‌පන්‌නෙන භවිතබ්‌බ’’න්‌ති චින්‌තෙත්‌වා රඤ්‌ඤො ආණං පටිබාහිතුං අසක්‌කොන්‌තො ගන්‌ත්‌වා රාජානං වන්‌දිත්‌වා අට්‌ඨාසි. අථ නං රාජා ‘‘මං ඉතො පට්‌ඨාය උපට්‌ඨාහී’’ති ආහ. ‘‘අලං, දෙව, අහං අත්‌තනො කම්‌මං කත්‌වා තුම්‌හාකං සුඞ්‌කං දදාමි, ඝරෙයෙව මෙ ජීවිකා හොතූ’’ති. ‘‘තව සුඞ්‌කෙන මය්‌හං අත්‌ථො නත්‌ථි, අජ්‌ජතො පට්‌ඨාය මං උපට්‌ඨාහී’’ති තස්‌ස ඵලකඤ්‌ච ආවුධඤ්‌ච දාපෙසි. එවං කිරස්‌ස අහොසි – ‘‘කඤ්‌චිදෙවස්‌ස දොසං ආරොපෙත්‌වා ඝාතෙත්‌වා භරියං ගණ්‌හිස්‌සාමී’’ති. අථ නං සො මරණභයභීතො අප්‌පමත්‌තො හුත්‌වා උපට්‌ඨාසි.

    Rājā kira pasenadi kosalo ekasmiṃ chaṇadivase alaṅkatapaṭiyattaṃ sabbasetaṃ ekaṃ puṇḍarīkaṃ nāma hatthiṃ abhiruyha mahantena rājānubhāvena nagaraṃ padakkhiṇaṃ karoti. Ussāraṇāya vattamānāya leḍḍudaṇḍādīhi pothiyamāno mahājano palāyanto gīvaṃ parivaṭṭetvāpi oloketiyeva. Rājūnaṃ kira sudinnadānassetaṃ phalaṃ. Aññatarassāpi duggatapurisassa bhariyā sattabhūmikassa pāsādassa uparitale ṭhitā ekaṃ vātapānakavāṭaṃ vivaritvā rājānaṃ oloketvāva apagacchi. Rañño puṇṇacando valāhakantaraṃ paviṭṭho viya upaṭṭhāsi. So tassā paṭibaddhacitto hatthikkhandhato patanākārappatto viya hutvā khippaṃ nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā antepuraṃ pavisitvā ekaṃ vissāsakaṃ amaccaṃ āha – ‘‘asukaṭṭhāne te mayā olokitapāsādo diṭṭho’’ti? ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Tatthekaṃ itthiṃ addasā’’ti? ‘‘Addasaṃ, devā’’ti. ‘‘Gaccha, tassā sasāmikaasāmikabhāvaṃ jānāhī’’ti. So gantvā tassā sasāmikabhāvaṃ ñatvā āgantvā rañño ‘‘sasāmikā’’ti ārocesi. Atha raññā ‘‘tena hi tassā sāmikaṃ pakkosāhī’’ti vutte so gantvā, ‘‘ehi, bho, rājā taṃ pakkosatī’’ti āha. So ‘‘bhariyaṃ me nissāya bhayena uppannena bhavitabba’’nti cintetvā rañño āṇaṃ paṭibāhituṃ asakkonto gantvā rājānaṃ vanditvā aṭṭhāsi. Atha naṃ rājā ‘‘maṃ ito paṭṭhāya upaṭṭhāhī’’ti āha. ‘‘Alaṃ, deva, ahaṃ attano kammaṃ katvā tumhākaṃ suṅkaṃ dadāmi, ghareyeva me jīvikā hotū’’ti. ‘‘Tava suṅkena mayhaṃ attho natthi, ajjato paṭṭhāya maṃ upaṭṭhāhī’’ti tassa phalakañca āvudhañca dāpesi. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘kañcidevassa dosaṃ āropetvā ghātetvā bhariyaṃ gaṇhissāmī’’ti. Atha naṃ so maraṇabhayabhīto appamatto hutvā upaṭṭhāsi.

    රාජා තස්‌ස දොසං අපස්‌සන්‌තො කාමපරිළාහෙ වඩ්‌ඪන්‌තෙ ‘‘එකමස්‌ස දොසං ආරොපෙත්‌වා රාජාණං කරිස්‌සාමී’’ති පක්‌කොසාපෙත්‌වා එවමාහ – ‘‘අම්‌භො ඉතො යොජනමත්‌ථකෙ නදියා අසුකට්‌ඨානං නාම ගන්‌ත්‌වා සායං මම න්‌හානවෙලාය කුමුදුප්‌පලානි චෙව අරුණවතීමත්‌තිකඤ්‌ච ආහර. සචෙ තස්‌මිං ඛණෙ නාගච්‌ඡසි, ආණං තෙ කරිස්‌සාමී’’ති. සෙවකො කිර චතූහිපි දාසෙහි පතිකිට්‌ඨතරො. ධනක්‌කීතාදයො හි දාසා ‘‘සීසං මෙ රුජ්‌ජති, පිට්‌ඨි මෙ රුජ්‌ජතී’’ති වත්‌වා අච්‌ඡිතුං ලභන්‌තියෙව. සෙවකස්‌සෙතං නත්‌ථි, ආණත්‌තකම්‌මං කාතුමෙව වට්‌ටති. තස්‌මා සො ‘‘අවස්‌සං මයා ගන්‌තබ්‌බං, කුමුදුප්‌පලෙහි සද්‌ධිං අරුණවතීමත්‌තිකා නාම නාගභවනෙ උප්‌පජ්‌ජති, අහං කුහිං ලභිස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙන්‌තො මරණභයභීතො වෙගෙන ගෙහං ගන්‌ත්‌වා, ‘‘භද්‌දෙ, නිට්‌ඨිතං මෙ භත්‌ත’’න්‌ති ආහ. ‘‘උද්‌ධනමත්‌ථකෙ, සාමී’’ති. සො යාව භත්‌තං ඔතරති, තාව සන්‌ධාරෙතුං අසක්‌කොන්‌තො උළුඞ්‌කෙන කඤ්‌ජිකං හරාපෙත්‌වා යථාලද්‌ධෙන බ්‍යඤ්‌ජනෙන සද්‌ධිං අල්‌ලමෙව භත්‌තං පච්‌ඡියං ඔපීළෙත්‌වා ආදාය යොජනිකං මග්‌ගං පක්‌ඛන්‌දො, තස්‌ස ගච්‌ඡන්‌තස්‌සෙව භත්‌තං පක්‌කං අහොසි. සො අනුච්‌ඡිට්‌ඨං කත්‌වාව ථොකං භත්‌තං අපනෙත්‌වා භුඤ්‌ජන්‌තො එකං අද්‌ධිකං දිස්‌වා මයා අපනෙත්‌වා ඨපිතං ථොකං අනුච්‌ඡිට්‌ඨං භත්‌තමෙව අත්‌ථි ගහෙත්‌වා භුඤ්‌ජ සාමීති. සො ගණ්‌හිත්‌වා භුඤ්‌ජි. ඉතරොපි භුඤ්‌ජිත්‌වා එකං භත්‌තමුට්‌ඨිං උදකෙ ඛිපිත්‌වා මුඛං වික්‌ඛාලෙත්‌වා මහන්‌තෙන සද්‌දෙන ‘‘ඉමස්‌මිං නදීපදෙසෙ අධිවත්‌ථා නාගා සුපණ්‌ණා දෙවතා ච වචනං මෙ සුණන්‌තු, රාජා මය්‌හං ආණං කාතුකාමො ‘කුමුදුප්‌පලෙහි සද්‌ධිං අරුණවතීමත්‌තිකං ආහරා’ති මං ආණාපෙසි, අද්‌ධිකමනුස්‌සස්‌ස ච මෙ භත්‌තං දින්‌නං, තං සහස්‌සානිසංසං, උදකෙ මච්‌ඡානං දින්‌නං, තං සතානිසංසං. එත්‌තකං පුඤ්‌ඤඵලං තුම්‌හාකං පත්‌තිං කත්‌වා දම්‌මි, මය්‌හං කුමුදුප්‌පලෙහි සද්‌ධිං අරුණවතීමත්‌තිකං ආහරථා’’ති තික්‌ඛත්‌තුං අනුස්‌සාවෙසි. තත්‌ථ අධිවත්‌ථො නාගරාජා තං සද්‌දං සුත්‌වා මහල්‌ලකවෙසෙන තස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා ‘‘කිං වදෙසී’’ති ආහ. සො පුනපි තථෙව වත්‌වා ‘‘මය්‌හං තං පත්‌තිං දෙහී’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘දෙමී’’ති ආහ. පුනපි ‘‘දෙහී’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘දෙමි, සාමී’’ති ආහ. එවං සො ද්‌වෙ තයො වාරෙ පත්‌තිං ආහරාපෙත්‌වා කුමුදුප්‌පලෙහි සද්‌ධිං අරුණවතීමත්‌තිකං අදාසි.

    Rājā tassa dosaṃ apassanto kāmapariḷāhe vaḍḍhante ‘‘ekamassa dosaṃ āropetvā rājāṇaṃ karissāmī’’ti pakkosāpetvā evamāha – ‘‘ambho ito yojanamatthake nadiyā asukaṭṭhānaṃ nāma gantvā sāyaṃ mama nhānavelāya kumuduppalāni ceva aruṇavatīmattikañca āhara. Sace tasmiṃ khaṇe nāgacchasi, āṇaṃ te karissāmī’’ti. Sevako kira catūhipi dāsehi patikiṭṭhataro. Dhanakkītādayo hi dāsā ‘‘sīsaṃ me rujjati, piṭṭhi me rujjatī’’ti vatvā acchituṃ labhantiyeva. Sevakassetaṃ natthi, āṇattakammaṃ kātumeva vaṭṭati. Tasmā so ‘‘avassaṃ mayā gantabbaṃ, kumuduppalehi saddhiṃ aruṇavatīmattikā nāma nāgabhavane uppajjati, ahaṃ kuhiṃ labhissāmī’’ti cintento maraṇabhayabhīto vegena gehaṃ gantvā, ‘‘bhadde, niṭṭhitaṃ me bhatta’’nti āha. ‘‘Uddhanamatthake, sāmī’’ti. So yāva bhattaṃ otarati, tāva sandhāretuṃ asakkonto uḷuṅkena kañjikaṃ harāpetvā yathāladdhena byañjanena saddhiṃ allameva bhattaṃ pacchiyaṃ opīḷetvā ādāya yojanikaṃ maggaṃ pakkhando, tassa gacchantasseva bhattaṃ pakkaṃ ahosi. So anucchiṭṭhaṃ katvāva thokaṃ bhattaṃ apanetvā bhuñjanto ekaṃ addhikaṃ disvā mayā apanetvā ṭhapitaṃ thokaṃ anucchiṭṭhaṃ bhattameva atthi gahetvā bhuñja sāmīti. So gaṇhitvā bhuñji. Itaropi bhuñjitvā ekaṃ bhattamuṭṭhiṃ udake khipitvā mukhaṃ vikkhāletvā mahantena saddena ‘‘imasmiṃ nadīpadese adhivatthā nāgā supaṇṇā devatā ca vacanaṃ me suṇantu, rājā mayhaṃ āṇaṃ kātukāmo ‘kumuduppalehi saddhiṃ aruṇavatīmattikaṃ āharā’ti maṃ āṇāpesi, addhikamanussassa ca me bhattaṃ dinnaṃ, taṃ sahassānisaṃsaṃ, udake macchānaṃ dinnaṃ, taṃ satānisaṃsaṃ. Ettakaṃ puññaphalaṃ tumhākaṃ pattiṃ katvā dammi, mayhaṃ kumuduppalehi saddhiṃ aruṇavatīmattikaṃ āharathā’’ti tikkhattuṃ anussāvesi. Tattha adhivattho nāgarājā taṃ saddaṃ sutvā mahallakavesena tassa santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ vadesī’’ti āha. So punapi tatheva vatvā ‘‘mayhaṃ taṃ pattiṃ dehī’’ti vutte, ‘‘demī’’ti āha. Punapi ‘‘dehī’’ti vutte, ‘‘demi, sāmī’’ti āha. Evaṃ so dve tayo vāre pattiṃ āharāpetvā kumuduppalehi saddhiṃ aruṇavatīmattikaṃ adāsi.

    රාජා පන චින්‌තෙසි – ‘‘මනුස්‌සා නාම බහුමායා, සචෙ සො කෙනචි උපායෙන ලභෙය්‍ය, කිච්‌චං මෙ න නිප්‌ඵජ්‌ජෙය්‍යා’’ති. සො කාලස්‌සෙව ද්‌වාරං පිදහාපෙත්‌වා මුද්‌දිකං අත්‌තනො සන්‌තිකං ආහරාපෙසි. ඉතරොපි පුරිසො රඤ්‌ඤො න්‌හානවෙලායමෙවාගන්‌ත්‌වා ද්‌වාරං අලභන්‌තො ද්‌වාරපාලං පක්‌කොසෙත්‌වා ‘‘ද්‌වාරං විවරා’’ති ආහ. ‘‘න සක්‌කා විවරිතුං, රාජා කාලස්‌සෙව මුද්‌දිකං දත්‌වා රාජගෙහං ආහරාපෙසී’’ති. සො ‘‘රාජදූතො අහං, ද්‌වාරං විවරා’’ති වත්‌වාපි ‘‘ද්‌වාරං අලභන්‌තො නත්‌ථි මෙ ඉදානි ජීවිතං. කිං නු ඛො කරිස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙත්‌වා ද්‌වාරස්‌ස උපරිඋම්‌මාරෙ මත්‌තිකාපිණ්‌ඩං ඛිපිත්‌වා තස්‌සූපරි පුප්‌ඵානි ලග්‌ගෙත්‌වා මහාසද්‌දං කරොන්‌තො, ‘‘අම්‌භො, නගරවාසිනො රඤ්‌ඤො මයා ආණත්‌තියා ගතභාවං ජානාථ, රාජා මං අකාරණෙන විනාසෙතුකාමො’’ති තික්‌ඛත්‌තුං විරවිත්‌වා ‘‘කත්‌ථ නු ඛො ගච්‌ඡිස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙත්‌වා ‘‘භික්‌ඛූ නාම මුදුහදයා, විහාරං ගන්‌ත්‌වා නිපජ්‌ජිස්‌සාමී’’ති සන්‌නිට්‌ඨානමකාසි. ඉමෙ හි නාම සත්‌තා සුඛිතකාලෙ භික්‌ඛූනං අත්‌ථිභාවම්‌පි අජානිත්‌වා දුක්‌ඛාභිභූතකාලෙ විහාරං ගන්‌තුකාමා හොන්‌ති, තස්‌මා සොපි ‘‘මෙ අඤ්‌ඤං තාණං නත්‌ථී’’ති විහාරං ගන්‌ත්‌වා එකස්‌මිං ඵාසුකට්‌ඨානෙ නිපජ්‌ජි. අථ රඤ්‌ඤොපි තං රත්‌තිං නිද්‌දං අලභන්‌තස්‌ස තං ඉත්‌ථිං අනුස්‌සරන්‌තස්‌ස කාමපරිළාහො උප්‌පජ්‌ජි. සො චින්‌තෙසි – ‘‘විභාතක්‌ඛණෙයෙව තං පුරිසං ඝාතාපෙත්‌වා තං ඉත්‌ථිං ආනෙස්‌සාමී’’ති.

    Rājā pana cintesi – ‘‘manussā nāma bahumāyā, sace so kenaci upāyena labheyya, kiccaṃ me na nipphajjeyyā’’ti. So kālasseva dvāraṃ pidahāpetvā muddikaṃ attano santikaṃ āharāpesi. Itaropi puriso rañño nhānavelāyamevāgantvā dvāraṃ alabhanto dvārapālaṃ pakkosetvā ‘‘dvāraṃ vivarā’’ti āha. ‘‘Na sakkā vivarituṃ, rājā kālasseva muddikaṃ datvā rājagehaṃ āharāpesī’’ti. So ‘‘rājadūto ahaṃ, dvāraṃ vivarā’’ti vatvāpi ‘‘dvāraṃ alabhanto natthi me idāni jīvitaṃ. Kiṃ nu kho karissāmī’’ti cintetvā dvārassa upariummāre mattikāpiṇḍaṃ khipitvā tassūpari pupphāni laggetvā mahāsaddaṃ karonto, ‘‘ambho, nagaravāsino rañño mayā āṇattiyā gatabhāvaṃ jānātha, rājā maṃ akāraṇena vināsetukāmo’’ti tikkhattuṃ viravitvā ‘‘kattha nu kho gacchissāmī’’ti cintetvā ‘‘bhikkhū nāma muduhadayā, vihāraṃ gantvā nipajjissāmī’’ti sanniṭṭhānamakāsi. Ime hi nāma sattā sukhitakāle bhikkhūnaṃ atthibhāvampi ajānitvā dukkhābhibhūtakāle vihāraṃ gantukāmā honti, tasmā sopi ‘‘me aññaṃ tāṇaṃ natthī’’ti vihāraṃ gantvā ekasmiṃ phāsukaṭṭhāne nipajji. Atha raññopi taṃ rattiṃ niddaṃ alabhantassa taṃ itthiṃ anussarantassa kāmapariḷāho uppajji. So cintesi – ‘‘vibhātakkhaṇeyeva taṃ purisaṃ ghātāpetvā taṃ itthiṃ ānessāmī’’ti.

    තස්‌මිං ඛණෙයෙව සට්‌ඨියොජනිකාය ලොහකුම්‌භියා නිබ්‌බත්‌තා චත්‌තාරො පුරිසා පක්‌කුථිතාය උක්‌ඛලියා තණ්‌ඩුලා විය සම්‌පරිවත්‌තකං පච්‌චමානා තිංසාය වස්‌සසහස්‌සෙහි හෙට්‌ඨිමතලං පත්‌වා අපරෙහි තිංසාය වස්‌සසහස්‌සෙහි පුන මුඛවට්‌ටියං පාපුණිංසු. තෙ සීසං උක්‌ඛිපිත්‌වා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං ඔලොකෙත්‌වා එකෙකං ගාථං වත්‌තුකාමා වත්‌තුං අසක්‌කොන්‌තා එකෙකං අක්‌ඛරං වත්‌වා පරිවත්‌තිත්‌වා ලොහකුම්‌භිමෙව පවිට්‌ඨා. රාජා නිද්‌දං අලභන්‌තො මජ්‌ඣිමයාමසමනන්‌තරෙ තං සද්‌දං සුත්‌වා භීතො උත්‍රස්‌තමානසො ‘‘කිං නු ඛො මය්‌හං ජීවිතන්‌තරායො භවිස්‌සති, උදාහු මෙ අග්‌ගමහෙසියා, උදාහු මෙ රජ්‌ජං විනස්‌සිස්‌සතී’’ති චින්‌තෙන්‌තො සකලරත්‌තිං අක්‌ඛීනි නිමීලෙතුං නාසක්‌ඛි. සො අරුණුග්‌ගමනවෙලාය එව පුරොහිතං පක්‌කොසාපෙත්‌වා, ‘‘ආචරිය, මයා මජ්‌ඣිමයාමසමනන්‌තරෙ මහන්‌තා භෙරවසද්‌දා සුතා, ‘රජ්‌ජස්‌ස වා අග්‌ගමහෙසියා වා මය්‌හං වා කස්‌ස අන්‌තරායො භවිස්‌සතී’ති න ජානාමි, තෙන මෙ ත්‌වං පක්‌කොසාපිතො’’ති ආහ. මහාරාජ, කිං තෙ සද්‌දා සුතාති? ‘‘ආචරිය, දු-ඉති -ඉති -ඉති සො-ඉතීති ඉමෙ සද්‌දෙ අස්‌සොසිං, ඉමෙසං නිප්‌ඵත්‌තිං උපධාරෙහී’’ති. බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස මහාඅන්‌ධකාරං පවිට්‌ඨස්‌ස විය න කිඤ්‌චි පඤ්‌ඤායති, ‘‘න ජානාමී’’ති වුත්‌තෙ ‘‘පන ලාභසක්‌කාරො මෙ පරිහායිස්‌සතී’’ති භායිත්‌වා ‘‘භාරියං, මහාරාජා’’ති ආහ. ‘‘කිං, ආචරියා’’ති? ‘‘ජීවිතන්‌තරායො තෙ පඤ්‌ඤායතී’’ති. සො ද්‌විගුණං භීතො, ‘‘ආචරිය, අත්‌ථි කිඤ්‌චි පන පටිඝාතකාරණ’’න්‌ති ආහ. ‘‘අත්‌ථි, මහාරාජ, මා භායි, අහං තයො වෙදෙ ජානාමී’’ති. ‘‘කිං පන ලද්‌ධුං වට්‌ටතී’’ති? ‘‘සබ්‌බසතයඤ්‌ඤං යජිත්‌වා ජීවිතං ලභිස්‌සසි, දෙවා’’ති. ‘‘කිං ලද්‌ධුං වට්‌ටතී’’ති? හත්‌ථිසතං අස්‌සසතං උසභසතං ධෙනුසතං අජසතං උරබ්‌භසතං කුක්‌කුටසතං සූකරසතං දාරකසතං දාරිකාසතන්‌ති එවං එකෙකං පාණජාතිං සතං සතං කත්‌වා ගණ්‌හාපෙන්‌තො ‘‘සචෙ මිගජාතිමෙව ගණ්‌හාපෙස්‌සාමි, ‘අත්‌තනො ඛාදනීයමෙව ගණ්‌හාපෙතී’ති වක්‌ඛන්‌තී’’ති හත්‌ථිඅස්‌සමනුස්‌සෙපි ගණ්‌හාපෙති. රාජා ‘‘මම ජීවිතමෙව මය්‌හං ලාභො’’ති චින්‌තෙත්‌වා ‘‘සබ්‌බපාණෙ සීඝං ගණ්‌හථා’’ති ආහ. ආණත්‌තමනුස්‌සා අධිකතරං ගණ්‌හිංසු. වුත්‌තම්‌පි චෙතං කොසලසංයුත්‌තෙ –

    Tasmiṃ khaṇeyeva saṭṭhiyojanikāya lohakumbhiyā nibbattā cattāro purisā pakkuthitāya ukkhaliyā taṇḍulā viya samparivattakaṃ paccamānā tiṃsāya vassasahassehi heṭṭhimatalaṃ patvā aparehi tiṃsāya vassasahassehi puna mukhavaṭṭiyaṃ pāpuṇiṃsu. Te sīsaṃ ukkhipitvā aññamaññaṃ oloketvā ekekaṃ gāthaṃ vattukāmā vattuṃ asakkontā ekekaṃ akkharaṃ vatvā parivattitvā lohakumbhimeva paviṭṭhā. Rājā niddaṃ alabhanto majjhimayāmasamanantare taṃ saddaṃ sutvā bhīto utrastamānaso ‘‘kiṃ nu kho mayhaṃ jīvitantarāyo bhavissati, udāhu me aggamahesiyā, udāhu me rajjaṃ vinassissatī’’ti cintento sakalarattiṃ akkhīni nimīletuṃ nāsakkhi. So aruṇuggamanavelāya eva purohitaṃ pakkosāpetvā, ‘‘ācariya, mayā majjhimayāmasamanantare mahantā bheravasaddā sutā, ‘rajjassa vā aggamahesiyā vā mayhaṃ vā kassa antarāyo bhavissatī’ti na jānāmi, tena me tvaṃ pakkosāpito’’ti āha. Mahārāja, kiṃ te saddā sutāti? ‘‘Ācariya, du-iti sa-iti na-iti so-itīti ime sadde assosiṃ, imesaṃ nipphattiṃ upadhārehī’’ti. Brāhmaṇassa mahāandhakāraṃ paviṭṭhassa viya na kiñci paññāyati, ‘‘na jānāmī’’ti vutte ‘‘pana lābhasakkāro me parihāyissatī’’ti bhāyitvā ‘‘bhāriyaṃ, mahārājā’’ti āha. ‘‘Kiṃ, ācariyā’’ti? ‘‘Jīvitantarāyo te paññāyatī’’ti. So dviguṇaṃ bhīto, ‘‘ācariya, atthi kiñci pana paṭighātakāraṇa’’nti āha. ‘‘Atthi, mahārāja, mā bhāyi, ahaṃ tayo vede jānāmī’’ti. ‘‘Kiṃ pana laddhuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Sabbasatayaññaṃ yajitvā jīvitaṃ labhissasi, devā’’ti. ‘‘Kiṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti? Hatthisataṃ assasataṃ usabhasataṃ dhenusataṃ ajasataṃ urabbhasataṃ kukkuṭasataṃ sūkarasataṃ dārakasataṃ dārikāsatanti evaṃ ekekaṃ pāṇajātiṃ sataṃ sataṃ katvā gaṇhāpento ‘‘sace migajātimeva gaṇhāpessāmi, ‘attano khādanīyameva gaṇhāpetī’ti vakkhantī’’ti hatthiassamanussepi gaṇhāpeti. Rājā ‘‘mama jīvitameva mayhaṃ lābho’’ti cintetvā ‘‘sabbapāṇe sīghaṃ gaṇhathā’’ti āha. Āṇattamanussā adhikataraṃ gaṇhiṃsu. Vuttampi cetaṃ kosalasaṃyutte –

    ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙන රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස මහායඤ්‌ඤො පච්‌චුපට්‌ඨිතො හොති, පඤ්‌ච ච උසභසතානි පඤ්‌ච ච වච්‌ඡතරසතානි පඤ්‌ච ච වච්‌ඡතරිසතානි පඤ්‌ච ච අජසතානි පඤ්‌ච ච උරබ්‌භසතානි ථූණූපනීතානි හොන්‌ති යඤ්‌ඤත්‌ථාය. යෙපිස්‌ස තෙ හොන්‌ති දාසාති වා පෙස්‌සාති වා කම්‌මකරාති වා, තෙපි දණ්‌ඩතජ්‌ජිතා භයතජ්‌ජිතා අස්‌සුමුඛා රුදමානා පරිකම්‌මානි කරොන්‌තී’’ති (සං. නි. 1.120).

    ‘‘Tena kho pana samayena rañño pasenadissa kosalassa mahāyañño paccupaṭṭhito hoti, pañca ca usabhasatāni pañca ca vacchatarasatāni pañca ca vacchatarisatāni pañca ca ajasatāni pañca ca urabbhasatāni thūṇūpanītāni honti yaññatthāya. Yepissa te honti dāsāti vā pessāti vā kammakarāti vā, tepi daṇḍatajjitā bhayatajjitā assumukhā rudamānā parikammāni karontī’’ti (saṃ. ni. 1.120).

    මහාජනො අත්‌තනො අත්‌තනො පුත්‌තධීතුඤාතීනං අත්‌ථාය පරිදෙවමානො මහාසද්‌දමකාසි, මහාපථවීඋන්‌ද්‍රියනසද්‌දො විය අහොසි. අථ මල්‌ලිකා දෙවී තං සද්‌දං සුත්‌වා රඤ්‌ඤො සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා ‘‘කිං නු ඛො තෙ, මහාරාජ, ඉන්‌ද්‍රියානි අපාකතිකානි, කිලන්‌තරූපානි විය පඤ්‌ඤායන්‌තී’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘කිං තුය්‌හං , මල්‌ලිකෙ, ත්‌වං මම කණ්‌ණමූලෙන ආසිවිසම්‌පි ගච්‌ඡන්‌තං න ජානාසී’’ති? ‘‘කිං පනෙතං, දෙවා’’ති? ‘‘රත්‌තිභාගෙ මෙ එවරූපො නාම සද්‌දො සුතො , ස්‌වාහං පුරොහිතං පුච්‌ඡිත්‌වා ජීවිතන්‌තරායො තෙ පඤ්‌ඤායති, සබ්‌බසතයඤ්‌ඤං යජිත්‌වා ජීවිතං ලභිස්‌සසී’’ති සුත්‌වා ‘‘මම ජීවිතමෙව මය්‌හං ලාභො’’ති ඉමෙ පාණෙ ගණ්‌හාපෙසින්‌ති. මල්‌ලිකා දෙවී, ‘‘අන්‌ධබාලොසි, මහාරාජ, කිඤ්‌චාපි මහාභක්‌ඛොසි, අනෙකසූපබ්‍යඤ්‌ජනවිකතිකං දොණපාකං භොජනං භුඤ්‌ජසි, ද්‌වීසු රට්‌ඨෙසු රජ්‌ජං කාරෙසි, පඤ්‌ඤා පන තෙ මන්‌දා’’ති ආහ. ‘‘කස්‌මා එවං වදෙසි, දෙවී’’ති? ‘‘කහං තයා අඤ්‌ඤස්‌ස මරණෙන අඤ්‌ඤස්‌ස ජීවිතලාභො දිට්‌ඨපුබ්‌බො, අන්‌ධබාලස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස කථං ගහෙත්‌වා කස්‌මා මහාජනස්‌ස උපරි දුක්‌ඛං ඛිපසි, ධුරවිහාරෙ සදෙවකස්‌ස ලොකස්‌ස අග්‌ගපුග්‌ගලො අතීතාදීසු අප්‌පටිහතඤාණො සත්‌ථා වසති, තං පුච්‌ඡිත්‌වා තස්‌සොවාදං කරොහී’’ති වුත්‌තෙ රාජා සල්‌ලහුකෙහි යානෙහි මල්‌ලිකාය සද්‌ධිං විහාරං ගන්‌ත්‌වා මරණභයතජ්‌ජිතො කිඤ්‌චි වත්‌තුං අසක්‌කොන්‌තො සත්‌ථාරං වන්‌දිත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි.

    Mahājano attano attano puttadhītuñātīnaṃ atthāya paridevamāno mahāsaddamakāsi, mahāpathavīundriyanasaddo viya ahosi. Atha mallikā devī taṃ saddaṃ sutvā rañño santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ nu kho te, mahārāja, indriyāni apākatikāni, kilantarūpāni viya paññāyantī’’ti pucchi. ‘‘Kiṃ tuyhaṃ , mallike, tvaṃ mama kaṇṇamūlena āsivisampi gacchantaṃ na jānāsī’’ti? ‘‘Kiṃ panetaṃ, devā’’ti? ‘‘Rattibhāge me evarūpo nāma saddo suto , svāhaṃ purohitaṃ pucchitvā jīvitantarāyo te paññāyati, sabbasatayaññaṃ yajitvā jīvitaṃ labhissasī’’ti sutvā ‘‘mama jīvitameva mayhaṃ lābho’’ti ime pāṇe gaṇhāpesinti. Mallikā devī, ‘‘andhabālosi, mahārāja, kiñcāpi mahābhakkhosi, anekasūpabyañjanavikatikaṃ doṇapākaṃ bhojanaṃ bhuñjasi, dvīsu raṭṭhesu rajjaṃ kāresi, paññā pana te mandā’’ti āha. ‘‘Kasmā evaṃ vadesi, devī’’ti? ‘‘Kahaṃ tayā aññassa maraṇena aññassa jīvitalābho diṭṭhapubbo, andhabālassa brāhmaṇassa kathaṃ gahetvā kasmā mahājanassa upari dukkhaṃ khipasi, dhuravihāre sadevakassa lokassa aggapuggalo atītādīsu appaṭihatañāṇo satthā vasati, taṃ pucchitvā tassovādaṃ karohī’’ti vutte rājā sallahukehi yānehi mallikāya saddhiṃ vihāraṃ gantvā maraṇabhayatajjito kiñci vattuṃ asakkonto satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi.

    අථ නං සත්‌ථා ‘‘හන්‌ද කුතො නු ත්‌වං, මහාරාජ, ආගච්‌ඡසි දිවා දිවස්‌සා’’ති පඨමතරං ආලපි. සො තුණ්‌හීයෙව නිසීදි. තතො මල්‌ලිකා භගවතො ආරොචෙසි – ‘‘භන්‌තෙ, රඤ්‌ඤා කිර මජ්‌ඣිමයාමසමනන්‌තරෙ සද්‌දො සුතො. අථ නං පුරොහිතස්‌ස ආරොචෙසි. පුරොහිතො ‘ජීවිතන්‌තරායො තෙ භවිස්‌සති, තස්‌ස පටිඝාතත්‌ථාය සබ්‌බසතෙ පාණෙ ගහෙත්‌වා තෙසං ගලලොහිතෙන යඤ්‌ඤෙ යජිතෙ ජීවිතං ලභිස්‌සසී’ති ආහ. රාජා පාණෙ ගණ්‌හාපෙසි, තෙනායං මයා ඉධානීතො’’ති. ‘‘එවං කිර, මහාරාජා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කින්‌ති තෙ සද්‌දො සුතො’’ති? සො අත්‌තනා සුතනියාමෙනෙව ආචික්‌ඛි. තථාගතස්‌ස තං සුත්‌වාව එකොභාසො අහොසි. අථ නං සත්‌තා ආහ – ‘‘මා භායි, මහාරාජ, තව අන්‌තරායො නත්‌ථි, පාපකම්‌මිනො සත්‌ථා අත්‌තනො දුක්‌ඛං ආවීකරොන්‌තා එවමාහංසූ’’ති. ‘‘කිං පන, භන්‌තෙ, තෙහි කත’’න්‌ති? අථ ඛො භගවා තෙසං කම්‌මං ආචික්‌ඛිතුං ‘‘තෙන හි, මහාරාජ, සුණාහී’’ති වත්‌වා අතීතං ආහරි –

    Atha naṃ satthā ‘‘handa kuto nu tvaṃ, mahārāja, āgacchasi divā divassā’’ti paṭhamataraṃ ālapi. So tuṇhīyeva nisīdi. Tato mallikā bhagavato ārocesi – ‘‘bhante, raññā kira majjhimayāmasamanantare saddo suto. Atha naṃ purohitassa ārocesi. Purohito ‘jīvitantarāyo te bhavissati, tassa paṭighātatthāya sabbasate pāṇe gahetvā tesaṃ galalohitena yaññe yajite jīvitaṃ labhissasī’ti āha. Rājā pāṇe gaṇhāpesi, tenāyaṃ mayā idhānīto’’ti. ‘‘Evaṃ kira, mahārājā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’ti. ‘‘Kinti te saddo suto’’ti? So attanā sutaniyāmeneva ācikkhi. Tathāgatassa taṃ sutvāva ekobhāso ahosi. Atha naṃ sattā āha – ‘‘mā bhāyi, mahārāja, tava antarāyo natthi, pāpakammino satthā attano dukkhaṃ āvīkarontā evamāhaṃsū’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, tehi kata’’nti? Atha kho bhagavā tesaṃ kammaṃ ācikkhituṃ ‘‘tena hi, mahārāja, suṇāhī’’ti vatvā atītaṃ āhari –

    අතීතෙ වීසතිවස්‌සසහස්‌සායුකෙසු මනුස්‌සෙසු කස්‌සපො භගවා ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා වීසතියා ඛීණාසවසහස්‌සෙහි සද්‌ධිං චාරිකං චරමානො බාරාණසිමගමාසි. බාරාණසිවාසිනො ද්‌වෙපි තයොපි බහුතරාපි එකතො හුත්‌වා ආගන්‌තුකදානං පවත්‌තයිංසු. තදා බාරාණසියං චත්‌තාලීසකොටිවිභවා චත්‌තාරො සෙට්‌ඨිපුත්‌තා සහායකා අහෙසුං. තෙ මන්‌තයිංසු – ‘‘අම්‌හාකං ගෙහෙ බහුධනං, තෙන කිං කරොමා’’ති? ‘‘එවරූපෙ බුද්‌ධෙ චාරිකං චරමානෙ දානං දස්‌සාම, සීලං රක්‌ඛිස්‌සාම, පූජං කරිස්‌සාමා’’ති එකොපි අවත්‌වා තෙසු එකො තාව එවමාහ – ‘‘තිඛිණසුරං පිවන්‌තා මධුරමංසං ඛාදන්‌තා විචරිස්‌සාම, ඉදං අම්‌හාකං ජීවිතඵල’’න්‌ති. අපරොපි එවමාහ – ‘‘දෙවසිකං තිවස්‌සිකගන්‌ධසාලිභත්‌තං නානග්‌ගරසෙහි භුඤ්‌ජන්‌තා විචරිස්‌සාමා’’ති. අපරොපි එවමාහ – ‘‘නානප්‌පකාරං පූවඛජ්‌ජකවිකතිං පචාපෙත්‌වා ඛාදන්‌තා විචරිස්‌සාමා’’ති. අපරොපි එවමාහ – ‘‘සම්‌මා මයං අඤ්‌ඤං කිඤ්‌චි න කරිස්‌සාම, ‘ධනං දස්‌සාමා’ති වුත්‌තෙ අනිච්‌ඡමානා ඉත්‌ථී නාම නත්‌ථි, තස්‌මා ධනෙන පලොභෙත්‌වා පාරදාරිකකම්‌මං කරිස්‌සාමා’’ති. ‘‘සාධු, සාධූ’’ති සබ්‌බෙව තස්‌ස කථාය අට්‌ඨංසු.

    Atīte vīsativassasahassāyukesu manussesu kassapo bhagavā loke uppajjitvā vīsatiyā khīṇāsavasahassehi saddhiṃ cārikaṃ caramāno bārāṇasimagamāsi. Bārāṇasivāsino dvepi tayopi bahutarāpi ekato hutvā āgantukadānaṃ pavattayiṃsu. Tadā bārāṇasiyaṃ cattālīsakoṭivibhavā cattāro seṭṭhiputtā sahāyakā ahesuṃ. Te mantayiṃsu – ‘‘amhākaṃ gehe bahudhanaṃ, tena kiṃ karomā’’ti? ‘‘Evarūpe buddhe cārikaṃ caramāne dānaṃ dassāma, sīlaṃ rakkhissāma, pūjaṃ karissāmā’’ti ekopi avatvā tesu eko tāva evamāha – ‘‘tikhiṇasuraṃ pivantā madhuramaṃsaṃ khādantā vicarissāma, idaṃ amhākaṃ jīvitaphala’’nti. Aparopi evamāha – ‘‘devasikaṃ tivassikagandhasālibhattaṃ nānaggarasehi bhuñjantā vicarissāmā’’ti. Aparopi evamāha – ‘‘nānappakāraṃ pūvakhajjakavikatiṃ pacāpetvā khādantā vicarissāmā’’ti. Aparopi evamāha – ‘‘sammā mayaṃ aññaṃ kiñci na karissāma, ‘dhanaṃ dassāmā’ti vutte anicchamānā itthī nāma natthi, tasmā dhanena palobhetvā pāradārikakammaṃ karissāmā’’ti. ‘‘Sādhu, sādhū’’ti sabbeva tassa kathāya aṭṭhaṃsu.

    තෙ තතො පට්‌ඨාය අභිරූපානං ඉත්‌ථීනං ධනං පෙසෙත්‌වා වීසතිවස්‌සසහස්‌සානි පාරදාරිකකම්‌මං කත්‌වා කාලං කත්‌වා අවීචිනිරයෙ නිබ්‌බත්‌තා. තෙ එකං බුද්‌ධන්‌තරං නිරයෙ පච්‌චිත්‌වා තත්‌ථ කාලං කත්‌වා පක්‌කාවසෙසෙන සට්‌ඨියොජනිකාය ලොහකුම්‌භියා නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා තිංසාය වස්‌සසහස්‌සෙහි හෙට්‌ඨිමතලං පත්‌වා පුනපි තිංසාය වස්‌සසහස්‌සෙහි ලොහකුම්‌භිමුඛං පත්‌වා එකෙකං ගාථං වත්‌තුකාමා හුත්‌වා වත්‌තුං අසක්‌කොන්‌තා එකෙකං අක්‌ඛරං වත්‌වා පුන පරිවත්‌තිත්‌වා, ලොහකුම්‌භිමෙව පවිට්‌ඨා. ‘‘වදෙහි, මහාරාජ, පඨමං තෙ කිං සද්‌දො නාම සුතො’’ති? ‘‘දු-ඉති, භන්‌තෙ’’ති. සත්‌ථා තෙන අපරිපුණ්‌ණං කත්‌වා වුත්‌තං ගාථං පරිපුණ්‌ණං කත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො එවමාහ –

    Te tato paṭṭhāya abhirūpānaṃ itthīnaṃ dhanaṃ pesetvā vīsativassasahassāni pāradārikakammaṃ katvā kālaṃ katvā avīciniraye nibbattā. Te ekaṃ buddhantaraṃ niraye paccitvā tattha kālaṃ katvā pakkāvasesena saṭṭhiyojanikāya lohakumbhiyā nibbattitvā tiṃsāya vassasahassehi heṭṭhimatalaṃ patvā punapi tiṃsāya vassasahassehi lohakumbhimukhaṃ patvā ekekaṃ gāthaṃ vattukāmā hutvā vattuṃ asakkontā ekekaṃ akkharaṃ vatvā puna parivattitvā, lohakumbhimeva paviṭṭhā. ‘‘Vadehi, mahārāja, paṭhamaṃ te kiṃ saddo nāma suto’’ti? ‘‘Du-iti, bhante’’ti. Satthā tena aparipuṇṇaṃ katvā vuttaṃ gāthaṃ paripuṇṇaṃ katvā dassento evamāha –

    ‘‘දුජ්‌ජීවිතමජීවිම්‌හ , යෙ සන්‌තෙ න දදම්‌හසෙ;

    ‘‘Dujjīvitamajīvimha , ye sante na dadamhase;

    විජ්‌ජමානෙසු භොගෙසු, දීපං නාකම්‌හ අත්‌තනො’’ති. (ජා. 1.4.53; පෙ. ව. 804);

    Vijjamānesu bhogesu, dīpaṃ nākamha attano’’ti. (jā. 1.4.53; pe. va. 804);

    අථ රඤ්‌ඤො ඉමිස්‌සා ගාථාය අත්‌ථං පකාසෙත්‌වා, ‘‘කිං තෙ, මහාරාජ, දුතියසද්‌දො තතියසද්‌දො චතුත්‌ථසද්‌දො සුතො’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘එවං නාමා’’ති වුත්‌තෙ අවසෙසං පරිපූරෙන්‌තො –

    Atha rañño imissā gāthāya atthaṃ pakāsetvā, ‘‘kiṃ te, mahārāja, dutiyasaddo tatiyasaddo catutthasaddo suto’’ti pucchitvā ‘‘evaṃ nāmā’’ti vutte avasesaṃ paripūrento –

    ‘‘සට්‌ඨිවස්‌සසහස්‌සානි, පරිපුණ්‌ණානි සබ්‌බසො;

    ‘‘Saṭṭhivassasahassāni, paripuṇṇāni sabbaso;

    නිරයෙ පච්‌චමානානං, කදා අන්‌තො භවිස්‌සති.

    Niraye paccamānānaṃ, kadā anto bhavissati.

    ‘‘නත්‌ථි අන්‌තො කුතො අන්‌තො, න අන්‌තො පටිදිස්‌සති;

    ‘‘Natthi anto kuto anto, na anto paṭidissati;

    තදා හි පකතං පාපං, මම තුය්‌හඤ්‌ච මාරිසා.

    Tadā hi pakataṃ pāpaṃ, mama tuyhañca mārisā.

    ‘‘සොහං නූන ඉතො ගන්‌ත්‌වා, යොනිං ලද්‌ධාන මානුසිං;

    ‘‘Sohaṃ nūna ito gantvā, yoniṃ laddhāna mānusiṃ;

    වදඤ්‌ඤූ සීලසම්‌පන්‌නො, කාහාමි කුසලං බහු’’න්‌ති. (ජා. 1.4.54-56; පෙ. ව. 802, 803, 805) –

    Vadaññū sīlasampanno, kāhāmi kusalaṃ bahu’’nti. (jā. 1.4.54-56; pe. va. 802, 803, 805) –

    පටිපාටියා ඉමා ගාථා වත්‌වා තාසං අත්‌ථං පකාසෙත්‌වා ‘‘ඉති ඛො, මහාරාජ, තෙ චත්‌තාරො ජනා එකෙකං ගාථං වත්‌තුකාමාපි වත්‌තුං අසක්‌කොන්‌තා එකකමෙව අක්‌ඛරං වත්‌වා පුන ලොහකුම්‌භිමෙව පවිට්‌ඨා’’ති ආහ.

    Paṭipāṭiyā imā gāthā vatvā tāsaṃ atthaṃ pakāsetvā ‘‘iti kho, mahārāja, te cattāro janā ekekaṃ gāthaṃ vattukāmāpi vattuṃ asakkontā ekakameva akkharaṃ vatvā puna lohakumbhimeva paviṭṭhā’’ti āha.

    රඤ්‌ඤා කිර පසෙනදිකොසලෙන තස්‌ස සද්‌දස්‌ස සුතකාලතො පට්‌ඨාය තෙ හෙට්‌ඨා භස්‌සන්‌ති එව, අජ්‌ජාපි එකං වස්‌සසහස්‌සං නාතික්‌කමන්‌ති. රඤ්‌ඤො තං දෙසනං සුත්‌වා මහාසංවෙගො උප්‌පජ්‌ජි. සො ‘‘භාරියං වතිදං පාරදාරිකකම්‌මං නාම, එකං කිර බුද්‌ධන්‌තරං නිරයෙ පච්‌චිත්‌වා තතො චුතා සට්‌ඨියොජනිකාය ලොහකුම්‌භියා නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා තත්‌ථ සට්‌ඨිවස්‌සසහස්‌සානි පච්‌චිත්‌වා එවම්‌පි නෙසං දුක්‌ඛා මුච්‌චනකාලො න පඤ්‌ඤායති, අහම්‌පි පරදාරෙ සිනෙහං කත්‌වා සබ්‌බරත්‌තිං නිද්‌දං න ලභිං, ඉදානි ඉතො පට්‌ඨාය පරදාරෙ මානසං න බන්‌ධිස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙත්‌වා තථාගතං ආහ – ‘‘භන්‌තෙ, අජ්‌ජ මෙ රත්‌තියා දීඝභාවො ඤාතො’’ති. සොපි පුරිසො තත්‌ථෙව නිසින්‌නො තං කථං සුත්‌වා ‘‘ලද්‌ධො මෙ බලවප්‌පච්‌චයො’’ති සත්‌ථාරං ආහ – ‘‘භන්‌තෙ, රඤ්‌ඤා තාව අජ්‌ජ රත්‌තියා දීඝභාවො ඤාතො, අහං පන හිය්‍යො සයමෙව යොජනස්‌ස දීඝභාවං අඤ්‌ඤාසි’’න්‌ති. සත්‌ථා ද්‌වින්‌නම්‌පි කථං සංසන්‌දිත්‌වා ‘‘එකච්‌චස්‌ස රත්‌ති දීඝා හොති, එකච්‌චස්‌ස යොජනං දීඝං හොති, බාලස්‌ස පන සංසාරො දීඝො හොතී’’ති වත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Raññā kira pasenadikosalena tassa saddassa sutakālato paṭṭhāya te heṭṭhā bhassanti eva, ajjāpi ekaṃ vassasahassaṃ nātikkamanti. Rañño taṃ desanaṃ sutvā mahāsaṃvego uppajji. So ‘‘bhāriyaṃ vatidaṃ pāradārikakammaṃ nāma, ekaṃ kira buddhantaraṃ niraye paccitvā tato cutā saṭṭhiyojanikāya lohakumbhiyā nibbattitvā tattha saṭṭhivassasahassāni paccitvā evampi nesaṃ dukkhā muccanakālo na paññāyati, ahampi paradāre sinehaṃ katvā sabbarattiṃ niddaṃ na labhiṃ, idāni ito paṭṭhāya paradāre mānasaṃ na bandhissāmī’’ti cintetvā tathāgataṃ āha – ‘‘bhante, ajja me rattiyā dīghabhāvo ñāto’’ti. Sopi puriso tattheva nisinno taṃ kathaṃ sutvā ‘‘laddho me balavappaccayo’’ti satthāraṃ āha – ‘‘bhante, raññā tāva ajja rattiyā dīghabhāvo ñāto, ahaṃ pana hiyyo sayameva yojanassa dīghabhāvaṃ aññāsi’’nti. Satthā dvinnampi kathaṃ saṃsanditvā ‘‘ekaccassa ratti dīghā hoti, ekaccassa yojanaṃ dīghaṃ hoti, bālassa pana saṃsāro dīgho hotī’’ti vatvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    60.

    60.

    ‘‘දීඝා ජාගරතො රත්‌ති, දීඝං සන්‌තස්‌ස යොජනං;

    ‘‘Dīghā jāgarato ratti, dīghaṃ santassa yojanaṃ;

    දීඝො බාලාන සංසාරො, සද්‌ධම්‌මං අවිජානත’’න්‌ති.

    Dīgho bālāna saṃsāro, saddhammaṃ avijānata’’nti.

    තත්‌ථ දීඝාති රත්‌ති නාමෙසා තියාමමත්‌තාව, ජාගරන්‌තස්‌ස පන දීඝා හොති, ද්‌විගුණතිගුණා විය හුත්‌වා ඛායති. තස්‌සා දීඝභාවං අත්‌තානං මඞ්‌කුණසඞ්‌ඝස්‌ස භත්‌තං කත්‌වා යාව සූරියුග්‌ගමනා සම්‌පරිවත්‌තකං සෙමානො මහාකුසීතොපි, සුභොජනං භුඤ්‌ජිත්‌වා සිරිසයනෙ සයමානො කාමභොගීපි න ජානාති, සබ්‌බරත්‌තිං පන පධානං පදහන්‌තො යොගාවචරො ච, ධම්‌මකථං කථෙන්‌තො ධම්‌මකථිකො ච, ආසනසමීපෙ ඨත්‌වා ධම්‌මං සුණන්‌තො ච, සීසරොගාදිඵුට්‌ඨො වා හත්‌ථපාදච්‌ඡෙදනාදිං පත්‌තො වා වෙදනාභිභූතො ච, රත්‌තිං මග්‌ගපටිපන්‌නො අද්‌ධිකො ච ජානාති. යොජනන්‌ති යොජනම්‌පි චතුගාවුතමත්‌තමෙව, සන්‌තස්‌ස පන කිලන්‌තස්‌ස දීඝං හොති, ද්‌විගුණතිගුණං විය ඛායති. සකලදිවසඤ්‌හි මග්‌ගං ගන්‌ත්‌වා කිලන්‌තො පටිපථං ආගච්‌ඡන්‌තං දිස්‌වා ‘‘පුරතො ගාමො කීවදූරො’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘යොජන’’න්‌ති වුත්‌තෙ ථොකං ගන්‌ත්‌වා අපරම්‌පි පුච්‌ඡිත්‌වා තෙනාපි ‘‘යොජන’’න්‌ති වුත්‌තෙ පුන ථොකං ගන්‌ත්‌වා අපරම්‌පි පුච්‌ඡති. සොපි ‘‘යොජන’’න්‌ති වදති. සො පුච්‌ඡිතපුච්‌ඡිතා යොජනන්‌තෙව වදන්‌ති, දීඝං වතිදං යොජනං, එකයොජනං ද්‌වෙ තීණි යොජනානි විය මඤ්‌ඤෙති. බාලානන්‌ති ඉධලොකපරලොකත්‌ථං පන අජානන්‌තානං බාලානං සංසාරවට්‌ටස්‌ස පරියන්‌තං කාතුං අසක්‌කොන්‌තානං යං සත්‌තතිංසබොධිපක්‌ඛියභෙදං සද්‌ධම්‌මං ඤත්‌වා සංසාරස්‌ස අන්‌තං කරොන්‌ති, තං සද්‌ධම්‌මං අවිජානතං සංසාරො දීඝො නාම හොති. සො හි අත්‌තනො ධම්‌මතාය එව දීඝො නාම. වුත්‌තම්‌පි චෙතං – ‘‘අනමතග්‌ගොයං, භික්‌ඛවෙ, සංසාරො, පුබ්‌බා කොටි න පඤ්‌ඤායතී’’ති (සං. නි. 2.124). බාලානං පන පරියන්‌තං කාතුං අසක්‌කොන්‌තානං අතිදීඝොයෙවාති.

    Tattha dīghāti ratti nāmesā tiyāmamattāva, jāgarantassa pana dīghā hoti, dviguṇatiguṇā viya hutvā khāyati. Tassā dīghabhāvaṃ attānaṃ maṅkuṇasaṅghassa bhattaṃ katvā yāva sūriyuggamanā samparivattakaṃ semāno mahākusītopi, subhojanaṃ bhuñjitvā sirisayane sayamāno kāmabhogīpi na jānāti, sabbarattiṃ pana padhānaṃ padahanto yogāvacaro ca, dhammakathaṃ kathento dhammakathiko ca, āsanasamīpe ṭhatvā dhammaṃ suṇanto ca, sīsarogādiphuṭṭho vā hatthapādacchedanādiṃ patto vā vedanābhibhūto ca, rattiṃ maggapaṭipanno addhiko ca jānāti. Yojananti yojanampi catugāvutamattameva, santassa pana kilantassa dīghaṃ hoti, dviguṇatiguṇaṃ viya khāyati. Sakaladivasañhi maggaṃ gantvā kilanto paṭipathaṃ āgacchantaṃ disvā ‘‘purato gāmo kīvadūro’’ti pucchitvā ‘‘yojana’’nti vutte thokaṃ gantvā aparampi pucchitvā tenāpi ‘‘yojana’’nti vutte puna thokaṃ gantvā aparampi pucchati. Sopi ‘‘yojana’’nti vadati. So pucchitapucchitā yojananteva vadanti, dīghaṃ vatidaṃ yojanaṃ, ekayojanaṃ dve tīṇi yojanāni viya maññeti. Bālānanti idhalokaparalokatthaṃ pana ajānantānaṃ bālānaṃ saṃsāravaṭṭassa pariyantaṃ kātuṃ asakkontānaṃ yaṃ sattatiṃsabodhipakkhiyabhedaṃ saddhammaṃ ñatvā saṃsārassa antaṃ karonti, taṃ saddhammaṃ avijānataṃ saṃsāro dīgho nāma hoti. So hi attano dhammatāya eva dīgho nāma. Vuttampi cetaṃ – ‘‘anamataggoyaṃ, bhikkhave, saṃsāro, pubbā koṭi na paññāyatī’’ti (saṃ. ni. 2.124). Bālānaṃ pana pariyantaṃ kātuṃ asakkontānaṃ atidīghoyevāti.

    දෙසනාවසානෙ සො පුරිසො සොතාපත්‌තිඵලං පත්‌තො, අඤ්‌ඤෙපි බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පත්‌තා. මහාජනස්‌ස සාත්‌ථිකා ධම්‌මදෙසනා ජාතාති.

    Desanāvasāne so puriso sotāpattiphalaṃ patto, aññepi bahū sotāpattiphalādīni pattā. Mahājanassa sātthikā dhammadesanā jātāti.

    රාජා සත්‌ථාරං වන්‌දිත්‌වා ගච්‌ඡන්‌තොයෙව තෙ සත්‌තෙ බන්‌ධනා මොචෙසි. තත්‌ථ ඉත්‌ථිපුරිසා බන්‌ධනා මුත්‌තා සීසං න්‌හත්‌වා සකානි ගෙහානි ගච්‌ඡන්‌තා ‘‘චිරං ජීවතු නො, අය්‍යා, මල්‌ලිකා දෙවී, තං නිස්‌සාය ජීවිතං ලභිම්‌හා’’ති මල්‌ලිකාය ගුණකථං කථයිංසු. සායන්‌හසමයෙ භික්‌ඛූ ධම්‌මසභායං කථං සමුට්‌ඨාපෙසුං – ‘‘අහො පණ්‌ඩිතා වතායං, මල්‌ලිකා, අත්‌තනො පඤ්‌ඤං නිස්‌සාය එත්‌තකස්‌ස ජනස්‌ස ජීවිතදානං අදාසී’’ති. සත්‌ථා ගන්‌ධකුටියං නිසින්‌නොව තෙසං භික්‌ඛූනං කථං සුත්‌වා ගන්‌ධකුටිතො නික්‌ඛමිත්‌වා ධම්‌මසභං පවිසිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදිත්‌වා ‘‘කාය නුත්‌ථ, භික්‌ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්‌නිසින්‌නා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘ඉමාය නාමා’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, මල්‌ලිකා, ඉදානෙව අත්‌තනො පඤ්‌ඤං නිස්‌සාය මහාජනස්‌ස ජීවිතදානං දෙති, පුබ්‌බෙපි අදාසියෙවා’’ති වත්‌වා තමත්‌ථං පකාසන්‌තො අතීතං ආහරි –

    Rājā satthāraṃ vanditvā gacchantoyeva te satte bandhanā mocesi. Tattha itthipurisā bandhanā muttā sīsaṃ nhatvā sakāni gehāni gacchantā ‘‘ciraṃ jīvatu no, ayyā, mallikā devī, taṃ nissāya jīvitaṃ labhimhā’’ti mallikāya guṇakathaṃ kathayiṃsu. Sāyanhasamaye bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘aho paṇḍitā vatāyaṃ, mallikā, attano paññaṃ nissāya ettakassa janassa jīvitadānaṃ adāsī’’ti. Satthā gandhakuṭiyaṃ nisinnova tesaṃ bhikkhūnaṃ kathaṃ sutvā gandhakuṭito nikkhamitvā dhammasabhaṃ pavisitvā paññatte āsane nisīditvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, ‘‘na, bhikkhave, mallikā, idāneva attano paññaṃ nissāya mahājanassa jīvitadānaṃ deti, pubbepi adāsiyevā’’ti vatvā tamatthaṃ pakāsanto atītaṃ āhari –

    අතීතෙ බාරාණසියං රඤ්‌ඤො පුත්‌තො එකං නිග්‍රොධරුක්‌ඛං උපසඞ්‌කමිත්‌වා තත්‌ථ නිබ්‌බත්‌තාය දෙවතාය ආයාචි – ‘‘සාමි දෙවරාජ, ඉමස්‌මිං ජම්‌බුදීපෙ එකසතරාජානො එකසතඅග්‌ගමහෙසියො, සචාහං පිතු අච්‌චයෙන රජ්‌ජං ලභිස්‌සාමී, එතෙසං ගලලොහිතෙන බලිං කරිස්‌සාමී’’ති. සො පිතරි කාලකතෙ රජ්‌ජං පත්‌වා ‘‘දෙවතාය මෙ ආනුභාවෙන රජ්‌ජං පත්‌තං, බලිමස්‌සා කරිස්‌සාමී’’ති මහතියා සෙනාය නික්‌ඛමිත්‌වා එකං රාජානං අත්‌තනො වසෙ වත්‌තෙත්‌වා තෙන සද්‌ධිං අපරම්‌පි අපරම්‌පීති සබ්‌බෙ රාජානො අත්‌තනො වසෙ කත්‌වා සද්‌ධිං අග්‌ගමහෙසීහි ආදාය ගච්‌ඡන්‌තො උග්‌ගසෙනස්‌ස නාම සබ්‌බකනිට්‌ඨස්‌ස රඤ්‌ඤො ධම්‌මදින්‌නා නාම අග්‌ගමහෙසී ගරුගබ්‌භා, තං ඔහාය ආගන්‌ත්‌වා ‘‘එත්‌තකජනං විසපානකං පායෙත්‌වා මාරෙස්‌සාමී’’ති රුක්‌ඛමූලං සොධාපෙසි. දෙවතා චින්‌තෙසි – ‘‘අයං රාජා එත්‌තකෙ රාජානො ගණ්‌හන්‌තො ‘මං නිස්‌සාය ගහිතා ඉමෙ’ති චින්‌තෙත්‌වා තෙසං ගලලොහිතෙන මය්‌හං බලිං කාතුකාමො, සචෙ පනායං එතෙ ඝාතෙස්‌සති, ජම්‌බුදීපෙ රාජවංසො උපච්‌ඡිජ්‌ජිස්‌සති, රුක්‌ඛමූලෙපි, මෙ අසුචි භවිස්‌සති, සක්‌ඛිස්‌සාමි නු ඛො එතං නිවාරෙතු’’න්‌ති. සා උපධාරෙන්‌තී ‘‘නාහං සක්‌ඛිස්‌සාමී’’ති ඤත්‌වා අඤ්‌ඤම්‌පි දෙවතං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතමත්‌ථං ආරොචෙත්‌වා ‘‘ත්‌වං සක්‌ඛිස්‌සසී’’ති ආහ. තායපි පටික්‌ඛිත්‌තා අඤ්‌ඤම්‌පි අඤ්‌ඤම්‌පීති එවං සකලචක්‌කවාළදෙවතායො උපසඞ්‌කමිත්‌වා තාහිපි පටික්‌ඛිත්‌තා චතුන්‌නං මහාරාජූනං සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා ‘‘මයං න සක්‌කොම, අම්‌හාකං පන රාජා අම්‌හෙහි පුඤ්‌ඤෙන ච පඤ්‌ඤාය ච විසිට්‌ඨො, තං පුච්‌ඡා’’ති තෙහිපි පටික්‌ඛිත්‌තකාලෙ සක්‌කං උපසඞ්‌කමිත්‌වා තමත්‌ථං ආරොචෙත්‌වා, ‘‘දෙව, තුම්‌හෙසු අප්‌පොස්‌සුක්‌කතං ආපන්‌නෙසු ඛත්‌තියවංසො උපච්‌ඡිජ්‌ජිස්‌සති, තස්‌ස පටිසරණං හොථා’’ති ආහ. සක්‌කො ‘‘අහම්‌පි නං පටිබාහිතුං න සක්‌ඛිස්‌සාමි, උපායං පන තෙ වක්‌ඛාමී’’ති වත්‌වා උපායං ආචික්‌ඛි – ‘‘ගච්‌ඡ, ත්‌වං රඤ්‌ඤො පස්‌සන්‌තස්‌සෙව රත්‌තවත්‌ථං නිවාසෙත්‌වා අත්‌තනො රුක්‌ඛතො නික්‌ඛමිත්‌වා ගමනාකාරං දස්‌සෙහි. අථ තං රාජා ‘දෙවතා ගච්‌ඡති, නිවත්‌තාපෙස්‌සාමි න’න්‌ති නානප්‌පකාරෙන යාචිස්‌සති. අථ නං වදෙය්‍යාසි ‘ත්‌වං එකසතරාජානො සද්‌ධිං අග්‌ගමහෙසීහි ආනෙත්‌වා තෙසං ගලලොහිතෙන බලිං කරිස්‌සාමී’ති මය්‌හං ආයාචිත්‌වා උග්‌ගසෙනස්‌ස රඤ්‌ඤො දෙවිං ඔහාය ආගතො, නාහං තාදිසස්‌ස මුසාවාදස්‌ස බලිං සම්‌පටිච්‌ඡාමී’’ති, ‘‘එවං කිර වුත්‌තෙ රාජා තං ආණාපෙස්‌සති, සා රඤ්‌ඤො ධම්‌මං දෙසෙත්‌වා එත්‌තකස්‌ස ජනස්‌ස ජීවිතදානං දස්‌සතී’’ති. ඉමිනා කාරණෙන සක්‌කො දෙවතාය ඉමං උපායං ආචික්‌ඛි. දෙවතා තථා අකාසි.

    Atīte bārāṇasiyaṃ rañño putto ekaṃ nigrodharukkhaṃ upasaṅkamitvā tattha nibbattāya devatāya āyāci – ‘‘sāmi devarāja, imasmiṃ jambudīpe ekasatarājāno ekasataaggamahesiyo, sacāhaṃ pitu accayena rajjaṃ labhissāmī, etesaṃ galalohitena baliṃ karissāmī’’ti. So pitari kālakate rajjaṃ patvā ‘‘devatāya me ānubhāvena rajjaṃ pattaṃ, balimassā karissāmī’’ti mahatiyā senāya nikkhamitvā ekaṃ rājānaṃ attano vase vattetvā tena saddhiṃ aparampi aparampīti sabbe rājāno attano vase katvā saddhiṃ aggamahesīhi ādāya gacchanto uggasenassa nāma sabbakaniṭṭhassa rañño dhammadinnā nāma aggamahesī garugabbhā, taṃ ohāya āgantvā ‘‘ettakajanaṃ visapānakaṃ pāyetvā māressāmī’’ti rukkhamūlaṃ sodhāpesi. Devatā cintesi – ‘‘ayaṃ rājā ettake rājāno gaṇhanto ‘maṃ nissāya gahitā ime’ti cintetvā tesaṃ galalohitena mayhaṃ baliṃ kātukāmo, sace panāyaṃ ete ghātessati, jambudīpe rājavaṃso upacchijjissati, rukkhamūlepi, me asuci bhavissati, sakkhissāmi nu kho etaṃ nivāretu’’nti. Sā upadhārentī ‘‘nāhaṃ sakkhissāmī’’ti ñatvā aññampi devataṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ ārocetvā ‘‘tvaṃ sakkhissasī’’ti āha. Tāyapi paṭikkhittā aññampi aññampīti evaṃ sakalacakkavāḷadevatāyo upasaṅkamitvā tāhipi paṭikkhittā catunnaṃ mahārājūnaṃ santikaṃ gantvā ‘‘mayaṃ na sakkoma, amhākaṃ pana rājā amhehi puññena ca paññāya ca visiṭṭho, taṃ pucchā’’ti tehipi paṭikkhittakāle sakkaṃ upasaṅkamitvā tamatthaṃ ārocetvā, ‘‘deva, tumhesu appossukkataṃ āpannesu khattiyavaṃso upacchijjissati, tassa paṭisaraṇaṃ hothā’’ti āha. Sakko ‘‘ahampi naṃ paṭibāhituṃ na sakkhissāmi, upāyaṃ pana te vakkhāmī’’ti vatvā upāyaṃ ācikkhi – ‘‘gaccha, tvaṃ rañño passantasseva rattavatthaṃ nivāsetvā attano rukkhato nikkhamitvā gamanākāraṃ dassehi. Atha taṃ rājā ‘devatā gacchati, nivattāpessāmi na’nti nānappakārena yācissati. Atha naṃ vadeyyāsi ‘tvaṃ ekasatarājāno saddhiṃ aggamahesīhi ānetvā tesaṃ galalohitena baliṃ karissāmī’ti mayhaṃ āyācitvā uggasenassa rañño deviṃ ohāya āgato, nāhaṃ tādisassa musāvādassa baliṃ sampaṭicchāmī’’ti, ‘‘evaṃ kira vutte rājā taṃ āṇāpessati, sā rañño dhammaṃ desetvā ettakassa janassa jīvitadānaṃ dassatī’’ti. Iminā kāraṇena sakko devatāya imaṃ upāyaṃ ācikkhi. Devatā tathā akāsi.

    රාජාපි තං ආණාපෙසි. සා ආගන්‌ත්‌වා තෙසං රාජූනං පරියන්‌තෙ නිසින්‌නම්‌පි අත්‌තනො රාජානමෙව වන්‌දි. රාජා ‘‘මයි සබ්‌බරාජජෙට්‌ඨකෙ ඨිතෙ සබ්‌බකනිට්‌ඨං අත්‌තනො සාමිකං වන්‌දතී’’ති තස්‌සා කුජ්‌ඣි. අථ නං සා ආහ – ‘‘කිං මය්‌හං තයි පටිබද්‌ධං, අයං පන මෙ සාමිකො ඉස්‌සරියස්‌ස දායකො, ඉමං අවන්‌දිත්‌වා කස්‌මා තං වන්‌දිස්‌සාමී’’ති? රුක්‌ඛදෙවතා පස්‌සන්‌තස්‌සෙව මහාජනස්‌ස ‘‘එවං, භද්‌දෙ, එවං, භද්‌දෙ’’ති වත්‌වා තං පුප්‌ඵමුට්‌ඨිනා පූජෙසි . පුන රාජා ආහ – ‘‘සචෙ මං න වන්‌දසි, මය්‌හං රජ්‌ජසිරිදායිකං එවං මහානුභාවං දෙවතං කස්‌මා න වන්‌දසී’’ති? ‘‘මහාරාජ, තයා අත්‌තනො පුඤ්‌ඤෙ ඨත්‌වා රාජානො ගහිතා, න දෙවතාය ගහෙත්‌වා දින්‌නා’’ති. පුනපි තං දෙවතා ‘‘එවං, භද්‌දෙ, එවං, භද්‌දෙ’’ති වත්‌වා තථෙව පූජෙසි. පුන සා රාජානං ආහ – ‘‘ත්‌වං ‘දෙවතාය මෙ එත්‌තකා රාජානො ගහෙත්‌වා දින්‌නා’ති වදෙසි, ඉදානි තෙ දෙවතාය උපරි වාමපස්‌සෙ රුක්‌ඛො අග්‌ගිනා දඩ්‌ඪො, සා තං අග්‌ගිං නිබ්‌බාපෙතුං කස්‌මා නාසක්‌ඛි, යදි එවං මහානුභාවා’’ති. පුනපි තං දෙවතා ‘‘එවං, භද්‌දෙ, එවං, භද්‌දෙ’’ති වත්‌වා තථෙව පූජෙසි.

    Rājāpi taṃ āṇāpesi. Sā āgantvā tesaṃ rājūnaṃ pariyante nisinnampi attano rājānameva vandi. Rājā ‘‘mayi sabbarājajeṭṭhake ṭhite sabbakaniṭṭhaṃ attano sāmikaṃ vandatī’’ti tassā kujjhi. Atha naṃ sā āha – ‘‘kiṃ mayhaṃ tayi paṭibaddhaṃ, ayaṃ pana me sāmiko issariyassa dāyako, imaṃ avanditvā kasmā taṃ vandissāmī’’ti? Rukkhadevatā passantasseva mahājanassa ‘‘evaṃ, bhadde, evaṃ, bhadde’’ti vatvā taṃ pupphamuṭṭhinā pūjesi . Puna rājā āha – ‘‘sace maṃ na vandasi, mayhaṃ rajjasiridāyikaṃ evaṃ mahānubhāvaṃ devataṃ kasmā na vandasī’’ti? ‘‘Mahārāja, tayā attano puññe ṭhatvā rājāno gahitā, na devatāya gahetvā dinnā’’ti. Punapi taṃ devatā ‘‘evaṃ, bhadde, evaṃ, bhadde’’ti vatvā tatheva pūjesi. Puna sā rājānaṃ āha – ‘‘tvaṃ ‘devatāya me ettakā rājāno gahetvā dinnā’ti vadesi, idāni te devatāya upari vāmapasse rukkho agginā daḍḍho, sā taṃ aggiṃ nibbāpetuṃ kasmā nāsakkhi, yadi evaṃ mahānubhāvā’’ti. Punapi taṃ devatā ‘‘evaṃ, bhadde, evaṃ, bhadde’’ti vatvā tatheva pūjesi.

    සා කථයමානා ඨිතා රොදි චෙව හසි ච. අථ නං රාජා ‘‘කිං උම්‌මත්‌තිකාසී’’ති ආහ. ‘‘කස්‌මා දෙව එවං වදෙසි’’? ‘‘න මාදිසියො උම්‌මත්‌තිකා හොන්‌තී’’ති. අථ ‘‘නං කිං කාරණා රොදසි චෙව හසසි චා’’ති? ‘‘සුණාහි, මහාරාජ, අහඤ්‌හි අතීතෙ කුලධීතා හුත්‌වා පතිකුලෙ වසන්‌තී සාමිකස්‌ස සහායකං පාහුනකං ආගතං දිස්‌වා තස්‌ස භත්‌තං පචිතුකාමා ‘මංසං ආහරා’ති දාසියා කහාපණං දත්‌වා තාය මංසං අලභිත්‌වා ආගතාය ‘නත්‌ථි මංස’න්‌ති වුත්‌තෙ ගෙහස්‌ස පච්‌ඡිමභාගෙ සයිතාය එළිකාය සීසං ඡින්‌දිත්‌වා භත්‌තං සම්‌පාදෙසිං. සාහං එකිස්‌සාය එළිකාය සීසං ඡින්‌දිත්‌වා නිරයෙ පච්‌චිත්‌වා පක්‌කාවසෙසෙන තස්‌සා ලොමගණනාය සීසච්‌ඡෙදං පාපුණිං, ‘ත්‌වං එත්‌තකං ජනං වධිත්‌වා කදා දුක්‌ඛා මුච්‌චිස්‌සසී’ති එවමහං තව දුක්‌ඛං අනුස්‌සරන්‌තී රොදි’’න්‌ති වත්‌වා ඉමං ගාථමාහ –

    Sā kathayamānā ṭhitā rodi ceva hasi ca. Atha naṃ rājā ‘‘kiṃ ummattikāsī’’ti āha. ‘‘Kasmā deva evaṃ vadesi’’? ‘‘Na mādisiyo ummattikā hontī’’ti. Atha ‘‘naṃ kiṃ kāraṇā rodasi ceva hasasi cā’’ti? ‘‘Suṇāhi, mahārāja, ahañhi atīte kuladhītā hutvā patikule vasantī sāmikassa sahāyakaṃ pāhunakaṃ āgataṃ disvā tassa bhattaṃ pacitukāmā ‘maṃsaṃ āharā’ti dāsiyā kahāpaṇaṃ datvā tāya maṃsaṃ alabhitvā āgatāya ‘natthi maṃsa’nti vutte gehassa pacchimabhāge sayitāya eḷikāya sīsaṃ chinditvā bhattaṃ sampādesiṃ. Sāhaṃ ekissāya eḷikāya sīsaṃ chinditvā niraye paccitvā pakkāvasesena tassā lomagaṇanāya sīsacchedaṃ pāpuṇiṃ, ‘tvaṃ ettakaṃ janaṃ vadhitvā kadā dukkhā muccissasī’ti evamahaṃ tava dukkhaṃ anussarantī rodi’’nti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘එකිස්‌සා කණ්‌ඨං ඡෙත්‌වාන, ලොමගණනාය පච්‌චිසං;

    ‘‘Ekissā kaṇṭhaṃ chetvāna, lomagaṇanāya paccisaṃ;

    බහූනං කණ්‌ඨෙ ඡෙත්‌වාන, කථං කාහසි ඛත්‌තියා’’ති.

    Bahūnaṃ kaṇṭhe chetvāna, kathaṃ kāhasi khattiyā’’ti.

    අථ ‘‘කස්‌මා ත්‌වං හසසී’’ති? ‘‘‘එතස්‌මා දුක්‌ඛා මුත්‌තාම්‌හී’ති තුස්‌සිත්‌වා, මහාරාජා’’ති . පුනපි තං දෙවතා ‘‘එවං, භද්‌දෙ, එවං, භද්‌දෙ’’ති වත්‌වා පුප්‌ඵමුට්‌ඨිනා පූජෙසි. රාජා ‘‘අහො මෙ භාරියං කතං කම්‌මං, අයං කිර එකං එළිකං වධිත්‌වා නිරයෙ පක්‌කාවසෙසෙන තස්‌සා ලොමගණනාය සීසච්‌ඡෙදං පාපුණි, අහං එත්‌තකං ජනං වධිත්‌වා කදා සොත්‌ථිං පාපුණිස්‌සාමී’’ති සබ්‌බෙ රාජානො මොචෙත්‌වා අත්‌තනො මහල්‌ලකතරෙ වන්‌දිත්‌වා දහරදහරානං අඤ්‌ජලිං පග්‌ගය්‌හ සබ්‌බෙ ඛමාපෙත්‌වා සකසකට්‌ඨානමෙව පහිණි.

    Atha ‘‘kasmā tvaṃ hasasī’’ti? ‘‘‘Etasmā dukkhā muttāmhī’ti tussitvā, mahārājā’’ti . Punapi taṃ devatā ‘‘evaṃ, bhadde, evaṃ, bhadde’’ti vatvā pupphamuṭṭhinā pūjesi. Rājā ‘‘aho me bhāriyaṃ kataṃ kammaṃ, ayaṃ kira ekaṃ eḷikaṃ vadhitvā niraye pakkāvasesena tassā lomagaṇanāya sīsacchedaṃ pāpuṇi, ahaṃ ettakaṃ janaṃ vadhitvā kadā sotthiṃ pāpuṇissāmī’’ti sabbe rājāno mocetvā attano mahallakatare vanditvā daharadaharānaṃ añjaliṃ paggayha sabbe khamāpetvā sakasakaṭṭhānameva pahiṇi.

    සත්‌ථා ඉමං ධම්‌මදෙසනං ආහරිත්‌වා ‘‘එවං, භික්‌ඛවෙ, න ඉදානෙව, මල්‌ලිකා දෙවී, අත්‌තනො පඤ්‌ඤං නිස්‌සාය මහාජනස්‌ස ජීවිතදානං දෙති, පුබ්‌බෙපි අදාසියෙවා’’ති වත්‌වා අතීතං සමොධානෙසි – ‘‘තදා බාරාණසිරාජා පසෙනදි කොසලො අහොසි, ධම්‌මදින්‌නා, දෙවී මල්‌ලිකා, රුක්‌ඛදෙවතා අහමෙවා’’ති. එවං අතීතං සමොධානෙත්‌වා පුන ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො, ‘‘භික්‌ඛවෙ, පාණාතිපාතො නාම න කත්‌තබ්‌බයුත්‌තකො. පාණාතිපාතිනො හි දීඝරත්‌තං සොචන්‌තී’’ති වත්‌වා ඉමා ගාථා ආහ –

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, na idāneva, mallikā devī, attano paññaṃ nissāya mahājanassa jīvitadānaṃ deti, pubbepi adāsiyevā’’ti vatvā atītaṃ samodhānesi – ‘‘tadā bārāṇasirājā pasenadi kosalo ahosi, dhammadinnā, devī mallikā, rukkhadevatā ahamevā’’ti. Evaṃ atītaṃ samodhānetvā puna dhammaṃ desento, ‘‘bhikkhave, pāṇātipāto nāma na kattabbayuttako. Pāṇātipātino hi dīgharattaṃ socantī’’ti vatvā imā gāthā āha –

    ‘‘ඉධ සොචති පෙච්‌ච සොචති,

    ‘‘Idha socati pecca socati,

    පාපකාරී උභයත්‌ථ සොචති;

    Pāpakārī ubhayattha socati;

    සො සොචති සො විහඤ්‌ඤති,

    So socati so vihaññati,

    දිස්‌වා කම්‌මකිලිට්‌ඨමත්‌තනො’’ති. (ධ. ප. 15);

    Disvā kammakiliṭṭhamattano’’ti. (dha. pa. 15);

    ‘‘එවං චෙ සත්‌තා ජානෙය්‍යුං, දුක්‌ඛායං ජාතිසම්‌භවො;

    ‘‘Evaṃ ce sattā jāneyyuṃ, dukkhāyaṃ jātisambhavo;

    න පාණො පාණිනං හඤ්‌ඤෙ, පාණඝාතී හි සොචතී’’ති. (ජා. 1.1.18);

    Na pāṇo pāṇinaṃ haññe, pāṇaghātī hi socatī’’ti. (jā. 1.1.18);

    අඤ්‌ඤතරපුරිසවත්‌ථු පඨමං.

    Aññatarapurisavatthu paṭhamaṃ.

    2. මහාකස්‌සපත්‌ථෙරසද්‌ධිවිහාරිකවත්‌ථු

    2. Mahākassapattherasaddhivihārikavatthu

    චරඤ්‌චෙ නාධිගච්‌ඡෙය්‍යාති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා සාවත්‌ථියං ජෙතවනෙ විහරන්‌තො මහාකස්‌සපත්‌ථෙරස්‌ස සද්‌ධිවිහාරිකං ආරබ්‌භ කථෙසි. දෙසනා රාජගහෙ සමුට්‌ඨිතා.

    Carañcenādhigaccheyyāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā sāvatthiyaṃ jetavane viharanto mahākassapattherassa saddhivihārikaṃ ārabbha kathesi. Desanā rājagahe samuṭṭhitā.

    ථෙරං කිර රාජගහං නිස්‌සාය පිප්‌පලිගුහායං වසන්‌තං ද්‌වෙ සද්‌ධිවිහාරිකා උපට්‌ඨහිංසු. තෙසු එකො සක්‌කච්‌චං වත්‌තං කරොති, එකො තෙන කතං කතං අත්‌තනා කතං විය දස්‌සෙන්‌තො මුඛොදකදන්‌තකට්‌ඨානං පටියාදිතභාවං ඤත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, මුඛොදකදන්‌තකට්‌ඨානි මෙ පටියාදිතානි, මුඛං ධොවථා’’ති වදති, පාදධොවනන්‌හානාදිකාලෙපි එවමෙව වදති. ඉතරො චින්‌තෙසි – ‘‘අයං නිච්‌චකාලං මයා කතං කතං අත්‌තනා කතං විය කත්‌වා දස්‌සෙති, හොතු, කත්‌තබ්‌බයුත්‌තකමස්‌ස කරිස්‌සාමී’’ති. තස්‌ස භුඤ්‌ජිත්‌වා සුපන්‌තස්‌සෙව න්‌හානොදකං තාපෙත්‌වා එකස්‌මිං ඝටෙ කත්‌වා පිට්‌ඨිකොට්‌ඨකෙ ඨපෙසි, උදකතාපනභාජනෙ පන නාළිමත්‌තං උදකං සෙසෙත්‌වා උසුමං මුඤ්‌චන්‌තං ඨපෙසි. තං ඉතරො සායන්‌හසමයෙ පබුජ්‌ඣිත්‌වා උසුමං නික්‌ඛන්‌තං දිස්‌වා ‘‘උදකං තාපෙත්‌වා කොට්‌ඨකෙ ඨපිතං භවිස්‌සතී’’ති වෙගෙන ගන්‌ත්‌වා ථෙරං වන්‌දිත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, කොට්‌ඨකෙ උදකං ඨපිතං, න්‌හායථා’’ති වත්‌වා ථෙරෙන සද්‌ධිංයෙව කොට්‌ඨකං පාවිසි. ථෙරො උදකං අපස්‌සන්‌තො ‘‘කහං උදකං, ආවුසො’’ති ආහ. දහරො අග්‌ගිසාලං ගන්‌ත්‌වා භාජනෙ උළුඞ්‌කං ඔතාරෙත්‌වා තුච්‌ඡභාවං ඤත්‌වා ‘‘පස්‌සථ දුට්‌ඨස්‌ස කම්‌මං තුච්‌ඡභාජනං උද්‌ධනෙ ආරොපෙත්‌වා කුහිං ගතො, අහං ‘කොට්‌ඨකෙ උදක’න්‌ති සඤ්‌ඤාය ආරොචෙසි’’න්‌ති උජ්‌ඣායන්‌තො ඝටං ආදාය තිත්‌ථං අගමාසි. ඉතරොපි පිට්‌ඨිකොට්‌ඨකතො උදකං ආහරිත්‌වා කොට්‌ඨකෙ ඨපෙසි.

    Theraṃ kira rājagahaṃ nissāya pippaliguhāyaṃ vasantaṃ dve saddhivihārikā upaṭṭhahiṃsu. Tesu eko sakkaccaṃ vattaṃ karoti, eko tena kataṃ kataṃ attanā kataṃ viya dassento mukhodakadantakaṭṭhānaṃ paṭiyāditabhāvaṃ ñatvā, ‘‘bhante, mukhodakadantakaṭṭhāni me paṭiyāditāni, mukhaṃ dhovathā’’ti vadati, pādadhovananhānādikālepi evameva vadati. Itaro cintesi – ‘‘ayaṃ niccakālaṃ mayā kataṃ kataṃ attanā kataṃ viya katvā dasseti, hotu, kattabbayuttakamassa karissāmī’’ti. Tassa bhuñjitvā supantasseva nhānodakaṃ tāpetvā ekasmiṃ ghaṭe katvā piṭṭhikoṭṭhake ṭhapesi, udakatāpanabhājane pana nāḷimattaṃ udakaṃ sesetvā usumaṃ muñcantaṃ ṭhapesi. Taṃ itaro sāyanhasamaye pabujjhitvā usumaṃ nikkhantaṃ disvā ‘‘udakaṃ tāpetvā koṭṭhake ṭhapitaṃ bhavissatī’’ti vegena gantvā theraṃ vanditvā, ‘‘bhante, koṭṭhake udakaṃ ṭhapitaṃ, nhāyathā’’ti vatvā therena saddhiṃyeva koṭṭhakaṃ pāvisi. Thero udakaṃ apassanto ‘‘kahaṃ udakaṃ, āvuso’’ti āha. Daharo aggisālaṃ gantvā bhājane uḷuṅkaṃ otāretvā tucchabhāvaṃ ñatvā ‘‘passatha duṭṭhassa kammaṃ tucchabhājanaṃ uddhane āropetvā kuhiṃ gato, ahaṃ ‘koṭṭhake udaka’nti saññāya ārocesi’’nti ujjhāyanto ghaṭaṃ ādāya titthaṃ agamāsi. Itaropi piṭṭhikoṭṭhakato udakaṃ āharitvā koṭṭhake ṭhapesi.

    ථෙරො චින්‌තෙසි – ‘‘අයං දහරො ‘උදකං මෙ තාපෙත්‌වා කොට්‌ඨකෙ ඨපිතං, එථ, භන්‌තෙ, න්‌හායථා’ති වත්‌වා ඉදානි උජ්‌ඣායන්‌තො ඝටං ආදාය තිත්‌ථං ගච්‌ඡති, කිං නු ඛො එත’’න්‌ති උපධාරෙන්‌තො ‘‘එත්‌තකං කාලං එස දහරො ඉමිනා කතං වත්‌තං අත්‌තනාව කතං විය පකාසෙතී’’ති ඤත්‌වා සායං ආගන්‌ත්‌වා නිසින්‌නස්‌ස ඔවාදමදාසි, ‘‘ආවුසො, භික්‌ඛුනා නාම ‘අත්‌තනා කතමෙව කත’න්‌ති වත්‌තුං වට්‌ටති, නො අකතං, ත්‌වං ඉදානෙව ‘කොට්‌ඨකෙ උදකං ඨපිතං, න්‌හායථ, භන්‌තෙ’ති වත්‌වා මයි පවිසිත්‌වා ඨිතෙ ඝටං ආදාය උජ්‌ඣායන්‌තො ගච්‌ඡසි, පබ්‌බජිතස්‌ස නාම එවං කාතුං න වට්‌ටතී’’ති. සො ‘‘පස්‌සථ ථෙරස්‌ස කම්‌මං, උදකමත්‌තකං නාම නිස්‌සාය මං එවං වදෙසී’’ති කුජ්‌ඣිත්‌වා පුනදිවසෙ ථෙරෙන සද්‌ධිං පිණ්‌ඩාය න පාවිසි. ථෙරො ඉතරෙන සද්‌ධිං එකං පදෙසං අගමාසි. සො තස්‌මිං ගතෙ ථෙරස්‌ස උපට්‌ඨාකකුලං ගන්‌ත්‌වා ‘‘ථෙරො කහං, භන්‌තෙ’’ති පුට්‌ඨො ‘‘ථෙරස්‌ස අඵාසුකං ජාතං, විහාරෙයෙව නිසින්‌නො’’ති ආහ. ‘‘කිං පන, භන්‌තෙ, ලද්‌ධුං වට්‌ටතී’’ති? ‘‘එවරූපං කිර නාම ආහාරං දෙථා’’ති වුත්‌තෙ තෙන වුත්‌තනියාමෙනෙව සම්‌පාදෙත්‌වා අදංසු. සො අන්‌තරාමග්‌ගෙව තං භත්‌තං භුඤ්‌ජිත්‌වා විහාරං ගතො. ථෙරොපි ගතට්‌ඨානෙ මහන්‌තං සුඛුමවත්‌ථං ලභිත්‌වා අත්‌තනා සද්‌ධිං ගතදහරස්‌ස අදාසි. සො තං රජිත්‌වා අත්‌තනො නිවාසනපාරුපනං අකාසි.

    Thero cintesi – ‘‘ayaṃ daharo ‘udakaṃ me tāpetvā koṭṭhake ṭhapitaṃ, etha, bhante, nhāyathā’ti vatvā idāni ujjhāyanto ghaṭaṃ ādāya titthaṃ gacchati, kiṃ nu kho eta’’nti upadhārento ‘‘ettakaṃ kālaṃ esa daharo iminā kataṃ vattaṃ attanāva kataṃ viya pakāsetī’’ti ñatvā sāyaṃ āgantvā nisinnassa ovādamadāsi, ‘‘āvuso, bhikkhunā nāma ‘attanā katameva kata’nti vattuṃ vaṭṭati, no akataṃ, tvaṃ idāneva ‘koṭṭhake udakaṃ ṭhapitaṃ, nhāyatha, bhante’ti vatvā mayi pavisitvā ṭhite ghaṭaṃ ādāya ujjhāyanto gacchasi, pabbajitassa nāma evaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti. So ‘‘passatha therassa kammaṃ, udakamattakaṃ nāma nissāya maṃ evaṃ vadesī’’ti kujjhitvā punadivase therena saddhiṃ piṇḍāya na pāvisi. Thero itarena saddhiṃ ekaṃ padesaṃ agamāsi. So tasmiṃ gate therassa upaṭṭhākakulaṃ gantvā ‘‘thero kahaṃ, bhante’’ti puṭṭho ‘‘therassa aphāsukaṃ jātaṃ, vihāreyeva nisinno’’ti āha. ‘‘Kiṃ pana, bhante, laddhuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Evarūpaṃ kira nāma āhāraṃ dethā’’ti vutte tena vuttaniyāmeneva sampādetvā adaṃsu. So antarāmaggeva taṃ bhattaṃ bhuñjitvā vihāraṃ gato. Theropi gataṭṭhāne mahantaṃ sukhumavatthaṃ labhitvā attanā saddhiṃ gatadaharassa adāsi. So taṃ rajitvā attano nivāsanapārupanaṃ akāsi.

    ථෙරො පුනදිවසෙ තං උපට්‌ඨාකකුලං ගන්‌ත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, ‘තුම්‌හාකං කිර අඵාසුකං ජාත’න්‌ති අම්‌හෙහි දහරෙන වුත්‌තනියාමෙනෙව පටියාදෙත්‌වා ආහාරො පෙසිතො, පරිභුඤ්‌ජිත්‌වා වො ඵාසුකං ජාත’’න්‌ති වුත්‌තෙ තුණ්‌හී අහොසි. විහාරං පන ගන්‌ත්‌වා තං දහරං වන්‌දිත්‌වා නිසින්‌නං එවමාහ – ‘‘ආවුසො, තයා කිර හිය්‍යො, ඉදං නාම කතං, ඉදං පබ්‌බජිතානං න අනුච්‌ඡවිකං, විඤ්‌ඤත්‌තිං කත්‌වා භුඤ්‌ජිතුං න වට්‌ටතී’’ති. සො කුජ්‌ඣිත්‌වා ථෙරෙ ආඝාතං බන්‌ධිත්‌වා ‘‘පුරිමදිවසෙ උදකමත්‌තං නිස්‌සාය මං මුසාවාදිං කත්‌වා අජ්‌ජ අත්‌තනො උපට්‌ඨාකකුලෙ භත්‌තමුට්‌ඨියා භුත්‌තකාරණා මං ‘විඤ්‌ඤත්‌තිං කත්‌වා භුඤ්‌ජිතුං න වට්‌ටතී’ති වදති, වත්‌ථම්‌පි තෙන අත්‌තනො උපට්‌ඨාකස්‌සෙව දින්‌නං, අහො ථෙරස්‌ස භාරියං කම්‌මං, ජානිස්‌සාමිස්‌ස කත්‌තබ්‌බයුත්‌තක’’න්‌ති පුනදිවසෙ ථෙරෙ ගාමං පවිසන්‌තෙ සයං විහාරෙ ඔහීයිත්‌වා දණ්‌ඩං ගහෙත්‌වා පරිභොගභාජනානි භින්‌දිත්‌වා ථෙරස්‌ස පණ්‌ණසාලාය අග්‌ගිං දත්‌වා යං න ඣායති, තං මුග්‌ගරෙන පහරන්‌තො භින්‌දිත්‌වා නික්‌ඛමිත්‌වා පලාතො. සො කාලං කත්‌වා අවීචිමහානිරයෙ නිබ්‌බත්‌ති.

    Thero punadivase taṃ upaṭṭhākakulaṃ gantvā, ‘‘bhante, ‘tumhākaṃ kira aphāsukaṃ jāta’nti amhehi daharena vuttaniyāmeneva paṭiyādetvā āhāro pesito, paribhuñjitvā vo phāsukaṃ jāta’’nti vutte tuṇhī ahosi. Vihāraṃ pana gantvā taṃ daharaṃ vanditvā nisinnaṃ evamāha – ‘‘āvuso, tayā kira hiyyo, idaṃ nāma kataṃ, idaṃ pabbajitānaṃ na anucchavikaṃ, viññattiṃ katvā bhuñjituṃ na vaṭṭatī’’ti. So kujjhitvā there āghātaṃ bandhitvā ‘‘purimadivase udakamattaṃ nissāya maṃ musāvādiṃ katvā ajja attano upaṭṭhākakule bhattamuṭṭhiyā bhuttakāraṇā maṃ ‘viññattiṃ katvā bhuñjituṃ na vaṭṭatī’ti vadati, vatthampi tena attano upaṭṭhākasseva dinnaṃ, aho therassa bhāriyaṃ kammaṃ, jānissāmissa kattabbayuttaka’’nti punadivase there gāmaṃ pavisante sayaṃ vihāre ohīyitvā daṇḍaṃ gahetvā paribhogabhājanāni bhinditvā therassa paṇṇasālāya aggiṃ datvā yaṃ na jhāyati, taṃ muggarena paharanto bhinditvā nikkhamitvā palāto. So kālaṃ katvā avīcimahāniraye nibbatti.

    මහාජනො කථං සමුට්‌ඨාපෙසි – ‘‘ථෙරස්‌ස කිර සද්‌ධිවිහාරිකො ඔවාදමත්‌තං අසහන්‌තො කුජ්‌ඣිත්‌වා පණ්‌ණසාලං ඣාපෙත්‌වා පලාතො’’ති. අථෙකො භික්‌ඛු අපරභාගෙ රාජගහා නික්‌ඛමිත්‌වා සත්‌ථාරං දට්‌ඨුකාමො ජෙතවනං ගන්‌ත්‌වා සත්‌ථාරං වන්‌දිත්‌වා සත්‌ථාරා පටිසන්‌ථාරං කත්‌වා ‘‘කුතො ආගතොසී’’ති පුට්‌ඨො ‘‘රාජගහතො, භන්‌තෙ’’ති ආහ. ‘‘මම පුත්‌තස්‌ස මහාකස්‌සපස්‌ස ඛමනීය’’න්‌ති? ‘‘ඛමනීයං, භන්‌තෙ, එකො පන සද්‌ධිවිහාරිකො ඔවාදමත්‌තෙන කුජ්‌ඣිත්‌වා පණ්‌ණසාලං ඣාපෙත්‌වා පලාතො’’ති. සත්‌ථා ‘‘න සො ඉදානෙව ඔවාදං සුත්‌වා කුජ්‌ඣති, පුබ්‌බෙපි කුජ්‌ඣියෙව. න ඉදානෙව කුටිං දූසෙති, පුබ්‌බෙපි දූසෙසියෙවා’’ති වත්‌වා අතීතං ආහරි –

    Mahājano kathaṃ samuṭṭhāpesi – ‘‘therassa kira saddhivihāriko ovādamattaṃ asahanto kujjhitvā paṇṇasālaṃ jhāpetvā palāto’’ti. Atheko bhikkhu aparabhāge rājagahā nikkhamitvā satthāraṃ daṭṭhukāmo jetavanaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā satthārā paṭisanthāraṃ katvā ‘‘kuto āgatosī’’ti puṭṭho ‘‘rājagahato, bhante’’ti āha. ‘‘Mama puttassa mahākassapassa khamanīya’’nti? ‘‘Khamanīyaṃ, bhante, eko pana saddhivihāriko ovādamattena kujjhitvā paṇṇasālaṃ jhāpetvā palāto’’ti. Satthā ‘‘na so idāneva ovādaṃ sutvā kujjhati, pubbepi kujjhiyeva. Na idāneva kuṭiṃ dūseti, pubbepi dūsesiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari –

    අතීතෙ බාරාණසියං බ්‍රහ්‌මදත්‌තෙ රජ්‌ජං කාරෙන්‌තෙ හිමවන්‌තපදෙසෙ එකො සිඞ්‌ගිලසකුණො කුලාවකං කත්‌වා වසි. අථෙකදිවසං දෙවෙ වස්‌සන්‌තෙ එකො මක්‌කටො සීතෙන කම්‌පමානො තං පදෙසං අගමාසි. සිඞ්‌ගිලො තං දිස්‌වා ගාථමාහ –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente himavantapadese eko siṅgilasakuṇo kulāvakaṃ katvā vasi. Athekadivasaṃ deve vassante eko makkaṭo sītena kampamāno taṃ padesaṃ agamāsi. Siṅgilo taṃ disvā gāthamāha –

    ‘‘මනුස්‌සස්‌සෙව තෙ සීසං, හත්‌ථපාදා ච වානර;

    ‘‘Manussasseva te sīsaṃ, hatthapādā ca vānara;

    අථ කෙන නු වණ්‌ණෙන, අගාරං තෙ න විජ්‌ජතී’’ති. (ජා. 1.4.81);

    Atha kena nu vaṇṇena, agāraṃ te na vijjatī’’ti. (jā. 1.4.81);

    මක්‌කටො ‘‘කිඤ්‌චාපි මෙ හත්‌ථපාදා අත්‌ථි, යාය පන පඤ්‌ඤාය විචාරෙත්‌වා අගාරං කරෙය්‍යං, සා මෙ පඤ්‌ඤා නත්‌ථී’’ති චින්‌තෙත්‌වා තමත්‌ථං විඤ්‌ඤාපෙතුකාමො ඉමං ගාථමාහ –

    Makkaṭo ‘‘kiñcāpi me hatthapādā atthi, yāya pana paññāya vicāretvā agāraṃ kareyyaṃ, sā me paññā natthī’’ti cintetvā tamatthaṃ viññāpetukāmo imaṃ gāthamāha –

    ‘‘මනුස්‌සස්‌සෙව මෙ සීසං, හත්‌ථපාදා ච සිඞ්‌ගිල;

    ‘‘Manussasseva me sīsaṃ, hatthapādā ca siṅgila;

    යාහු සෙට්‌ඨා මනුස්‌සෙසු, සා මෙ පඤ්‌ඤා න විජ්‌ජතී’’ති. (ජා. 1.4.82);

    Yāhu seṭṭhā manussesu, sā me paññā na vijjatī’’ti. (jā. 1.4.82);

    අථ නං ‘‘එවරූපස්‌ස තව කථං ඝරාවාසො ඉජ්‌ඣිස්‌සතී’’ති ගරහන්‌තො සිඞ්‌ගිලො ඉමං ගාථාද්‌වයමාහ –

    Atha naṃ ‘‘evarūpassa tava kathaṃ gharāvāso ijjhissatī’’ti garahanto siṅgilo imaṃ gāthādvayamāha –

    ‘‘අනවට්‌ඨිතචිත්‌තස්‌ස , ලහුචිත්‌තස්‌ස දුබ්‌භිනො;

    ‘‘Anavaṭṭhitacittassa , lahucittassa dubbhino;

    නිච්‌චං අද්‌ධුවසීලස්‌ස, සුඛභාවො න විජ්‌ජති.

    Niccaṃ addhuvasīlassa, sukhabhāvo na vijjati.

    ‘‘සො කරස්‌සු ආනුභාවං, වීතිවත්‌තස්‌සු සීලියං;

    ‘‘So karassu ānubhāvaṃ, vītivattassu sīliyaṃ;

    සීතවාතපරිත්‌තාණං, කරස්‌සු කුටවං කපී’’ති. (ජා. 1.4.83-84);

    Sītavātaparittāṇaṃ, karassu kuṭavaṃ kapī’’ti. (jā. 1.4.83-84);

    මක්‌කටො ‘‘අයං මං අනවට්‌ඨිතචිත්‌තං ලහුචිත්‌තං මිත්‌තදුබ්‌භිං අද්‌ධුවසීලං කරොති, ඉදානිස්‌ස මිත්‌තදුබ්‌භිභාවං දස්‌සෙස්‌සාමී’’ති කුලාවකං විද්‌ධංසෙත්‌වා විප්‌පකිරි. සකුණො තස්‌මිං කුලාවකං ගණ්‌හන්‌තෙ එව එකෙන පස්‌සෙන නික්‌ඛමිත්‌වා පලායි.

    Makkaṭo ‘‘ayaṃ maṃ anavaṭṭhitacittaṃ lahucittaṃ mittadubbhiṃ addhuvasīlaṃ karoti, idānissa mittadubbhibhāvaṃ dassessāmī’’ti kulāvakaṃ viddhaṃsetvā vippakiri. Sakuṇo tasmiṃ kulāvakaṃ gaṇhante eva ekena passena nikkhamitvā palāyi.

    සත්‌ථා ඉමං ධම්‌මදෙසනං ආහරිත්‌වා ජාතකං සමොධානෙසි – ‘‘තදා මක්‌කටො කුටිදූසකභික්‌ඛු අහොසි, සිඞ්‌ගිලසකුණො කස්‌සපො අහොසී’’ති . ජාතකං සමොධානෙත්‌වා ‘‘එවං, භික්‌ඛවෙ, න ඉදානෙව, පුබ්‌බෙපි සො ඔවාදක්‌ඛණෙ කුජ්‌ඣිත්‌වා කුටිං දූසෙසි, මම පුත්‌තස්‌ස කස්‌සපස්‌ස එවරූපෙන බාලෙන සද්‌ධිං වසනතො එකකස්‌සෙව නිවාසො සෙය්‍යො’’ති වත්‌වා ඉමං ගාථමාහ –

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā makkaṭo kuṭidūsakabhikkhu ahosi, siṅgilasakuṇo kassapo ahosī’’ti . Jātakaṃ samodhānetvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, na idāneva, pubbepi so ovādakkhaṇe kujjhitvā kuṭiṃ dūsesi, mama puttassa kassapassa evarūpena bālena saddhiṃ vasanato ekakasseva nivāso seyyo’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    61.

    61.

    ‘‘චරඤ්‌චෙ නාධිගච්‌ඡෙය්‍ය, සෙය්‍යං සදිසමත්‌තනො;

    ‘‘Carañce nādhigaccheyya, seyyaṃ sadisamattano;

    එකචරියං දළ්‌හං කයිරා, නත්‌ථි බාලෙ සහායතා’’ති.

    Ekacariyaṃ daḷhaṃ kayirā, natthi bāle sahāyatā’’ti.

    තත්‌ථ චරන්‌ති ඉරියාපථචාරං අග්‌ගහෙත්‌වා මනසාචාරො වෙදිතබ්‌බො, කල්‍යාණමිත්‌තං පරියෙසන්‌තොති අත්‌ථො. සෙය්‍යං සදිසමත්‌තනොති අත්‌තනො සීලසමාධිපඤ්‌ඤාගුණෙහි අධිකතරං වා සදිසං වා න ලභෙය්‍ය චෙ. එකචරියන්‌ති එතෙසු හි සෙය්‍යං ලභමානො සීලාදීහි වඩ්‌ඪති, සදිසං ලභමානො න පරිහායති, හීනෙන පන සද්‌ධිං එකතො වසන්‌තො එකතො සංභොගපරිභොගං කරොන්‌තො සීලාදීහි පරිහායති. තෙන වුත්‌තං – ‘‘එවරූපො පුග්‌ගලො න සෙවිතබ්‌බො න භජිතබ්‌බො න පයිරුපාසිතබ්‌බො අඤ්‌ඤත්‍ර අනුද්‌දයා අඤ්‌ඤත්‍ර අනුකම්‌පා’’ති (පු. ප. 121; අ. නි. 3.26). තස්‌මා සචෙ කාරුඤ්‌ඤං පටිච්‌ච ‘‘අයං මං නිස්‌සාය සීලාදීහි වඩ්‌ඪිස්‌සතී’’ති තම්‌හා පුග්‌ගලා කිඤ්‌චි අපච්‌චාසීසන්‌තො තං සඞ්‌ගණ්‌හිතුං සක්‌කොති, ඉච්‌චෙතං කුසලං . නො චෙ සක්‌කොති, එකචරියං දළ්‌හං කයිරා එකීභාවමෙව ථිරං කත්‌වා සබ්‌බඉරියාපථෙසු එකකොව විහරෙය්‍ය. කිං කාරණා? නත්‌ථි බාලෙ සහායතාති සහායතා නාම චූළසීලං මජ්‌ඣිමසීලං මහාසීලං දස කථාවත්‌ථූනි තෙරස ධුතඞ්‌ගගුණා විපස්‌සනාගුණා චත්‌තාරො මග්‌ගා චත්‌තාරි ඵලානි තිස්‌සො විජ්‌ජා ඡ අභිඤ්‌ඤා. අයං සහායතාගුණො බාලං නිස්‌සාය නත්‌ථීති.

    Tattha caranti iriyāpathacāraṃ aggahetvā manasācāro veditabbo, kalyāṇamittaṃ pariyesantoti attho. Seyyaṃ sadisamattanoti attano sīlasamādhipaññāguṇehi adhikataraṃ vā sadisaṃ vā na labheyya ce. Ekacariyanti etesu hi seyyaṃ labhamāno sīlādīhi vaḍḍhati, sadisaṃ labhamāno na parihāyati, hīnena pana saddhiṃ ekato vasanto ekato saṃbhogaparibhogaṃ karonto sīlādīhi parihāyati. Tena vuttaṃ – ‘‘evarūpo puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo aññatra anuddayā aññatra anukampā’’ti (pu. pa. 121; a. ni. 3.26). Tasmā sace kāruññaṃ paṭicca ‘‘ayaṃ maṃ nissāya sīlādīhi vaḍḍhissatī’’ti tamhā puggalā kiñci apaccāsīsanto taṃ saṅgaṇhituṃ sakkoti, iccetaṃ kusalaṃ . No ce sakkoti, ekacariyaṃ daḷhaṃ kayirā ekībhāvameva thiraṃ katvā sabbairiyāpathesu ekakova vihareyya. Kiṃ kāraṇā? Natthi bāle sahāyatāti sahāyatā nāma cūḷasīlaṃ majjhimasīlaṃ mahāsīlaṃ dasa kathāvatthūni terasa dhutaṅgaguṇā vipassanāguṇā cattāro maggā cattāri phalāni tisso vijjā cha abhiññā. Ayaṃ sahāyatāguṇo bālaṃ nissāya natthīti.

    දෙසනාවසානෙ ආගන්‌තුකො භික්‌ඛු සොතාපත්‌තිඵලං පත්‌තො, අඤ්‌ඤෙපි බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසු, දෙසනා මහාජනස්‌ස සාත්‌ථිකා අහොසීති.

    Desanāvasāne āgantuko bhikkhu sotāpattiphalaṃ patto, aññepi bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu, desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.

    මහාකස්‌සපත්‌ථෙරසද්‌ධිවිහාරිකවත්‌ථු දුතියං.

    Mahākassapattherasaddhivihārikavatthu dutiyaṃ.

    3. ආනන්‌දසෙට්‌ඨිවත්‌ථු

    3. Ānandaseṭṭhivatthu

    පුත්‌තා මත්‌ථීති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා සාවත්‌ථියං විහරන්‌තො ආනන්‌දසෙට්‌ඨිං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Puttāmatthīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā sāvatthiyaṃ viharanto ānandaseṭṭhiṃ ārabbha kathesi.

    සාවත්‌ථියං කිර ආනන්‌දසෙට්‌ඨි නාම චත්‌තාලීසකොටිවිභවො මහාමච්‌ඡරී අහොසි. සො අන්‌වඩ්‌ඪමාසං ඤාතකෙ සන්‌නිපාතෙත්‌වා පුත්‌තං මූලසිරිං නාම තීසු වෙලාසු එවං ඔවදති – ‘‘ඉදං චත්‌තාලීසකොටිධනං ‘බහූ’’’ති මා සඤ්‌ඤං කරි, විජ්‌ජමානං ධනං න දාතබ්‌බං, නවං ධනං උප්‌පාදෙතබ්‌බං. එකෙකම්‌පි හි කහාපණං වයං කරොන්‌තස්‌ස පන ඛීයතෙව. තස්‌මා –

    Sāvatthiyaṃ kira ānandaseṭṭhi nāma cattālīsakoṭivibhavo mahāmaccharī ahosi. So anvaḍḍhamāsaṃ ñātake sannipātetvā puttaṃ mūlasiriṃ nāma tīsu velāsu evaṃ ovadati – ‘‘idaṃ cattālīsakoṭidhanaṃ ‘bahū’’’ti mā saññaṃ kari, vijjamānaṃ dhanaṃ na dātabbaṃ, navaṃ dhanaṃ uppādetabbaṃ. Ekekampi hi kahāpaṇaṃ vayaṃ karontassa pana khīyateva. Tasmā –

    ‘‘අඤ්‌ජනානං ඛයං දිස්‌වා, උපචිකානඤ්‌ච ආචයං;

    ‘‘Añjanānaṃ khayaṃ disvā, upacikānañca ācayaṃ;

    මධූනඤ්‌ච සමාහාරං, පණ්‌ඩිතො ඝරමාවසෙ’’ති.

    Madhūnañca samāhāraṃ, paṇḍito gharamāvase’’ti.

    සො අපරෙන සමයෙන අත්‌තනො පඤ්‌ච මහානිධියො පුත්‌තස්‌ස අනාචික්‌ඛිත්‌වා ධනනිස්‌සිතො මච්‌ඡෙරමලමලිනො කාලං කත්‌වා තස්‌සෙව නගරස්‌ස එකස්‌මිං ද්‌වාරගාමකෙ චණ්‌ඩාලානං කුලසහස්‌සං පටිවසති. තත්‌ථෙකිස්‌සා චණ්‌ඩාලියා කුච්‌ඡිස්‌මිං පටිසන්‌ධිං ගණ්‌හි. රාජා තස්‌ස කාලකිරියං සුත්‌වා පුත්‌තමස්‌ස මූලසිරිං පක්‌කොසාපෙත්‌වා සෙට්‌ඨිට්‌ඨානෙ ඨපෙසි. තම්‌පි චණ්‌ඩාලකුලසහස්‌සං එකතොව භතියා කම්‌මං කත්‌වා ජීවමානං තස්‌ස පටිසන්‌ධිග්‌ගහණතො පට්‌ඨාය නෙව භතිං ලභති, න යාපනමත්‌තතො පරං භත්‌තපිණ්‌ඩම්‌පි. තෙ ‘‘මයං එතරහි කම්‌මං කරොන්‌තාපි පිණ්‌ඩභත්‌තම්‌පි න ලභාම, අම්‌හාකං අන්‌තරෙ කාළකණ්‌ණියා භවිතබ්‌බ’’න්‌ති ද්‌වෙ කොට්‌ඨාසා හුත්‌වා යාව තස්‌ස මාතාපිතරො විසුං හොන්‌ති, තාව විභජිත්‌වා ‘‘ඉමස්‌මිං කුලෙ කාළකණ්‌ණී උප්‌පන්‌නා’’ති තස්‌ස මාතරං නීහරිංසු.

    So aparena samayena attano pañca mahānidhiyo puttassa anācikkhitvā dhananissito maccheramalamalino kālaṃ katvā tasseva nagarassa ekasmiṃ dvāragāmake caṇḍālānaṃ kulasahassaṃ paṭivasati. Tatthekissā caṇḍāliyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Rājā tassa kālakiriyaṃ sutvā puttamassa mūlasiriṃ pakkosāpetvā seṭṭhiṭṭhāne ṭhapesi. Tampi caṇḍālakulasahassaṃ ekatova bhatiyā kammaṃ katvā jīvamānaṃ tassa paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya neva bhatiṃ labhati, na yāpanamattato paraṃ bhattapiṇḍampi. Te ‘‘mayaṃ etarahi kammaṃ karontāpi piṇḍabhattampi na labhāma, amhākaṃ antare kāḷakaṇṇiyā bhavitabba’’nti dve koṭṭhāsā hutvā yāva tassa mātāpitaro visuṃ honti, tāva vibhajitvā ‘‘imasmiṃ kule kāḷakaṇṇī uppannā’’ti tassa mātaraṃ nīhariṃsu.

    සාපි යාවස්‌සා සො කුච්‌ඡිගතො, තාව යාපනමත්‌තම්‌පි කිච්‌ඡෙන ලභිත්‌වා පුත්‌තං විජායි. තස්‌ස හත්‌ථා ච පාදා ච අක්‌ඛීනි ච කණ්‌ණා ච නාසා ච මුඛඤ්‌ච යථාඨානෙ න අහෙසුං. සො එවරූපෙන අඞ්‌ගවෙකල්‌ලෙන සමන්‌නාගතො පංසුපිසාචකො විය අතිවිරූපො අහොසි. එවං සන්‌තෙපි තං මාතා න පරිච්‌චජි. කුච්‌ඡියං වසිතපුත්‌තස්‌මිඤ්‌හි සිනෙහො බලවා හොති. සා තං කිච්‌ඡෙන පොසයමානා තං ආදාය ගතදිවසෙ කිඤ්‌චි අලභිත්‌වා ගෙහෙ කත්‌වා සයමෙව ගතදිවසෙ භතිං ලභති. අථ නං පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා ජීවිතුං සමත්‌ථකාලෙ සා කපාලකං හත්‌ථෙ ඨපෙත්‌වා, ‘‘තාත , මයං තං නිස්‌සාය මහාදුක්‌ඛං පත්‌තා, ඉදානි න සක්‌කොමි තං පොසෙතුං, ඉමස්‌මිං නගරෙ කපණද්‌ධිකාදීනං පටියත්‌තභත්‌තානි අත්‌ථි, තත්‌ථ භික්‌ඛාය චරිත්‌වා ජීවාහී’’ති තං විස්‌සජ්‌ජෙසි. සො ඝරපටිපාටියා චරන්‌තො ආනන්‌දසෙට්‌ඨිකාලෙ නිවුත්‌තට්‌ඨානං ගන්‌ත්‌වා ජාතිස්‌සරො හුත්‌වා අත්‌තනො ගෙහං පාවිසි. තීසු පන ද්‌වාරකොට්‌ඨකෙසු න කොචි සල්‌ලක්‌ඛෙසි. චතුත්‌ථෙ ද්‌වාරකොට්‌ඨකෙ මූලසිරිසෙට්‌ඨිනො පුත්‌තකා දිස්‌වා උබ්‌බිග්‌ගහදයා පරොදිංසු. අථ නං සෙට්‌ඨිපුරිසා ‘‘නික්‌ඛම කාළකණ්‌ණී’’ති පොථෙත්‌වා නීහරිත්‌වා සඞ්‌කාරට්‌ඨානෙ ඛිපිංසු. සත්‌ථා ආනන්‌දත්‌ථෙරෙන පච්‌ඡාසමණෙන පිණ්‌ඩාය චරන්‌තො තං ඨානං පත්‌තො ථෙරං ඔලොකෙත්‌වා තෙන පුට්‌ඨො තං පවත්‌තිං ආචික්‌ඛි. ථෙරො මූලසිරිං පක්‌කොසාපෙසි. අථ මහාජනකායො සන්‌නිපති. සත්‌ථා මූලසිරිං ආමන්‌තෙත්‌වා ‘‘ජානාසි එත’’න්‌ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘න ජානාමී’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘පිතා තෙ ආනන්‌දසෙට්‌ඨී’’ති වත්‌වා අසද්‌දහන්‌තං ‘‘ආනන්‌දසෙට්‌ඨි පුත්‌තස්‌ස තෙ පඤ්‌ච මහානිධියො ආචික්‌ඛාහී’’ති ආචික්‌ඛාපෙත්‌වා සද්‌දහාපෙසි. සො සත්‌ථාරං සරණං අගමාසි. තස්‌ස ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Sāpi yāvassā so kucchigato, tāva yāpanamattampi kicchena labhitvā puttaṃ vijāyi. Tassa hatthā ca pādā ca akkhīni ca kaṇṇā ca nāsā ca mukhañca yathāṭhāne na ahesuṃ. So evarūpena aṅgavekallena samannāgato paṃsupisācako viya ativirūpo ahosi. Evaṃ santepi taṃ mātā na pariccaji. Kucchiyaṃ vasitaputtasmiñhi sineho balavā hoti. Sā taṃ kicchena posayamānā taṃ ādāya gatadivase kiñci alabhitvā gehe katvā sayameva gatadivase bhatiṃ labhati. Atha naṃ piṇḍāya caritvā jīvituṃ samatthakāle sā kapālakaṃ hatthe ṭhapetvā, ‘‘tāta , mayaṃ taṃ nissāya mahādukkhaṃ pattā, idāni na sakkomi taṃ posetuṃ, imasmiṃ nagare kapaṇaddhikādīnaṃ paṭiyattabhattāni atthi, tattha bhikkhāya caritvā jīvāhī’’ti taṃ vissajjesi. So gharapaṭipāṭiyā caranto ānandaseṭṭhikāle nivuttaṭṭhānaṃ gantvā jātissaro hutvā attano gehaṃ pāvisi. Tīsu pana dvārakoṭṭhakesu na koci sallakkhesi. Catutthe dvārakoṭṭhake mūlasiriseṭṭhino puttakā disvā ubbiggahadayā parodiṃsu. Atha naṃ seṭṭhipurisā ‘‘nikkhama kāḷakaṇṇī’’ti pothetvā nīharitvā saṅkāraṭṭhāne khipiṃsu. Satthā ānandattherena pacchāsamaṇena piṇḍāya caranto taṃ ṭhānaṃ patto theraṃ oloketvā tena puṭṭho taṃ pavattiṃ ācikkhi. Thero mūlasiriṃ pakkosāpesi. Atha mahājanakāyo sannipati. Satthā mūlasiriṃ āmantetvā ‘‘jānāsi eta’’nti pucchitvā ‘‘na jānāmī’’ti vutte, ‘‘pitā te ānandaseṭṭhī’’ti vatvā asaddahantaṃ ‘‘ānandaseṭṭhi puttassa te pañca mahānidhiyo ācikkhāhī’’ti ācikkhāpetvā saddahāpesi. So satthāraṃ saraṇaṃ agamāsi. Tassa dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    62.

    62.

    ‘‘පුත්‌තා මත්‌ථි ධනම්‌මත්‌ථි, ඉති බාලො විහඤ්‌ඤති;

    ‘‘Puttā matthi dhanammatthi, iti bālo vihaññati;

    අත්‌තා හි අත්‌තනො නත්‌ථි, කුතො පුත්‌තා කුතො ධන’’න්‌ති.

    Attā hi attano natthi, kuto puttā kuto dhana’’nti.

    තස්‌සත්‌ථො – පුත්‌තා මෙ අත්‌ථි, ධනං මෙ අත්‌ථි, ඉති බාලො පුත්‌තතණ්‌හාය චෙව ධනතණ්‌හාය ච හඤ්‌ඤති විහඤ්‌ඤති දුක්‌ඛයති, ‘‘පුත්‌තා මෙ නස්‌සිංසූ’’ති විහඤ්‌ඤති, ‘‘නස්‌සන්‌තී’’ති විහඤ්‌ඤති, ‘‘නස්‌සිස්‌සන්‌තී’’ති විහඤ්‌ඤති. ධනෙපි එසෙව නයො. ඉති ඡහාකාරෙහි විහඤ්‌ඤති. ‘‘පුත්‌තෙ පොසෙස්‌සාමී’’ති රත්‌තිඤ්‌ච දිවා ච ථලජලපථාදීසු නානප්‌පකාරතො වායමන්‌තොපි විහඤ්‌ඤති, ‘‘ධනං උප්‌පාදෙස්‌සාමී’’ති කසිවාණිජ්‌ජාදීනි කරොන්‌තොපි විහඤ්‌ඤතෙව. එවං විහඤ්‌ඤස්‌ස ච අත්‌තා හි අත්‌තනො නත්‌ථි තෙන විඝාතෙන දුක්‌ඛිතං අත්‌තානං සුඛිතං කාතුං අසක්‌කොන්‌තස්‌ස පවත්‌තියම්‌පිස්‌ස අත්‌තා හි අත්‌තනො නත්‌ථි, මරණමඤ්‌චෙ නිපන්‌නස්‌ස මාරණන්‌තිකාහි වෙදනාහි අග්‌ගිජාලාහි විය පරිඩය්‌හමානස්‌ස ඡිජ්‌ජමානෙසු සන්‌ධිබන්‌ධනෙසු, භිජ්‌ජමානෙසු අට්‌ඨිසඞ්‌ඝාටෙසු නිමීලෙත්‌වා පරලොකං උම්‌මීලෙත්‌වා ඉධලොකං පස්‌සන්‌තස්‌සාපි දිවසෙ දිවසෙ ද්‌වික්‌ඛත්‌තුං න්‌හාපෙත්‌වා තික්‌ඛත්‌තුං භොජෙත්‌වා ගන්‌ධමාලාදීහි අලඞ්‌කරිත්‌වා යාවජීවං පොසිතොපි සහායභාවෙන දුක්‌ඛපරිත්‌තාණං කාතුං අසමත්‌ථතාය අත්‌තා හි අත්‌තනො නත්‌ථි. කුතො පුත්‌තා කුතො ධනං පුත්‌තා වා ධනං වා තස්‌මිං සමයෙ කිමෙව කරිස්‌සන්‌ති, ආනන්‌දසෙට්‌ඨිනොපි කස්‌සචි කිඤ්‌චි අදත්‌වා පුත්‌තස්‌සත්‌ථාය ධනං සණ්‌ඨපෙත්‌වා පුබ්‌බෙ වා මරණමඤ්‌චෙ නිපන්‌නස්‌ස, ඉදානි වා ඉමං දුක්‌ඛං පත්‌තස්‌ස කුතො පුත්‌තා කුතො ධනං. පුත්‌තා වා ධනං වා තස්‌මිං සමයෙ කිං දුක්‌ඛං හරිංසු, කිං වා සුඛං උප්‌පාදයිංසූති.

    Tassattho – puttā me atthi, dhanaṃ me atthi, iti bālo puttataṇhāya ceva dhanataṇhāya ca haññati vihaññati dukkhayati, ‘‘puttā me nassiṃsū’’ti vihaññati, ‘‘nassantī’’ti vihaññati, ‘‘nassissantī’’ti vihaññati. Dhanepi eseva nayo. Iti chahākārehi vihaññati. ‘‘Putte posessāmī’’ti rattiñca divā ca thalajalapathādīsu nānappakārato vāyamantopi vihaññati, ‘‘dhanaṃ uppādessāmī’’ti kasivāṇijjādīni karontopi vihaññateva. Evaṃ vihaññassa ca attā hi attano natthi tena vighātena dukkhitaṃ attānaṃ sukhitaṃ kātuṃ asakkontassa pavattiyampissa attā hi attano natthi, maraṇamañce nipannassa māraṇantikāhi vedanāhi aggijālāhi viya pariḍayhamānassa chijjamānesu sandhibandhanesu, bhijjamānesu aṭṭhisaṅghāṭesu nimīletvā paralokaṃ ummīletvā idhalokaṃ passantassāpi divase divase dvikkhattuṃ nhāpetvā tikkhattuṃ bhojetvā gandhamālādīhi alaṅkaritvā yāvajīvaṃ positopi sahāyabhāvena dukkhaparittāṇaṃ kātuṃ asamatthatāya attā hi attano natthi. Kutoputtā kuto dhanaṃ puttā vā dhanaṃ vā tasmiṃ samaye kimeva karissanti, ānandaseṭṭhinopi kassaci kiñci adatvā puttassatthāya dhanaṃ saṇṭhapetvā pubbe vā maraṇamañce nipannassa, idāni vā imaṃ dukkhaṃ pattassa kuto puttā kuto dhanaṃ. Puttā vā dhanaṃ vā tasmiṃ samaye kiṃ dukkhaṃ hariṃsu, kiṃ vā sukhaṃ uppādayiṃsūti.

    දෙසනාවසානෙ චතුරාසීතියා පාණසහස්‌සානං ධම්‌මාභිසමයො අහොසි. දෙසනා මහාජනස්‌ස සාත්‌ථිකා අහොසීති.

    Desanāvasāne caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.

    ආනන්‌දසෙට්‌ඨිවත්‌ථු තතියං.

    Ānandaseṭṭhivatthu tatiyaṃ.

    4. ගණ්‌ඨිභෙදකචොරවත්‌ථු

    4. Gaṇṭhibhedakacoravatthu

    යො බාලොති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො ගණ්‌ඨිභෙදකචොරෙ ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Yo bāloti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto gaṇṭhibhedakacore ārabbha kathesi.

    තෙ කිර ද්‌වෙ සහායකා ධම්‌මස්‌සවනත්‌ථාය ගච්‌ඡන්‌තෙන මහාජනෙන සද්‌ධිං ජෙතවනං ගන්‌ත්‌වා එකො ධම්‌මකථං අස්‌සොසි, එකො අත්‌තනො ගය්‌හූපගං ඔලොකෙසි. තෙසු එකො ධම්‌මං සුණමානො සොතාපත්‌තිඵලං පාපුණි, ඉතරො එකස්‌ස දුස්‌සන්‌තෙ බද්‌ධං පඤ්‌චමාසකමත්‌තං ලභි. තස්‌ස තං ගෙහෙ පාකභත්‌තං ජාතං, ඉතරස්‌ස ගෙහෙ න පච්‌චති. අථ නං සහායකචොරො අත්‌තනො භරියාය සද්‌ධිං උප්‌පණ්‌ඩයමානො ‘‘ත්‌වං අතිපණ්‌ඩිතතාය අත්‌තනො ගෙහෙ පාකභත්‌තමූලම්‌පි න නිප්‌ඵාදෙසී’’ති ආහ. ඉතරො පන ‘‘බාලභාවෙනෙව වතායං අත්‌තනො පණ්‌ඩිතභාවං මඤ්‌ඤතී’’ති තං පවත්‌තිං සත්‌ථු ආරොචෙතුං ඤාතීහි සද්‌ධිං ජෙතවනං ගන්‌ත්‌වා ආරොචෙසි. සත්‌ථා තස්‌ස ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Te kira dve sahāyakā dhammassavanatthāya gacchantena mahājanena saddhiṃ jetavanaṃ gantvā eko dhammakathaṃ assosi, eko attano gayhūpagaṃ olokesi. Tesu eko dhammaṃ suṇamāno sotāpattiphalaṃ pāpuṇi, itaro ekassa dussante baddhaṃ pañcamāsakamattaṃ labhi. Tassa taṃ gehe pākabhattaṃ jātaṃ, itarassa gehe na paccati. Atha naṃ sahāyakacoro attano bhariyāya saddhiṃ uppaṇḍayamāno ‘‘tvaṃ atipaṇḍitatāya attano gehe pākabhattamūlampi na nipphādesī’’ti āha. Itaro pana ‘‘bālabhāveneva vatāyaṃ attano paṇḍitabhāvaṃ maññatī’’ti taṃ pavattiṃ satthu ārocetuṃ ñātīhi saddhiṃ jetavanaṃ gantvā ārocesi. Satthā tassa dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    63.

    63.

    ‘‘යො බාලො මඤ්‌ඤති බාල්‍යං, පණ්‌ඩිතො වාපි තෙන සො;

    ‘‘Yo bālo maññati bālyaṃ, paṇḍito vāpi tena so;

    බාලො ච පණ්‌ඩිතමානී, ස වෙ ‘බාලො’ති වුච්‌චතී’’ති.

    Bālo ca paṇḍitamānī, sa ve ‘bālo’ti vuccatī’’ti.

    තත්‌ථ යො බාලොති යො අන්‌ධබාලො අපණ්‌ඩිතො සමානො ‘‘බාලො අහ’’න්‌ති අත්‌තනො බාල්‍යං බාලභාවං මඤ්‌ඤති ජානාති. තෙන සොති තෙන කාරණෙන සො පුග්‌ගලො පණ්‌ඩිතො වාපි හොති පණ්‌ඩිතසදිසො වා. සො හි ‘‘බාලො අහ’’න්‌ති ජානමානො අඤ්‌ඤං පණ්‌ඩිතං උපසඞ්‌කමන්‌තො පයිරුපාසන්‌තො තෙන පණ්‌ඩිතභාවත්‌ථාය ඔවදියමානො අනුසාසියමානො තං ඔවාදං ගණ්‌හිත්‌වා පණ්‌ඩිතො වා හොති පණ්‌ඩිතතරො වා. ස වෙ බාලොති යො ච බාලො සමානො ‘‘කො අඤ්‌ඤො මයා සදිසො බහුස්‌සුතො වා ධම්‌මකථිකො වා විනයධරො වා ධුතඞ්‌ගධරො වා අත්‌ථී’’ති එවං පණ්‌ඩිතමානී හොති. සො අඤ්‌ඤං පණ්‌ඩිතං අනුපසඞ්‌කමන්‌තො අපයිරුපාසන්‌තො නෙව පරියත්‌තිං උග්‌ගණ්‌හාති, න පටිපත්‌තිං පූරෙති, එකන්‌තබාලභාවමෙව පාපුණාති. සො ගණ්‌ඨිභෙදකචොරො විය. තෙන වුත්‌තං ‘‘ස වෙ ‘බාලො’ති වුච්‌චතී’’ති.

    Tattha yo bāloti yo andhabālo apaṇḍito samāno ‘‘bālo aha’’nti attano bālyaṃ bālabhāvaṃ maññati jānāti. Tena soti tena kāraṇena so puggalo paṇḍito vāpi hoti paṇḍitasadiso vā. So hi ‘‘bālo aha’’nti jānamāno aññaṃ paṇḍitaṃ upasaṅkamanto payirupāsanto tena paṇḍitabhāvatthāya ovadiyamāno anusāsiyamāno taṃ ovādaṃ gaṇhitvā paṇḍito vā hoti paṇḍitataro vā. Sa ve bāloti yo ca bālo samāno ‘‘ko añño mayā sadiso bahussuto vā dhammakathiko vā vinayadharo vā dhutaṅgadharo vā atthī’’ti evaṃ paṇḍitamānī hoti. So aññaṃ paṇḍitaṃ anupasaṅkamanto apayirupāsanto neva pariyattiṃ uggaṇhāti, na paṭipattiṃ pūreti, ekantabālabhāvameva pāpuṇāti. So gaṇṭhibhedakacoro viya. Tena vuttaṃ ‘‘sa ve ‘bālo’ti vuccatī’’ti.

    දෙසනාපරියොසානෙ ඉතරස්‌ස ඤාතකෙහි සද්‌ධිං මහාජනො සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණීති.

    Desanāpariyosāne itarassa ñātakehi saddhiṃ mahājano sotāpattiphalādīni pāpuṇīti.

    ගණ්‌ඨිභෙදකචොරවත්‌ථු චතුත්‌ථං.

    Gaṇṭhibhedakacoravatthu catutthaṃ.

    5. උදායිත්‌ථෙරවත්‌ථු

    5. Udāyittheravatthu

    යාවජීවම්‌පි චෙ බාලොති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො උදායිත්‌ථෙරං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Yāvajīvampi ce bāloti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto udāyittheraṃ ārabbha kathesi.

    සො කිර මහාථෙරෙසු පටික්‌කන්‌තෙසු ධම්‌මසභං ගන්‌ත්‌වා ධම්‌මාසනෙ නිසීදි. අථ නං එකදිවසං ආගන්‌තුකා භික්‌ඛූ දිස්‌වා ‘‘අයං බහුස්‌සුතො මහාථෙරො භවිස්‌සතී’’ති මඤ්‌ඤමානා ඛන්‌ධාදිපටිසංයුත්‌තං පඤ්‌හං පුච්‌ඡිත්‌වා කිඤ්‌චි අජානමානං ‘‘කො එසො, බුද්‌ධෙහි සද්‌ධිං එකවිහාරෙ වසමානො ඛන්‌ධධාතුආයතනමත්‌තම්‌පි න ජානාතී’’ති ගරහිත්‌වා තං පවත්‌තිං තථාගතස්‌ස ආරොචෙසුං. සත්‌ථා තෙසං ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    So kira mahātheresu paṭikkantesu dhammasabhaṃ gantvā dhammāsane nisīdi. Atha naṃ ekadivasaṃ āgantukā bhikkhū disvā ‘‘ayaṃ bahussuto mahāthero bhavissatī’’ti maññamānā khandhādipaṭisaṃyuttaṃ pañhaṃ pucchitvā kiñci ajānamānaṃ ‘‘ko eso, buddhehi saddhiṃ ekavihāre vasamāno khandhadhātuāyatanamattampi na jānātī’’ti garahitvā taṃ pavattiṃ tathāgatassa ārocesuṃ. Satthā tesaṃ dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    64.

    64.

    ‘‘යාවජීවම්‌පි චෙ බාලො, පණ්‌ඩිතං පයිරුපාසති;

    ‘‘Yāvajīvampi ce bālo, paṇḍitaṃ payirupāsati;

    න සො ධම්‌මං විජානාති, දබ්‌බී සූපරසං යථා’’ති.

    Na so dhammaṃ vijānāti, dabbī sūparasaṃ yathā’’ti.

    තස්‌සත්‌ථො – බාලො නාමෙස යාවජීවම්‌පි පණ්‌ඩිතං උපසඞ්‌කමන්‌තො පයිරුපාසන්‌තො ‘‘ඉදං බුද්‌ධවචනං, එත්‌තකං බුද්‌ධවචන’’න්‌ති එවං පරියත්‌තිධම්‌මං වා ‘‘අයං චාරො, අයං විහාරො, අයං ආචාරො, අයං ගොචරො, ඉදං සාවජ්‌ජං, ඉදං අනවජ්‌ජං, ඉදං සෙවිතබ්‌බං, ඉදං න සෙවිතබ්‌බං, ඉදං පටිවිජ්‌ඣිතබ්‌බං, ඉදං සච්‌ඡිකාතබ්‌බ’’න්‌ති එවං පටිපත්‌තිපටිවෙධධම්‌මං වා න ජානාති. යථා කිං? දබ්‌බී සූපරසං යථාති. යථා හි දබ්‌බී යාව පරික්‌ඛයා නානප්‌පකාරාය සූපවිකතියා සම්‌පරිවත්‌තමානාපි ‘‘ඉදං ලොණිකං, ඉදං අලොණිකං, ඉදං තිත්‌තකං, ඉදං ඛාරිකං, ඉදං කටුකං, ඉදං අම්‌බිලං, ඉදං අනම්‌බිලං, ඉදං කසාව’’න්‌ති සූපරසං න ජානාති, එවමෙව බාලො යාවජීවම්‌පි පණ්‌ඩිතං පයිරුපාසමානො වුත්‌තප්‌පකාරං ධම්‌මං න ජානාතීති.

    Tassattho – bālo nāmesa yāvajīvampi paṇḍitaṃ upasaṅkamanto payirupāsanto ‘‘idaṃ buddhavacanaṃ, ettakaṃ buddhavacana’’nti evaṃ pariyattidhammaṃ vā ‘‘ayaṃ cāro, ayaṃ vihāro, ayaṃ ācāro, ayaṃ gocaro, idaṃ sāvajjaṃ, idaṃ anavajjaṃ, idaṃ sevitabbaṃ, idaṃ na sevitabbaṃ, idaṃ paṭivijjhitabbaṃ, idaṃ sacchikātabba’’nti evaṃ paṭipattipaṭivedhadhammaṃ vā na jānāti. Yathā kiṃ? Dabbī sūparasaṃ yathāti. Yathā hi dabbī yāva parikkhayā nānappakārāya sūpavikatiyā samparivattamānāpi ‘‘idaṃ loṇikaṃ, idaṃ aloṇikaṃ, idaṃ tittakaṃ, idaṃ khārikaṃ, idaṃ kaṭukaṃ, idaṃ ambilaṃ, idaṃ anambilaṃ, idaṃ kasāva’’nti sūparasaṃ na jānāti, evameva bālo yāvajīvampi paṇḍitaṃ payirupāsamāno vuttappakāraṃ dhammaṃ na jānātīti.

    දෙසනාවසානෙ ආගන්‌තුකා භික්‌ඛූ ආසවෙහි චිත්‌තානි විමුච්‌චිංසූති.

    Desanāvasāne āgantukā bhikkhū āsavehi cittāni vimucciṃsūti.

    උදායිත්‌ථෙරවත්‌ථු පඤ්‌චමං.

    Udāyittheravatthu pañcamaṃ.

    6. තිංසමත්‌තපාවෙය්‍යකභික්‌ඛුවත්‌ථු

    6. Tiṃsamattapāveyyakabhikkhuvatthu

    මුහුත්‌තමපි චෙ විඤ්‌ඤූති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො තිංසමත්‌තෙ පාවෙය්‍යකෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Muhuttamapi ce viññūti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto tiṃsamatte pāveyyake bhikkhū ārabbha kathesi.

    තෙසඤ්‌හි භගවා ඉත්‌ථිං පරියෙසන්‌තානං කප්‌පාසිකවනසණ්‌ඩෙ පඨමං ධම්‌මං දෙසෙසි. තදා තෙ සබ්‌බෙව එහිභික්‌ඛුභාවං පත්‌වා ඉද්‌ධිමයපත්‌තචීවරධරා හුත්‌වා තෙරස ධුතඞ්‌ගානි සමාදාය වත්‌තමානා පුනපි දීඝස්‌ස අද්‌ධුනො අච්‌චයෙන සත්‌ථාරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා අනමතග්‌ගධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා තස්‌මිංයෙව ආසනෙ අරහත්‌තං පාපුණිංසු. භික්‌ඛූ ‘‘අහො වතිමෙහි භික්‌ඛූහි ඛිප්‌පමෙව ධම්‌මො විඤ්‌ඤාතො’’ති ධම්‌මසභායං කථං සමුට්‌ඨාපෙසුං. සත්‌ථා තං සුත්‌වා ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, ඉදානෙව, පුබ්‌බෙපි ඉමෙ තිංසමත්‌තා සහායකා ධුත්‌තා හුත්‌වා තුණ්‌ඩිලජාතකෙ (ජා. 1.6.88 ආදයො) මහාතුණ්‌ඩිලස්‌ස ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වාපි ඛිප්‌පමෙව ධම්‌මං විඤ්‌ඤාය පඤ්‌ච සීලානි සමාදියිංසු, තෙ තෙනෙව උපනිස්‌සයෙන එතරහි නිසින්‌නාසනෙයෙව අරහත්‌තං පත්‌තා’’ති වත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Tesañhi bhagavā itthiṃ pariyesantānaṃ kappāsikavanasaṇḍe paṭhamaṃ dhammaṃ desesi. Tadā te sabbeva ehibhikkhubhāvaṃ patvā iddhimayapattacīvaradharā hutvā terasa dhutaṅgāni samādāya vattamānā punapi dīghassa addhuno accayena satthāraṃ upasaṅkamitvā anamataggadhammadesanaṃ sutvā tasmiṃyeva āsane arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Bhikkhū ‘‘aho vatimehi bhikkhūhi khippameva dhammo viññāto’’ti dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ. Satthā taṃ sutvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi ime tiṃsamattā sahāyakā dhuttā hutvā tuṇḍilajātake (jā. 1.6.88 ādayo) mahātuṇḍilassa dhammadesanaṃ sutvāpi khippameva dhammaṃ viññāya pañca sīlāni samādiyiṃsu, te teneva upanissayena etarahi nisinnāsaneyeva arahattaṃ pattā’’ti vatvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    65.

    65.

    ‘‘මුහුත්‌තමපි චෙ විඤ්‌ඤූ, පණ්‌ඩිතං පයිරුපාසති;

    ‘‘Muhuttamapi ce viññū, paṇḍitaṃ payirupāsati;

    ඛිප්‌පං ධම්‌මං විජානාති, ජිව්‌හා සූපරසං යථා’’ති.

    Khippaṃ dhammaṃ vijānāti, jivhā sūparasaṃ yathā’’ti.

    තස්‌සත්‌ථො – විඤ්‌ඤූ පණ්‌ඩිතපුරිසො මුහුත්‌තමපි චෙ අඤ්‌ඤං පණ්‌ඩිතං පයිරුපාසති, සො තස්‌ස සන්‌තිකෙ උග්‌ගණ්‌හන්‌තො පරිපුච්‌ඡන්‌තො ඛිප්‌පමෙව පරියත්‌තිධම්‌මං විජානාති. තතො කම්‌මට්‌ඨානං කථාපෙත්‌වා පටිපත්‌තියං ඝටෙන්‌තො වායමන්‌තො යථා නාම අනුපහතජිව්‌හාපසාදො පුරිසො රසවිජානනත්‌ථං ජිව්‌හග්‌ගෙ ඨපෙත්‌වා එව ලොණිකාදිභෙදං රසං විජානාති, එවං පණ්‌ඩිතො ඛිප්‌පමෙව ලොකුත්‌තරධම්‌මම්‌පි විජානාතීති.

    Tassattho – viññū paṇḍitapuriso muhuttamapi ce aññaṃ paṇḍitaṃ payirupāsati, so tassa santike uggaṇhanto paripucchanto khippameva pariyattidhammaṃ vijānāti. Tato kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā paṭipattiyaṃ ghaṭento vāyamanto yathā nāma anupahatajivhāpasādo puriso rasavijānanatthaṃ jivhagge ṭhapetvā eva loṇikādibhedaṃ rasaṃ vijānāti, evaṃ paṇḍito khippameva lokuttaradhammampi vijānātīti.

    දෙසනාවසානෙ බහූ භික්‌ඛූ අරහත්‌තං පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne bahū bhikkhū arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.

    තිංසමත්‌තපාවෙය්‍යකභික්‌ඛුවත්‌ථු ඡට්‌ඨං.

    Tiṃsamattapāveyyakabhikkhuvatthu chaṭṭhaṃ.

    7. සුප්‌පබුද්‌ධකුට්‌ඨිවත්‌ථු

    7. Suppabuddhakuṭṭhivatthu

    චරන්‌ති බාලා දුම්‌මෙධාති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා වෙළුවනෙ විහරන්‌තො සුප්‌පබුද්‌ධකුට්‌ඨිං ආරබ්‌භ කථෙසි. සුප්‌පබුද්‌ධකුට්‌ඨිවත්‌ථු උදානෙ (උදා. 43) ආගතමෙව.

    Caranti bālā dummedhāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto suppabuddhakuṭṭhiṃ ārabbha kathesi. Suppabuddhakuṭṭhivatthu udāne (udā. 43) āgatameva.

    තදා හි සුප්‌පබුද්‌ධකුට්‌ඨි පරිසපරියන්‌තෙ නිසින්‌නො භගවතො ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා සොතාපත්‌තිඵලං පත්‌වා අත්‌තනා පටිලද්‌ධගුණං සත්‌ථු ආරොචෙතුකාමො පරිසමජ්‌ඣෙ ඔගාහිතුං අවිසහන්‌තො මහාජනස්‌ස සත්‌ථාරං වන්‌දිත්‌වා අනුගන්‌ත්‌වා නිවත්‌තනකාලෙ විහාරං අගමාසි. තස්‌මිං ඛණෙ සක්‌කො දෙවරාජා ‘‘අයං සුප්‌පබුද්‌ධකුට්‌ඨි අත්‌තනො සත්‌ථු සාසනෙ පටිලද්‌ධගුණං පාකටං කාතුකාමො’’ති ඤත්‌වා ‘‘වීමංසිස්‌සාමි න’’න්‌ති ගන්‌ත්‌වා ආකාසෙ ඨිතොව එතදවොච – ‘‘සුප්‌පබුද්‌ධ, ත්‌වං මනුස්‌සදලිද්‌දො මනුස්‌සවරාකො, අහං තෙ අපරියන්‌තං ධනං දස්‌සාමි, ‘බුද්‌ධො න බුද්‌ධො, ධම්‌මො න ධම්‌මො, සඞ්‌ඝො න සඞ්‌ඝො, අලං මෙ බුද්‌ධෙන, අලං මෙ ධම්‌මෙන, අලං මෙ සඞ්‌ඝෙනා’ති වදෙහී’’ති. අථ නං සො ආහ – ‘‘කොසි ත්‌ව’’න්‌ති? ‘‘අහං සක්‌කො’’ති. අන්‌ධබාල, අහිරික ත්‌වං මයා සද්‌ධිං කථෙතුං න යුත්‌තරූපො, ත්‌වං මං ‘‘දුග්‌ගතො දලිද්‌දො කපණො’’ති වදෙසි, නෙවාහං දුග්‌ගතො, න දලිද්‌දො, සුඛප්‌පත්‌තො අහමස්‌මි මහද්‌ධනො –

    Tadā hi suppabuddhakuṭṭhi parisapariyante nisinno bhagavato dhammadesanaṃ sutvā sotāpattiphalaṃ patvā attanā paṭiladdhaguṇaṃ satthu ārocetukāmo parisamajjhe ogāhituṃ avisahanto mahājanassa satthāraṃ vanditvā anugantvā nivattanakāle vihāraṃ agamāsi. Tasmiṃ khaṇe sakko devarājā ‘‘ayaṃ suppabuddhakuṭṭhi attano satthu sāsane paṭiladdhaguṇaṃ pākaṭaṃ kātukāmo’’ti ñatvā ‘‘vīmaṃsissāmi na’’nti gantvā ākāse ṭhitova etadavoca – ‘‘suppabuddha, tvaṃ manussadaliddo manussavarāko, ahaṃ te apariyantaṃ dhanaṃ dassāmi, ‘buddho na buddho, dhammo na dhammo, saṅgho na saṅgho, alaṃ me buddhena, alaṃ me dhammena, alaṃ me saṅghenā’ti vadehī’’ti. Atha naṃ so āha – ‘‘kosi tva’’nti? ‘‘Ahaṃ sakko’’ti. Andhabāla, ahirika tvaṃ mayā saddhiṃ kathetuṃ na yuttarūpo, tvaṃ maṃ ‘‘duggato daliddo kapaṇo’’ti vadesi, nevāhaṃ duggato, na daliddo, sukhappatto ahamasmi mahaddhano –

    ‘‘සද්‌ධාධනං සීලධනං, හිරී ඔත්‌තප්‌පියං ධනං;

    ‘‘Saddhādhanaṃ sīladhanaṃ, hirī ottappiyaṃ dhanaṃ;

    සුතධනඤ්‌ච චාගො ච, පඤ්‌ඤා වෙ සත්‌තමං ධනං.

    Sutadhanañca cāgo ca, paññā ve sattamaṃ dhanaṃ.

    ‘‘යස්‌ස එතෙ ධනා අත්‌ථි, ඉත්‌ථියා පුරිසස්‌ස වා;

    ‘‘Yassa ete dhanā atthi, itthiyā purisassa vā;

    ‘අදලිද්‌දො’ති තං ආහු, අමොඝං තස්‌ස ජීවිත’’න්‌ති. (අ. නි. 7.5-6) –

    ‘Adaliddo’ti taṃ āhu, amoghaṃ tassa jīvita’’nti. (a. ni. 7.5-6) –

    ඉමානි මෙ සත්‌තවිධඅරියධනානි සන්‌ති, යෙසඤ්‌හි ඉමානි සත්‌ත ධනානි සන්‌ති, න තෙ බුද්‌ධෙහි වා පච්‌චෙකබුද්‌ධෙහි වා ‘‘දලිද්‌දා’’ති වුච්‌චන්‌තීති. සක්‌කො තස්‌ස කථං සුත්‌වා තං අන්‌තරාමග්‌ගෙ ඔහාය සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා සබ්‌බං තං වචනපටිවචනං ආරොචෙසි. අථ නං භගවා ආහ – ‘‘න ඛො, සක්‌ක, සක්‌කා තාදිසානං සතෙනපි සහස්‌සෙනපි සුප්‌පබුද්‌ධකුට්‌ඨිං ‘බුද්‌ධො න බුද්‌ධො’ති වා, ‘ධම්‌මො න ධම්‌මො’ති වා, ‘සඞ්‌ඝො න සඞ්‌ඝො’ති වා කථාපෙතු’’න්‌ති. සුප්‌පබුද්‌ධොපි ඛො කුට්‌ඨි සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා සත්‌ථාරා කතපටිසන්‌ථාරො සම්‌මොදමානො අත්‌තනා පටිලද්‌ධගුණං ආරොචෙත්‌වා වුට්‌ඨායාසනා පක්‌කාමි. අථ නං අචිරපක්‌කන්‌තං ගාවී තරුණවච්‌ඡා ජීවිතා වොරොපෙසි.

    Imāni me sattavidhaariyadhanāni santi, yesañhi imāni satta dhanāni santi, na te buddhehi vā paccekabuddhehi vā ‘‘daliddā’’ti vuccantīti. Sakko tassa kathaṃ sutvā taṃ antarāmagge ohāya satthu santikaṃ gantvā sabbaṃ taṃ vacanapaṭivacanaṃ ārocesi. Atha naṃ bhagavā āha – ‘‘na kho, sakka, sakkā tādisānaṃ satenapi sahassenapi suppabuddhakuṭṭhiṃ ‘buddho na buddho’ti vā, ‘dhammo na dhammo’ti vā, ‘saṅgho na saṅgho’ti vā kathāpetu’’nti. Suppabuddhopi kho kuṭṭhi satthu santikaṃ gantvā satthārā katapaṭisanthāro sammodamāno attanā paṭiladdhaguṇaṃ ārocetvā vuṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha naṃ acirapakkantaṃ gāvī taruṇavacchā jīvitā voropesi.

    සා කිර එකා යක්‌ඛිනී පුක්‌කුසාතිකුලපුත්‌තං, බාහියං දාරුචීරියං, තම්‌බදාඨිකචොරඝාතකං, සුප්‌පබුද්‌ධකුට්‌ඨින්‌ති ඉමෙසං චතුන්‌නං ජනානං අනෙකසතෙ අත්‌තභාවෙ ගාවී හුත්‌වා ජීවිතා වොරොපෙසි. තෙ කිර අතීතෙ චත්‌තාරො සෙට්‌ඨිපුත්‌තා හුත්‌වා එකං නගරසොභිනිං ගණිකං උය්‍යානං නෙත්‌වා දිවසං සම්‌පත්‌තිං අනුභවිත්‌වා සායන්‌හසමයෙ එවං සම්‌මන්‌තයිංසු – ‘‘ඉමස්‌මිං ඨානෙ අඤ්‌ඤො නත්‌ථි, ඉමිස්‌සා අම්‌හෙහි දින්‌නං කහාපණසහස්‌සඤ්‌ච සබ්‌බඤ්‌ච පසාධනභණ්‌ඩං ගහෙත්‌වා ඉමං මාරෙත්‌වා ගච්‌ඡාමා’’ති. සා තෙසං කථං සුත්‌වා ‘‘ඉමෙ නිල්‌ලජ්‌ජා, මයා සද්‌ධිං අභිරමිත්‌වා ඉදානි මං මාරෙතුකාමා, ජානිස්‌සාමි නෙසං කත්‌තබ්‌බයුත්‌තක’’න්‌ති තෙහි මාරියමානා ‘‘අහං යක්‌ඛිනී හුත්‌වා යථා මං එතෙ මාරෙන්‌ති, එවමෙව තෙ මාරෙතුං සමත්‌ථා භවෙය්‍ය’’න්‌ති පත්‌ථනං අකාසි. තස්‌ස නිස්‌සන්‌දෙන ඉමෙ මාරෙසි. සම්‌බහුලා භික්‌ඛූ තස්‌ස කාලකිරියං භගවතො ආරොචෙත්‌වා ‘‘තස්‌ස කා ගති, කෙන ච කාරණෙන කුට්‌ඨිභාවං පත්‌තො’’ති පුච්‌ඡිංසු. සත්‌ථා සොතාපත්‌තිඵලං පත්‌වා තස්‌ස තාවතිංසභවනෙ උප්‌පන්‌නභාවඤ්‌ච තගරසිඛිපච්‌චෙකබුද්‌ධං දිස්‌වා නිට්‌ඨුභිත්‌වා අපසබ්‍යං කත්‌වා දීඝරත්‌තං නිරයෙ පච්‌චිත්‌වා විපාකාවසෙසෙන ඉදානි කුට්‌ඨිභාවප්‌පත්‌තිඤ්‌ච බ්‍යාකරිත්‌වා, ‘‘භික්‌ඛවෙ, ඉමෙ සත්‌තා අත්‌තනාව අත්‌තනො කටුකවිපාකකම්‌මං කරොන්‌තා විචරන්‌තී’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා උත්‌තරි ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Sā kira ekā yakkhinī pukkusātikulaputtaṃ, bāhiyaṃ dārucīriyaṃ, tambadāṭhikacoraghātakaṃ, suppabuddhakuṭṭhinti imesaṃ catunnaṃ janānaṃ anekasate attabhāve gāvī hutvā jīvitā voropesi. Te kira atīte cattāro seṭṭhiputtā hutvā ekaṃ nagarasobhiniṃ gaṇikaṃ uyyānaṃ netvā divasaṃ sampattiṃ anubhavitvā sāyanhasamaye evaṃ sammantayiṃsu – ‘‘imasmiṃ ṭhāne añño natthi, imissā amhehi dinnaṃ kahāpaṇasahassañca sabbañca pasādhanabhaṇḍaṃ gahetvā imaṃ māretvā gacchāmā’’ti. Sā tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘ime nillajjā, mayā saddhiṃ abhiramitvā idāni maṃ māretukāmā, jānissāmi nesaṃ kattabbayuttaka’’nti tehi māriyamānā ‘‘ahaṃ yakkhinī hutvā yathā maṃ ete mārenti, evameva te māretuṃ samatthā bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Tassa nissandena ime māresi. Sambahulā bhikkhū tassa kālakiriyaṃ bhagavato ārocetvā ‘‘tassa kā gati, kena ca kāraṇena kuṭṭhibhāvaṃ patto’’ti pucchiṃsu. Satthā sotāpattiphalaṃ patvā tassa tāvatiṃsabhavane uppannabhāvañca tagarasikhipaccekabuddhaṃ disvā niṭṭhubhitvā apasabyaṃ katvā dīgharattaṃ niraye paccitvā vipākāvasesena idāni kuṭṭhibhāvappattiñca byākaritvā, ‘‘bhikkhave, ime sattā attanāva attano kaṭukavipākakammaṃ karontā vicarantī’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā uttari dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    66.

    66.

    ‘‘චරන්‌ති බාලා දුම්‌මෙධා, අමිත්‌තෙනෙව අත්‌තනා;

    ‘‘Caranti bālā dummedhā, amitteneva attanā;

    කරොන්‌තා පාපකං කම්‌මං, යං හොති කටුකප්‌ඵල’’න්‌ති.

    Karontā pāpakaṃ kammaṃ, yaṃ hoti kaṭukapphala’’nti.

    තත්‌ථ චරන්‌තීති චතූහි ඉරියාපථෙහි අකුසලමෙව කරොන්‌තා විචරන්‌ති. බාලාති ඉධලොකත්‌ථඤ්‌ච පරලොකත්‌ථඤ්‌ච අජානන්‌තා ඉධ බාලා නාම. දුම්‌මෙධාති දුප්‌පඤ්‌ඤා. අමිත්‌තෙනෙව අත්‌තනාති අත්‌තනා අමිත්‌තභූතෙන විය වෙරිනා හුත්‌වා. කටුකප්‌ඵලන්‌ති තිඛිණඵලං දුක්‌ඛඵලන්‌ති.

    Tattha carantīti catūhi iriyāpathehi akusalameva karontā vicaranti. Bālāti idhalokatthañca paralokatthañca ajānantā idha bālā nāma. Dummedhāti duppaññā. Amittenevaattanāti attanā amittabhūtena viya verinā hutvā. Kaṭukapphalanti tikhiṇaphalaṃ dukkhaphalanti.

    දෙසනාවසානෙ බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    සුප්‌පබුද්‌ධකුට්‌ඨිවත්‌ථු සත්‌තමං.

    Suppabuddhakuṭṭhivatthu sattamaṃ.

    8. කස්‌සකවත්‌ථු

    8. Kassakavatthu

    න තං කම්‌මං කතං සාධූති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො එකං කස්‌සකං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Na taṃ kammaṃ kataṃ sādhūti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kassakaṃ ārabbha kathesi.

    සො කිර සාවත්‌ථිතො අවිදූරෙ එකං ඛෙත්‌තං කසති. චොරා උදකනිද්‌ධමනෙන නගරං පවිසිත්‌වා එකස්‌මිං අඩ්‌ඪකුලෙ උමඞ්‌ගං භින්‌දිත්‌වා බහුං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණං ගහෙත්‌වා උදකනිද්‌ධමනෙනෙව නික්‌ඛමිංසු. එකො චොරො තෙ වඤ්‌චෙත්‌වා එකං සහස්‌සත්‌ථවිකං ඔවට්‌ටිකාය කත්‌වා තං ඛෙත්‌තං ගන්‌ත්‌වා තෙහි සද්‌ධිං භණ්‌ඩං භාජෙත්‌වා ආදාය ගච්‌ඡන්‌තො ඔවට්‌ටිකතො පතමානං සහස්‌සත්‌ථවිකං න සල්‌ලක්‌ඛෙසි. තං දිවසං සත්‌ථා පච්‌චූසසමයෙ ලොකං වොලොකෙන්‌තො තං කස්‌සකං අත්‌තනො ඤාණජාලස්‌ස අන්‌තොපවිට්‌ඨං දිස්‌වා ‘‘කිං නු ඛො භවිස්‌සතී’’ති උපධාරයමානො ඉදං අද්‌දස – ‘‘අයං කස්‌සකො පාතොව කසිතුං ගමිස්‌සති, භණ්‌ඩසාමිකා චොරානං අනුපදං ගන්‌ත්‌වා ඔවට්‌ටිකතො පතමානං සහස්‌සත්‌ථවිකං දිස්‌වා එතං ගණ්‌හිස්‌සන්‌ති, මං ඨපෙත්‌වා තස්‌ස අඤ්‌ඤො සක්‌ඛී නාම න භවිස්‌සති, සොතාපත්‌තිමග්‌ගස්‌ස උපනිස්‌සයොපිස්‌ස අත්‌ථි, තත්‌ථ මයා ගන්‌තුං වට්‌ටතී’’ති. සොපි කස්‌සකො පාතොව කසිතුං ගතො. සත්‌ථා ආනන්‌දත්‌ථෙරෙන පච්‌ඡාසමණෙන තත්‌ථ අගමාසි. කස්‌සකො සත්‌ථාරං දිස්‌වා ගන්‌ත්‌වා භගවන්‌තං වන්‌දිත්‌වා පුන කසිතුං ආරභි. සත්‌ථා තෙන සද්‌ධිං කිඤ්‌චි අවත්‌වාව සහස්‌සත්‌ථවිකාය පතිතට්‌ඨානං ගන්‌ත්‌වා තං දිස්‌වා ආනන්‌දත්‌ථෙරං ආහ – ‘‘පස්‌ස, ආනන්‌ද, ආසීවිසො’’ති. ‘‘පස්‌සාමි, භන්‌තෙ, ඝොරවිසො’’ති.

    So kira sāvatthito avidūre ekaṃ khettaṃ kasati. Corā udakaniddhamanena nagaraṃ pavisitvā ekasmiṃ aḍḍhakule umaṅgaṃ bhinditvā bahuṃ hiraññasuvaṇṇaṃ gahetvā udakaniddhamaneneva nikkhamiṃsu. Eko coro te vañcetvā ekaṃ sahassatthavikaṃ ovaṭṭikāya katvā taṃ khettaṃ gantvā tehi saddhiṃ bhaṇḍaṃ bhājetvā ādāya gacchanto ovaṭṭikato patamānaṃ sahassatthavikaṃ na sallakkhesi. Taṃ divasaṃ satthā paccūsasamaye lokaṃ volokento taṃ kassakaṃ attano ñāṇajālassa antopaviṭṭhaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho bhavissatī’’ti upadhārayamāno idaṃ addasa – ‘‘ayaṃ kassako pātova kasituṃ gamissati, bhaṇḍasāmikā corānaṃ anupadaṃ gantvā ovaṭṭikato patamānaṃ sahassatthavikaṃ disvā etaṃ gaṇhissanti, maṃ ṭhapetvā tassa añño sakkhī nāma na bhavissati, sotāpattimaggassa upanissayopissa atthi, tattha mayā gantuṃ vaṭṭatī’’ti. Sopi kassako pātova kasituṃ gato. Satthā ānandattherena pacchāsamaṇena tattha agamāsi. Kassako satthāraṃ disvā gantvā bhagavantaṃ vanditvā puna kasituṃ ārabhi. Satthā tena saddhiṃ kiñci avatvāva sahassatthavikāya patitaṭṭhānaṃ gantvā taṃ disvā ānandattheraṃ āha – ‘‘passa, ānanda, āsīviso’’ti. ‘‘Passāmi, bhante, ghoraviso’’ti.

    කස්‌සකො තං කථං සුත්‌වා ‘‘මම වෙලාය වා අවෙලාය වා විචරණට්‌ඨානමෙතං, ආසීවිසො කිරෙත්‌ථ අත්‌ථී’’ති චින්‌තෙත්‌වා සත්‌ථරි එත්‌තකං වත්‌වා පක්‌කන්‌තෙ ‘‘මාරෙස්‌සාමි න’’න්‌ති පතොදලට්‌ඨිං ආදාය ගතො සහස්‌සභණ්‌ඩිකං දිස්‌වා ‘‘ඉමං සන්‌ධාය සත්‌ථාරා කථිතං භවිස්‌සතී’’ති තං ආදාය නිවත්‌තො, අබ්‍යත්‌තතාය එකමන්‌තෙ ඨපෙත්‌වා පංසුනා පටිච්‌ඡාදෙත්‌වා පුන කසිතුං ආරභි. මනුස්‌සා ච විභාතාය රත්‌තියා ගෙහෙ චොරෙහි කතකම්‌මං දිස්‌වා පදානුපදං ගච්‌ඡන්‌තා තං ඛෙත්‌තං ගන්‌ත්‌වා තත්‌ථ චොරෙහි භණ්‌ඩස්‌ස භාජිතට්‌ඨානං දිස්‌වා කස්‌සකස්‌ස පදවලඤ්‌ජං අද්‌දසංසු. තෙ තස්‌ස පදානුසාරෙන ගන්‌ත්‌වා ථවිකාය ඨපිතට්‌ඨානං දිස්‌වා පංසුං වියූහිත්‌වා ථවිකං ආදාය ‘‘ත්‌වං ගෙහං විලුම්‌පිත්‌වා ඛෙත්‌තං කසමානො විය විචරසී’’ති තජ්‌ජෙත්‌වා පොථෙත්‌වා නෙත්‌වා රඤ්‌ඤො දස්‌සයිංසු. රාජා තං පවත්‌තිං සුත්‌වා තස්‌ස වධං ආණාපෙසි. රාජපුරිසා තං පච්‌ඡාබාහං බන්‌ධිත්‌වා කසාහි තාළෙන්‌තා ආඝාතනං නයිංසු. සො කසාහි තාළියමානො අඤ්‌ඤං කිඤ්‌චි අවත්‌වා ‘‘පස්‌සානන්‌ද, ආසීවිසොති, පස්‌සාමි භගවා ඝොරවිසො’’ති වදන්‌තො ගච්‌ඡති. අථ නං රාජපුරිසා ‘‘ත්‌වං සත්‌ථු චෙව ආනන්‌දත්‌ථෙරස්‌ස ච කථං කථෙසි, කිං නාමෙත’’න්‌ති පුච්‌ඡිත්‌වා – ‘‘රාජානං දට්‌ඨුං ලභමානො කථෙස්‌සාමී’’ති වුත්‌තෙ රඤ්‌ඤො සන්‌තිකං නෙත්‌වා රඤ්‌ඤො තං පවත්‌තිං කථයිංසු. අථ නං රාජා ‘‘කස්‌මා එවං කථෙසී’’ති පුච්‌ඡි. සො ‘‘නාහං, දෙව, චොරො’’ති වත්‌වා කසනත්‌ථාය නික්‌ඛන්‌තකාලතො පට්‌ඨාය සබ්‌බං තං පවත්‌තිං රඤ්‌ඤො ආචික්‌ඛි. රාජා තස්‌ස කථං සුත්‌වා ‘‘අයං භණෙ ලොකෙ අග්‌ගපුග්‌ගලං සත්‌ථාරං සක්‌ඛිං අපදිසති, න යුත්‌තං එතස්‌ස දොසං ආරොපෙතුං, අහමෙත්‌ථ කත්‌තබ්‌බං ජානිස්‌සාමී’’ති තං ආදාය සායන්‌හසමයෙ සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා සත්‌ථාරං පුච්‌ඡි – ‘‘භගවා කච්‌චි තුම්‌හෙ ආනන්‌දත්‌ථෙරෙන සද්‌ධිං එතස්‌ස කස්‌සකස්‌ස කසනට්‌ඨානං ගතා’’ති? ‘‘ආම, මහාරාජා’’ති. ‘‘කිං වො තත්‌ථ දිට්‌ඨ’’න්‌ති? ‘‘සහස්‌සත්‌ථවිකා, මහාරාජා’’ති. ‘‘දිස්‌වා කිං අවොචුත්‌ථා’’ති? ‘‘ඉදං නාම, මහාරාජා’’ති. ‘‘භන්‌තෙ, සචායං පුරිසො තුම්‌හාදිසං අපදිසං නාකරිස්‌ස, න ජීවිතං අලභිස්‌ස, තුම්‌හෙහි පන කථිතකථං කථෙත්‌වා තෙන ජීවිතං ලද්‌ධ’’න්‌ති. තං සුත්‌වා සත්‌ථා ‘‘ආම, මහාරාජ, අහම්‌පි එත්‌තකමෙව වත්‌වා ගතො, පණ්‌ඩිතෙන නාම යං කම්‌මං කත්‌වා පච්‌ඡානුතප්‌පං හොති, තං න කත්‌තබ්‌බ’’න්‌ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Kassako taṃ kathaṃ sutvā ‘‘mama velāya vā avelāya vā vicaraṇaṭṭhānametaṃ, āsīviso kirettha atthī’’ti cintetvā satthari ettakaṃ vatvā pakkante ‘‘māressāmi na’’nti patodalaṭṭhiṃ ādāya gato sahassabhaṇḍikaṃ disvā ‘‘imaṃ sandhāya satthārā kathitaṃ bhavissatī’’ti taṃ ādāya nivatto, abyattatāya ekamante ṭhapetvā paṃsunā paṭicchādetvā puna kasituṃ ārabhi. Manussā ca vibhātāya rattiyā gehe corehi katakammaṃ disvā padānupadaṃ gacchantā taṃ khettaṃ gantvā tattha corehi bhaṇḍassa bhājitaṭṭhānaṃ disvā kassakassa padavalañjaṃ addasaṃsu. Te tassa padānusārena gantvā thavikāya ṭhapitaṭṭhānaṃ disvā paṃsuṃ viyūhitvā thavikaṃ ādāya ‘‘tvaṃ gehaṃ vilumpitvā khettaṃ kasamāno viya vicarasī’’ti tajjetvā pothetvā netvā rañño dassayiṃsu. Rājā taṃ pavattiṃ sutvā tassa vadhaṃ āṇāpesi. Rājapurisā taṃ pacchābāhaṃ bandhitvā kasāhi tāḷentā āghātanaṃ nayiṃsu. So kasāhi tāḷiyamāno aññaṃ kiñci avatvā ‘‘passānanda, āsīvisoti, passāmi bhagavā ghoraviso’’ti vadanto gacchati. Atha naṃ rājapurisā ‘‘tvaṃ satthu ceva ānandattherassa ca kathaṃ kathesi, kiṃ nāmeta’’nti pucchitvā – ‘‘rājānaṃ daṭṭhuṃ labhamāno kathessāmī’’ti vutte rañño santikaṃ netvā rañño taṃ pavattiṃ kathayiṃsu. Atha naṃ rājā ‘‘kasmā evaṃ kathesī’’ti pucchi. So ‘‘nāhaṃ, deva, coro’’ti vatvā kasanatthāya nikkhantakālato paṭṭhāya sabbaṃ taṃ pavattiṃ rañño ācikkhi. Rājā tassa kathaṃ sutvā ‘‘ayaṃ bhaṇe loke aggapuggalaṃ satthāraṃ sakkhiṃ apadisati, na yuttaṃ etassa dosaṃ āropetuṃ, ahamettha kattabbaṃ jānissāmī’’ti taṃ ādāya sāyanhasamaye satthu santikaṃ gantvā satthāraṃ pucchi – ‘‘bhagavā kacci tumhe ānandattherena saddhiṃ etassa kassakassa kasanaṭṭhānaṃ gatā’’ti? ‘‘Āma, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ vo tattha diṭṭha’’nti? ‘‘Sahassatthavikā, mahārājā’’ti. ‘‘Disvā kiṃ avocutthā’’ti? ‘‘Idaṃ nāma, mahārājā’’ti. ‘‘Bhante, sacāyaṃ puriso tumhādisaṃ apadisaṃ nākarissa, na jīvitaṃ alabhissa, tumhehi pana kathitakathaṃ kathetvā tena jīvitaṃ laddha’’nti. Taṃ sutvā satthā ‘‘āma, mahārāja, ahampi ettakameva vatvā gato, paṇḍitena nāma yaṃ kammaṃ katvā pacchānutappaṃ hoti, taṃ na kattabba’’nti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    67.

    67.

    ‘‘න තං කම්‌මං කතං සාධු, යං කත්‌වා අනුතප්‌පති;

    ‘‘Na taṃ kammaṃ kataṃ sādhu, yaṃ katvā anutappati;

    යස්‌ස අස්‌සුමුඛො රොදං, විපාකං පටිසෙවතී’’ති.

    Yassa assumukho rodaṃ, vipākaṃ paṭisevatī’’ti.

    තත්‌ථ න තං කම්‌මන්‌ති යං නිරයාදීසු නිබ්‌බත්‌තනසමත්‌ථං දුක්‌ඛුද්‍රයං කම්‌මං කත්‌වා අනුස්‌සරන්‌තො අනුස්‌සරිතානුස්‌සරිතක්‌ඛණෙ අනුතප්‌පති අනුසොචති, තං කතං න සාධු න සුන්‌දරං නිරත්‌ථකං. යස්‌ස අස්‌සුමුඛොති යස්‌ස අස්‌සූහි තින්‌තමුඛො රොදන්‌තො විපාකං අනුභොතීති.

    Tattha na taṃ kammanti yaṃ nirayādīsu nibbattanasamatthaṃ dukkhudrayaṃ kammaṃ katvā anussaranto anussaritānussaritakkhaṇe anutappati anusocati, taṃ kataṃ na sādhu na sundaraṃ niratthakaṃ. Yassa assumukhoti yassa assūhi tintamukho rodanto vipākaṃ anubhotīti.

    දෙසනාවසානෙ කස්‌සකො උපාසකො සොතාපත්‌තිඵලං පත්‌තො, සම්‌පත්‌තභික්‌ඛූපි සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne kassako upāsako sotāpattiphalaṃ patto, sampattabhikkhūpi sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    කස්‌සකවත්‌ථු අට්‌ඨමං.

    Kassakavatthu aṭṭhamaṃ.

    9. සුමනමාලාකාරවත්‌ථු

    9. Sumanamālākāravatthu

    තඤ්‌ච කම්‌මං කතං සාධූති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා වෙළුවනෙ විහරන්‌තො සුමනං නාම මාලාකාරං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Tañca kammaṃ kataṃ sādhūti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto sumanaṃ nāma mālākāraṃ ārabbha kathesi.

    සො කිර දෙවසිකං බිම්‌බිසාරරාජානං පාතොව අට්‌ඨහි සුමනපුප්‌ඵනාළීහි උපට්‌ඨහන්‌තො අට්‌ඨ කහාපණෙ ලභති. අථෙකදිවසං තස්‌මිං පුප්‌ඵානි ගහෙත්‌වා නගරං පවිට්‌ඨමත්‌තෙ භගවා මහාභික්‌ඛුසඞ්‌ඝපරිවුතො ඡබ්‌බණ්‌ණරංසියො විස්‌සජ්‌ජෙත්‌වා මහතා බුද්‌ධානුභාවෙන මහතියා බුද්‌ධලීළාය නගරං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. භගවා හි එකදා ඡබ්‌බණ්‌ණරංසියො චීවරෙන පටිච්‌ඡාදෙත්‌වා අඤ්‌ඤතරො පිණ්‌ඩපාතිකො විය චරති තිංසයොජනමග්‌ගං අඞ්‌ගුලිමාලස්‌ස පච්‌චුග්‌ගමනං ගච්‌ඡන්‌තො විය, එකදා ඡබ්‌බණ්‌ණරංසියො විස්‌සජ්‌ජෙත්‌වා කපිලවත්‌ථුප්‌පවෙසනාදීසු විය. තස්‌මිම්‌පි දිවසෙ සරීරතො ඡබ්‌බණ්‌ණරංසියො විස්‌සජ්‌ජෙන්‌තො මහන්‌තෙන බුද්‌ධානුභාවෙන මහතියා බුද්‌ධලීළාය රාජගහං පාවිසි. මාලාකාරො භගවතො රතනග්‌ඝියසදිසං අත්‌තභාවං දිස්‌වා ද්‌වත්‌තිංසමහාපුරිසලක්‌ඛණඅසීතානුබ්‍යඤ්‌ජනසරීරසොභග්‌ගං ඔලොකෙත්‌වා පසන්‌නචිත්‌තො ‘‘කිං නු ඛො සත්‌ථු අධිකාරං කරොමී’’ති චින්‌තෙත්‌වා අඤ්‌ඤං අපස්‌සන්‌තො ‘‘ඉමෙහි පුප්‌ඵෙහි භගවන්‌තං පූජෙස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙත්‌වා පුන චින්‌තෙසි – ‘‘ඉමානි රඤ්‌ඤො නිබද්‌ධං උපට්‌ඨානපුප්‌ඵානි, රාජා ඉමානි අලභන්‌තො මං බන්‌ධාපෙය්‍ය වා ඝාතාපෙය්‍ය වා රට්‌ඨතො වා පබ්‌බාජෙය්‍ය, කිං නු ඛො කරොමී’’ති? අථස්‌ස එතදහොසි ‘‘රාජා මං ඝාතෙතු වා බන්‌ධාපෙතු වා රට්‌ඨතො පබ්‌බාජෙතු වා, සො හි මය්‌හං දදමානොපි ඉමස්‌මිං අත්‌තභාවෙ ජීවිතමත්‌තං ධනං දදෙය්‍ය, සත්‌ථුපූජා පන මෙ අනෙකාසු කප්‌පකොටීසු අලං හිතාය චෙව සුඛාය චා’’ති අත්‌තනො ජීවිතං තථාගතස්‌ස පරිච්‌චජි.

    So kira devasikaṃ bimbisārarājānaṃ pātova aṭṭhahi sumanapupphanāḷīhi upaṭṭhahanto aṭṭha kahāpaṇe labhati. Athekadivasaṃ tasmiṃ pupphāni gahetvā nagaraṃ paviṭṭhamatte bhagavā mahābhikkhusaṅghaparivuto chabbaṇṇaraṃsiyo vissajjetvā mahatā buddhānubhāvena mahatiyā buddhalīḷāya nagaraṃ piṇḍāya pāvisi. Bhagavā hi ekadā chabbaṇṇaraṃsiyo cīvarena paṭicchādetvā aññataro piṇḍapātiko viya carati tiṃsayojanamaggaṃ aṅgulimālassa paccuggamanaṃ gacchanto viya, ekadā chabbaṇṇaraṃsiyo vissajjetvā kapilavatthuppavesanādīsu viya. Tasmimpi divase sarīrato chabbaṇṇaraṃsiyo vissajjento mahantena buddhānubhāvena mahatiyā buddhalīḷāya rājagahaṃ pāvisi. Mālākāro bhagavato ratanagghiyasadisaṃ attabhāvaṃ disvā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasītānubyañjanasarīrasobhaggaṃ oloketvā pasannacitto ‘‘kiṃ nu kho satthu adhikāraṃ karomī’’ti cintetvā aññaṃ apassanto ‘‘imehi pupphehi bhagavantaṃ pūjessāmī’’ti cintetvā puna cintesi – ‘‘imāni rañño nibaddhaṃ upaṭṭhānapupphāni, rājā imāni alabhanto maṃ bandhāpeyya vā ghātāpeyya vā raṭṭhato vā pabbājeyya, kiṃ nu kho karomī’’ti? Athassa etadahosi ‘‘rājā maṃ ghātetu vā bandhāpetu vā raṭṭhato pabbājetu vā, so hi mayhaṃ dadamānopi imasmiṃ attabhāve jīvitamattaṃ dhanaṃ dadeyya, satthupūjā pana me anekāsu kappakoṭīsu alaṃ hitāya ceva sukhāya cā’’ti attano jīvitaṃ tathāgatassa pariccaji.

    සො ‘‘යාව මෙ පසන්‌නං චිත්‌තං න පතිකුටති, තං තාවදෙව පූජං කරිස්‌සාමී’’ති හට්‌ඨතුට්‌ඨො උදග්‌ගුදග්‌ගො සත්‌ථාරං පූජෙසි. කථං? පඨමං තාව ද්‌වෙව පුප්‌ඵමුට්‌ඨියො තථාගතස්‌ස උපරි ඛිපි, තා උපරිමත්‌ථකෙ විතානං හුත්‌වා අට්‌ඨංසු. අපරා ද්‌වෙ මුට්‌ඨියො ඛිපි, තා දක්‌ඛිණහත්‌ථපස්‌සෙන මාලාපටච්‌ඡන්‌නෙන ඔතරිත්‌වා අට්‌ඨංසු. අපරා ද්‌වෙ මුට්‌ඨියො ඛිපි, තා පිට්‌ඨිපස්‌සෙන ඔතරිත්‌වා තථෙව අට්‌ඨංසු. අපරා ද්‌වෙ මුට්‌ඨියො ඛිපි, තා වාමහත්‌ථපස්‌සෙන ඔතරිත්‌වා තථෙව අට්‌ඨංසු. එවං අට්‌ඨ නාළියො අට්‌ඨ මුට්‌ඨියො හුත්‌වා චතූසු ඨානෙසු තථාගතං පරික්‌ඛිපිංසු. පුරතො ගමනද්‌වාරමත්‌තමෙව අහොසි. පුප්‌ඵානං වණ්‌ටානි අන්‌තො අහෙසුං, පත්‌තානි බහිමුඛානි. භගවා රජතපත්‌තපරික්‌ඛිත්‌තො විය හුත්‌වා පායාසි. පුප්‌ඵානි අචිත්‌තකානිපි සචිත්‌තකං නිස්‌සාය සචිත්‌තකානි විය අභිජ්‌ජිත්‌වා අපතිත්‌වා සත්‌ථාරා සද්‌ධිංයෙව ගච්‌ඡන්‌ති, ඨිතඨිතට්‌ඨානෙ තිට්‌ඨන්‌ති. සත්‌ථු සරීරතො සතසහස්‌සවිජ්‌ජුලතා විය රංසියො නික්‌ඛමිංසු. පුරතො ච පච්‌ඡතො ච දක්‌ඛිණතො ච වාමතො ච සීසමත්‌ථකතො ච නිරන්‌තරං නික්‌ඛන්‌තරංසීසු එකාපි සම්‌මුඛසම්‌මුඛට්‌ඨානෙනෙව අපලායිත්‌වා සබ්‌බාපි සත්‌ථාරං තික්‌ඛත්‌තුං පදක්‌ඛිණං කත්‌වා තරුණතාලක්‌ඛන්‌ධප්‌පමාණා හුත්‌වා පුරතො එව ධාවන්‌ති. සකලනගරං සඞ්‌ඛුභි. අන්‌තොනගරෙ නව කොටියො, බහිනගරෙ නව කොටියොති අට්‌ඨාරසසු කොටීසු එකොපි පුරිසො වා ඉත්‌ථී වා භික්‌ඛං ගහෙත්‌වා අනික්‌ඛන්‌තො නාම නත්‌ථි. මහාජනො සීහනාදං නදන්‌තො චෙලුක්‌ඛෙපසහස්‌සානි කරොන්‌තො සත්‌ථු පුරතොව ගච්‌ඡති. සත්‌ථාපි මාලාකාරස්‌ස ගුණං පාකටං කාතුං තිගාවුතප්‌පමාණෙ නගරෙ භෙරිචරණමග්‌ගෙනෙව අචරි. මාලාකාරස්‌ස සකලසරීරං පඤ්‌චවණ්‌ණාය පීතියා පරිපූරි.

    So ‘‘yāva me pasannaṃ cittaṃ na patikuṭati, taṃ tāvadeva pūjaṃ karissāmī’’ti haṭṭhatuṭṭho udaggudaggo satthāraṃ pūjesi. Kathaṃ? Paṭhamaṃ tāva dveva pupphamuṭṭhiyo tathāgatassa upari khipi, tā uparimatthake vitānaṃ hutvā aṭṭhaṃsu. Aparā dve muṭṭhiyo khipi, tā dakkhiṇahatthapassena mālāpaṭacchannena otaritvā aṭṭhaṃsu. Aparā dve muṭṭhiyo khipi, tā piṭṭhipassena otaritvā tatheva aṭṭhaṃsu. Aparā dve muṭṭhiyo khipi, tā vāmahatthapassena otaritvā tatheva aṭṭhaṃsu. Evaṃ aṭṭha nāḷiyo aṭṭha muṭṭhiyo hutvā catūsu ṭhānesu tathāgataṃ parikkhipiṃsu. Purato gamanadvāramattameva ahosi. Pupphānaṃ vaṇṭāni anto ahesuṃ, pattāni bahimukhāni. Bhagavā rajatapattaparikkhitto viya hutvā pāyāsi. Pupphāni acittakānipi sacittakaṃ nissāya sacittakāni viya abhijjitvā apatitvā satthārā saddhiṃyeva gacchanti, ṭhitaṭhitaṭṭhāne tiṭṭhanti. Satthu sarīrato satasahassavijjulatā viya raṃsiyo nikkhamiṃsu. Purato ca pacchato ca dakkhiṇato ca vāmato ca sīsamatthakato ca nirantaraṃ nikkhantaraṃsīsu ekāpi sammukhasammukhaṭṭhāneneva apalāyitvā sabbāpi satthāraṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā taruṇatālakkhandhappamāṇā hutvā purato eva dhāvanti. Sakalanagaraṃ saṅkhubhi. Antonagare nava koṭiyo, bahinagare nava koṭiyoti aṭṭhārasasu koṭīsu ekopi puriso vā itthī vā bhikkhaṃ gahetvā anikkhanto nāma natthi. Mahājano sīhanādaṃ nadanto celukkhepasahassāni karonto satthu puratova gacchati. Satthāpi mālākārassa guṇaṃ pākaṭaṃ kātuṃ tigāvutappamāṇe nagare bhericaraṇamaggeneva acari. Mālākārassa sakalasarīraṃ pañcavaṇṇāya pītiyā paripūri.

    සො ථොකඤ්‌ඤෙව තථාගතෙන සද්‌ධිං චරිත්‌වා මනොසිලාරසෙ නිමුග්‌ගො විය බුද්‌ධරස්‌මීනං අන්‌තො පවිට්‌ඨො සත්‌ථාරං ථොමෙත්‌වා වන්‌දිත්‌වා තුච්‌ඡපච්‌ඡිමෙව ගහෙත්‌වා ගෙහං අගමාසි. අථ නං භරියා පුච්‌ඡි ‘‘කහං පුප්‌ඵානී’’ති? ‘‘සත්‌ථා මෙ පූජිතො’’ති. ‘‘රඤ්‌ඤො දානි කිං කරිස්‌සසී’’ති? ‘‘රාජා මං ඝාතෙතු වා රට්‌ඨතො වා නීහරතු, අහං ජීවිතං පරිච්‌චජිත්‌වා සත්‌ථාරං පූජෙසිං, සබ්‌බපුප්‌ඵානි අට්‌ඨ මුට්‌ඨියොව අහෙසුං, එවරූපා නාම පූජා ජාතා. මහාජනො උක්‌කුට්‌ඨිසහස්‌සානි කරොන්‌තො සත්‌ථාරා සද්‌ධිං චරති, යො එස මහාජනස්‌ස උක්‌කුට්‌ඨිසද්‌දො, තස්‌මිං ඨානෙ එසො’’ති. අථස්‌ස භරියා අන්‌ධබාලතාය එවරූපෙ පාටිහාරියෙ පසාදං නාම අජනෙත්‌වා තං අක්‌කොසිත්‌වා පරිභාසිත්‌වා ‘‘රාජානො නාම චණ්‌ඩා, සකිං කුද්‌ධා හත්‌ථපාදාදිච්‌ඡෙදනෙන බහුම්‌පි අනත්‌ථං කරොන්‌ති, තයා කතකම්‌මෙන මය්‌හම්‌පි අනත්‌ථො සියා’’ති පුත්‌තෙ ආදාය රාජකුලං ගන්‌ත්‌වා රඤ්‌ඤා පක්‌කොසිත්‌වා ‘‘කිං එත’’න්‌ති පුච්‌ඡිතා ආහ – ‘‘මම සාමිකො තුම්‌හාකං උපට්‌ඨානපුප්‌ඵෙහි සත්‌ථාරං පූජෙත්‌වා තුච්‌ඡහත්‌ථො ඝරං ආගන්‌ත්‌වා ‘කහං පුප්‌ඵානී’ති මයා පුට්‌ඨො ඉදං නාම වදෙසි, අහං තං පරිභාසිත්‌වා ‘රාජානො නාම චණ්‌ඩා, සකිං කුද්‌ධා හත්‌ථපාදාදිච්‌ඡෙදනෙන බහුම්‌පි අනත්‌ථං කරොන්‌ති, තයා කතකම්‌මෙන මය්‌හම්‌පි අනත්‌ථො සියා’ති තං ඡඩ්‌ඩෙත්‌වා ඉධාගතා, තෙන කතං කම්‌මං සුකතං වා හොතු, දුක්‌කටං වා, තස්‌සෙවෙතං, මයා තස්‌ස ඡඩ්‌ඩිතභාවං ජානාහි, දෙවා’’ති. රාජා පඨමදස්‌සනෙනෙව සොතාපත්‌තිඵලං පත්‌තො සද්‌ධො පසන්‌නො අරියසාවකො චින්‌තෙසි – ‘‘අහො අයං ඉත්‌ථී අන්‌ධබාලා, එවරූපෙ ගුණෙ පසාදං න උප්‌පාදෙසී’’ති. සො කුද්‌ධො විය හුත්‌වා, ‘‘අම්‌ම, කිං වදෙසි, මය්‌හං උපට්‌ඨානපුප්‌ඵෙහි තෙන පූජා කතා’’ති? ‘‘ආම, දෙවා’’ති. ‘‘භද්‌දකං තෙ කතං තං ඡඩ්‌ඩෙන්‌තියා, මම පුප්‌ඵෙහි පූජාකාරස්‌ස අහං කත්‌තබ්‌බයුත්‌තකං ජානිස්‌සාමී’’ති තං උය්‍යොජෙත්‌වා වෙගෙන සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා වන්‌දිත්‌වා සත්‌ථාරා සද්‌ධිංයෙව විචරි.

    So thokaññeva tathāgatena saddhiṃ caritvā manosilārase nimuggo viya buddharasmīnaṃ anto paviṭṭho satthāraṃ thometvā vanditvā tucchapacchimeva gahetvā gehaṃ agamāsi. Atha naṃ bhariyā pucchi ‘‘kahaṃ pupphānī’’ti? ‘‘Satthā me pūjito’’ti. ‘‘Rañño dāni kiṃ karissasī’’ti? ‘‘Rājā maṃ ghātetu vā raṭṭhato vā nīharatu, ahaṃ jīvitaṃ pariccajitvā satthāraṃ pūjesiṃ, sabbapupphāni aṭṭha muṭṭhiyova ahesuṃ, evarūpā nāma pūjā jātā. Mahājano ukkuṭṭhisahassāni karonto satthārā saddhiṃ carati, yo esa mahājanassa ukkuṭṭhisaddo, tasmiṃ ṭhāne eso’’ti. Athassa bhariyā andhabālatāya evarūpe pāṭihāriye pasādaṃ nāma ajanetvā taṃ akkositvā paribhāsitvā ‘‘rājāno nāma caṇḍā, sakiṃ kuddhā hatthapādādicchedanena bahumpi anatthaṃ karonti, tayā katakammena mayhampi anattho siyā’’ti putte ādāya rājakulaṃ gantvā raññā pakkositvā ‘‘kiṃ eta’’nti pucchitā āha – ‘‘mama sāmiko tumhākaṃ upaṭṭhānapupphehi satthāraṃ pūjetvā tucchahattho gharaṃ āgantvā ‘kahaṃ pupphānī’ti mayā puṭṭho idaṃ nāma vadesi, ahaṃ taṃ paribhāsitvā ‘rājāno nāma caṇḍā, sakiṃ kuddhā hatthapādādicchedanena bahumpi anatthaṃ karonti, tayā katakammena mayhampi anattho siyā’ti taṃ chaḍḍetvā idhāgatā, tena kataṃ kammaṃ sukataṃ vā hotu, dukkaṭaṃ vā, tassevetaṃ, mayā tassa chaḍḍitabhāvaṃ jānāhi, devā’’ti. Rājā paṭhamadassaneneva sotāpattiphalaṃ patto saddho pasanno ariyasāvako cintesi – ‘‘aho ayaṃ itthī andhabālā, evarūpe guṇe pasādaṃ na uppādesī’’ti. So kuddho viya hutvā, ‘‘amma, kiṃ vadesi, mayhaṃ upaṭṭhānapupphehi tena pūjā katā’’ti? ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Bhaddakaṃ te kataṃ taṃ chaḍḍentiyā, mama pupphehi pūjākārassa ahaṃ kattabbayuttakaṃ jānissāmī’’ti taṃ uyyojetvā vegena satthu santikaṃ gantvā vanditvā satthārā saddhiṃyeva vicari.

    සත්‌ථා රඤ්‌ඤො චිත්‌තප්‌පසාදං ඤත්‌වා භෙරිචරණවීථියා නගරං චරිත්‌වා රඤ්‌ඤො ඝරද්‌වාරං අගමාසි. රාජා පත්‌තං ගහෙත්‌වා සත්‌ථාරං ගෙහං පවෙසෙතුකාමො අහොසි. සත්‌ථා පන රාජඞ්‌ගණෙයෙව නිසීදනාකාරං දස්‌සෙසි . රාජා තං ඤත්‌වා ‘‘සීඝං මණ්‌ඩපං කරොථා’’ති තඞ්‌ඛණඤ්‌ඤෙව මණ්‌ඩපං කාරාපෙසි. නිසීදි සත්‌ථා සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන. කස්‌මා පන සත්‌ථා රාජගෙහං න පාවිසි?

    Satthā rañño cittappasādaṃ ñatvā bhericaraṇavīthiyā nagaraṃ caritvā rañño gharadvāraṃ agamāsi. Rājā pattaṃ gahetvā satthāraṃ gehaṃ pavesetukāmo ahosi. Satthā pana rājaṅgaṇeyeva nisīdanākāraṃ dassesi . Rājā taṃ ñatvā ‘‘sīghaṃ maṇḍapaṃ karothā’’ti taṅkhaṇaññeva maṇḍapaṃ kārāpesi. Nisīdi satthā saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Kasmā pana satthā rājagehaṃ na pāvisi?

    එවං කිරස්‌ස අහොසි – ‘‘සචාහං අන්‌තො පවිසිත්‌වා නිසීදෙය්‍යං, මහාජනො මං දට්‌ඨුං න ලභෙය්‍ය, මාලාකාරස්‌ස ගුණො පාකටො න භවෙය්‍ය, රාජඞ්‌ගණෙ පන මං නිසින්‌නං මහාජනො දට්‌ඨුං ලභිස්‌සති, මාලාකාරස්‌ස ගුණො පාකටො භවිස්‌සතී’’ති. ගුණවන්‌තානඤ්‌හි ගුණං බුද්‌ධා එව පාකටං කාතුං සක්‌කොන්‌ති, අවසෙසජනො ගුණවන්‌තානං ගුණං කථෙන්‌තො මච්‌ඡරායති. චත්‌තාරො පුප්‌ඵපටා චතුද්‌දිසං අට්‌ඨංසු. මහාජනො සත්‌ථාරං පරිවාරෙසි. රාජා බුද්‌ධප්‌පමුඛං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං පණීතෙනාහාරෙන පරිවිසි. සත්‌ථා භත්‌තකිච්‌චාවසානෙ අනුමොදනං කත්‌වා පුරිමනයෙනෙව චතූහි පුප්‌ඵපටෙහි පරික්‌ඛිත්‌තො සීහනාදං නදන්‌තො මහාජනෙන පරිවුතො විහාරං අගමාසි. රාජා සත්‌ථාරං අනුගන්‌ත්‌වා නිවත්‌තො මාලාකාරං පක්‌කොසාපෙත්‌වා ‘‘මම ආහරිතපුප්‌ඵෙහි කින්‌ති කත්‌වා සත්‌ථාරං පූජෙසී’’ති පුච්‌ඡි. මාලාකාරො ‘‘රාජා මං ඝාතෙතු වා රට්‌ඨතො වා පබ්‌බාජෙතූති ජීවිතං පරිච්‌චජිත්‌වා පූජෙසිං දෙවා’’ති ආහ. රාජා ‘‘ත්‌වං මහාපුරිසො නාමා’’ති වත්‌වා අට්‌ඨ හත්‌ථී ච අස්‌සෙ ච දාසෙ ච දාසියො ච මහාපසාධනානි ච අට්‌ඨ කහාපණසහස්‌සානි ච රාජකුලතො නීහරිත්‌වා සබ්‌බාලඞ්‌කාරප්‌පටිමණ්‌ඩිතා අට්‌ඨ නාරියො ච අට්‌ඨ ගාමවරෙ චාති ඉදං සබ්‌බට්‌ඨකං නාම දානං අදාසි.

    Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘sacāhaṃ anto pavisitvā nisīdeyyaṃ, mahājano maṃ daṭṭhuṃ na labheyya, mālākārassa guṇo pākaṭo na bhaveyya, rājaṅgaṇe pana maṃ nisinnaṃ mahājano daṭṭhuṃ labhissati, mālākārassa guṇo pākaṭo bhavissatī’’ti. Guṇavantānañhi guṇaṃ buddhā eva pākaṭaṃ kātuṃ sakkonti, avasesajano guṇavantānaṃ guṇaṃ kathento maccharāyati. Cattāro pupphapaṭā catuddisaṃ aṭṭhaṃsu. Mahājano satthāraṃ parivāresi. Rājā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītenāhārena parivisi. Satthā bhattakiccāvasāne anumodanaṃ katvā purimanayeneva catūhi pupphapaṭehi parikkhitto sīhanādaṃ nadanto mahājanena parivuto vihāraṃ agamāsi. Rājā satthāraṃ anugantvā nivatto mālākāraṃ pakkosāpetvā ‘‘mama āharitapupphehi kinti katvā satthāraṃ pūjesī’’ti pucchi. Mālākāro ‘‘rājā maṃ ghātetu vā raṭṭhato vā pabbājetūti jīvitaṃ pariccajitvā pūjesiṃ devā’’ti āha. Rājā ‘‘tvaṃ mahāpuriso nāmā’’ti vatvā aṭṭha hatthī ca asse ca dāse ca dāsiyo ca mahāpasādhanāni ca aṭṭha kahāpaṇasahassāni ca rājakulato nīharitvā sabbālaṅkārappaṭimaṇḍitā aṭṭha nāriyo ca aṭṭha gāmavare cāti idaṃ sabbaṭṭhakaṃ nāma dānaṃ adāsi.

    ආනන්‌දත්‌ථෙරො චින්‌තෙසි – ‘‘අජ්‌ජ පාතොව පට්‌ඨාය සීහනාදසහස්‌සානි චෙව චෙලුක්‌ඛෙපසහස්‌සානි ච පවත්‌තන්‌ති, කො නු ඛො මාලාකාරස්‌ස විපාකො’’ති? සො සත්‌ථාරං පුච්‌ඡි. අථ නං සත්‌ථා ආහ – ‘‘ආනන්‌ද, ඉමිනා මාලාකාරෙන අප්‌පමත්‌තකං කම්‌මං කත’’න්‌ති මා සල්‌ලක්‌ඛෙසි, අයඤ්‌හි මය්‌හං ජීවිතං පරිච්‌චජිත්‌වා පූජං අකාසි. සො එවං මයි චිත්‌තං පසාදෙත්‌වා –

    Ānandatthero cintesi – ‘‘ajja pātova paṭṭhāya sīhanādasahassāni ceva celukkhepasahassāni ca pavattanti, ko nu kho mālākārassa vipāko’’ti? So satthāraṃ pucchi. Atha naṃ satthā āha – ‘‘ānanda, iminā mālākārena appamattakaṃ kammaṃ kata’’nti mā sallakkhesi, ayañhi mayhaṃ jīvitaṃ pariccajitvā pūjaṃ akāsi. So evaṃ mayi cittaṃ pasādetvā –

    ‘‘කප්‌පානං සතසහස්‌සං, දුග්‌ගතිං න ගමිස්‌සති;

    ‘‘Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ na gamissati;

    ඨත්‌වා දෙවමනුස්‌සෙසු, ඵලං එතස්‌ස කම්‌මුනො;

    Ṭhatvā devamanussesu, phalaṃ etassa kammuno;

    පච්‌ඡා පච්‌චෙකසම්‌බුද්‌ධො, සුමනො නාම භවිස්‌සතී’’ති. –

    Pacchā paccekasambuddho, sumano nāma bhavissatī’’ti. –

    ආහ. සත්‌ථු පන විහාරං ගන්‌ත්‌වා ගන්‌ධකුටිපවිසනකාලෙ තානි පුප්‌ඵානි ද්‌වාරකොට්‌ඨකෙ පතිංසු. සායන්‌හසමයෙ භික්‌ඛූ ධම්‌මසභායං කථං සමුට්‌ඨාපෙසුං – ‘‘අහො අච්‌ඡරියං මාලාකාරස්‌ස කම්‌මං, ධරමානකබුද්‌ධස්‌ස ජීවිතං පරිච්‌චජිත්‌වා පුප්‌ඵපූජං කත්‌වා තඞ්‌ඛණඤ්‌ඤෙව සබ්‌බට්‌ඨකං නාම ලභතී’’ති. සත්‌ථා ගන්‌ධකුටිතො නික්‌ඛමිත්‌වා තිණ්‌ණං ගමනානං අඤ්‌ඤතරෙන ගමනෙන ධම්‌මසභං ගන්‌ත්‌වා බුද්‌ධාසනෙ නිසීදිත්‌වා ‘‘කාය නුත්‌ථ, භික්‌ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්‌නිසින්‌නා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘ඉමාය නාමා’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘ආම, භික්‌ඛවෙ, යස්‌ස කම්‌මස්‌ස කතත්‌තා පච්‌ඡානුතප්‌පං න හොති, අනුස්‌සරිතානුස්‌සරිතක්‌ඛණෙ සොමනස්‌සමෙව උප්‌පජ්‌ජති, එවරූපං කම්‌මං කත්‌තබ්‌බමෙවා’’ති අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Āha. Satthu pana vihāraṃ gantvā gandhakuṭipavisanakāle tāni pupphāni dvārakoṭṭhake patiṃsu. Sāyanhasamaye bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘aho acchariyaṃ mālākārassa kammaṃ, dharamānakabuddhassa jīvitaṃ pariccajitvā pupphapūjaṃ katvā taṅkhaṇaññeva sabbaṭṭhakaṃ nāma labhatī’’ti. Satthā gandhakuṭito nikkhamitvā tiṇṇaṃ gamanānaṃ aññatarena gamanena dhammasabhaṃ gantvā buddhāsane nisīditvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, ‘‘āma, bhikkhave, yassa kammassa katattā pacchānutappaṃ na hoti, anussaritānussaritakkhaṇe somanassameva uppajjati, evarūpaṃ kammaṃ kattabbamevā’’ti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    68.

    68.

    ‘‘තඤ්‌ච කම්‌මං කතං සාධු, යං කත්‌වා නානුතප්‌පති;

    ‘‘Tañca kammaṃ kataṃ sādhu, yaṃ katvā nānutappati;

    යස්‌ස පතීතො සුමනො, විපාකං පටිසෙවතී’’ති.

    Yassa patīto sumano, vipākaṃ paṭisevatī’’ti.

    තත්‌ථ යං කත්‌වාති යං දෙවමනුස්‌සසම්‌පත්‌තීනඤ්‌චෙව නිබ්‌බානසම්‌පත්‌තියා ච නිබ්‌බත්‌තනසමත්‌ථං සුඛුද්‍රයං කම්‌මං කත්‌වා නානුතප්‌පති, අථ ඛො දිට්‌ඨධම්‌මෙයෙව අනුස්‌සරිතානුස්‌සරිතක්‌ඛණෙයෙව පීතිවෙගෙන පතීතො සොමනස්‌සවෙගෙන ච සුමනො හුත්‌වා ආයතිං පීතිසොමනස්‌සජාතො හුත්‌වා විපාකං පටිසෙවති, තං කම්‌මං කතං සාධු භද්‌දකන්‌ති.

    Tattha yaṃ katvāti yaṃ devamanussasampattīnañceva nibbānasampattiyā ca nibbattanasamatthaṃ sukhudrayaṃ kammaṃ katvā nānutappati, atha kho diṭṭhadhammeyeva anussaritānussaritakkhaṇeyeva pītivegena patīto somanassavegena ca sumano hutvā āyatiṃ pītisomanassajāto hutvā vipākaṃ paṭisevati, taṃ kammaṃ kataṃ sādhu bhaddakanti.

    දෙසනාවසානෙ චතුරාසීතියා පාණසහස්‌සානං ධම්‌මාභිසමයො අහොසීති.

    Desanāvasāne caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosīti.

    සුමනමාලාකාරවත්‌ථු නවමං.

    Sumanamālākāravatthu navamaṃ.

    10. උප්‌පලවණ්‌ණත්‌ථෙරීවත්‌ථු

    10. Uppalavaṇṇattherīvatthu

    මධුවා මඤ්‌ඤතීති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො උප්‌පලවණ්‌ණත්‌ථෙරිං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Madhuvāmaññatīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto uppalavaṇṇattheriṃ ārabbha kathesi.

    සා කිර පදුමුත්‌තරබුද්‌ධස්‌ස පාදමූලෙ පත්‌ථනං පට්‌ඨපෙත්‌වා කප්‌පසතසහස්‌සං පුඤ්‌ඤානි කුරුමානා දෙවෙසු ච මනුස්‌සෙසු ච සංසරන්‌තී ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ දෙවලොකතො චවිත්‌වා සාවත්‌ථියං සෙට්‌ඨිකුලෙ පටිසන්‌ධිං ගණ්‌හි. නීලුප්‌පලගබ්‌භසමානවණ්‌ණතාය චස්‌සා උප්‌පලවණ්‌ණාත්‌වෙව නාමං අකංසු. අථස්‌සා වයප්‌පත්‌තකාලෙ සකලජම්‌බුදීපෙ රාජානො ච සෙට්‌ඨිනො ච සෙට්‌ඨිස්‌ස සන්‌තිකං සාසනං පහිණිංසු – ‘‘ධීතරං අම්‌හාකං දෙතූ’’ති . අපහිණන්‌තො නාම නාහොසි. තතො සෙට්‌ඨි චින්‌තෙසි – ‘‘අහං සබ්‌බෙසං මනං ගහෙතුං න සක්‌ඛිස්‌සාමි, උපායං පනෙකං කරිස්‌සාමී’’ති ධීතරං පක්‌කොසාපෙත්‌වා, ‘‘අම්‌ම, පබ්‌බජිතුං සක්‌ඛිස්‌සසී’’ති ආහ. තස්‌සා පච්‌ඡිමභවිකත්‌තා තං වචනං සීසෙ ආසිත්‌තං සතපාකතෙලං විය අහොසි. තස්‌මා පිතරං ‘‘පබ්‌බජිස්‌සාමි, තාතා’’ති ආහ. සො තස්‌සා මහන්‌තං සක්‌කාරං කත්‌වා භික්‌ඛුනීඋපස්‌සයං නෙත්‌වා පබ්‌බාජෙසි . තස්‌සා අචිරපබ්‌බජිතාය එව උපොසථාගාරෙ කාලවාරො පාපුණි. සා දීපං ජාලෙත්‌වා උපොසථාගාරං සම්‌මජ්‌ජිත්‌වා දීපසිඛාය නිමිත්‌තං ගණ්‌හිත්‌වා ඨිතාව පුනප්‌පුනං ඔලොකයමානා තෙජොකසිණාරම්‌මණං ඣානං නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා තමෙව පාදකං කත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණි සද්‌ධිං පටිසම්‌භිදාහි චෙව අභිඤ්‌ඤාහි ච.

    Sā kira padumuttarabuddhassa pādamūle patthanaṃ paṭṭhapetvā kappasatasahassaṃ puññāni kurumānā devesu ca manussesu ca saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde devalokato cavitvā sāvatthiyaṃ seṭṭhikule paṭisandhiṃ gaṇhi. Nīluppalagabbhasamānavaṇṇatāya cassā uppalavaṇṇātveva nāmaṃ akaṃsu. Athassā vayappattakāle sakalajambudīpe rājāno ca seṭṭhino ca seṭṭhissa santikaṃ sāsanaṃ pahiṇiṃsu – ‘‘dhītaraṃ amhākaṃ detū’’ti . Apahiṇanto nāma nāhosi. Tato seṭṭhi cintesi – ‘‘ahaṃ sabbesaṃ manaṃ gahetuṃ na sakkhissāmi, upāyaṃ panekaṃ karissāmī’’ti dhītaraṃ pakkosāpetvā, ‘‘amma, pabbajituṃ sakkhissasī’’ti āha. Tassā pacchimabhavikattā taṃ vacanaṃ sīse āsittaṃ satapākatelaṃ viya ahosi. Tasmā pitaraṃ ‘‘pabbajissāmi, tātā’’ti āha. So tassā mahantaṃ sakkāraṃ katvā bhikkhunīupassayaṃ netvā pabbājesi . Tassā acirapabbajitāya eva uposathāgāre kālavāro pāpuṇi. Sā dīpaṃ jāletvā uposathāgāraṃ sammajjitvā dīpasikhāya nimittaṃ gaṇhitvā ṭhitāva punappunaṃ olokayamānā tejokasiṇārammaṇaṃ jhānaṃ nibbattetvā tameva pādakaṃ katvā arahattaṃ pāpuṇi saddhiṃ paṭisambhidāhi ceva abhiññāhi ca.

    සා අපරෙන සමයෙන ජනපදචාරිකං චරිත්‌වා පච්‌චාගන්‌ත්‌වා අන්‌ධවනං පාවිසි. තදා භික්‌ඛුනීනං අරඤ්‌ඤවාසො අප්‌පටික්‌ඛිත්‌තො හොති. අථස්‌සා තත්‌ථ කුටිකං කත්‌වා මඤ්‌චකං පඤ්‌ඤාපෙත්‌වා සාණියා පරික්‌ඛිපිංසු. සා සාවත්‌ථියං පිණ්‌ඩාය පවිසිත්‌වා නික්‌ඛමි. මාතුලපුත්‌තො පනස්‌සා නන්‌දමාණවො නාම ගිහිකාලතො පට්‌ඨාය පටිබද්‌ධචිත්‌තො. සො තස්‌සා ආගතභාවං සුත්‌වා ථෙරියා ආගමනතො පුරෙතරමෙව අන්‌ධවනං ගන්‌ත්‌වා තං කුටිකං පවිසිත්‌වා හෙට්‌ඨාමඤ්‌චකෙ නිලීනො ථෙරියා ආගන්‌ත්‌වා කුටිකං පවිසිත්‌වා ද්‌වාරං පිධාය මඤ්‌චකෙ නිසින්‌නමත්‌තාය බහි ආතපතො ආගතත්‌තා චක්‌ඛුපථෙ අන්‌ධකාරෙ අවිගතෙයෙව හෙට්‌ඨාමඤ්‌චකතො නික්‌ඛමිත්‌වා මඤ්‌චකං අභිරුය්‌හ ‘‘මා නස්‌සි බාල, මා නස්‌සි බාලා’’ති ථෙරියා වාරියමානොයෙව අභිභවිත්‌වා අත්‌තනා පත්‌ථිතකම්‌මං කත්‌වා පායාසි. අථස්‌ස අගුණං ධාරෙතුං අසක්‌කොන්‌තී විය මහාපථවී ද්‌වෙධා භිජ්‌ජි. සො පථවිං පවිට්‌ඨො ගන්‌ත්‌වා මහාඅවීචිම්‌හි එව නිබ්‌බත්‌ති. ථෙරීපි තමත්‌ථං භික්‌ඛුනීනං ආරොචෙසි. භික්‌ඛුනියො භික්‌ඛූනං එතමත්‌ථං ආරොචෙසුං. භික්‌ඛූ භගවතො ආරොචයිංසු. තං සුත්‌වා සත්‌ථා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙත්‌වා, ‘‘භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛුභික්‌ඛූනී උපාසකඋපාසිකාසු යො කොචි බාලො පාපකම්‌මං කරොන්‌තො මධුසක්‌ඛරාදීසු කිඤ්‌චි දෙව මධුරරසං ඛාදමානො පුරිසො විය තුට්‌ඨහට්‌ඨො උදග්‌ගුදග්‌ගො විය කරොතී’’ති අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Sā aparena samayena janapadacārikaṃ caritvā paccāgantvā andhavanaṃ pāvisi. Tadā bhikkhunīnaṃ araññavāso appaṭikkhitto hoti. Athassā tattha kuṭikaṃ katvā mañcakaṃ paññāpetvā sāṇiyā parikkhipiṃsu. Sā sāvatthiyaṃ piṇḍāya pavisitvā nikkhami. Mātulaputto panassā nandamāṇavo nāma gihikālato paṭṭhāya paṭibaddhacitto. So tassā āgatabhāvaṃ sutvā theriyā āgamanato puretarameva andhavanaṃ gantvā taṃ kuṭikaṃ pavisitvā heṭṭhāmañcake nilīno theriyā āgantvā kuṭikaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya mañcake nisinnamattāya bahi ātapato āgatattā cakkhupathe andhakāre avigateyeva heṭṭhāmañcakato nikkhamitvā mañcakaṃ abhiruyha ‘‘mā nassi bāla, mā nassi bālā’’ti theriyā vāriyamānoyeva abhibhavitvā attanā patthitakammaṃ katvā pāyāsi. Athassa aguṇaṃ dhāretuṃ asakkontī viya mahāpathavī dvedhā bhijji. So pathaviṃ paviṭṭho gantvā mahāavīcimhi eva nibbatti. Therīpi tamatthaṃ bhikkhunīnaṃ ārocesi. Bhikkhuniyo bhikkhūnaṃ etamatthaṃ ārocesuṃ. Bhikkhū bhagavato ārocayiṃsu. Taṃ sutvā satthā bhikkhū āmantetvā, ‘‘bhikkhave, bhikkhubhikkhūnī upāsakaupāsikāsu yo koci bālo pāpakammaṃ karonto madhusakkharādīsu kiñci deva madhurarasaṃ khādamāno puriso viya tuṭṭhahaṭṭho udaggudaggo viya karotī’’ti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    69.

    69.

    ‘‘මධුවා මඤ්‌ඤති බාලො, යාව පාපං න පච්‌චති;

    ‘‘Madhuvā maññati bālo, yāva pāpaṃ na paccati;

    යදා ච පච්‌චති පාපං, බාලො දුක්‌ඛං නිගච්‌ඡතී’’ති.

    Yadā ca paccati pāpaṃ, bālo dukkhaṃ nigacchatī’’ti.

    තත්‌ථ මධුවාති බාලස්‌ස හි පාපං අකුසලකම්‌මං කරොන්‌තස්‌ස තං කම්‌මං මධු විය මධුරරසං විය ඉට්‌ඨං කන්‌තං මනාපං විය උපට්‌ඨාති. ඉති නං සො මධුංව මඤ්‌ඤති. යාවාති යත්‌තකං කාලං. පාපං න පච්‌චතීති දිට්‌ඨධම්‌මෙ වා සම්‌පරායෙ වා විපාකං න දෙති, තාව නං එවං මඤ්‌ඤති. යදා චාති යදා පනස්‌ස දිට්‌ඨධම්‌මෙ වා විවිධා කම්‌මකාරණා කයිරමානස්‌ස, සම්‌පරායෙ වා නිරයාදීසු මහාදුක්‌ඛං අනුභවන්‌තස්‌ස තං පාපං පච්‌චති, අථ සො බාලො දුක්‌ඛං නිගච්‌ඡති වින්‌දති පටිලභතීති.

    Tattha madhuvāti bālassa hi pāpaṃ akusalakammaṃ karontassa taṃ kammaṃ madhu viya madhurarasaṃ viya iṭṭhaṃ kantaṃ manāpaṃ viya upaṭṭhāti. Iti naṃ so madhuṃva maññati. Yāvāti yattakaṃ kālaṃ. Pāpaṃ na paccatīti diṭṭhadhamme vā samparāye vā vipākaṃ na deti, tāva naṃ evaṃ maññati. Yadā cāti yadā panassa diṭṭhadhamme vā vividhā kammakāraṇā kayiramānassa, samparāye vā nirayādīsu mahādukkhaṃ anubhavantassa taṃ pāpaṃ paccati, atha so bālo dukkhaṃ nigacchati vindati paṭilabhatīti.

    දෙසනාවසානෙ බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසු.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu.

    අපරෙන පන සමයෙන ධම්‌මසභායං මහාජනො කථං සමුට්‌ඨාපෙසි ‘‘ඛීණාසවාපි මඤ්‌ඤෙ කාමසුඛං සාදියන්‌ති, කාමං සෙවන්‌ති, කිං න සෙවිස්‌සන්‌ති, න හි එතෙ කොළාපරුක්‌ඛා, න ච වම්‌මිකා අල්‌ලමංසසරීරාව, තස්‌මා එතෙපි කාමසුඛං සාදියන්‌ති, කාමං සෙවන්‌තී’’ති. සත්‌ථා ආගන්‌ත්‌වා ‘‘කාය නුත්‌ථ, භික්‌ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්‌නිසින්‌නා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘ඉමාය නාමා’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, ඛීණාසවා කාමසුඛං සාදියන්‌ති, න කාමං සෙවන්‌ති. යථා හි පදුමපත්‌තෙ පතිතං උදකබින්‌දු, න විලිම්‌පති, න සණ්‌ඨාති, විනිවත්‌තෙත්‌වා පතතෙව, යථා ච ආරග්‌ගෙ සාසපො න විලිම්‌පති, න සණ්‌ඨාති, විනිවත්‌තෙත්‌වා පතතෙව, එවං ඛීණාසවස්‌ස චිත්‌තෙ දුවිධොපි කාමො න විලිම්‌පති, න සණ්‌ඨාතී’’ති අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං බ්‍රාහ්‌මණවග්‌ගෙ ගාථමාහ –

    Aparena pana samayena dhammasabhāyaṃ mahājano kathaṃ samuṭṭhāpesi ‘‘khīṇāsavāpi maññe kāmasukhaṃ sādiyanti, kāmaṃ sevanti, kiṃ na sevissanti, na hi ete koḷāparukkhā, na ca vammikā allamaṃsasarīrāva, tasmā etepi kāmasukhaṃ sādiyanti, kāmaṃ sevantī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, ‘‘na, bhikkhave, khīṇāsavā kāmasukhaṃ sādiyanti, na kāmaṃ sevanti. Yathā hi padumapatte patitaṃ udakabindu, na vilimpati, na saṇṭhāti, vinivattetvā patateva, yathā ca āragge sāsapo na vilimpati, na saṇṭhāti, vinivattetvā patateva, evaṃ khīṇāsavassa citte duvidhopi kāmo na vilimpati, na saṇṭhātī’’ti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ brāhmaṇavagge gāthamāha –

    ‘‘වාරි පොක්‌ඛරපත්‌තෙව, ආරග්‌ගෙරිව සාසපො;

    ‘‘Vāri pokkharapatteva, āraggeriva sāsapo;

    යො න ලිම්‌පති කාමෙසු, තමහං බ්‍රූමි බ්‍රාහ්‌මණ’’න්‌ති. (ධ. ප. 401);

    Yo na limpati kāmesu, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti. (dha. pa. 401);

    ඉමිස්‌සා අත්‌ථො බ්‍රාහ්‌මණවග්‌ගෙයෙව ආවි භවිස්‌සති. සත්‌ථා පන රාජානං පසෙනදිකොසලං පක්‌කොසාපෙත්‌වා, ‘‘මහාරාජ, ඉමස්‌මිං සාසනෙ යථෙව කුලපුත්‌තා, එවං කුලධීතරොපි මහන්‌තං ඤාතිගණඤ්‌ච භොගක්‌ඛන්‌ධඤ්‌ච පහාය පබ්‌බජිත්‌වා අරඤ්‌ඤෙ විහරන්‌ති. තා එවං විහරමානා රාගරත්‌තා පාපපුග්‌ගලා ඔමානාතිමානවසෙන විහෙඨෙන්‌තිපි, බ්‍රහ්‌මචරියන්‌තරායම්‌පි පාපෙන්‌ති, තස්‌මා භික්‌ඛුනිසඞ්‌ඝස්‌ස අන්‌තොනගරෙ වසනට්‌ඨානං කාතුං වට්‌ටතී’’ති. රාජා ‘‘සාධූ’’ති සම්‌පටිච්‌ඡිත්‌වා නගරස්‌ස එකපස්‌සෙ භික්‌ඛුනිසඞ්‌ඝස්‌ස වසනට්‌ඨානං කාරාපෙසි. තතො පට්‌ඨාය භික්‌ඛුනියො අන්‌තොගාමෙයෙව වසන්‌තීති.

    Imissā attho brāhmaṇavaggeyeva āvi bhavissati. Satthā pana rājānaṃ pasenadikosalaṃ pakkosāpetvā, ‘‘mahārāja, imasmiṃ sāsane yatheva kulaputtā, evaṃ kuladhītaropi mahantaṃ ñātigaṇañca bhogakkhandhañca pahāya pabbajitvā araññe viharanti. Tā evaṃ viharamānā rāgarattā pāpapuggalā omānātimānavasena viheṭhentipi, brahmacariyantarāyampi pāpenti, tasmā bhikkhunisaṅghassa antonagare vasanaṭṭhānaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti. Rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā nagarassa ekapasse bhikkhunisaṅghassa vasanaṭṭhānaṃ kārāpesi. Tato paṭṭhāya bhikkhuniyo antogāmeyeva vasantīti.

    උප්‌පලවණ්‌ණත්‌ථෙරීවත්‌ථු දසමං.

    Uppalavaṇṇattherīvatthu dasamaṃ.

    11. ජම්‌බුකත්‌ථෙරවත්‌ථු

    11. Jambukattheravatthu

    මාසෙ මාසෙති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා වෙළුවනෙ විහරන්‌තො ජම්‌බුකං ආජීවකං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Māse māseti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto jambukaṃ ājīvakaṃ ārabbha kathesi.

    අතීතෙ කිර කස්‌සපසම්‌මාසම්‌බුද්‌ධකාලෙ ගාමවාසී එකො කුටුම්‌බිකො එකස්‌ස ථෙරස්‌ස විහාරං කත්‌වා තං තත්‌ථ විහරන්‌තං චතූහි පච්‌චයෙහි උපට්‌ඨහි. ථෙරො තස්‌ස ගෙහෙ නිබද්‌ධං භුඤ්‌ජති. අථෙකො ඛීණාසවො භික්‌ඛු දිවා පිණ්‌ඩාය චරන්‌තො තස්‌ස ගෙහද්‌වාරං පාපුණි. කුටුම්‌බිකො තං දිස්‌වා තස්‌ස ඉරියාපථෙ පසන්‌නො ගෙහං පවෙසෙත්‌වා සක්‌කච්‌චං පණීතෙන භොජනෙන පරිවිසිත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, ඉමං සාටකං රජිත්‌වා නිවාසෙය්‍යාථා’’ති මහන්‌තං සාටකං දත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, කෙසා වො දීඝා, තුම්‌හාකං කෙසොරොපනත්‌ථාය න්‌හාපිතං ආනෙස්‌සාමි, සයනත්‌ථාය ච වො මඤ්‌චකං ගාහාපෙත්‌වා ආගමිස්‌සාමී’’ති ආහ. නිබද්‌ධං ගෙහෙ භුඤ්‌ජන්‌තො කුලූපකො භික්‌ඛු තං තස්‌ස සක්‌කාරං දිස්‌වා චිත්‌තං පසාදෙතුං නාසක්‌ඛි, ‘‘අයං තං මුහුත්‌තං දිට්‌ඨකස්‌ස එවරූපං සක්‌කාරං කරොති, නිබද්‌ධං ගෙහෙ භුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස පන මය්‌හං න කරොතී’’ති චින්‌තෙත්‌වා විහාරං අගමාසි. ඉතරොපි තෙනෙව සද්‌ධිං ගන්‌ත්‌වා කුටුම්‌බිකෙන දින්‌නසාටකං රජිත්‌වා නිවාසෙසි. කුටම්‌බිකොපි න්‌හාපිතං ආදාය ගන්‌ත්‌වා ථෙරස්‌ස කෙසෙ ඔහාරාපෙත්‌වා මඤ්‌චකං අත්‌ථරාපෙත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, ඉමස්‌මිංයෙව මඤ්‌චකෙ සයථා’’ති වත්‌වා ද්‌වෙපි ථෙරෙ ස්‌වාතනාය නිමන්‌තෙත්‌වා පක්‌කාමි.

    Atīte kira kassapasammāsambuddhakāle gāmavāsī eko kuṭumbiko ekassa therassa vihāraṃ katvā taṃ tattha viharantaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahi. Thero tassa gehe nibaddhaṃ bhuñjati. Atheko khīṇāsavo bhikkhu divā piṇḍāya caranto tassa gehadvāraṃ pāpuṇi. Kuṭumbiko taṃ disvā tassa iriyāpathe pasanno gehaṃ pavesetvā sakkaccaṃ paṇītena bhojanena parivisitvā, ‘‘bhante, imaṃ sāṭakaṃ rajitvā nivāseyyāthā’’ti mahantaṃ sāṭakaṃ datvā, ‘‘bhante, kesā vo dīghā, tumhākaṃ kesoropanatthāya nhāpitaṃ ānessāmi, sayanatthāya ca vo mañcakaṃ gāhāpetvā āgamissāmī’’ti āha. Nibaddhaṃ gehe bhuñjanto kulūpako bhikkhu taṃ tassa sakkāraṃ disvā cittaṃ pasādetuṃ nāsakkhi, ‘‘ayaṃ taṃ muhuttaṃ diṭṭhakassa evarūpaṃ sakkāraṃ karoti, nibaddhaṃ gehe bhuñjantassa pana mayhaṃ na karotī’’ti cintetvā vihāraṃ agamāsi. Itaropi teneva saddhiṃ gantvā kuṭumbikena dinnasāṭakaṃ rajitvā nivāsesi. Kuṭambikopi nhāpitaṃ ādāya gantvā therassa kese ohārāpetvā mañcakaṃ attharāpetvā, ‘‘bhante, imasmiṃyeva mañcake sayathā’’ti vatvā dvepi there svātanāya nimantetvā pakkāmi.

    නෙවාසිකො තස්‌ස තං සක්‌කාරං කයිරමානං අධිවාසෙතුං නාසක්‌ඛි. අථස්‌ස සො සායං ථෙරස්‌ස නිපන්‌නට්‌ඨානං ගන්‌ත්‌වා චතූහාකාරෙහි ථෙරං අක්‌කොසි, ‘‘ආවුසො, ආගන්‌තුක කුටුම්‌බිකස්‌ස තෙ ගෙහෙ භත්‌තං භුඤ්‌ජනතො වරතරං මීළ්‌හං ඛාදිතුං, කුටුම්‌බිකෙන ආනීතන්‌හාපිතෙන කෙසොහාරාපනතො වරතරං තාලට්‌ඨිකෙන කෙසෙ ලුඤ්‌චාපෙතුං. කුටුම්‌බිකෙන දින්‌නසාටකනිවාසනතො වරතරං නග්‌ගෙන විචරිතුං, කුටුම්‌බිකෙන ආභතමඤ්‌චකෙ නිපජ්‌ජනතො වරතරං භූමියං නිපජ්‌ජිතු’’න්‌ති. ථෙරොපි ‘‘මා එස බාලො මං නිස්‌සාය නස්‌සී’’ති නිමන්‌තනං අනාදියිත්‌වා පාතොව උට්‌ඨාය යථාසුඛං අගමාසි . නෙවාසිකොපි පාතොව විහාරෙ කත්‌තබ්‌බවත්‌තං කත්‌වා භික්‌ඛාචාරවෙලාය ‘‘ඉදානිපි ආගන්‌තුකො නිද්‌දායති, ඝණ්‌ඩිකසද්‌දෙන පබුජ්‌ඣෙය්‍යා’’ති සඤ්‌ඤාය නඛපිට්‌ඨෙනෙව ඝණ්‌ඩිං පහරිත්‌වා ගාමං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. කුටුම්‌බිකොපි සක්‌කාරං කත්‌වා ථෙරානං ආගමනමග්‌ගං ඔලොකෙන්‌තො නෙවාසිකං දිස්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, ථෙරො කුහි’’න්‌ති පුච්‌ඡි. අථ නං නෙවාසිකො ‘‘මා, ආවුසො, කිඤ්‌චි අවච, තුය්‌හං කුලූපකො හිය්‍යො, තව නික්‌ඛන්‌තවෙලාය ඔවරකං පවිසිත්‌වා නිද්‌දං ඔක්‌කන්‌තො පාතොව උට්‌ඨාය මම විහාරසම්‌මජ්‌ජනසද්‌දම්‌පි පානීයඝටපරිභොජනීයඝටෙසු උදකසිඤ්‌චනසද්‌දම්‌පි ඝණ්‌ඩිකසද්‌දම්‌පි කරොන්‌තස්‌ස න ජානාතී’’ති ආහ. කුටුම්‌බිකො චින්‌තෙසි – ‘‘තාදිසාය ඉරියාපථසම්‌පත්‌තියා සමන්‌නාගතස්‌ස මෙ අය්‍යස්‌ස යාව ඉමම්‌හා කාලා නිද්‌දායනං නාම නත්‌ථි, මං පන තස්‌ස සක්‌කාරං කරොන්‌තං දිස්‌වා අද්‌ධා ඉමිනා භදන්‌තෙන කිඤ්‌චි වුත්‌තං භවිස්‌සතී’’ති. සො අත්‌තනො පණ්‌ඩිතභාවෙන තං සක්‌කච්‌චං භොජෙත්‌වා තස්‌ස පත්‌තං සාධුකං ධොවිත්‌වා නානග්‌ගරසභොජනස්‌ස පූරෙත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, සචෙ මෙ අය්‍යං පස්‌සෙය්‍යාථ, ඉමමස්‌ස පිණ්‌ඩපාතං දදෙය්‍යාථා’’ති ආහ.

    Nevāsiko tassa taṃ sakkāraṃ kayiramānaṃ adhivāsetuṃ nāsakkhi. Athassa so sāyaṃ therassa nipannaṭṭhānaṃ gantvā catūhākārehi theraṃ akkosi, ‘‘āvuso, āgantuka kuṭumbikassa te gehe bhattaṃ bhuñjanato varataraṃ mīḷhaṃ khādituṃ, kuṭumbikena ānītanhāpitena kesohārāpanato varataraṃ tālaṭṭhikena kese luñcāpetuṃ. Kuṭumbikena dinnasāṭakanivāsanato varataraṃ naggena vicarituṃ, kuṭumbikena ābhatamañcake nipajjanato varataraṃ bhūmiyaṃ nipajjitu’’nti. Theropi ‘‘mā esa bālo maṃ nissāya nassī’’ti nimantanaṃ anādiyitvā pātova uṭṭhāya yathāsukhaṃ agamāsi . Nevāsikopi pātova vihāre kattabbavattaṃ katvā bhikkhācāravelāya ‘‘idānipi āgantuko niddāyati, ghaṇḍikasaddena pabujjheyyā’’ti saññāya nakhapiṭṭheneva ghaṇḍiṃ paharitvā gāmaṃ piṇḍāya pāvisi. Kuṭumbikopi sakkāraṃ katvā therānaṃ āgamanamaggaṃ olokento nevāsikaṃ disvā, ‘‘bhante, thero kuhi’’nti pucchi. Atha naṃ nevāsiko ‘‘mā, āvuso, kiñci avaca, tuyhaṃ kulūpako hiyyo, tava nikkhantavelāya ovarakaṃ pavisitvā niddaṃ okkanto pātova uṭṭhāya mama vihārasammajjanasaddampi pānīyaghaṭaparibhojanīyaghaṭesu udakasiñcanasaddampi ghaṇḍikasaddampi karontassa na jānātī’’ti āha. Kuṭumbiko cintesi – ‘‘tādisāya iriyāpathasampattiyā samannāgatassa me ayyassa yāva imamhā kālā niddāyanaṃ nāma natthi, maṃ pana tassa sakkāraṃ karontaṃ disvā addhā iminā bhadantena kiñci vuttaṃ bhavissatī’’ti. So attano paṇḍitabhāvena taṃ sakkaccaṃ bhojetvā tassa pattaṃ sādhukaṃ dhovitvā nānaggarasabhojanassa pūretvā, ‘‘bhante, sace me ayyaṃ passeyyātha, imamassa piṇḍapātaṃ dadeyyāthā’’ti āha.

    ඉතරො තං ගහෙත්‌වාව චින්‌තෙසි – ‘‘සචෙ සො එවරූපං පිණ්‌ඩපාතං භුඤ්‌ජිස්‌සති, ඉමස්‌මිංයෙව ඨානෙ පලුද්‌ධො භවිස්‌සතී’’ති අන්‌තරාමග්‌ගෙ තං පිණ්‌ඩපාතං ඡඩ්‌ඩෙත්‌වා ථෙරස්‌ස වසනට්‌ඨානං ගන්‌ත්‌වා තං තත්‌ථ ඔලොකෙන්‌තො න අද්‌දස. අථ නං එත්‌තකස්‌ස කම්‌මස්‌ස කතත්‌තා වීසතිවස්‌සසහස්‌සානි කතොපි සමණධම්‌මො රක්‌ඛිතුං නාසක්‌ඛි. ආයුපරියොසානෙ පන කාලං කත්‌වා අවීචිම්‌හි නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා එකං බුද්‌ධන්‌තරං මහාදුක්‌ඛං අනුභවිත්‌වා ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ රාජගහනගරෙ එකස්‌මිං බහ්‌වන්‌නපානෙ කුලඝරෙ නිබ්‌බත්‌ති. සො පදසා ගමනකාලතො පට්‌ඨාය නෙව සයනෙ සයිතුං, න භත්‌තං භුඤ්‌ජිතුං ඉච්‌ඡති, අත්‌තනො සරීරවලඤ්‌ජමෙව ඛාදති. ‘‘බාලතාය අජානන්‌තො කරොතී’’ති තං පොසයිංසු. මහල්‌ලකකාලෙපි වත්‌ථං නිවාසෙතුං න ඉච්‌ඡති, නග්‌ගොව විචරති, භූමියං සයති, අත්‌තනො සරීරවලඤ්‌ජමෙව ඛාදති. අථස්‌ස මාතාපිතරො ‘‘නායං කුලඝරස්‌ස අනුච්‌ඡවිකො, කෙවලං අලජ්‌ජනකො ආජීවකානං එස අනුච්‌ඡවිකො’’ති තෙසං සන්‌තිකං නෙත්‌වා ‘‘ඉමං දාරකං පබ්‌බාජෙථා’’ති අදංසු. අථ නං තෙ පබ්‌බාජෙසුං. පබ්‌බාජෙන්‌තා ච පන ගලප්‌පමාණෙ ආවාටෙ ඨපෙත්‌වා ද්‌වින්‌නං අංසකූටානං උපරිං පදරානි දත්‌වා තෙසං උපරි නිසීදිත්‌වා තාලට්‌ඨිඛණ්‌ඩෙන කෙසෙ ලුඤ්‌චිංසු. අථ නෙ තස්‌ස මාතාපිතරො ස්‌වාතනාය නිමන්‌තෙත්‌වා පක්‌කමිංසු.

    Itaro taṃ gahetvāva cintesi – ‘‘sace so evarūpaṃ piṇḍapātaṃ bhuñjissati, imasmiṃyeva ṭhāne paluddho bhavissatī’’ti antarāmagge taṃ piṇḍapātaṃ chaḍḍetvā therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā taṃ tattha olokento na addasa. Atha naṃ ettakassa kammassa katattā vīsativassasahassāni katopi samaṇadhammo rakkhituṃ nāsakkhi. Āyupariyosāne pana kālaṃ katvā avīcimhi nibbattitvā ekaṃ buddhantaraṃ mahādukkhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagare ekasmiṃ bahvannapāne kulaghare nibbatti. So padasā gamanakālato paṭṭhāya neva sayane sayituṃ, na bhattaṃ bhuñjituṃ icchati, attano sarīravalañjameva khādati. ‘‘Bālatāya ajānanto karotī’’ti taṃ posayiṃsu. Mahallakakālepi vatthaṃ nivāsetuṃ na icchati, naggova vicarati, bhūmiyaṃ sayati, attano sarīravalañjameva khādati. Athassa mātāpitaro ‘‘nāyaṃ kulagharassa anucchaviko, kevalaṃ alajjanako ājīvakānaṃ esa anucchaviko’’ti tesaṃ santikaṃ netvā ‘‘imaṃ dārakaṃ pabbājethā’’ti adaṃsu. Atha naṃ te pabbājesuṃ. Pabbājentā ca pana galappamāṇe āvāṭe ṭhapetvā dvinnaṃ aṃsakūṭānaṃ upariṃ padarāni datvā tesaṃ upari nisīditvā tālaṭṭhikhaṇḍena kese luñciṃsu. Atha ne tassa mātāpitaro svātanāya nimantetvā pakkamiṃsu.

    පුනදිවසෙ ආජීවකා ‘‘එහි, ගාමං පවිසිස්‌සාමා’’ති තං වදිංසු. සො ‘‘ගච්‌ඡථ තුම්‌හෙ, අහං ඉධෙව භවිස්‌සාමී’’ති න ඉච්‌ඡි. අථ නං පුනප්‌පුනං වත්‌වා අනිච්‌ඡමානං ඔහාය අගමංසු. සොපි තෙසං ගතභාවං ඤත්‌වා වච්‌චකුටියා පදරං විවරිත්‌වා ඔරුය්‌හ උභොහි හත්‌ථෙහි ආලොපං ආලොපං කත්‌වා ගූථං ඛාදි . ආජීවකා තස්‌ස අන්‌තොගාමතො ආහාරං පහිණිංසු. තම්‌පි න ඉච්‌ඡි. පුනප්‌පුනං වුච්‌චමානොපි ‘‘න මෙ ඉමිනා අත්‌ථො. ලද්‌ධො මෙ ආහාරො’’ති ආහ. ‘‘කහං ලද්‌ධො’’ති? ‘‘ඉධෙව ලද්‌ධො’’ති. එවං දුතියෙ තතියෙ චතුත්‌ථෙපි දිවසෙ තෙහි බහුම්‌පි වුච්‌චමානො ‘‘අහං ඉධෙව භවිස්‌සාමී’’ති ගාමං ගන්‌තුං න ඉච්‌ඡි. ආජීවකා ‘‘අයං දිවසෙ දිවසෙ නෙව ගාමං පවිසිතුං ඉච්‌ඡති, න අම්‌හෙහි පහිතාහාරං ආහරිතුං ඉච්‌ඡති, ‘ඉධෙව මෙ ලද්‌ධො’ති වදති, කිං නු ඛො කරොති, පරිග්‌ගණ්‌හිස්‌සාම න’’න්‌ති ගාමං පවිසන්‌තා එකං ද්‌වෙ ජනෙ තස්‌ස පරිග්‌ගණ්‌හනත්‌ථං ඔහාය ගමිංසු. තෙ පච්‌ඡතො ගච්‌ඡන්‌තා විය හුත්‌වා නිලීයිංසු. සොපි තෙසං ගතභාවං ඤත්‌වා පුරිමනයෙනෙව වච්‌චකුටිං ඔරුය්‌හ ගූථං ඛාදි.

    Punadivase ājīvakā ‘‘ehi, gāmaṃ pavisissāmā’’ti taṃ vadiṃsu. So ‘‘gacchatha tumhe, ahaṃ idheva bhavissāmī’’ti na icchi. Atha naṃ punappunaṃ vatvā anicchamānaṃ ohāya agamaṃsu. Sopi tesaṃ gatabhāvaṃ ñatvā vaccakuṭiyā padaraṃ vivaritvā oruyha ubhohi hatthehi ālopaṃ ālopaṃ katvā gūthaṃ khādi . Ājīvakā tassa antogāmato āhāraṃ pahiṇiṃsu. Tampi na icchi. Punappunaṃ vuccamānopi ‘‘na me iminā attho. Laddho me āhāro’’ti āha. ‘‘Kahaṃ laddho’’ti? ‘‘Idheva laddho’’ti. Evaṃ dutiye tatiye catutthepi divase tehi bahumpi vuccamāno ‘‘ahaṃ idheva bhavissāmī’’ti gāmaṃ gantuṃ na icchi. Ājīvakā ‘‘ayaṃ divase divase neva gāmaṃ pavisituṃ icchati, na amhehi pahitāhāraṃ āharituṃ icchati, ‘idheva me laddho’ti vadati, kiṃ nu kho karoti, pariggaṇhissāma na’’nti gāmaṃ pavisantā ekaṃ dve jane tassa pariggaṇhanatthaṃ ohāya gamiṃsu. Te pacchato gacchantā viya hutvā nilīyiṃsu. Sopi tesaṃ gatabhāvaṃ ñatvā purimanayeneva vaccakuṭiṃ oruyha gūthaṃ khādi.

    ඉතරෙ තස්‌ස කිරියං දිස්‌වා ආජීවකානං ආරොචයිංසු. තං සුත්‌වා ආජීවකා ‘‘අහො භාරියං කම්‌මං, සචෙ සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකා ජානෙය්‍යුං, ‘ආජීවකා ගූථං ඛාදමානා විචරන්‌තී’ති අම්‌හාකං අකිත්‌තිං පකාසෙය්‍යුං, නායං අම්‌හාකං අනුච්‌ඡවිකො’’ති තං අත්‌තනො සන්‌තිකා නීහරිංසු. සො තෙහි නීහරිතො මහාජනස්‌ස උච්‌චාරකරණට්‌ඨානෙ පත්‌ථරිතො එකො පිට්‌ඨිපාසාණො අත්‌ථි. තස්‌මිං මහන්‌තං සොණ්‌ඩි, පිට්‌ඨිපාසාණං නිස්‌සාය මහාජනස්‌ස උච්‌චාරකරණට්‌ඨානං. සො තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා රත්‌තිං ගූථං ඛාදිත්‌වා මහාජනස්‌ස සරීරවලඤ්‌ජනත්‌ථාය ආගමනකාලෙ එකෙන හත්‌ථෙන පාසාණස්‌ස එකං අන්‌තං ඔලුබ්‌භ එකං පාදං උක්‌ඛිපිත්‌වා ජණ්‌ණුකෙ ඨපෙත්‌වා උද්‌ධංවාතාභිමුඛො මුඛං විවරිත්‌වා තිට්‌ඨති. මහාජනො තං දිස්‌වා උපසඞ්‌කමිත්‌වා වන්‌දිත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, කස්‌මා අය්‍යො මුඛං විවරිත්‌වා ඨිතො’’ති පුච්‌ඡති. ‘‘අහං වාතභක්‌ඛො, අඤ්‌ඤො මෙ ආහාරො නත්‌ථී’’ති. අථ ‘‘කස්‌මා එකං පාදං ජණ්‌ණුකෙ කත්‌වා ඨිතොසි, භන්‌තෙ’’ති? ‘‘අහං උග්‌ගතපො ඝොරතපො, මයා ද්‌වීහි පාදෙහි අක්‌කන්‌තා පථවී කම්‌පති, තස්‌මා එකං පාදං උක්‌ඛිපිත්‌වා ජණ්‌ණුකෙ ඨපෙත්‌වා ඨිතොම්‌හි. අහඤ්‌හි රත්‌තින්‌දිවං ඨිතකොව වීතිනාමෙමි, න නිසීදාමි, න නිපජ්‌ජාමී’’ති. මනුස්‌සා නාම යෙභුය්‍යෙන වචනමත්‌තමෙව සද්‌දහන්‌ති, තස්‌මා ‘‘අහො අච්‌ඡරියං, එවරූපාපි නාම තපස්‌සිනො හොන්‌ති, න නො එවරූපා දිට්‌ඨපුබ්‌බා’’ති යෙභුය්‍යෙන අඞ්‌ගමගධවාසිනො සඞ්‌ඛුභිත්‌වා උපසඞ්‌කමිත්‌වා මාසෙ මාසෙ මහන්‌තං සක්‌කාරං අභිහරන්‌ති. සො ‘‘අහං වාතමෙව භක්‌ඛාමි, න අඤ්‌ඤං ආහාරං. අඤ්‌ඤඤ්‌හි මෙ ඛාදන්‌තස්‌ස තපො නස්‌සතී’’ති තෙහි අභිහටං න කිඤ්‌චි ඉච්‌ඡති. මනුස්‌සා ‘‘මා නො, භන්‌තෙ, නාසෙථ, තුම්‌හාදිසෙන ඝොරතපෙන පරිභොගෙ කතෙ අම්‌හාකං දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය සංවත්‌තතී’’ති පුනප්‌පුනං යාචන්‌ති. තස්‌ස අඤ්‌ඤො ආහාරො න රුච්‌චති. මහාජනස්‌ස පන යාචනාය පීළිතො තෙහි ආභතානි සප්‌පිඵාණිතාදීනි කුසග්‌ගෙන ජිව්‌හග්‌ගෙ ඨපෙත්‌වා ‘‘ගච්‌ඡථ, අලං වො එත්‌තකං හිතාය සුඛාය චා’’ති උය්‍යොජෙසි. එවං සො පඤ්‌චපඤ්‌ඤාස වස්‌සානි නග්‌ගො ගූථං ඛාදන්‌තො කෙසෙ ලුඤ්‌චන්‌තො භූමියං සයමානො වීතිනාමෙසි.

    Itare tassa kiriyaṃ disvā ājīvakānaṃ ārocayiṃsu. Taṃ sutvā ājīvakā ‘‘aho bhāriyaṃ kammaṃ, sace samaṇassa gotamassa sāvakā jāneyyuṃ, ‘ājīvakā gūthaṃ khādamānā vicarantī’ti amhākaṃ akittiṃ pakāseyyuṃ, nāyaṃ amhākaṃ anucchaviko’’ti taṃ attano santikā nīhariṃsu. So tehi nīharito mahājanassa uccārakaraṇaṭṭhāne pattharito eko piṭṭhipāsāṇo atthi. Tasmiṃ mahantaṃ soṇḍi, piṭṭhipāsāṇaṃ nissāya mahājanassa uccārakaraṇaṭṭhānaṃ. So tattha gantvā rattiṃ gūthaṃ khāditvā mahājanassa sarīravalañjanatthāya āgamanakāle ekena hatthena pāsāṇassa ekaṃ antaṃ olubbha ekaṃ pādaṃ ukkhipitvā jaṇṇuke ṭhapetvā uddhaṃvātābhimukho mukhaṃ vivaritvā tiṭṭhati. Mahājano taṃ disvā upasaṅkamitvā vanditvā, ‘‘bhante, kasmā ayyo mukhaṃ vivaritvā ṭhito’’ti pucchati. ‘‘Ahaṃ vātabhakkho, añño me āhāro natthī’’ti. Atha ‘‘kasmā ekaṃ pādaṃ jaṇṇuke katvā ṭhitosi, bhante’’ti? ‘‘Ahaṃ uggatapo ghoratapo, mayā dvīhi pādehi akkantā pathavī kampati, tasmā ekaṃ pādaṃ ukkhipitvā jaṇṇuke ṭhapetvā ṭhitomhi. Ahañhi rattindivaṃ ṭhitakova vītināmemi, na nisīdāmi, na nipajjāmī’’ti. Manussā nāma yebhuyyena vacanamattameva saddahanti, tasmā ‘‘aho acchariyaṃ, evarūpāpi nāma tapassino honti, na no evarūpā diṭṭhapubbā’’ti yebhuyyena aṅgamagadhavāsino saṅkhubhitvā upasaṅkamitvā māse māse mahantaṃ sakkāraṃ abhiharanti. So ‘‘ahaṃ vātameva bhakkhāmi, na aññaṃ āhāraṃ. Aññañhi me khādantassa tapo nassatī’’ti tehi abhihaṭaṃ na kiñci icchati. Manussā ‘‘mā no, bhante, nāsetha, tumhādisena ghoratapena paribhoge kate amhākaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattatī’’ti punappunaṃ yācanti. Tassa añño āhāro na ruccati. Mahājanassa pana yācanāya pīḷito tehi ābhatāni sappiphāṇitādīni kusaggena jivhagge ṭhapetvā ‘‘gacchatha, alaṃ vo ettakaṃ hitāya sukhāya cā’’ti uyyojesi. Evaṃ so pañcapaññāsa vassāni naggo gūthaṃ khādanto kese luñcanto bhūmiyaṃ sayamāno vītināmesi.

    බුද්‌ධානම්‌පි ඛො පච්‌චූසකාලෙ ලොකවොලොකනං අවිජහිතමෙව හොති. තස්‌මා එකදිවසං භගවතො පච්‌චූසසමයෙ ලොකං වොලොකෙන්‌තස්‌ස අයං ජම්‌බුකාජීවකො ඤාණජාලස්‌ස අන්‌තො පඤ්‌ඤායි. සත්‌ථා ‘‘කිං නු ඛො භවිස්‌සතී’’ති ආවජ්‌ජෙත්‌වා තස්‌ස සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තස්‌සූපනිස්‌සයං දිස්‌වා ‘‘අහං එතං ආදිං කත්‌වා එකං ගාථං භාසිස්‌සාමි, ගාථාවසානෙ චතුරාසීතියා පාණසහස්‌සානං ධම්‌මාභිසමයො භවිස්‌සති. ඉමං කුලපුත්‌තං නිස්‌සාය මහාජනො සොත්‌ථිභාවං පාපුණිස්‌සතී’’ති ඤත්‌වා පුනදිවසෙ රාජගහෙ පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා පිණ්‌ඩපාතපටික්‌කන්‌තො ආනන්‌දත්‌ථෙරං ආමන්‌තෙසි – ‘‘ආනන්‌ද, ජම්‌බුකාජීවකස්‌ස සන්‌තිකං ගමිස්‌සාමී’’ති. ‘‘භන්‌තෙ, කිං තුම්‌හෙයෙව ගමිස්‌සථා’’ති? ‘‘ආම, අහමෙවා’’ති එවං වත්‌වා සත්‌ථා වඩ්‌ඪමානකච්‌ඡායාය තස්‌ස සන්‌තිකං පායාසි.

    Buddhānampi kho paccūsakāle lokavolokanaṃ avijahitameva hoti. Tasmā ekadivasaṃ bhagavato paccūsasamaye lokaṃ volokentassa ayaṃ jambukājīvako ñāṇajālassa anto paññāyi. Satthā ‘‘kiṃ nu kho bhavissatī’’ti āvajjetvā tassa saha paṭisambhidāhi arahattassūpanissayaṃ disvā ‘‘ahaṃ etaṃ ādiṃ katvā ekaṃ gāthaṃ bhāsissāmi, gāthāvasāne caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo bhavissati. Imaṃ kulaputtaṃ nissāya mahājano sotthibhāvaṃ pāpuṇissatī’’ti ñatvā punadivase rājagahe piṇḍāya caritvā piṇḍapātapaṭikkanto ānandattheraṃ āmantesi – ‘‘ānanda, jambukājīvakassa santikaṃ gamissāmī’’ti. ‘‘Bhante, kiṃ tumheyeva gamissathā’’ti? ‘‘Āma, ahamevā’’ti evaṃ vatvā satthā vaḍḍhamānakacchāyāya tassa santikaṃ pāyāsi.

    දෙවතා චින්‌තයිංසු – ‘‘සත්‌ථා සායං ජම්‌බුකාජීවකස්‌ස සන්‌තිකං ගච්‌ඡති, සො ච ජෙගුච්‌ඡෙ උච්‌චාරපස්‌සාවදන්‌තකට්‌ඨකිලිට්‌ඨෙ පිට්‌ඨිපාසාණෙ වසති, දෙවං වස්‌සාපෙතුං වට්‌ටතී’’ති අත්‌තනො ආනුභාවෙන තං මුහුත්‌තංයෙව දෙවං වස්‌සාපෙසුං. පිට්‌ඨිපාසාණො සුචි නිම්‌මලො අහොසි. අථස්‌ස උපරි පඤ්‌චවණ්‌ණං පුප්‌ඵවස්‌සං වස්‌සාපෙසුං. සත්‌ථා සායං ජම්‌බුකාජීවකස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා ‘‘ජම්‌බුකා’’ති සද්‌දමකාසි. ජම්‌බුකො ‘‘කො නු ඛො එස, දුජ්‌ජනො මං ජම්‌බුකවාදෙන වදතී’’ති චින්‌තෙත්‌වා ‘‘කො එසො’’ති ආහ. ‘‘අහං සමණො’’ති. ‘‘කිං මහාසමණා’’ති? ‘‘අජ්‌ජ මෙ එකරත්‌තිං ඉධ වසනට්‌ඨානං දෙහී’’ති. ‘‘නත්‌ථි, මහාසමණ, ඉමස්‌මිං ඨානෙ වසනට්‌ඨාන’’න්‌ති . ‘‘ජම්‌බුක, මා එවං කරි, එකරත්‌තිං මෙ වසනට්‌ඨානං දෙහි, පබ්‌බජිතා නාම පබ්‌බජිතං පත්‌ථෙන්‌ති, මනුස්‌සා මනුස්‌සං, පසවො පසව’’න්‌ති. ‘‘කිං පන ත්‌වං පබ්‌බජිතො’’ති? ‘‘ආම, පබ්‌බජිතොම්‌හී’’ති. ‘‘සචෙ ත්‌වං පබ්‌බජිතො, කහං තෙ ලාබුකං, කහං ධූමකටච්‌ඡුකො, කහං යඤ්‌ඤසුත්‌තක’’න්‌ති? ‘‘‘අත්‌ථෙතං මය්‌හං, විසුං විසුං පන ගහෙත්‌වා විචරණං දුක්‌ඛ’න්‌ති අබ්‌භන්‌තරෙනෙව ගහෙත්‌වා චරාමී’’ති. සො ‘‘චරිස්‌සසි ත්‌වං එතං අග්‌ගණ්‌හිත්‌වා’’ති කුජ්‌ඣි. අථ නං සත්‌ථා ආහ – ‘‘හොතු, ජම්‌බුක, මා කුජ්‌ඣ, වසනට්‌ඨානං මෙ ආචික්‌ඛා’’ති. ‘‘නත්‌ථි, මහාසමණ, එත්‌ථ වසනට්‌ඨාන’’න්‌ති.

    Devatā cintayiṃsu – ‘‘satthā sāyaṃ jambukājīvakassa santikaṃ gacchati, so ca jegucche uccārapassāvadantakaṭṭhakiliṭṭhe piṭṭhipāsāṇe vasati, devaṃ vassāpetuṃ vaṭṭatī’’ti attano ānubhāvena taṃ muhuttaṃyeva devaṃ vassāpesuṃ. Piṭṭhipāsāṇo suci nimmalo ahosi. Athassa upari pañcavaṇṇaṃ pupphavassaṃ vassāpesuṃ. Satthā sāyaṃ jambukājīvakassa santikaṃ gantvā ‘‘jambukā’’ti saddamakāsi. Jambuko ‘‘ko nu kho esa, dujjano maṃ jambukavādena vadatī’’ti cintetvā ‘‘ko eso’’ti āha. ‘‘Ahaṃ samaṇo’’ti. ‘‘Kiṃ mahāsamaṇā’’ti? ‘‘Ajja me ekarattiṃ idha vasanaṭṭhānaṃ dehī’’ti. ‘‘Natthi, mahāsamaṇa, imasmiṃ ṭhāne vasanaṭṭhāna’’nti . ‘‘Jambuka, mā evaṃ kari, ekarattiṃ me vasanaṭṭhānaṃ dehi, pabbajitā nāma pabbajitaṃ patthenti, manussā manussaṃ, pasavo pasava’’nti. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ pabbajito’’ti? ‘‘Āma, pabbajitomhī’’ti. ‘‘Sace tvaṃ pabbajito, kahaṃ te lābukaṃ, kahaṃ dhūmakaṭacchuko, kahaṃ yaññasuttaka’’nti? ‘‘‘Atthetaṃ mayhaṃ, visuṃ visuṃ pana gahetvā vicaraṇaṃ dukkha’nti abbhantareneva gahetvā carāmī’’ti. So ‘‘carissasi tvaṃ etaṃ aggaṇhitvā’’ti kujjhi. Atha naṃ satthā āha – ‘‘hotu, jambuka, mā kujjha, vasanaṭṭhānaṃ me ācikkhā’’ti. ‘‘Natthi, mahāsamaṇa, ettha vasanaṭṭhāna’’nti.

    සත්‌ථා තස්‌ස වසනට්‌ඨානතො අවිදූරෙ එකං පබ්‌භාරං අත්‌ථි, තං නිද්‌දිසන්‌තො ‘‘එතස්‌මිං පබ්‌භාරෙ කො වසතී’’ති ආහ. ‘‘නත්‌ථි කොචි, මහාසමණා’’ති. ‘‘තෙන හි එතං මය්‌හං දෙහී’’ති . ‘‘ත්‌වඤ්‌ඤෙව ජාන, මහාසමණා’’ති. සත්‌ථා පබ්‌භාරෙ නිසීදනං පඤ්‌ඤාපෙත්‌වා නිසීදි. පඨමයාමෙ චත්‌තාරො මහාරාජානො චතුද්‌දිසං එකොභාසං කරොන්‌තා සත්‌ථු උපට්‌ඨානං ආගමිංසු. ජම්‌බුකො ඔභාසං දිස්‌වා ‘‘කො ඔභාසො නාමෙසො’’ති චින්‌තෙසි. මජ්‌ඣිමයාමෙ සක්‌කො දෙවරාජා ආගමි. ජම්‌බුකො තම්‌පි දිස්‌වා ‘‘කො නාමෙසො’’ති චින්‌තෙසි. පච්‌ඡිමයාමෙ එකාය අඞ්‌ගුලියා එකං, ද්‌වීහි ද්‌වෙ, දසහි දස චක්‌කවාළානි ඔභාසෙතුං සමත්‌ථො මහාබ්‍රහ්‌මා සකලං අරඤ්‌ඤං එකොභාසං කරොන්‌තො ආගමි. ජම්‌බුකො තම්‌පි දිස්‌වා ‘‘කො නු ඛො එසො’’ති චින්‌තෙත්‌වා පාතොව සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා පටිසන්‌ථාරං කත්‌වා එකමන්‌තං ඨිතො සත්‌ථාරං පුච්‌ඡි – ‘‘මහාසමණ, තුම්‌හාකං සන්‌තිකං චතස්‌සො දිසා ඔභාසෙන්‌තො කෙ ආගතා’’ති? ‘‘චත්‌තාරො මහාරාජානො’’ති. ‘‘කිං කාරණා’’ති? ‘‘මං උපට්‌ඨාතු’’න්‌ති. ‘‘කිං පන ත්‌වං චතූහි මහාරාජෙහි උත්‌තරිතරො’’ති? ‘‘ආම, ජම්‌බුක, මහාරාජූනම්‌පි අතිරාජා’’ති. ‘‘මජ්‌ඣිමයාමෙ පන කො ආගතො’’ති? ‘‘සක්‌කො දෙවරාජා, ජම්‌බුකා’’ති . ‘‘කිං කාරණා’’ති? ‘‘මං උපට්‌ඨාතුමෙවා’’ති. ‘‘කිං පන ත්‌වං සක්‌කදෙවරාජතොපි උත්‌තරිතරො’’ති? ‘‘ආම, ජම්‌බුක, සක්‌කතොපි උත්‌තරිතරොම්‌හි, එසො පන මය්‌හං ගිලානුපට්‌ඨාකො කප්‌පියකාරකසාමණෙරසදිසො’’ති. ‘‘පච්‌ඡිමයාමෙ සකලං අරඤ්‌ඤං ඔභාසෙත්‌වා කො ආගතො’’ති? ‘‘යං ලොකෙ බ්‍රාහ්‌මණාදයො ඛිපිත්‌වා පක්‌ඛලිත්‌වා ‘නමො මහාබ්‍රහ්‌මුනො’ති වදන්‌ති, සො එව මහාබ්‍රහ්‌මා’’ති. ‘‘කිං පන ත්‌වං මහාබ්‍රහ්‌මතොපි උත්‌තරිතරො’’ති? ‘‘ආම, ජම්‌බුක, අහඤ්‌හි බ්‍රහ්‌මුනාපි අතිබ්‍රහ්‌මා’’ති. ‘‘අච්‌ඡරියොසි ත්‌වං, මහාසමණ, මය්‌හං පන පඤ්‌ච පඤ්‌ඤාස වස්‌සානි ඉධ වසන්‌තස්‌ස එතෙසු එකොපි මං උපට්‌ඨාතුං නාගතපුබ්‌බො. අහඤ්‌හි එත්‌තකං අද්‌ධානං වාතභක්‌ඛො හුත්‌වා ඨිතකොව වීතිනාමෙසිං, න තාව තෙ මය්‌හං උපට්‌ඨානං ආගතපුබ්‌බා’’ති.

    Satthā tassa vasanaṭṭhānato avidūre ekaṃ pabbhāraṃ atthi, taṃ niddisanto ‘‘etasmiṃ pabbhāre ko vasatī’’ti āha. ‘‘Natthi koci, mahāsamaṇā’’ti. ‘‘Tena hi etaṃ mayhaṃ dehī’’ti . ‘‘Tvaññeva jāna, mahāsamaṇā’’ti. Satthā pabbhāre nisīdanaṃ paññāpetvā nisīdi. Paṭhamayāme cattāro mahārājāno catuddisaṃ ekobhāsaṃ karontā satthu upaṭṭhānaṃ āgamiṃsu. Jambuko obhāsaṃ disvā ‘‘ko obhāso nāmeso’’ti cintesi. Majjhimayāme sakko devarājā āgami. Jambuko tampi disvā ‘‘ko nāmeso’’ti cintesi. Pacchimayāme ekāya aṅguliyā ekaṃ, dvīhi dve, dasahi dasa cakkavāḷāni obhāsetuṃ samattho mahābrahmā sakalaṃ araññaṃ ekobhāsaṃ karonto āgami. Jambuko tampi disvā ‘‘ko nu kho eso’’ti cintetvā pātova satthu santikaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ ṭhito satthāraṃ pucchi – ‘‘mahāsamaṇa, tumhākaṃ santikaṃ catasso disā obhāsento ke āgatā’’ti? ‘‘Cattāro mahārājāno’’ti. ‘‘Kiṃ kāraṇā’’ti? ‘‘Maṃ upaṭṭhātu’’nti. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ catūhi mahārājehi uttaritaro’’ti? ‘‘Āma, jambuka, mahārājūnampi atirājā’’ti. ‘‘Majjhimayāme pana ko āgato’’ti? ‘‘Sakko devarājā, jambukā’’ti . ‘‘Kiṃ kāraṇā’’ti? ‘‘Maṃ upaṭṭhātumevā’’ti. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ sakkadevarājatopi uttaritaro’’ti? ‘‘Āma, jambuka, sakkatopi uttaritaromhi, eso pana mayhaṃ gilānupaṭṭhāko kappiyakārakasāmaṇerasadiso’’ti. ‘‘Pacchimayāme sakalaṃ araññaṃ obhāsetvā ko āgato’’ti? ‘‘Yaṃ loke brāhmaṇādayo khipitvā pakkhalitvā ‘namo mahābrahmuno’ti vadanti, so eva mahābrahmā’’ti. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ mahābrahmatopi uttaritaro’’ti? ‘‘Āma, jambuka, ahañhi brahmunāpi atibrahmā’’ti. ‘‘Acchariyosi tvaṃ, mahāsamaṇa, mayhaṃ pana pañca paññāsa vassāni idha vasantassa etesu ekopi maṃ upaṭṭhātuṃ nāgatapubbo. Ahañhi ettakaṃ addhānaṃ vātabhakkho hutvā ṭhitakova vītināmesiṃ, na tāva te mayhaṃ upaṭṭhānaṃ āgatapubbā’’ti.

    අථ නං සත්‌ථා ආහ – ජම්‌බුක, ත්‌වං ලොකස්‌මිං අන්‌ධබාලං මහාජනං වඤ්‌චයමානො මම්‌පි වඤ්‌චෙතුකාමො ජාතො, නනු ත්‌වං පඤ්‌චපඤ්‌ඤාස වස්‌සානි ගූථමෙව ඛාදි, භූමියංයෙව නිපජ්‌ජි, නග්‌ගො හුත්‌වා විචරි, තාලට්‌ඨිඛණ්‌ඩෙන කෙසෙ ලුඤ්‌චි. අථ ච පන ලොකං වඤ්‌චෙන්‌තො ‘‘අහං වාතභක්‌ඛො, එකපාදෙන තිට්‌ඨාමි, න නිසීදාමි, න නිපජ්‌ජාමී’’ති වදෙසි, ‘‘මමම්‌පි වඤ්‌චෙතුකාමොසි පුබ්‌බෙපි ත්‌වං පාපිකං ලාමිකං දිට්‌ඨිං නිස්‌සාය එත්‌තකං කාලං ගූථභක්‌ඛො භූමිසයො නග්‌ගො විචරන්‌තො තාලට්‌ඨිඛණ්‌ඩෙන කෙසලුඤ්‌චනං පත්‌තො, ඉදානිපි පාපිකං ලාමිකං දිට්‌ඨිමෙව ගණ්‌හාසී’’ති. ‘‘කිං පන මයා කතං, මහාසමණා’’ති? අථස්‌ස සත්‌ථා පුබ්‌බෙ කතකම්‌මං ආචික්‌ඛි. තස්‌ස සත්‌ථරි කථෙන්‌තෙයෙව සංවෙගො උප්‌පජ්‌ජි, හිරොත්‌තප්‌පං උපට්‌ඨිතං, සො උක්‌කුටිකො නිසීදි. අථස්‌ස සත්‌ථා උදකසාටිකං ඛිපිත්‌වා අදාසි. සො තං නිවාසෙත්‌වා සත්‌ථාරං වන්‌දිත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. සත්‌ථාපිස්‌ස අනුපුබ්‌බිං කථං කථෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙසි. සො දෙසනාවසානෙ සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තං පත්‌වා සත්‌ථාරං වන්‌දිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා පබ්‌බජ්‌ජඤ්‌ච උපසම්‌පදඤ්‌ච යාචි. එත්‌තාවතා තස්‌ස පුරිමකම්‌මං පරික්‌ඛීණං. අයඤ්‌හි ඛීණාසවමහාථෙරං චතූහි අක්‌කොසෙහි අක්‌කොසිත්‌වා යාවායං මහාපථවී තිගාවුතාධිකං යොජනං උස්‌සන්‌නා, තාව අවීචිම්‌හි පච්‌චිත්‌වා තත්‌ථ පක්‌කාවසෙසෙන පඤ්‌චපඤ්‌ඤාස වස්‌සානි ඉමං විප්‌පකාරං පත්‌තො. තෙනස්‌ස තං කම්‌මං ඛීණං. වීසති පන වස්‌සසහස්‌සානි ඉමිනා කතස්‌ස සමණධම්‌මස්‌ස ඵලං නාසෙතුං න සක්‌කා. තස්‌මා සත්‌ථා දක්‌ඛිණහත්‌ථං පසාරෙත්‌වා ‘‘එහි, භික්‌ඛු, චර බ්‍රහ්‌මචරියං සම්‌මා දුක්‌ඛස්‌ස අන්‌තකිරියායා’’ති ආහ. තාවදෙවස්‌ස ගිහිලිඞ්‌ගං අන්‌තරධායි අට්‌ඨපරික්‌ඛාරධරො සට්‌ඨිවස්‌සිකමහාථෙරො විය අහොසි.

    Atha naṃ satthā āha – jambuka, tvaṃ lokasmiṃ andhabālaṃ mahājanaṃ vañcayamāno mampi vañcetukāmo jāto, nanu tvaṃ pañcapaññāsa vassāni gūthameva khādi, bhūmiyaṃyeva nipajji, naggo hutvā vicari, tālaṭṭhikhaṇḍena kese luñci. Atha ca pana lokaṃ vañcento ‘‘ahaṃ vātabhakkho, ekapādena tiṭṭhāmi, na nisīdāmi, na nipajjāmī’’ti vadesi, ‘‘mamampi vañcetukāmosi pubbepi tvaṃ pāpikaṃ lāmikaṃ diṭṭhiṃ nissāya ettakaṃ kālaṃ gūthabhakkho bhūmisayo naggo vicaranto tālaṭṭhikhaṇḍena kesaluñcanaṃ patto, idānipi pāpikaṃ lāmikaṃ diṭṭhimeva gaṇhāsī’’ti. ‘‘Kiṃ pana mayā kataṃ, mahāsamaṇā’’ti? Athassa satthā pubbe katakammaṃ ācikkhi. Tassa satthari kathenteyeva saṃvego uppajji, hirottappaṃ upaṭṭhitaṃ, so ukkuṭiko nisīdi. Athassa satthā udakasāṭikaṃ khipitvā adāsi. So taṃ nivāsetvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Satthāpissa anupubbiṃ kathaṃ kathetvā dhammaṃ desesi. So desanāvasāne saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā satthāraṃ vanditvā uṭṭhāyāsanā pabbajjañca upasampadañca yāci. Ettāvatā tassa purimakammaṃ parikkhīṇaṃ. Ayañhi khīṇāsavamahātheraṃ catūhi akkosehi akkositvā yāvāyaṃ mahāpathavī tigāvutādhikaṃ yojanaṃ ussannā, tāva avīcimhi paccitvā tattha pakkāvasesena pañcapaññāsa vassāni imaṃ vippakāraṃ patto. Tenassa taṃ kammaṃ khīṇaṃ. Vīsati pana vassasahassāni iminā katassa samaṇadhammassa phalaṃ nāsetuṃ na sakkā. Tasmā satthā dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā ‘‘ehi, bhikkhu, cara brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti āha. Tāvadevassa gihiliṅgaṃ antaradhāyi aṭṭhaparikkhāradharo saṭṭhivassikamahāthero viya ahosi.

    අඞ්‌ගමගධවාසීනං තස්‌ස සක්‌කාරං ගහෙත්‌වා ආගතදිවසො කිරෙස, තස්‌මා උභයරට්‌ඨවාසිනො සක්‌කාරං ගහෙත්‌වා ආගතා තථාගතං දිස්‌වා ‘‘කිං නු ඛො අම්‌හාකං අය්‍යො ජම්‌බුකො මහා, උදාහු සමණො ගොතමො’’ති චින්‌තෙත්‌වා ‘‘සචෙ සමණො ගොතමො මහා භවෙය්‍ය, අයං සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සන්‌තිකං ගච්‌ඡෙය්‍ය, ජම්‌බුකාජීවකස්‌ස පන මහන්‌තතාය සමණො ගොතමො ඉමස්‌ස සන්‌තිකං ආගතො’’ති චින්‌තයිංසු. සත්‌ථා මහාජනස්‌ස පරිවිතක්‌කං ඤත්‌වා, ‘‘ජම්‌බුක, තව උපට්‌ඨාකානං කඞ්‌ඛං ඡින්‌දාහී’’ති ආහ, සො ‘‘අහම්‌පි, භන්‌තෙ, එත්‌තකමෙව පච්‌චාසීසාමී’’ති වත්‌වා චතුත්‌ථජ්‌ඣානං සමාපජ්‌ජිත්‌වා උට්‌ඨාය තාලප්‌පමාණං වෙහාසං අබ්‌භුග්‌ගන්‌ත්‌වා ‘‘සත්‌ථා මෙ, භන්‌තෙ භගවා, සාවකොහමස්‌මී’’ති වත්‌වා ඔරුය්‌හ වන්‌දිත්‌වා පුන ද්‌විතාලමත්‌තං තිතාලමත්‌තන්‌ති එවං සත්‌තතාලමත්‌තං වෙහාසං අබ්‌භුග්‌ගන්‌ත්‌වා ඔරුය්‌හ අත්‌තනො සාවකභාවං ජානාපෙසි. තං දිස්‌වා මහාජනො ‘‘අහො බුද්‌ධා නාම අච්‌ඡරියා අනොපමගුණා’’ති චින්‌තෙසි. සත්‌ථා මහාජනෙන සද්‌ධිං කථෙන්‌තො එවමාහ – ‘‘අයං එත්‌තකං කාලං තුම්‌හෙහි ආභතං සක්‌කාරං කුසග්‌ගෙන ජිව්‌හග්‌ගෙ ඨපෙත්‌වා ‘තපචරණං පූරෙමී’ති ඉධ නිවුට්‌ඨො, සචෙපි ඉමිනා උපායෙන වස්‌සසතං තපචරණං පූරෙය්‍ය, යා චස්‌ස ඉදානි කාලං වා භත්‌තං වා කුක්‌කුච්‌චායිත්‌වා අභුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස භත්‌තච්‌ඡෙදනකුසලචෙතනා, තස්‌සා තං තපචරණං සොළසිං කලම්‌පි න අග්‌ඝතී’’ති අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Aṅgamagadhavāsīnaṃ tassa sakkāraṃ gahetvā āgatadivaso kiresa, tasmā ubhayaraṭṭhavāsino sakkāraṃ gahetvā āgatā tathāgataṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho amhākaṃ ayyo jambuko mahā, udāhu samaṇo gotamo’’ti cintetvā ‘‘sace samaṇo gotamo mahā bhaveyya, ayaṃ samaṇassa gotamassa santikaṃ gaccheyya, jambukājīvakassa pana mahantatāya samaṇo gotamo imassa santikaṃ āgato’’ti cintayiṃsu. Satthā mahājanassa parivitakkaṃ ñatvā, ‘‘jambuka, tava upaṭṭhākānaṃ kaṅkhaṃ chindāhī’’ti āha, so ‘‘ahampi, bhante, ettakameva paccāsīsāmī’’ti vatvā catutthajjhānaṃ samāpajjitvā uṭṭhāya tālappamāṇaṃ vehāsaṃ abbhuggantvā ‘‘satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmī’’ti vatvā oruyha vanditvā puna dvitālamattaṃ titālamattanti evaṃ sattatālamattaṃ vehāsaṃ abbhuggantvā oruyha attano sāvakabhāvaṃ jānāpesi. Taṃ disvā mahājano ‘‘aho buddhā nāma acchariyā anopamaguṇā’’ti cintesi. Satthā mahājanena saddhiṃ kathento evamāha – ‘‘ayaṃ ettakaṃ kālaṃ tumhehi ābhataṃ sakkāraṃ kusaggena jivhagge ṭhapetvā ‘tapacaraṇaṃ pūremī’ti idha nivuṭṭho, sacepi iminā upāyena vassasataṃ tapacaraṇaṃ pūreyya, yā cassa idāni kālaṃ vā bhattaṃ vā kukkuccāyitvā abhuñjantassa bhattacchedanakusalacetanā, tassā taṃ tapacaraṇaṃ soḷasiṃ kalampi na agghatī’’ti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    70.

    70.

    ‘‘මාසෙ මාසෙ කුසග්‌ගෙන, බාලො භුඤ්‌ජෙය්‍ය භොජනං;

    ‘‘Māse māse kusaggena, bālo bhuñjeyya bhojanaṃ;

    න සො සඞ්‌ඛාතධම්‌මානං, කලං අග්‌ඝති සොළසි’’න්‌ති.

    Na so saṅkhātadhammānaṃ, kalaṃ agghati soḷasi’’nti.

    තස්‌සත්‌ථො – සචෙ බාලො අපරිඤ්‌ඤාතධම්‌මො සීලාදිගුණා පරිබාහිරො තිත්‌ථායතනෙ පබ්‌බජිතො ‘‘තපචරණං පූරෙස්‌සාමී’’ති මාසෙ මාසෙ පත්‌තෙ කුසග්‌ගෙන භොජනං භුඤ්‌ජන්‌තො වස්‌සසතං භුඤ්‌ජෙය්‍ය භොජනං. න සො සඞ්‌ඛාතධම්‌මානං, කලං අග්‌ඝති සොළසින්‌ති සඞ්‌ඛාතධම්‌මා වුච්‌චන්‌ති ඤාතධම්‌මා තුලිතධම්‌මා. තෙසු හෙට්‌ඨිමකොටියා සොතාපන්‌නො සඞ්‌ඛාතධම්‌මො, උපරිමකොටියා ඛීණාසවො. ඉමෙසං සඞ්‌ඛාතධම්‌මානං සො බාලො කලං න අග්‌ඝති සොළසින්‌ති පුග්‌ගලාධිට්‌ඨානා දෙසනා. අයං පනෙත්‌ථ අත්‌ථො – යා චස්‌ස තථා තපචරණං පූරෙන්‌තස්‌ස වස්‌සසතං චෙතනා යා ච සඞ්‌ඛාතධම්‌මානං කාලං වා භත්‌තං වා කුක්‌කුච්‌චායිත්‌වා අභුඤ්‌ජන්‌තානං එකා භත්‌තච්‌ඡෙදනකුසලචෙතනා, තස්‌සා චෙතනාය සා තාව දීඝරත්‌තං පවත්‌තචෙතනා සොළසිං කලං න අග්‌ඝති. ඉදං වුත්‌තං හොති – යං තස්‌සා සඞ්‌ඛාතධම්‌මානං චෙතනාය ඵලං, තං සොළස කොට්‌ඨාසෙ කත්‌වා තතො එකෙකං පුන සොළස සොළස කොට්‌ඨාසෙ කත්‌වා තතො එකස්‌ස කොට්‌ඨාසස්‌ස යං ඵලං, තදෙව තස්‌ස බාලස්‌ස තපචරණතො මහප්‌ඵලතරන්‌ති.

    Tassattho – sace bālo apariññātadhammo sīlādiguṇā paribāhiro titthāyatane pabbajito ‘‘tapacaraṇaṃ pūressāmī’’ti māse māse patte kusaggena bhojanaṃ bhuñjanto vassasataṃ bhuñjeyya bhojanaṃ. Na so saṅkhātadhammānaṃ, kalaṃ agghati soḷasinti saṅkhātadhammā vuccanti ñātadhammā tulitadhammā. Tesu heṭṭhimakoṭiyā sotāpanno saṅkhātadhammo, uparimakoṭiyā khīṇāsavo. Imesaṃ saṅkhātadhammānaṃ so bālo kalaṃ na agghati soḷasinti puggalādhiṭṭhānā desanā. Ayaṃ panettha attho – yā cassa tathā tapacaraṇaṃ pūrentassa vassasataṃ cetanā yā ca saṅkhātadhammānaṃ kālaṃ vā bhattaṃ vā kukkuccāyitvā abhuñjantānaṃ ekā bhattacchedanakusalacetanā, tassā cetanāya sā tāva dīgharattaṃ pavattacetanā soḷasiṃ kalaṃ na agghati. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ tassā saṅkhātadhammānaṃ cetanāya phalaṃ, taṃ soḷasa koṭṭhāse katvā tato ekekaṃ puna soḷasa soḷasa koṭṭhāse katvā tato ekassa koṭṭhāsassa yaṃ phalaṃ, tadeva tassa bālassa tapacaraṇato mahapphalataranti.

    දෙසනාවසානෙ චතුරාසීතියා පාණසහස්‌සානං ධම්‌මාභිසමයො අහොසීති.

    Desanāvasāne caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosīti.

    ජම්‌බුකත්‌ථෙරවත්‌ථු එකාදසමං.

    Jambukattheravatthu ekādasamaṃ.

    12. අහිපෙතවත්‌ථු

    12. Ahipetavatthu

    න හි පාපං කතං කම්‌මන්‌ති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා වෙළුවනෙ විහරන්‌තො අඤ්‌ඤතරං අහිපෙතං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Na hi pāpaṃ kataṃ kammanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto aññataraṃ ahipetaṃ ārabbha kathesi.

    එකස්‌මිඤ්‌හි දිවසෙ ජටිලසහස්‌සස්‌ස අබ්‌භන්‌තරො ආයස්‌මා ලක්‌ඛණත්‌ථෙරො ච මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො ච ‘‘රාජගහෙ පිණ්‌ඩාය චරිස්‌සාමා’’ති ගිජ්‌ඣකූටතො ඔතරන්‌ති. තෙසු ආයස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො එකං අහිපෙතං දිස්‌වා සිතං පාත්‌වාකාසි. අථ නං ලක්‌ඛණත්‌ථෙරො ‘‘කස්‌මා, ආවුසො, සිතං පාතුකරොසී’’ති සිතකාරණං පුච්‌ඡි. ‘‘අකාලො, ආවුසො ලක්‌ඛණ, ඉමස්‌ස පඤ්‌හස්‌ස, භගවතො සන්‌තිකෙ මං පුච්‌ඡෙය්‍යාසී’’ති ථෙරො ආහ. තෙසු රාජගහෙ පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා භගවතො සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා නිසින්‌නෙසු ලක්‌ඛණත්‌ථෙරො පුච්‌ඡි, ‘‘ආවුසො, මොග්‌ගල්‌ලානං ත්‌වං ගිජ්‌ඣකූටා ඔතරන්‌තො සිතං පාතුකරිත්‌වා මයා සිතකාරණං පුට්‌ඨො ‘භගවතො සන්‌තිකෙ මං පුච්‌ඡෙය්‍යාසී’ති අවච, කථෙහි ඉදානි තං කාරණ’’න්‌ති. ථෙරො ආහ – ‘‘අහං, ආවුසො, එකං පෙතං දිස්‌වා සිතං පාත්‌වාකාසිං. තස්‌ස එවරූපො අත්‌තභාවො – මනුස්‌සසීසං විය අස්‌ස සීසං, අහිස්‌ස විය සෙසො අත්‌තභාවො, අහිපෙතො නාමෙස පමාණතො පඤ්‌චවීසතියොජනිකො, තස්‌ස සීසතො උට්‌ඨිතා අග්‌ගිජාලා යාව නඞ්‌ගුට්‌ඨා ගච්‌ඡන්‌ති, නඞ්‌ගුට්‌ඨතො උට්‌ඨිතා අග්‌ගිජාලා යාව සීසා, මජ්‌ඣෙසීසතො උට්‌ඨිතා ද්‌වෙ පස්‌සානි ගච්‌ඡන්‌ති, ද්‌වීහි පස්‌සෙහි උට්‌ඨිතා මජ්‌ඣෙ ඔතරන්‌තී’’ති . ද්‌වින්‌නංයෙව කිර පෙතානං අත්‌තභාවො පඤ්‌චවීසතියොජනිකො, අවසෙසානං තිගාවුතප්‌පමාණො. ඉමස්‌ස චෙව අහිපෙතස්‌ස කාකපෙතස්‌ස ච පඤ්‌චවීසතියොජනිකො. තෙසු අයං තාව අහිපෙතො. කාකපෙතම්‌පි මහාමොග්‌ගල්‌ලානො ගිජ්‌ඣකූටමත්‌ථකෙ පච්‌චමානං දිස්‌වා තස්‌ස පුබ්‌බකම්‌මං පුච්‌ඡන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Ekasmiñhi divase jaṭilasahassassa abbhantaro āyasmā lakkhaṇatthero ca mahāmoggallānatthero ca ‘‘rājagahe piṇḍāya carissāmā’’ti gijjhakūṭato otaranti. Tesu āyasmā mahāmoggallānatthero ekaṃ ahipetaṃ disvā sitaṃ pātvākāsi. Atha naṃ lakkhaṇatthero ‘‘kasmā, āvuso, sitaṃ pātukarosī’’ti sitakāraṇaṃ pucchi. ‘‘Akālo, āvuso lakkhaṇa, imassa pañhassa, bhagavato santike maṃ puccheyyāsī’’ti thero āha. Tesu rājagahe piṇḍāya caritvā bhagavato santikaṃ gantvā nisinnesu lakkhaṇatthero pucchi, ‘‘āvuso, moggallānaṃ tvaṃ gijjhakūṭā otaranto sitaṃ pātukaritvā mayā sitakāraṇaṃ puṭṭho ‘bhagavato santike maṃ puccheyyāsī’ti avaca, kathehi idāni taṃ kāraṇa’’nti. Thero āha – ‘‘ahaṃ, āvuso, ekaṃ petaṃ disvā sitaṃ pātvākāsiṃ. Tassa evarūpo attabhāvo – manussasīsaṃ viya assa sīsaṃ, ahissa viya seso attabhāvo, ahipeto nāmesa pamāṇato pañcavīsatiyojaniko, tassa sīsato uṭṭhitā aggijālā yāva naṅguṭṭhā gacchanti, naṅguṭṭhato uṭṭhitā aggijālā yāva sīsā, majjhesīsato uṭṭhitā dve passāni gacchanti, dvīhi passehi uṭṭhitā majjhe otarantī’’ti . Dvinnaṃyeva kira petānaṃ attabhāvo pañcavīsatiyojaniko, avasesānaṃ tigāvutappamāṇo. Imassa ceva ahipetassa kākapetassa ca pañcavīsatiyojaniko. Tesu ayaṃ tāva ahipeto. Kākapetampi mahāmoggallāno gijjhakūṭamatthake paccamānaṃ disvā tassa pubbakammaṃ pucchanto imaṃ gāthamāha –

    ‘‘පඤ්‌චයොජනිකා ජිව්‌හා, සීසං තෙ නවයොජනං;

    ‘‘Pañcayojanikā jivhā, sīsaṃ te navayojanaṃ;

    කායො අච්‌චුග්‌ගතො තුය්‌හං, පඤ්‌චවීසතියොජනං;

    Kāyo accuggato tuyhaṃ, pañcavīsatiyojanaṃ;

    කිං නු කම්‌මං කරිත්‌වාන, පත්‌තොසි දුක්‌ඛමීදිස’’න්‌ති.

    Kiṃ nu kammaṃ karitvāna, pattosi dukkhamīdisa’’nti.

    අථස්‌ස පෙතො ආචික්‌ඛන්‌තො –

    Athassa peto ācikkhanto –

    ‘‘අහං භන්‌තෙ මොග්‌ගල්‌ලාන, කස්‌සපස්‌ස මහෙසිනො;

    ‘‘Ahaṃ bhante moggallāna, kassapassa mahesino;

    සඞ්‌ඝස්‌ස ආභතං භත්‌තං, ආහාරෙසිං යදිච්‌ඡක’’න්‌ති. –

    Saṅghassa ābhataṃ bhattaṃ, āhāresiṃ yadicchaka’’nti. –

    ගාථං වත්‌වා ආහ – ‘‘භන්‌තෙ, කස්‌සපබුද්‌ධකාලෙ සම්‌බහුලා භික්‌ඛූ ගාමං පිණ්‌ඩාය පවිසිංසු,. මනුස්‌සා ථෙරෙ දිස්‌වා සම්‌පියායමානා ආසනසාලායං නිසීදාපෙත්‌වා පාදෙ ධොවිත්‌වා තෙලං මක්‌ඛෙත්‌වා යාගුං පායෙත්‌වා ඛජ්‌ජකං දත්‌වා පිණ්‌ඩපාතකාලං ආගමයමානා ධම්‌මං සුණන්‌තා නිසීදිංසු. ධම්‌මකථාවසානෙ ථෙරානං පත්‌තෙ ආදාය අත්‌තනො අත්‌තනො ගෙහා නානග්‌ගරසභොජනස්‌ස පූරෙත්‌වා ආහරිංසු. තදා අහං කාකො හුත්‌වා ආසනසාලාය ඡදනපිට්‌ඨෙ නිලීනො තං දිස්‌වා එකෙන ගහිතපත්‌තතො තික්‌ඛත්‌තුං මුඛං පූරෙන්‌තො තයො කබළෙ අග්‌ගහෙසිං. තං පන භත්‌තං නෙව සඞ්‌ඝස්‌ස සන්‌තකං, න සඞ්‌ඝස්‌ස නියමෙත්‌වා දින්‌නං, න භික්‌ඛූහි ගහිතාවසෙසකං. අත්‌තනො අත්‌තනො ගෙහං නෙත්‌වා මනුස්‌සෙහි භුඤ්‌ජිතබ්‌බකං, කෙවලං සඞ්‌ඝං උද්‌දිස්‌ස අභිහටමත්‌තමෙව. තතො මයා තයො කබළා ගහිතා, එත්‌තකං මෙ පුබ්‌බකම්‌මං. ස්‌වාහං කාලං කත්‌වා තස්‌ස කම්‌මස්‌ස විපාකෙන අවීචිම්‌හි පච්‌චිත්‌වා තත්‌ථ පක්‌කාවසෙසෙන ඉදානි ගිජ්‌ඣකූටෙ කාකපෙතො හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌තො ඉමං දුක්‌ඛං පච්‌චානුභොමී’’ති. ඉදං කාකපෙතස්‌ස වත්‌ථු.

    Gāthaṃ vatvā āha – ‘‘bhante, kassapabuddhakāle sambahulā bhikkhū gāmaṃ piṇḍāya pavisiṃsu,. Manussā there disvā sampiyāyamānā āsanasālāyaṃ nisīdāpetvā pāde dhovitvā telaṃ makkhetvā yāguṃ pāyetvā khajjakaṃ datvā piṇḍapātakālaṃ āgamayamānā dhammaṃ suṇantā nisīdiṃsu. Dhammakathāvasāne therānaṃ patte ādāya attano attano gehā nānaggarasabhojanassa pūretvā āhariṃsu. Tadā ahaṃ kāko hutvā āsanasālāya chadanapiṭṭhe nilīno taṃ disvā ekena gahitapattato tikkhattuṃ mukhaṃ pūrento tayo kabaḷe aggahesiṃ. Taṃ pana bhattaṃ neva saṅghassa santakaṃ, na saṅghassa niyametvā dinnaṃ, na bhikkhūhi gahitāvasesakaṃ. Attano attano gehaṃ netvā manussehi bhuñjitabbakaṃ, kevalaṃ saṅghaṃ uddissa abhihaṭamattameva. Tato mayā tayo kabaḷā gahitā, ettakaṃ me pubbakammaṃ. Svāhaṃ kālaṃ katvā tassa kammassa vipākena avīcimhi paccitvā tattha pakkāvasesena idāni gijjhakūṭe kākapeto hutvā nibbatto imaṃ dukkhaṃ paccānubhomī’’ti. Idaṃ kākapetassa vatthu.

    ඉධ පන ථෙරො ‘‘අහිපෙතං දිස්‌වා සිතං පාත්‌වාකාසි’’න්‌ති ආහ. අථස්‌ස සත්‌ථා සක්‌ඛී හුත්‌වාපි උට්‌ඨාය ‘‘සච්‌චං, භික්‌ඛවෙ, මොග්‌ගල්‌ලානො ආහ. මයාපෙස සම්‌බොධිපත්‌තදිවසෙයෙව දිට්‌ඨො, අපිචාහං ‘යෙ මෙ වචනං න සද්‌දහෙය්‍යුං, තෙසං අහිතාය භවෙය්‍යා’ති පරානුද්‌දයාය න කථෙසි’’න්‌ති ආහ. ලක්‌ඛණසංයුත්‌තෙපි (සං. නි. 2.202 ආදයො) හි මහාමොග්‌ගල්‌ලානෙන දිට්‌ඨකාලෙයෙව සත්‌ථා තස්‌ස සක්‌ඛී හුත්‌වා විනීතවත්‌ථූනි කථෙසි, ඉදම්‌පි තෙන තථෙව කථිතං. තං සුත්‌වා භික්‌ඛූ තස්‌ස පුබ්‌බකම්‌මං පුච්‌ඡිංසු. සත්‌ථාපි තෙසං කථෙසි –

    Idha pana thero ‘‘ahipetaṃ disvā sitaṃ pātvākāsi’’nti āha. Athassa satthā sakkhī hutvāpi uṭṭhāya ‘‘saccaṃ, bhikkhave, moggallāno āha. Mayāpesa sambodhipattadivaseyeva diṭṭho, apicāhaṃ ‘ye me vacanaṃ na saddaheyyuṃ, tesaṃ ahitāya bhaveyyā’ti parānuddayāya na kathesi’’nti āha. Lakkhaṇasaṃyuttepi (saṃ. ni. 2.202 ādayo) hi mahāmoggallānena diṭṭhakāleyeva satthā tassa sakkhī hutvā vinītavatthūni kathesi, idampi tena tatheva kathitaṃ. Taṃ sutvā bhikkhū tassa pubbakammaṃ pucchiṃsu. Satthāpi tesaṃ kathesi –

    අතීතෙ කිර බාරාණසිං නිස්‌සාය නදීතීරෙ පච්‌චෙකබුද්‌ධස්‌ස පණ්‌ණසාලං කරිංසු. සො තත්‌ථ විහරන්‌තො නිබද්‌ධං නගරෙ පිණ්‌ඩාය චරති. නාගරාපි සායංපාතං ගන්‌ධපුප්‌ඵාදිහත්‌ථා පච්‌චෙකබුද්‌ධස්‌සූපට්‌ඨානං ගච්‌ඡන්‌ති. එකො බාරාණසිවාසී පුරිසො තං මග්‌ගං නිස්‌සාය ඛෙත්‌තං කසි. මහාජනො සායංපාතං පච්‌චෙකබුද්‌ධස්‌සූපට්‌ඨානං ගච්‌ඡන්‌තො තං ඛෙත්‌තං මද්‌දන්‌තො ගච්‌ඡති. කස්‌සකො ච ‘‘මා මෙ ඛෙත්‌තං මද්‌දථා’’ති වාරෙන්‌තොපි වාරෙතුං නාසක්‌ඛි. අථස්‌ස එතදහොසි – ‘‘සචෙ ඉමස්‌මිං ඨානෙ පච්‌චෙකබුද්‌ධස්‌ස පණ්‌ණසාලා න භවෙය්‍ය, න මෙ ඛෙත්‌තං මද්‌දෙය්‍යු’’න්‌ති. සො පච්‌චෙකබුද්‌ධස්‌ස පිණ්‌ඩාය පවිට්‌ඨකාලෙ පරිභොගභාජනානි භින්‌දිත්‌වා පණ්‌ණසාලං ඣාපෙසි. පච්‌චෙකබුද්‌ධො තං ඣාමං දිස්‌වා යථාසුඛං පක්‌කාමි. මහාජනො ගන්‌ධමාලං ආදාය ආගතො ඣාමපණ්‌ණසාලං දිස්‌වා ‘‘කහං නු ඛො නො අය්‍යො ගතො’’ති ආහ. සොපි මහාජනෙනෙව සද්‌ධිං ගතො මහාජනමජ්‌ඣෙ ඨිතකොව එවමාහ – ‘‘මයා තස්‌ස පණ්‌ණසාලා ඣාපිතා’’ති. අථ නං ‘‘ගණ්‌හථ, ඉමං පාපිමං නිස්‌සාය මයං පච්‌චෙකබුද්‌ධං දට්‌ඨුං න ලභිම්‌හා’’ති දණ්‌ඩාදීහි පොථෙත්‌වා ජීවිතක්‌ඛයං පාපෙසුං. සො අවීචිම්‌හි නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා යාවායං මහාපථවී යොජනමත්‌තං උස්‌සන්‌නා, තාව නිරයෙ පච්‌චිත්‌වා පක්‌කාවසෙසෙන ගිජ්‌ඣකූටෙ අහිපෙතො හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌ති. සත්‌ථා ඉදං තස්‌ස පුබ්‌බකම්‌මං කථෙත්‌වා, ‘‘භික්‌ඛවෙ, පාපකම්‌මං නාමෙතං ඛීරසදිසං, යථා ඛීරං දුය්‌හමානමෙව න පරිණමති. තථා කම්‌මං කයිරමානමෙව න විපච්‌චති. යදා පන විපච්‌චති, තදා එවරූපෙන දුක්‌ඛෙන සොචතී’’ති අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Atīte kira bārāṇasiṃ nissāya nadītīre paccekabuddhassa paṇṇasālaṃ kariṃsu. So tattha viharanto nibaddhaṃ nagare piṇḍāya carati. Nāgarāpi sāyaṃpātaṃ gandhapupphādihatthā paccekabuddhassūpaṭṭhānaṃ gacchanti. Eko bārāṇasivāsī puriso taṃ maggaṃ nissāya khettaṃ kasi. Mahājano sāyaṃpātaṃ paccekabuddhassūpaṭṭhānaṃ gacchanto taṃ khettaṃ maddanto gacchati. Kassako ca ‘‘mā me khettaṃ maddathā’’ti vārentopi vāretuṃ nāsakkhi. Athassa etadahosi – ‘‘sace imasmiṃ ṭhāne paccekabuddhassa paṇṇasālā na bhaveyya, na me khettaṃ maddeyyu’’nti. So paccekabuddhassa piṇḍāya paviṭṭhakāle paribhogabhājanāni bhinditvā paṇṇasālaṃ jhāpesi. Paccekabuddho taṃ jhāmaṃ disvā yathāsukhaṃ pakkāmi. Mahājano gandhamālaṃ ādāya āgato jhāmapaṇṇasālaṃ disvā ‘‘kahaṃ nu kho no ayyo gato’’ti āha. Sopi mahājaneneva saddhiṃ gato mahājanamajjhe ṭhitakova evamāha – ‘‘mayā tassa paṇṇasālā jhāpitā’’ti. Atha naṃ ‘‘gaṇhatha, imaṃ pāpimaṃ nissāya mayaṃ paccekabuddhaṃ daṭṭhuṃ na labhimhā’’ti daṇḍādīhi pothetvā jīvitakkhayaṃ pāpesuṃ. So avīcimhi nibbattitvā yāvāyaṃ mahāpathavī yojanamattaṃ ussannā, tāva niraye paccitvā pakkāvasesena gijjhakūṭe ahipeto hutvā nibbatti. Satthā idaṃ tassa pubbakammaṃ kathetvā, ‘‘bhikkhave, pāpakammaṃ nāmetaṃ khīrasadisaṃ, yathā khīraṃ duyhamānameva na pariṇamati. Tathā kammaṃ kayiramānameva na vipaccati. Yadā pana vipaccati, tadā evarūpena dukkhena socatī’’ti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    71.

    71.

    ‘‘න හි පාපං කතං කම්‌මං, සජ්‌ජුඛීරංව මුච්‌චති;

    ‘‘Na hi pāpaṃ kataṃ kammaṃ, sajjukhīraṃva muccati;

    ඩහන්‌තං බාලමන්‌වෙති, භස්‌මච්‌ඡන්‌නොව පාවකො’’ති.

    Ḍahantaṃ bālamanveti, bhasmacchannova pāvako’’ti.

    තත්‌ථ සජ්‌ජුඛීරං වාති තං ඛණංයෙව ධෙනුයා ථනෙහි නික්‌ඛන්‌තං අබ්‌භුණ්‌හං ඛීරං න මුච්‌චති න පරිණමති. ඉදං වුත්‌තං හොති – යථා ඉදං සජ්‌ජුඛීරං තං ඛණඤ්‌ඤෙව න මුච්‌චති න පරිණමති න පකතිං විජහති. යස්‌මිං පන භාජනෙ දුහිත්‌වා ගහිතං යාව තත්‌ථ තක්‌කාදිඅම්‌බිලං න පක්‌ඛිපති, යාව දධිභාජනාදිකං අම්‌බිලභාජනං න පාපුණාති, තාව පකතිං අවිජහිත්‌වා පච්‌ඡා ජහති, එවමෙව පාපකම්‌මම්‌පි කරියමානමෙව න විපච්‌චති. යදි විපච්‌චෙය්‍ය, න කොචි පාපකම්‌මං කාතුං විසහෙය්‍ය. යාව පන කුසලාභිනිබ්‌බත්‌තා ඛන්‌ධා ධරන්‌ති, තාව නං තෙ රක්‌ඛන්‌ති. තෙසං භෙදා අපායෙ නිබ්‌බත්‌තක්‌ඛන්‌ධෙසු විපච්‌චති, විපච්‌චමානඤ්‌ච ඩහන්‌තං බාලමන්‌වෙති.‘‘කිං වියා’’ති? ‘‘භස්‌මච්‌ඡන්‌නොව පාවකො’’ති. යථා හි ඡාරිකාය පටිච්‌ඡන්‌නො වීතච්‌චිතඞ්‌ගාරො අක්‌කන්‌තොපි ඡාරිකාය පටිච්‌ඡන්‌නත්‌තා න තාව ඩහති, ඡාරිකං පන තාපෙත්‌වා චම්‌මාදීනං ඩහනවසෙන යාව මත්‌ථලුඞ්‌ගා ඩහන්‌තො ගච්‌ඡති, එවමෙව පාපකම්‌මම්‌පි යෙන කතං හොති, තං බාලං දුතියෙ වා තතියෙ වා අත්‌තභාවෙ නිරයාදීසු නිබ්‌බත්‌තං ඩහන්‌තං අනුගච්‌ඡතීති.

    Tattha sajjukhīraṃ vāti taṃ khaṇaṃyeva dhenuyā thanehi nikkhantaṃ abbhuṇhaṃ khīraṃ na muccati na pariṇamati. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā idaṃ sajjukhīraṃ taṃ khaṇaññeva na muccati na pariṇamati na pakatiṃ vijahati. Yasmiṃ pana bhājane duhitvā gahitaṃ yāva tattha takkādiambilaṃ na pakkhipati, yāva dadhibhājanādikaṃ ambilabhājanaṃ na pāpuṇāti, tāva pakatiṃ avijahitvā pacchā jahati, evameva pāpakammampi kariyamānameva na vipaccati. Yadi vipacceyya, na koci pāpakammaṃ kātuṃ visaheyya. Yāva pana kusalābhinibbattā khandhā dharanti, tāva naṃ te rakkhanti. Tesaṃ bhedā apāye nibbattakkhandhesu vipaccati, vipaccamānañca ḍahantaṃ bālamanveti.‘‘Kiṃ viyā’’ti? ‘‘Bhasmacchannova pāvako’’ti. Yathā hi chārikāya paṭicchanno vītaccitaṅgāro akkantopi chārikāya paṭicchannattā na tāva ḍahati, chārikaṃ pana tāpetvā cammādīnaṃ ḍahanavasena yāva matthaluṅgā ḍahanto gacchati, evameva pāpakammampi yena kataṃ hoti, taṃ bālaṃ dutiye vā tatiye vā attabhāve nirayādīsu nibbattaṃ ḍahantaṃ anugacchatīti.

    දෙසනාවසානෙ බහූ සොතාපන්‌නාදයො අහෙසුන්‌ති.

    Desanāvasāne bahū sotāpannādayo ahesunti.

    අහිපෙතවත්‌ථු ද්‌වාදසමං.

    Ahipetavatthu dvādasamaṃ.

    13. සට්‌ඨිකූටපෙතවත්‌ථු

    13. Saṭṭhikūṭapetavatthu

    යාවදෙව අනත්‌ථායාති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා වෙළුවනෙ විහරන්‌තො සට්‌ඨිකූටපෙතං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Yāvadeva anatthāyāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto saṭṭhikūṭapetaṃ ārabbha kathesi.

    පුරිමනයෙනෙව හි මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො ලක්‌ඛණත්‌ථෙරෙන සද්‌ධිං ගිජ්‌ඣකූටා ඔරොහන්‌තො අඤ්‌ඤතරස්‌මිං පදෙසෙ සිතං පාත්‌වාකාසි. ථෙරෙන සිතකාරණං පුට්‌ඨො ‘‘භගවතො සන්‌තිකෙ මං පුච්‌ඡෙය්‍යාසී’’ති වත්‌වා පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා සත්‌ථාරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා වන්‌දිත්‌වා නිසින්‌නකාලෙ පුන පුට්‌ඨො ආහ – ‘‘අහං, ආවුසො, එකං පෙතං අද්‌දසං තිගාවුතප්‌පමාණෙන අත්‌තභාවෙන, තස්‌ස සට්‌ඨි අයකූටසහස්‌සානි ආදිත්‌තානි සම්‌පජ්‌ජලිතානි උපරිමත්‌ථකෙ පතිත්‌වා පතිත්‌වා උට්‌ඨහන්‌ති සීසං භින්‌දන්‌ති, භින්‌නං භින්‌නං පුන සමුට්‌ඨහති , ඉමිනා අත්‌තභාවෙන මයා එවරූපො අත්‌තභාවො න දිට්‌ඨපුබ්‌බො, අහං තං දිස්‌වා සිතං පාත්‌වාකාසි’’න්‌ති. පෙතවත්‌ථුස්‌මිඤ්‌හි –

    Purimanayeneva hi mahāmoggallānatthero lakkhaṇattherena saddhiṃ gijjhakūṭā orohanto aññatarasmiṃ padese sitaṃ pātvākāsi. Therena sitakāraṇaṃ puṭṭho ‘‘bhagavato santike maṃ puccheyyāsī’’ti vatvā piṇḍāya caritvā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā nisinnakāle puna puṭṭho āha – ‘‘ahaṃ, āvuso, ekaṃ petaṃ addasaṃ tigāvutappamāṇena attabhāvena, tassa saṭṭhi ayakūṭasahassāni ādittāni sampajjalitāni uparimatthake patitvā patitvā uṭṭhahanti sīsaṃ bhindanti, bhinnaṃ bhinnaṃ puna samuṭṭhahati , iminā attabhāvena mayā evarūpo attabhāvo na diṭṭhapubbo, ahaṃ taṃ disvā sitaṃ pātvākāsi’’nti. Petavatthusmiñhi –

    ‘‘සට්‌ඨි කූටසහස්‌සානි, පරිපුණ්‌ණානි සබ්‌බසො;

    ‘‘Saṭṭhi kūṭasahassāni, paripuṇṇāni sabbaso;

    සීසෙ තුය්‌හං නිපතන්‌ති, වොභින්‌දන්‌තෙව මත්‌ථක’’න්‌ති. (පෙ. ව. 808, 810, 813) ආදි –

    Sīse tuyhaṃ nipatanti, vobhindanteva matthaka’’nti. (pe. va. 808, 810, 813) ādi –

    ඉමමෙව පෙතං සන්‌ධාය වුත්‌තං. සත්‌ථා ථෙරස්‌ස කථං සුත්‌වාව, ‘‘භික්‌ඛවෙ, මයාපෙස සත්‌තො බොධිමණ්‌ඩෙ නිසින්‌නෙනෙව දිට්‌ඨො ‘යෙ ච පන මෙ වචනං න සද්‌දහෙය්‍යුං, තෙසං අහිතාය භවෙය්‍යා’ති පරෙසං අනුකම්‌පාය න කථෙසිං, ඉදානි පන මොග්‌ගල්‌ලානස්‌ස සක්‌ඛී හුත්‌වා කථෙමී’’ති ආහ. තං සුත්‌වා භික්‌ඛූ තස්‌ස පුබ්‌බකම්‌මං පුච්‌ඡිංසු. සත්‌ථාපි නෙසං කථෙසි –

    Imameva petaṃ sandhāya vuttaṃ. Satthā therassa kathaṃ sutvāva, ‘‘bhikkhave, mayāpesa satto bodhimaṇḍe nisinneneva diṭṭho ‘ye ca pana me vacanaṃ na saddaheyyuṃ, tesaṃ ahitāya bhaveyyā’ti paresaṃ anukampāya na kathesiṃ, idāni pana moggallānassa sakkhī hutvā kathemī’’ti āha. Taṃ sutvā bhikkhū tassa pubbakammaṃ pucchiṃsu. Satthāpi nesaṃ kathesi –

    අතීතෙ කිර බාරාණසියං සාළිත්‌තකසිප්‌පෙ නිප්‌ඵත්‌තිං පත්‌තො එකො පීඨසප්‌පි අහොසි. සො නගරද්‌වාරෙ එකස්‌ස වටරුක්‌ඛස්‌ස හෙට්‌ඨා නිසින්‌නො සක්‌ඛරානි ඛිපිත්‌වා තස්‌ස පණ්‌ණානි ඡින්‌දන්‌තො ‘‘හත්‌ථිරූපකං නො දස්‌සෙහි, අස්‌සරූපකං නො දස්‌සෙහී’’ති ගාමදාරකෙහි වුච්‌චමානො ඉච්‌ඡිතිච්‌ඡිතානි රූපානි දස්‌සෙත්‌වා තෙසං සන්‌තිකා ඛාදනීයාදීනි ලභති. අථෙකදිවසං රාජා උය්‍යානං ගච්‌ඡන්‌තො තං පදෙසං පාපුණි. දාරකා පීඨසප්‌පිං පාරොහන්‌තරෙ කත්‌වා පලායිංසු. රඤ්‌ඤො ඨිතමජ්‌ඣන්‌හිකෙ රුක්‌ඛමූලං පවිට්‌ඨස්‌ස ඡිද්‌දාවඡිද්‌දච්‌ඡායා සරීරං ඵරි. සො ‘‘කිං නු ඛො එත’’න්‌ති උද්‌ධං ඔලොකෙන්‌තො රුක්‌ඛපණ්‌ණෙසු හත්‌ථිරූපකාදීනි දිස්‌වා ‘‘කස්‌සෙතං කම්‌ම’’න්‌ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘පීඨසප්‌පිනො’’ති සුත්‌වා තං පක්‌කොසාපෙත්‌වා ආහ – ‘‘මය්‌හං පුරොහිතො අතිමුඛරො අප්‌පමත්‌තකෙපි වුත්‌තෙ බහුං භණන්‌තො මං උපද්‌දවෙති, සක්‌ඛිස්‌සසි තස්‌ස මුඛෙ නාළිමත්‌තා අජලණ්‌ඩිකා ඛිපිතු’’න්‌ති? ‘‘සක්‌ඛිස්‌සාමි, දෙව. අජලණ්‌ඩිකා ආහරාපෙත්‌වා පුරොහිතෙන සද්‌ධිං තුම්‌හෙ අන්‌තොසාණියං නිසීදථ, අහමෙත්‌ථ කත්‌තබ්‌බං ජානිස්‌සාමී’’ති. අථ රාජා තථා කාරෙසි. ඉතරො කත්‌තරියග්‌ගෙන සාණියා ඡිද්‌දං කත්‌වා පුරොහිතස්‌ස රඤ්‌ඤා සද්‌ධිං කථෙන්‌තස්‌ස මුඛෙ විවටමත්‌තෙ එකෙකං අජලණ්‌ඩිකං ඛිපි. පුරොහිතො මුඛං පවිට්‌ඨං පවිට්‌ඨං ගිලි. පීඨසප්‌පී ඛීණාසු අජලණ්‌ඩිකාසු සාණිං චාලෙසි. රාජා තාය සඤ්‌ඤාය අජලණ්‌ඩිකානං ඛීණභාවං ඤත්‌වා ආහ – ‘‘ආචරිය, අහං තුම්‌හෙහි සද්‌ධිං කථෙන්‌තො කථං නිත්‌ථරිතුං න සක්‌ඛිස්‌සාමි, තුම්‌හෙ අතිමුඛරතාය නාළිමත්‌තා අජලණ්‌ඩිකා ගිලන්‌තාපි තුණ්‌හීභාවං නාපජ්‌ජථා’’ති. බ්‍රාහ්‌මණො මඞ්‌ගුඋභාවං ආපජ්‌ජිත්‌වා තතො පට්‌ඨාය මුඛං විවරිත්‌වා රඤ්‌ඤා සද්‌ධිං සල්‌ලපිතුං නසක්‌ඛි. රාජා පීඨසප්‌පිගුණං අනුස්‌සරිත්‌වා තං පක්‌කොසාපෙත්‌වා ‘‘තං නිස්‌සාය මෙ සුඛං ලද්‌ධ’’න්‌ති තුට්‌ඨො තස්‌ස සබ්‌බට්‌ඨකං නාම ධනං දත්‌වා නගරස්‌ස චතූසු දිසාසු චත්‌තාරො වරගාමෙ අදාසි. තමත්‌ථං විදිත්‌වා රඤ්‌ඤො අත්‌ථධම්‌මානුසාසකො අමච්‌චො ඉමං ගාථමාහ –

    Atīte kira bārāṇasiyaṃ sāḷittakasippe nipphattiṃ patto eko pīṭhasappi ahosi. So nagaradvāre ekassa vaṭarukkhassa heṭṭhā nisinno sakkharāni khipitvā tassa paṇṇāni chindanto ‘‘hatthirūpakaṃ no dassehi, assarūpakaṃ no dassehī’’ti gāmadārakehi vuccamāno icchiticchitāni rūpāni dassetvā tesaṃ santikā khādanīyādīni labhati. Athekadivasaṃ rājā uyyānaṃ gacchanto taṃ padesaṃ pāpuṇi. Dārakā pīṭhasappiṃ pārohantare katvā palāyiṃsu. Rañño ṭhitamajjhanhike rukkhamūlaṃ paviṭṭhassa chiddāvachiddacchāyā sarīraṃ phari. So ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti uddhaṃ olokento rukkhapaṇṇesu hatthirūpakādīni disvā ‘‘kassetaṃ kamma’’nti pucchitvā ‘‘pīṭhasappino’’ti sutvā taṃ pakkosāpetvā āha – ‘‘mayhaṃ purohito atimukharo appamattakepi vutte bahuṃ bhaṇanto maṃ upaddaveti, sakkhissasi tassa mukhe nāḷimattā ajalaṇḍikā khipitu’’nti? ‘‘Sakkhissāmi, deva. Ajalaṇḍikā āharāpetvā purohitena saddhiṃ tumhe antosāṇiyaṃ nisīdatha, ahamettha kattabbaṃ jānissāmī’’ti. Atha rājā tathā kāresi. Itaro kattariyaggena sāṇiyā chiddaṃ katvā purohitassa raññā saddhiṃ kathentassa mukhe vivaṭamatte ekekaṃ ajalaṇḍikaṃ khipi. Purohito mukhaṃ paviṭṭhaṃ paviṭṭhaṃ gili. Pīṭhasappī khīṇāsu ajalaṇḍikāsu sāṇiṃ cālesi. Rājā tāya saññāya ajalaṇḍikānaṃ khīṇabhāvaṃ ñatvā āha – ‘‘ācariya, ahaṃ tumhehi saddhiṃ kathento kathaṃ nittharituṃ na sakkhissāmi, tumhe atimukharatāya nāḷimattā ajalaṇḍikā gilantāpi tuṇhībhāvaṃ nāpajjathā’’ti. Brāhmaṇo maṅguubhāvaṃ āpajjitvā tato paṭṭhāya mukhaṃ vivaritvā raññā saddhiṃ sallapituṃ nasakkhi. Rājā pīṭhasappiguṇaṃ anussaritvā taṃ pakkosāpetvā ‘‘taṃ nissāya me sukhaṃ laddha’’nti tuṭṭho tassa sabbaṭṭhakaṃ nāma dhanaṃ datvā nagarassa catūsu disāsu cattāro varagāme adāsi. Tamatthaṃ viditvā rañño atthadhammānusāsako amacco imaṃ gāthamāha –

    ‘‘සාධු ඛො සිප්‌පකං නාම, අපි යාදිස කීදිසං;

    ‘‘Sādhu kho sippakaṃ nāma, api yādisa kīdisaṃ;

    පස්‌ස ඛඤ්‌ජප්‌පහාරෙන, ලද්‌ධා ගාමා චතුද්‌දිසා’’ති. (ජා. 1.1.107);

    Passa khañjappahārena, laddhā gāmā catuddisā’’ti. (jā. 1.1.107);

    සො පන අමච්‌චො තෙන සමයෙන අයමෙව භගවා අහොසි. අථෙකො පුරිසො පීඨසප්‌පිනා ලද්‌ධසම්‌පත්‌තිං දිස්‌වා චින්‌තෙසි – ‘‘අයං නාම පීඨසප්‌පී හුත්‌වා ඉමං සිප්‌පං නිස්‌සාය මහාසම්‌පත්‌තිං පත්‌තො, මයාපෙතං සික්‌ඛිතුං වට්‌ටතී’’ති. සො තං උපසඞ්‌කමිත්‌වා වන්‌දිත්‌වා ‘‘ඉදං මෙ , ආචරිය, සිප්‌පං දෙථා’’ති ආහ. ‘‘න සක්‌කා, තාත, දාතු’’න්‌ති. සො තෙන පටික්‌ඛිත්‌තො ‘‘හොතු, ආරාධෙස්‌සාමි න’’න්‌ති තස්‌ස හත්‌ථපාදපරිකම්‌මාදීනි කරොන්‌තො චිරස්‌සං තං ආරාධෙත්‌වා පුනප්‌පුනං යාචි, පීඨසප්‌පී ‘‘අයං මෙ අතිවිය උපකාරො’’ති තං පටිබාහිතුං අසක්‌කොන්‌තො සිප්‌පං සික්‌ඛාපෙත්‌වා ‘‘නිප්‌ඵන්‌නං තෙ, තාත, සිප්‌පං, ඉදානි කිං කරිස්‌සසී’’ති ආහ. ‘‘බහි ගන්‌ත්‌වා සිප්‌පං වීමංසිස්‌සාමී’’ති. ‘‘කිං කරිස්‌සසී’’ති? ‘‘ගාවිං වා මනුස්‌සං වා පහරිත්‌වා මාරෙස්‌සාමී’’ති. ‘‘තාතා, ගාවිං මාරෙන්‌තස්‌ස සතං දණ්‌ඩො හොති මනුස්‌සං මාරෙන්‌තස්‌ස සහස්‌සං, ත්‌වං සපුත්‌තදාරොපි තං නිත්‌ථරිතුං න සක්‌ඛිස්‌සසි, මා විනස්‌ස, යම්‌හි පහටෙ දණ්‌ඩො නත්‌ථි, තාදිසං නිමාතාපිතිකං කඤ්‌චි උපධාරෙහී’’ති. සො ‘‘සාධූ’’ති සක්‌ඛරා උච්‌ඡඞ්‌ගෙ කත්‌වා තාදිසං උපධාරයමානො විචරන්‌තො ගාවිං දිස්‌වා ‘‘අයං සසාමිකා’’ති පහරිතුං න විසහි, මනුස්‌සං දිස්‌වා ‘‘අයං සමාතාපිතිකො’’ති පහරිතුං න විසති.

    So pana amacco tena samayena ayameva bhagavā ahosi. Atheko puriso pīṭhasappinā laddhasampattiṃ disvā cintesi – ‘‘ayaṃ nāma pīṭhasappī hutvā imaṃ sippaṃ nissāya mahāsampattiṃ patto, mayāpetaṃ sikkhituṃ vaṭṭatī’’ti. So taṃ upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘idaṃ me , ācariya, sippaṃ dethā’’ti āha. ‘‘Na sakkā, tāta, dātu’’nti. So tena paṭikkhitto ‘‘hotu, ārādhessāmi na’’nti tassa hatthapādaparikammādīni karonto cirassaṃ taṃ ārādhetvā punappunaṃ yāci, pīṭhasappī ‘‘ayaṃ me ativiya upakāro’’ti taṃ paṭibāhituṃ asakkonto sippaṃ sikkhāpetvā ‘‘nipphannaṃ te, tāta, sippaṃ, idāni kiṃ karissasī’’ti āha. ‘‘Bahi gantvā sippaṃ vīmaṃsissāmī’’ti. ‘‘Kiṃ karissasī’’ti? ‘‘Gāviṃ vā manussaṃ vā paharitvā māressāmī’’ti. ‘‘Tātā, gāviṃ mārentassa sataṃ daṇḍo hoti manussaṃ mārentassa sahassaṃ, tvaṃ saputtadāropi taṃ nittharituṃ na sakkhissasi, mā vinassa, yamhi pahaṭe daṇḍo natthi, tādisaṃ nimātāpitikaṃ kañci upadhārehī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti sakkharā ucchaṅge katvā tādisaṃ upadhārayamāno vicaranto gāviṃ disvā ‘‘ayaṃ sasāmikā’’ti paharituṃ na visahi, manussaṃ disvā ‘‘ayaṃ samātāpitiko’’ti paharituṃ na visati.

    තෙන සමයෙන සුනෙත්‌තො නාම පච්‌චෙකබුද්‌ධො තං නගරං නිස්‌සාය පණ්‌ණසාලාය විහරති. සො තං පිණ්‌ඩාය පවිසන්‌තං නගරද්‌වාරන්‌තරෙ දිස්‌වා ‘‘අයං නිමාතාපිතිකො, ඉමස්‌මිං පහටෙ දණ්‌ඩො නත්‌ථි, ඉමං පහරිත්‌වා සිප්‌පං වීමංසිස්‌සාමී’’ති පච්‌චෙකබුද්‌ධස්‌ස දක්‌ඛිණකණ්‌ණසොතං සන්‌ධාය සක්‌ඛරං ඛිපි. සා දක්‌ඛිණකණ්‌ණසොතෙන පවිසිත්‌වා වාමෙන නික්‌ඛමි, දුක්‌ඛා වෙදනා උප්‌පජ්‌ජි. පච්‌චෙකබුද්‌ධො භික්‌ඛාය චරිතුං නාසක්‌ඛි, ආකාසෙන පණ්‌ණසාලං ගන්‌ත්‌වා පරිනිබ්‌බායි. මනුස්‌සා පච්‌චෙකබුද්‌ධෙ අනාගච්‌ඡන්‌තෙ ‘‘කිඤ්‌චි අඵාසුකං භවිස්‌සතී’’ති චින්‌තෙත්‌වා තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා තං පරිනිබ්‌බුතං දිස්‌වා රොදිංසු පරිදෙවිංසු. සොපි මහාජනං ගච්‌ඡන්‌තං දිස්‌වා තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා පච්‌චෙකබුද්‌ධං සඤ්‌ජානිත්‌වා ‘‘අයං පිණ්‌ඩාය පවිසන්‌තො ද්‌වාරන්‌තරෙ මම සම්‌මුඛීභූතො, අහං අත්‌තනො සිප්‌පං වීමංසන්‌තො ඉමං පහරි’’න්‌ති ආහ. මනුස්‌සා ‘‘ඉමිනා කිර පාපකෙන පච්‌චෙකබුද්‌ධො පහටො, ගණ්‌හථ ගණ්‌හථා’’ති පොථෙත්‌වා තත්‌ථෙව නං ජීවිතක්‌ඛයං පාපෙසුං. සො අවීචිම්‌හි නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා යාවායං මහාපථවී යොජනමත්‌තං උස්‌සන්‌නා, තාව පච්‌චිත්‌වා විපාකාවසෙසෙන ගිජ්‌ඣකූටමත්‌ථකෙ සට්‌ඨිකූටපෙතො හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌ති. සත්‌ථා තස්‌ස ඉමං පුබ්‌බකම්‌මං කථෙත්‌වා, ‘‘භික්‌ඛවෙ, බාලස්‌ස නාම සිප්‌පං වා ඉස්‌සරියං වා උප්‌පජ්‌ජමානං අනත්‌ථාය උප්‌පජ්‌ජති. බාලො හි සිප්‌පං වා ඉස්‌සරියං වා ලභිත්‌වා අත්‌තනො අනත්‌ථමෙව කරොතී’’ති අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ.

    Tena samayena sunetto nāma paccekabuddho taṃ nagaraṃ nissāya paṇṇasālāya viharati. So taṃ piṇḍāya pavisantaṃ nagaradvārantare disvā ‘‘ayaṃ nimātāpitiko, imasmiṃ pahaṭe daṇḍo natthi, imaṃ paharitvā sippaṃ vīmaṃsissāmī’’ti paccekabuddhassa dakkhiṇakaṇṇasotaṃ sandhāya sakkharaṃ khipi. Sā dakkhiṇakaṇṇasotena pavisitvā vāmena nikkhami, dukkhā vedanā uppajji. Paccekabuddho bhikkhāya carituṃ nāsakkhi, ākāsena paṇṇasālaṃ gantvā parinibbāyi. Manussā paccekabuddhe anāgacchante ‘‘kiñci aphāsukaṃ bhavissatī’’ti cintetvā tattha gantvā taṃ parinibbutaṃ disvā rodiṃsu parideviṃsu. Sopi mahājanaṃ gacchantaṃ disvā tattha gantvā paccekabuddhaṃ sañjānitvā ‘‘ayaṃ piṇḍāya pavisanto dvārantare mama sammukhībhūto, ahaṃ attano sippaṃ vīmaṃsanto imaṃ pahari’’nti āha. Manussā ‘‘iminā kira pāpakena paccekabuddho pahaṭo, gaṇhatha gaṇhathā’’ti pothetvā tattheva naṃ jīvitakkhayaṃ pāpesuṃ. So avīcimhi nibbattitvā yāvāyaṃ mahāpathavī yojanamattaṃ ussannā, tāva paccitvā vipākāvasesena gijjhakūṭamatthake saṭṭhikūṭapeto hutvā nibbatti. Satthā tassa imaṃ pubbakammaṃ kathetvā, ‘‘bhikkhave, bālassa nāma sippaṃ vā issariyaṃ vā uppajjamānaṃ anatthāya uppajjati. Bālo hi sippaṃ vā issariyaṃ vā labhitvā attano anatthameva karotī’’ti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha.

    72.

    72.

    ‘‘යාවදෙව අනත්‌ථාය, ඤත්‌තං බාලස්‌ස ජායති;

    ‘‘Yāvadeva anatthāya, ñattaṃ bālassa jāyati;

    හන්‌ති බාලස්‌ස සුක්‌කංසං, මුද්‌ධමස්‌ස විපාතය’’න්‌ති.

    Hanti bālassa sukkaṃsaṃ, muddhamassa vipātaya’’nti.

    තත්‌ථ යාවදෙවාති අවධිපරිච්‌ඡෙදනත්‌ථෙ නිපාතො. ඤත්‌තන්‌ති ජානනසභාවො. යං සිප්‌පං ජානාති , යම්‌හි වා ඉස්‌සරියෙ යසෙ සම්‌පත්‌තියඤ්‌ච ඨිතො ජනෙන ඤායති, පාකටො පඤ්‌ඤාතො හොති, තස්‌සෙතං නාමං. සිප්‌පං වා හි ඉස්‌සරියාදිභාවො වා බාලස්‌ස අනත්‌ථායෙව ජායති. තං නිස්‌සාය සො අත්‌තනො අනත්‌ථමෙව කරොති. හන්‌තීති විනාසෙති. සුක්‌කංසන්‌ති කුසලකොට්‌ඨාසං, බාලස්‌ස හි සිප්‌පං වා ඉස්‌සරියං වා උප්‌පජ්‌ජමානං කුසලකොට්‌ඨාසං ඝාතෙන්‌තමෙව උප්‌පජ්‌ජති. මුද්‌ධන්‌ති පඤ්‌ඤායෙතං නාමං. විපාතයන්‌ති විද්‌ධංසයමානං. තස්‌ස හි තං සුක්‌කංසං හනන්‌තං පඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාතං මුද්‌ධං විපාතෙන්‌තං විද්‌ධංසෙන්‌තමෙව හන්‌තීති.

    Tattha yāvadevāti avadhiparicchedanatthe nipāto. Ñattanti jānanasabhāvo. Yaṃ sippaṃ jānāti , yamhi vā issariye yase sampattiyañca ṭhito janena ñāyati, pākaṭo paññāto hoti, tassetaṃ nāmaṃ. Sippaṃ vā hi issariyādibhāvo vā bālassa anatthāyeva jāyati. Taṃ nissāya so attano anatthameva karoti. Hantīti vināseti. Sukkaṃsanti kusalakoṭṭhāsaṃ, bālassa hi sippaṃ vā issariyaṃ vā uppajjamānaṃ kusalakoṭṭhāsaṃ ghātentameva uppajjati. Muddhanti paññāyetaṃ nāmaṃ. Vipātayanti viddhaṃsayamānaṃ. Tassa hi taṃ sukkaṃsaṃ hanantaṃ paññāsaṅkhātaṃ muddhaṃ vipātentaṃ viddhaṃsentameva hantīti.

    දෙසනාවසානෙ බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසු.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu.

    සට්‌ඨිකූටපෙතවත්‌ථු තෙරසමං.

    Saṭṭhikūṭapetavatthu terasamaṃ.

    14. චිත්‌තගහපතිවත්‌ථු

    14. Cittagahapativatthu

    අසන්‌තං භාවනමිච්‌ඡෙය්‍යාති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො සුධම්‌මත්‌ථෙරං ආරබ්‌භ කථෙසි. දෙසනා මච්‌ඡිකාසණ්‌ඩෙ සමුට්‌ඨාය සාවත්‌ථියං නිට්‌ඨිතා.

    Asantaṃbhāvanamiccheyyāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sudhammattheraṃ ārabbha kathesi. Desanā macchikāsaṇḍe samuṭṭhāya sāvatthiyaṃ niṭṭhitā.

    මච්‌ඡිකාසණ්‌ඩනගරස්‌මිඤ්‌හි චිත්‌තො නාම ගහපති පඤ්‌චවග්‌ගියානං අබ්‌භන්‌තරං මහානාමත්‌ථෙරං නාම පිණ්‌ඩාය චරමානං දිස්‌වා තස්‌ස ඉරියාපථෙ පසීදිත්‌වා පත්‌තං ආදාය ගෙහං පවෙසෙත්‌වා භොජෙත්‌වා භත්‌තකිච්‌චාවසානෙ ධම්‌මකථං සුණන්‌තො සොතාපත්‌තිඵලං පත්‌වා අචලසද්‌ධො හුත්‌වා අම්‌බාටකවනං නාම අත්‌තනො උය්‍යානං සඞ්‌ඝාරාමං කත්‌තුකාමො ථෙරස්‌ස හත්‌ථෙ උදකං පාතෙත්‌වා නිය්‍යාදෙසි. තස්‌මිං ඛණෙ ‘‘පතිට්‌ඨිතං බුද්‌ධසාසන’’න්‌ති උදකපරියන්‌තං කත්‌වා මහාපථවී කම්‌පි. මහාසෙට්‌ඨි උය්‍යානෙ මහාවිහාරං කාරෙත්‌වා සබ්‌බදිසාහි ආගතානං භික්‌ඛූනං විවටද්‌වාරො අහොසි. මච්‌ඡිකාසණ්‌ඩෙ සුධම්‌මත්‌ථෙරො නාම නෙවාසිකො අහොසි.

    Macchikāsaṇḍanagarasmiñhi citto nāma gahapati pañcavaggiyānaṃ abbhantaraṃ mahānāmattheraṃ nāma piṇḍāya caramānaṃ disvā tassa iriyāpathe pasīditvā pattaṃ ādāya gehaṃ pavesetvā bhojetvā bhattakiccāvasāne dhammakathaṃ suṇanto sotāpattiphalaṃ patvā acalasaddho hutvā ambāṭakavanaṃ nāma attano uyyānaṃ saṅghārāmaṃ kattukāmo therassa hatthe udakaṃ pātetvā niyyādesi. Tasmiṃ khaṇe ‘‘patiṭṭhitaṃ buddhasāsana’’nti udakapariyantaṃ katvā mahāpathavī kampi. Mahāseṭṭhi uyyāne mahāvihāraṃ kāretvā sabbadisāhi āgatānaṃ bhikkhūnaṃ vivaṭadvāro ahosi. Macchikāsaṇḍe sudhammatthero nāma nevāsiko ahosi.

    අපරෙන සමයෙන චිත්‌තස්‌ස ගුණකථං සුත්‌වා ද්‌වෙ අග්‌ගසාවකා තස්‌ස සඞ්‌ගහං කත්‌තුකාමා මච්‌ඡිකාසණ්‌ඩං අගමංසු. චිත්‌තො ගහපති තෙසං ආගමනං සුත්‌වා අඩ්‌ඪයොජනමග්‌ගං පච්‌චුග්‌ගන්‌ත්‌වා තෙ ආදාය අත්‌තනො විහාරං පවෙසෙත්‌වා ආගන්‌තුකවත්‌තං කත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, ථොකං ධම්‌මකථං සොතුකාමොම්‌හී’’ති ධම්‌මසෙනාපතිං යාචි. අථ නං ථෙරො, ‘‘උපාසක, අද්‌ධානෙන ආගතාම්‌හා කිලන්‌තරූපා. අපිච ථොකං සුණාහී’’ති තස්‌ස ධම්‌මං කථෙසි. සො ථෙරස්‌ස ධම්‌මං සුණන්‌තොව අනාගාමිඵලං පාපුණි. සො ද්‌වෙ අග්‌ගසාවකෙ වන්‌දිත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, ස්‌වෙ භික්‌ඛුසහස්‌සෙන සද්‌ධිං මම ගෙහෙ භික්‌ඛං ගණ්‌හථා’’ති නිමන්‌තෙත්‌වා පච්‌ඡා නෙවාසිකං සුධම්‌මත්‌ථෙරං ‘‘තුම්‌හෙපි, භන්‌තෙ, ස්‌වෙ ථෙරෙහි සද්‌ධිං ආගච්‌ඡෙය්‍යාථා’’ති නිමන්‌තෙසි. සො ‘‘අයං මං පච්‌ඡා නිමන්‌තෙතී’’ති කුද්‌ධො පටික්‌ඛිපිත්‌වා පුනප්‌පුනං යාචියමානොපි පටික්‌ඛිපි එව. උපාසකො ‘‘පඤ්‌ඤායිස්‌සථ, භන්‌තෙ’’ති පක්‌කමිත්‌වා පුනදිවසෙ අත්‌තනො නිවෙසනෙ මහාදානං සජ්‌ජෙසි. සුධම්‌මත්‌ථෙරොපි පච්‌චූසකාලෙයෙව ‘‘කීදිසො නු ඛො ගහපතිනා අග්‌ගසාවකානං සක්‌කාරො සජ්‌ජිතො, ස්‌වෙ ගන්‌ත්‌වා පස්‌සිස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙත්‌වා පාතොව පත්‌තචීවරං ආදාය තස්‌ස ගෙහං අගමාසි.

    Aparena samayena cittassa guṇakathaṃ sutvā dve aggasāvakā tassa saṅgahaṃ kattukāmā macchikāsaṇḍaṃ agamaṃsu. Citto gahapati tesaṃ āgamanaṃ sutvā aḍḍhayojanamaggaṃ paccuggantvā te ādāya attano vihāraṃ pavesetvā āgantukavattaṃ katvā, ‘‘bhante, thokaṃ dhammakathaṃ sotukāmomhī’’ti dhammasenāpatiṃ yāci. Atha naṃ thero, ‘‘upāsaka, addhānena āgatāmhā kilantarūpā. Apica thokaṃ suṇāhī’’ti tassa dhammaṃ kathesi. So therassa dhammaṃ suṇantova anāgāmiphalaṃ pāpuṇi. So dve aggasāvake vanditvā, ‘‘bhante, sve bhikkhusahassena saddhiṃ mama gehe bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti nimantetvā pacchā nevāsikaṃ sudhammattheraṃ ‘‘tumhepi, bhante, sve therehi saddhiṃ āgaccheyyāthā’’ti nimantesi. So ‘‘ayaṃ maṃ pacchā nimantetī’’ti kuddho paṭikkhipitvā punappunaṃ yāciyamānopi paṭikkhipi eva. Upāsako ‘‘paññāyissatha, bhante’’ti pakkamitvā punadivase attano nivesane mahādānaṃ sajjesi. Sudhammattheropi paccūsakāleyeva ‘‘kīdiso nu kho gahapatinā aggasāvakānaṃ sakkāro sajjito, sve gantvā passissāmī’’ti cintetvā pātova pattacīvaraṃ ādāya tassa gehaṃ agamāsi.

    සො ගහපතිනා ‘‘නිසීදථ, භන්‌තෙ’’ති වුච්‌චමානොපි ‘‘නාහං නිසීදාමි, පිණ්‌ඩාය චරිස්‌සාමී’’ති වත්‌වා අග්‌ගසාවකානං පටියාදිතං සක්‌කාරං ඔලොකෙත්‌වා ගහපතිං ජාතියා ඝට්‌ටෙතුකාමො ‘‘උළාරො තෙ, ගහපති, සක්‌කාරො, අපිචෙත්‌ථ එකඤ්‌ඤෙව නත්‌ථී’’ති ආහ. ‘‘කිං, භන්‌තෙ’’ති? ‘‘තිලසංගුළිකා, ගහපතී’’ති වත්‌වා ගහපතිනා කාකොපමාය අපසාදිතො කුජ්‌ඣිත්‌වා ‘‘එසො තෙ, ගහපති, ආවාසො, පක්‌කමිස්‌සාමහ’’න්‌ති වත්‌වා යාවතතියං වාරියමානොපි පක්‌කමිත්‌වා සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා චිත්‌තෙන ච අත්‌තනා ච වුත්‌තවචනං ආරොචෙසි. සත්‌ථා ‘‘තයා උපාසකො සද්‌ධො පසන්‌නො හීනෙන ඛුංසිතො’’ති තස්‌සෙව දොසං ආරොපෙත්‌වා පටිසාරණීයකම්‌මං කාරාපෙත්‌වා ‘‘ගච්‌ඡ, චිත්‌තගහපතිං ඛමාපෙහී’’ති පෙසෙසි. සො තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා, ‘‘ගහපති, මය්‌හමෙව සො දොසො, ඛමාහි මෙ’’ති වත්‌වාපි ‘‘නාහං ඛමාමී’’ති තෙන පටික්‌ඛිත්‌තො මඞ්‌කුභූතො තං ඛමාපෙතුං නාසක්‌ඛි. පුනදෙව සත්‌ථු සන්‌තිකං පච්‌චාගමාසි. සත්‌ථා ‘‘නාස්‌ස උපාසකො ඛමිස්‌සතී’’ති ජානන්‌තොපි ‘‘මානථද්‌ධො එස, තිංසයොජනං තාව මග්‌ගං ගන්‌ත්‌වා පච්‌චාගච්‌ඡතූ’’ති ඛමනූපායං අනාචික්‌ඛිත්‌වාව උය්‍යොජෙසි. අථස්‌ස පුනාගතකාලෙ නිහතමානස්‌ස අනුදූතං දත්‌වා ‘‘ගච්‌ඡ, ඉමිනා සද්‌ධිං ගන්‌ත්‌වා උපාසකං ඛමාපෙහී’’ති වත්‌වා ‘‘සමණෙන නාම ‘මය්‌හං විහාරො, මය්‌හං නිවාසට්‌ඨානං, මය්‌හං උපාසකො, මය්‌හං උපාසිකා’ති මානං වා ඉස්‌සං වා කාතුං න වට්‌ටති. එවං කරොන්‌තස්‌ස හි ඉච්‌ඡාමානාදයො කිලෙසා වඩ්‌ඪන්‌තී’’ති අනුසන්‌ධිං ඝට්‌ටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමා ගාථා අභාසි –

    So gahapatinā ‘‘nisīdatha, bhante’’ti vuccamānopi ‘‘nāhaṃ nisīdāmi, piṇḍāya carissāmī’’ti vatvā aggasāvakānaṃ paṭiyāditaṃ sakkāraṃ oloketvā gahapatiṃ jātiyā ghaṭṭetukāmo ‘‘uḷāro te, gahapati, sakkāro, apicettha ekaññeva natthī’’ti āha. ‘‘Kiṃ, bhante’’ti? ‘‘Tilasaṃguḷikā, gahapatī’’ti vatvā gahapatinā kākopamāya apasādito kujjhitvā ‘‘eso te, gahapati, āvāso, pakkamissāmaha’’nti vatvā yāvatatiyaṃ vāriyamānopi pakkamitvā satthu santikaṃ gantvā cittena ca attanā ca vuttavacanaṃ ārocesi. Satthā ‘‘tayā upāsako saddho pasanno hīnena khuṃsito’’ti tasseva dosaṃ āropetvā paṭisāraṇīyakammaṃ kārāpetvā ‘‘gaccha, cittagahapatiṃ khamāpehī’’ti pesesi. So tattha gantvā, ‘‘gahapati, mayhameva so doso, khamāhi me’’ti vatvāpi ‘‘nāhaṃ khamāmī’’ti tena paṭikkhitto maṅkubhūto taṃ khamāpetuṃ nāsakkhi. Punadeva satthu santikaṃ paccāgamāsi. Satthā ‘‘nāssa upāsako khamissatī’’ti jānantopi ‘‘mānathaddho esa, tiṃsayojanaṃ tāva maggaṃ gantvā paccāgacchatū’’ti khamanūpāyaṃ anācikkhitvāva uyyojesi. Athassa punāgatakāle nihatamānassa anudūtaṃ datvā ‘‘gaccha, iminā saddhiṃ gantvā upāsakaṃ khamāpehī’’ti vatvā ‘‘samaṇena nāma ‘mayhaṃ vihāro, mayhaṃ nivāsaṭṭhānaṃ, mayhaṃ upāsako, mayhaṃ upāsikā’ti mānaṃ vā issaṃ vā kātuṃ na vaṭṭati. Evaṃ karontassa hi icchāmānādayo kilesā vaḍḍhantī’’ti anusandhiṃ ghaṭṭetvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –

    73.

    73.

    ‘‘අසන්‌තං භාවනමිච්‌ඡෙය්‍ය, පුරෙක්‌ඛාරඤ්‌ච භික්‌ඛුසු;

    ‘‘Asantaṃ bhāvanamiccheyya, purekkhārañca bhikkhusu;

    ආවාසෙසු ඉස්‌සරියං, පූජා පරකුලෙසු ච.

    Āvāsesu issariyaṃ, pūjā parakulesu ca.

    74.

    74.

    ‘‘මමෙව කත මඤ්‌ඤන්‌තු, ගිහී පබ්‌බජිතා උභො.

    ‘‘Mameva kata maññantu, gihī pabbajitā ubho.

    මමෙවාතිවසා අස්‌සු, කිච්‌චාකිච්‌චෙසු කිස්‌මිචි;

    Mamevātivasā assu, kiccākiccesu kismici;

    ඉති බාලස්‌ස සඞ්‌කප්‌පො, ඉච්‌ඡා මානො ච වඩ්‌ඪතී’’ති.

    Iti bālassa saṅkappo, icchā māno ca vaḍḍhatī’’ti.

    තත්‌ථ අසන්‌තන්‌ති යො බාලො භික්‌ඛු අවිජ්‌ජමානං සම්‌භාවනං ඉච්‌ඡෙය්‍ය, ‘‘අස්‌සද්‌ධොව සමානො ‘සද්‌ධොති මං ජනො ජානාතූ’ති ඉච්‌ඡතී’’ති. පාපිච්‌ඡතානිද්‌දෙසෙ (විභ. 851) වුත්‌තනයෙනෙව බාලො ‘‘අසද්‌ධො දුස්‌සීලො අප්‌පස්‌සුතො අප්‌පවිවිත්‌තො කුසීතො අනුපට්‌ඨිතස්‌සති අසමාහිතො දුප්‌පඤ්‌ඤො අඛීණාසවොව සමානො ‘අහො වත මං ජනො අයං සද්‌ධො, සීලවා, බහුස්‌සුතො, පවිවිත්‌තො, ආරද්‌ධවීරියො, උපට්‌ඨිතස්‌සති, සමාහිතො, පඤ්‌ඤවා , ඛීණාසවො’ති ජානෙය්‍යා’’ති ඉදං අසන්‌තසම්‌භාවනං ඉච්‌ඡති. පුරෙක්‌ඛාරන්‌ති පරිවාරං. ‘‘අහො වත මං සකලවිහාරෙ භික්‌ඛූ පරිවාරෙත්‌වා පඤ්‌හං පුච්‌ඡන්‌තා විහරෙය්‍යු’’න්‌ති එවං ඉච්‌ඡාචාරෙ ඨත්‌වා පුරෙක්‌ඛාරඤ්‌ච භික්‌ඛූසු ඉච්‌ඡති. ආවාසෙසූති සඞ්‌ඝිකෙසු ච ආවාසෙසු යානි විහාරමජ්‌ඣෙ පණීතසෙනාසනානි, තානි අත්‌තනො සන්‌දිට්‌ඨසම්‌භත්‌තාදීනං භික්‌ඛූනං ‘‘තුම්‌හෙ ඉධ වසථා’’ති විචාරෙන්‌තො සයම්‌පි වරතරං සෙනාසනං පලිබොධෙන්‌තො, සෙසානං ආගන්‌තුකභික්‌ඛූනං පච්‌චන්‌තිමානි ලාමකසෙනාසනානි චෙව අමනුස්‌සපරිග්‌ගහිතානි ච ‘‘තුම්‌හෙ ඉධ වසථා’’ති විචාරෙන්‌තො ආවාසෙසු ඉස්‌සරියං ඉච්‌ඡති. පූජා පරකුලෙසු චාති නෙව මාතාපිතූනං න ඤාතකානං පරෙසුයෙව කුලෙසු ‘‘අහො වතිමෙ මය්‌හමෙව දදෙය්‍යුං, න අඤ්‌ඤෙස’’න්‌ති එවං චතුප්‌පච්‌චයෙහි පූජං ඉච්‌ඡති.

    Tattha asantanti yo bālo bhikkhu avijjamānaṃ sambhāvanaṃ iccheyya, ‘‘assaddhova samāno ‘saddhoti maṃ jano jānātū’ti icchatī’’ti. Pāpicchatāniddese (vibha. 851) vuttanayeneva bālo ‘‘asaddho dussīlo appassuto appavivitto kusīto anupaṭṭhitassati asamāhito duppañño akhīṇāsavova samāno ‘aho vata maṃ jano ayaṃ saddho, sīlavā, bahussuto, pavivitto, āraddhavīriyo, upaṭṭhitassati, samāhito, paññavā , khīṇāsavo’ti jāneyyā’’ti idaṃ asantasambhāvanaṃ icchati. Purekkhāranti parivāraṃ. ‘‘Aho vata maṃ sakalavihāre bhikkhū parivāretvā pañhaṃ pucchantā vihareyyu’’nti evaṃ icchācāre ṭhatvā purekkhārañca bhikkhūsu icchati. Āvāsesūti saṅghikesu ca āvāsesu yāni vihāramajjhe paṇītasenāsanāni, tāni attano sandiṭṭhasambhattādīnaṃ bhikkhūnaṃ ‘‘tumhe idha vasathā’’ti vicārento sayampi varataraṃ senāsanaṃ palibodhento, sesānaṃ āgantukabhikkhūnaṃ paccantimāni lāmakasenāsanāni ceva amanussapariggahitāni ca ‘‘tumhe idha vasathā’’ti vicārento āvāsesu issariyaṃ icchati. Pūjā parakulesu cāti neva mātāpitūnaṃ na ñātakānaṃ paresuyeva kulesu ‘‘aho vatime mayhameva dadeyyuṃ, na aññesa’’nti evaṃ catuppaccayehi pūjaṃ icchati.

    මමෙව කත මඤ්‌ඤන්‌තූති යස්‌ස ච බාලස්‌ස ‘‘යංකිඤ්‌චි විහාරෙ උපොසථාගාරාදිකරණවසෙන කතං නවකම්‌මං, තං සබ්‌බං අම්‌හාකං ථෙරෙන කතන්‌ති එවං ගිහී ච පබ්‌බජිතා ච උභොපි මමෙව නිස්‌සාය කතං පරිකම්‌මං නිට්‌ඨිතං මඤ්‌ඤන්‌තූ’’ති සඞ්‌කප්‌පො උප්‌පජ්‌ජති. මමෙවාතිවසා අස්‌සූති ‘‘ගිහී ච පබ්‌බජිතා ච සබ්‌බෙපි මමෙව වසෙ වත්‌තන්‌තු, සකටගොණවාසිඵරසුආදීනි වා ලද්‌ධබ්‌බානි හොන්‌තු, අන්‌තමසො යාගුමත්‌තම්‌පි තාපෙත්‌වා පිවනාදීනි වා, එවරූපෙසු කිච්‌චාකිච්‌චෙසු ඛුද්‌දකමහන්‌තෙසු කරණීයෙසු කිස්‌මිඤ්‌චි එකකිච්‌චෙපි මමෙව වසෙ වත්‌තන්‌තු, මමෙව ආපුච්‌ඡිත්‌වා කරොන්‌තූ’’ති සඞ්‌කප්‌පො උප්‌පජ්‌ජති. ඉති බාලස්‌සාති යස්‌ස බාලස්‌ස සා ච ඉච්‌ඡා අයඤ්‌ච එවරූපො සඞ්‌කප්‌පො උප්‌පජ්‌ජති, තස්‌ස නෙව විපස්‌සනා, න මග්‌ගඵලානි වඩ්‌ඪන්‌ති. කෙවලං පනස්‌ස චන්‌දොදයෙ සමුද්‌දස්‌ස උදකං විය ඡසු ද්‌වාරෙසු උප්‌පජ්‌ජමානා තණ්‌හා චෙව නවවිධමානො ච වඩ්‌ඪතීති.

    Mameva kata maññantūti yassa ca bālassa ‘‘yaṃkiñci vihāre uposathāgārādikaraṇavasena kataṃ navakammaṃ, taṃ sabbaṃ amhākaṃ therena katanti evaṃ gihī ca pabbajitā ca ubhopi mameva nissāya kataṃ parikammaṃ niṭṭhitaṃ maññantū’’ti saṅkappo uppajjati. Mamevātivasā assūti ‘‘gihī ca pabbajitā ca sabbepi mameva vase vattantu, sakaṭagoṇavāsipharasuādīni vā laddhabbāni hontu, antamaso yāgumattampi tāpetvā pivanādīni vā, evarūpesu kiccākiccesu khuddakamahantesu karaṇīyesu kismiñci ekakiccepi mameva vase vattantu, mameva āpucchitvā karontū’’ti saṅkappo uppajjati. Iti bālassāti yassa bālassa sā ca icchā ayañca evarūpo saṅkappo uppajjati, tassa neva vipassanā, na maggaphalāni vaḍḍhanti. Kevalaṃ panassa candodaye samuddassa udakaṃ viya chasu dvāresu uppajjamānā taṇhā ceva navavidhamāno ca vaḍḍhatīti.

    දෙසනාවසානෙ බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    සුධම්‌මත්‌ථෙරොපි ඉමං ඔවාදං සුත්‌වා සත්‌ථාරං වන්‌දිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා තෙන අනුදූතෙන භික්‌ඛුනා සද්‌ධිං ගන්‌ත්‌වා උපාසකස්‌ස චක්‌ඛුපථෙ ආපත්‌තිං පටිකරිත්‌වා උපාසකං ඛමාපෙසි. සො උපාසකෙන ‘‘ඛමාමහං, භන්‌තෙ, සචෙ මය්‌හං දොසො අත්‌ථි, ඛමථ මෙ’’ති පටිඛමාපිතො සත්‌ථාරා දින්‌නෙ ඔවාදෙ ඨත්‌වා කතිපාහෙනෙව සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තං පාපුණි. උපාසකොපි චින්‌තෙසි – ‘‘මයා සත්‌ථාරං අදිස්‌වාව සොතාපත්‌තිඵලං පත්‌තං, අදිස්‌වා එව අනාගාමිඵලෙ පතිට්‌ඨිතො, සත්‌ථාරං මෙ දට්‌ඨුං වට්‌ටතී’’ති. සො තිලතණ්‌ඩුලසප්‌පිඵාණිතවත්‌ථච්‌ඡාදනාදීහි පරිපූරානි පඤ්‌ච සකටසතානි යොජාපෙත්‌වා ‘‘සත්‌ථාරං දට්‌ඨුකාමා ආගච්‌ඡන්‌තු, පිණ්‌ඩපාතාදීහි න කිලමිස්‌සන්‌තී’’ති භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස ආරොචාපෙත්‌වා භික්‌ඛුනීසඞ්‌ඝස්‌සාපි උපාසකානම්‌පි උපාසිකානම්‌පි ආරොචාපෙසි. තෙන සද්‌ධිං පඤ්‌චසතා පඤ්‌චසතා භික්‌ඛූ ච භික්‌ඛුනියො ච උපාසකා ච උපාසිකායො ච නික්‌ඛමිංසු. සො තෙසඤ්‌චෙව අත්‌තනො පරිසාය චාති තිණ්‌ණං ජනසහස්‌සානං යථා තිංසයොජනෙ මග්‌ගෙ යාගුභත්‌තාදීහි කිඤ්‌චි වෙකල්‌ලං න හොති, තථා සංවිදහි. තස්‌ස පන නික්‌ඛන්‌තභාවං ඤත්‌වා යොජනෙ යොජනෙ දෙවතා ඛන්‌ධාවාරං බන්‌ධිත්‌වා දිබ්‌බෙහි යාගුඛජ්‌ජකභත්‌තපානකාදීහි තං මහාජනං උපට්‌ඨහිංසු, කස්‌සචි කෙනචි වෙකල්‌ලං න හොති. එවං දෙවතාහි උපට්‌ඨියමානො දෙවසිකං යොජනං ගච්‌ඡන්‌තො මාසෙන සාවත්‌ථිං පාපුණි, පඤ්‌ච සකටසතානි යථාපූරිතානෙව අහෙසුං. දෙවතාහි චෙව මනුස්‌සෙහි ච අභිහටං පණ්‌ණාකාරං විස්‌සජ්‌ජෙන්‌තොව අගමාසි.

    Sudhammattheropi imaṃ ovādaṃ sutvā satthāraṃ vanditvā uṭṭhāyāsanā padakkhiṇaṃ katvā tena anudūtena bhikkhunā saddhiṃ gantvā upāsakassa cakkhupathe āpattiṃ paṭikaritvā upāsakaṃ khamāpesi. So upāsakena ‘‘khamāmahaṃ, bhante, sace mayhaṃ doso atthi, khamatha me’’ti paṭikhamāpito satthārā dinne ovāde ṭhatvā katipāheneva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Upāsakopi cintesi – ‘‘mayā satthāraṃ adisvāva sotāpattiphalaṃ pattaṃ, adisvā eva anāgāmiphale patiṭṭhito, satthāraṃ me daṭṭhuṃ vaṭṭatī’’ti. So tilataṇḍulasappiphāṇitavatthacchādanādīhi paripūrāni pañca sakaṭasatāni yojāpetvā ‘‘satthāraṃ daṭṭhukāmā āgacchantu, piṇḍapātādīhi na kilamissantī’’ti bhikkhusaṅghassa ārocāpetvā bhikkhunīsaṅghassāpi upāsakānampi upāsikānampi ārocāpesi. Tena saddhiṃ pañcasatā pañcasatā bhikkhū ca bhikkhuniyo ca upāsakā ca upāsikāyo ca nikkhamiṃsu. So tesañceva attano parisāya cāti tiṇṇaṃ janasahassānaṃ yathā tiṃsayojane magge yāgubhattādīhi kiñci vekallaṃ na hoti, tathā saṃvidahi. Tassa pana nikkhantabhāvaṃ ñatvā yojane yojane devatā khandhāvāraṃ bandhitvā dibbehi yāgukhajjakabhattapānakādīhi taṃ mahājanaṃ upaṭṭhahiṃsu, kassaci kenaci vekallaṃ na hoti. Evaṃ devatāhi upaṭṭhiyamāno devasikaṃ yojanaṃ gacchanto māsena sāvatthiṃ pāpuṇi, pañca sakaṭasatāni yathāpūritāneva ahesuṃ. Devatāhi ceva manussehi ca abhihaṭaṃ paṇṇākāraṃ vissajjentova agamāsi.

    සත්‌ථා ආනන්‌දත්‌ථෙරං ආහ – ‘‘ආනන්‌ද, අජ්‌ජ වඩ්‌ඪමානකච්‌ඡායාය චිත්‌තො ගහපති පඤ්‌චහි උපාසකසතෙහි පරිවුතො ආගන්‌ත්‌වා මං වන්‌දිස්‌සතී’’ති. ‘‘කිං පන, භන්‌තෙ, තස්‌ස තුම්‌හාකං වන්‌දනකාලෙ කිඤ්‌චි පාටිහාරියං භවිස්‌සතී’’ති? ‘‘භවිස්‌සති, ආනන්‌දා’’ති. ‘‘කිං, භන්‌තෙ’’ති? තස්‌ස ආගන්‌ත්‌වා ‘‘මං වන්‌දනකාලෙ රාජමානෙන අට්‌ඨකරීසමත්‌තෙ පදෙසෙ ජණ්‌ණුකමත්‌තෙන ඔධිනා පඤ්‌චවණ්‌ණානං දිබ්‌බපුප්‌ඵානං ඝනවස්‌සං වස්‌සිස්‌සතී’’ති. තං කථං සුත්‌වා නගරවාසිනො ‘‘එවං මහාපුඤ්‌ඤො කිර චිත්‌තො නාම ගහපති ආගන්‌ත්‌වා අජ්‌ජ සත්‌ථාරං වන්‌දිස්‌සති, එවරූපං කිර පාටිහාරියං භවිස්‌සති, මයම්‌පි තං මහාපුඤ්‌ඤං දට්‌ඨුං ලභිස්‌සාමා’’ති පණ්‌ණාකාරං ආදාය මග්‌ගස්‌ස උභොසු පස්‌සෙසු අට්‌ඨංසු. විහාරසමීපෙ ආගතකාලෙ පඤ්‌ච භික්‌ඛුසතානි පඨමං ආගමිංසු. චිත්‌තො ගහපති, ‘‘අම්‌මා, තුම්‌හෙ පච්‌ඡතො ආගච්‌ඡථා’’ති මහාඋපාසිකායො ඨපෙත්‌වා පඤ්‌චහි උපාසකසතෙහි පරිවුතො සත්‌ථු සන්‌තිකං අගමාසි. බුද්‌ධානං සම්‌මුඛට්‌ඨානෙ පන ඨිතා වා නිසින්‌නා වා ඉතො වා එත්‌තො වා න හොන්‌ති, බුද්‌ධවීථියා ද්‌වීසු පස්‌සෙසු නිච්‌චලාව තිට්‌ඨන්‌ති. චිත්‌තො ගහපති මහන්‌තං බුද්‌ධවීථිං ඔක්‌කමි. තීණි ඵලානි පත්‌තෙන අරියසාවකෙන ඔලොකිතොලොකිතට්‌ඨානං කම්‌පි. ‘‘එසො කිර චිත්‌තො ගහපතී’’ති මහාජනො ඔලොකෙසි . සො සත්‌ථාරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ඡබ්‌බණ්‌ණානං බුද්‌ධරස්‌මීනං අන්‌තො පවිසිත්‌වා ද්‌වීසු ගොප්‌ඵකෙසු සත්‌ථු පාදෙ ගහෙත්‌වා වන්‌දි. තං ඛණඤ්‌ඤෙව වුත්‌තප්‌පකාරං පුප්‌ඵවස්‌සං වස්‌සි, සාධුකාරසහස්‌සානි පවත්‌තයිංසු. සො එකමාසං සත්‌ථු සන්‌තිකෙ වසි, වසමානො ච සකලං බුද්‌ධප්‌පමුඛං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං විහාරෙයෙව නිසීදාපෙත්‌වා මහාදානං අදාසි, අත්‌තනා සද්‌ධිං ආගතෙපි අන්‌තොවිහාරෙයෙව කත්‌වා පටිජග්‌ගි. එකදිවසම්‌පි අත්‌තනො සකටෙසු කිඤ්‌චි ගහෙතබ්‌බං නාහොසි, දෙවමනුස්‌සෙහි ආභතපණ්‌ණාකාරෙනෙව දානං අදාසි, සබ්‌බකිච්‌චානි අකාසි. සො සත්‌ථාරං වන්‌දිත්‌වා ආහ – ‘‘භන්‌තෙ, අහං ‘තුම්‌හාකං දානං දස්‌සාමී’ති ආගච්‌ඡන්‌තො මාසං අන්‌තරාමග්‌ගෙ අහොසිං. ඉධෙව මෙ මාසො වීතිවත්‌තො, මයා ආභතං පණ්‌ණාකාරං කිඤ්‌චි ගහෙතුං න ලභාමි, එත්‌තකං කාලං දෙවමනුස්‌සෙහි ආභතපණ්‌ණාකාරෙනෙව දානං අදාසිං, සොහං සචෙපි ඉධ සංවච්‌ඡරං වසිස්‌සාමි, නෙව මම දෙය්‍යධම්‌මං දාතුං ලභිස්‌සාමි. අහං සකටානි ඔතාරෙත්‌වා ගන්‌තුං ඉච්‌ඡාමි, පටිසාමනට්‌ඨානං මෙ ආරොචාපෙථා’’ති.

    Satthā ānandattheraṃ āha – ‘‘ānanda, ajja vaḍḍhamānakacchāyāya citto gahapati pañcahi upāsakasatehi parivuto āgantvā maṃ vandissatī’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, tassa tumhākaṃ vandanakāle kiñci pāṭihāriyaṃ bhavissatī’’ti? ‘‘Bhavissati, ānandā’’ti. ‘‘Kiṃ, bhante’’ti? Tassa āgantvā ‘‘maṃ vandanakāle rājamānena aṭṭhakarīsamatte padese jaṇṇukamattena odhinā pañcavaṇṇānaṃ dibbapupphānaṃ ghanavassaṃ vassissatī’’ti. Taṃ kathaṃ sutvā nagaravāsino ‘‘evaṃ mahāpuñño kira citto nāma gahapati āgantvā ajja satthāraṃ vandissati, evarūpaṃ kira pāṭihāriyaṃ bhavissati, mayampi taṃ mahāpuññaṃ daṭṭhuṃ labhissāmā’’ti paṇṇākāraṃ ādāya maggassa ubhosu passesu aṭṭhaṃsu. Vihārasamīpe āgatakāle pañca bhikkhusatāni paṭhamaṃ āgamiṃsu. Citto gahapati, ‘‘ammā, tumhe pacchato āgacchathā’’ti mahāupāsikāyo ṭhapetvā pañcahi upāsakasatehi parivuto satthu santikaṃ agamāsi. Buddhānaṃ sammukhaṭṭhāne pana ṭhitā vā nisinnā vā ito vā etto vā na honti, buddhavīthiyā dvīsu passesu niccalāva tiṭṭhanti. Citto gahapati mahantaṃ buddhavīthiṃ okkami. Tīṇi phalāni pattena ariyasāvakena olokitolokitaṭṭhānaṃ kampi. ‘‘Eso kira citto gahapatī’’ti mahājano olokesi . So satthāraṃ upasaṅkamitvā chabbaṇṇānaṃ buddharasmīnaṃ anto pavisitvā dvīsu gopphakesu satthu pāde gahetvā vandi. Taṃ khaṇaññeva vuttappakāraṃ pupphavassaṃ vassi, sādhukārasahassāni pavattayiṃsu. So ekamāsaṃ satthu santike vasi, vasamāno ca sakalaṃ buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ vihāreyeva nisīdāpetvā mahādānaṃ adāsi, attanā saddhiṃ āgatepi antovihāreyeva katvā paṭijaggi. Ekadivasampi attano sakaṭesu kiñci gahetabbaṃ nāhosi, devamanussehi ābhatapaṇṇākāreneva dānaṃ adāsi, sabbakiccāni akāsi. So satthāraṃ vanditvā āha – ‘‘bhante, ahaṃ ‘tumhākaṃ dānaṃ dassāmī’ti āgacchanto māsaṃ antarāmagge ahosiṃ. Idheva me māso vītivatto, mayā ābhataṃ paṇṇākāraṃ kiñci gahetuṃ na labhāmi, ettakaṃ kālaṃ devamanussehi ābhatapaṇṇākāreneva dānaṃ adāsiṃ, sohaṃ sacepi idha saṃvaccharaṃ vasissāmi, neva mama deyyadhammaṃ dātuṃ labhissāmi. Ahaṃ sakaṭāni otāretvā gantuṃ icchāmi, paṭisāmanaṭṭhānaṃ me ārocāpethā’’ti.

    සත්‌ථා ආනන්‌දත්‌ථෙරං ආහ – ‘‘ආනන්‌ද, උපාසකස්‌ස එකං පදෙසං තුච්‌ඡං කාරෙත්‌වා දෙහී’’ති. ථෙරො තථා අකාසි. කප්‌පියභූමි (මහාව. 295) කිර චිත්‌තස්‌ස ගහපතිනො අනුඤ්‌ඤාතා. උපාසකොපි අත්‌තනා සද්‌ධිං ආගතෙහි තීහි ජනසහස්‌සෙහි සද්‌ධිං තුච්‌ඡසකටෙහි පුන මග්‌ගං පටිපජ්‌ජි. දෙවමනුස්‌සා උට්‌ඨාය, ‘‘අය්‍ය, තයා තුච්‌ඡසකටෙහි ගමනකම්‌මං කත’’න්‌ති සත්‌තහි රතනෙහි සකටානි පූරයිංසු. සො අත්‌තනො ආභතපණ්‌ණාකාරෙනෙව මහාජනං පටිජග්‌ගන්‌තො අගමාසි. ආනන්‌දත්‌ථෙරො සත්‌ථාරං වන්‌දිත්‌වා ආහ – ‘‘භන්‌තෙ, තුම්‌හාකං සන්‌තිකං ආගච්‌ඡන්‌තොපි මාසෙන ආගතො, ඉධාපි මාසමෙව වුට්‌ඨො, එත්‌තකං කාලං දෙවමනුස්‌සෙහි අභිහටපණ්‌ණාකාරෙනෙව මහාවදානං අදාසි, ඉදානි පඤ්‌ච සකටසතානි තුච්‌ඡානි කත්‌වා මාසෙනෙව කිර ගමිස්‌සති, දෙවමනුස්‌සා පනස්‌ස උට්‌ඨාය, ‘අය්‍ය , තයා තුච්‌ඡසකටෙහි ගමනකම්‌මං කත’න්‌ති පඤ්‌ච සකටසතානි සත්‌තරතනෙහි පූරයිංසු. සො පුන අත්‌තනො ආභතපණ්‌ණාකාරෙනෙව කිර මහාජනං පටිජග්‌ගන්‌තො ගමිස්‌සතී’’ති. ‘‘කිං පන, භන්‌තෙ, එතස්‌ස තුම්‌හාකං සන්‌තිකං ආගච්‌ඡන්‌තස්‌සෙවායං සක්‌කාරො උප්‌පජ්‌ජති, උදාහු අඤ්‌ඤත්‌ථ ගච්‌ඡන්‌තස්‌සාපි උප්‌පජ්‌ජතී’’ති? ‘‘ආනන්‌ද, මම සන්‌තිකං ආගච්‌ඡන්‌තස්‌සාපි අඤ්‌ඤත්‌ථ ගච්‌ඡන්‌තස්‌සාපි එතස්‌ස උප්‌පජ්‌ජතෙව. අයඤ්‌හි උපාසකො සද්‌ධො පසන්‌නො සම්‌පන්‌නසීලො, එවරූපො පුග්‌ගලො යං යං පදෙසං භජති, තත්‌ථ තත්‌ථෙවස්‌ස ලාභසක්‌කාරො නිබ්‌බත්‌තතී’’ති වත්‌වා සත්‌ථා ඉමං පකිණ්‌ණකවග්‌ගෙ ගාථමාහ –

    Satthā ānandattheraṃ āha – ‘‘ānanda, upāsakassa ekaṃ padesaṃ tucchaṃ kāretvā dehī’’ti. Thero tathā akāsi. Kappiyabhūmi (mahāva. 295) kira cittassa gahapatino anuññātā. Upāsakopi attanā saddhiṃ āgatehi tīhi janasahassehi saddhiṃ tucchasakaṭehi puna maggaṃ paṭipajji. Devamanussā uṭṭhāya, ‘‘ayya, tayā tucchasakaṭehi gamanakammaṃ kata’’nti sattahi ratanehi sakaṭāni pūrayiṃsu. So attano ābhatapaṇṇākāreneva mahājanaṃ paṭijagganto agamāsi. Ānandatthero satthāraṃ vanditvā āha – ‘‘bhante, tumhākaṃ santikaṃ āgacchantopi māsena āgato, idhāpi māsameva vuṭṭho, ettakaṃ kālaṃ devamanussehi abhihaṭapaṇṇākāreneva mahāvadānaṃ adāsi, idāni pañca sakaṭasatāni tucchāni katvā māseneva kira gamissati, devamanussā panassa uṭṭhāya, ‘ayya , tayā tucchasakaṭehi gamanakammaṃ kata’nti pañca sakaṭasatāni sattaratanehi pūrayiṃsu. So puna attano ābhatapaṇṇākāreneva kira mahājanaṃ paṭijagganto gamissatī’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, etassa tumhākaṃ santikaṃ āgacchantassevāyaṃ sakkāro uppajjati, udāhu aññattha gacchantassāpi uppajjatī’’ti? ‘‘Ānanda, mama santikaṃ āgacchantassāpi aññattha gacchantassāpi etassa uppajjateva. Ayañhi upāsako saddho pasanno sampannasīlo, evarūpo puggalo yaṃ yaṃ padesaṃ bhajati, tattha tatthevassa lābhasakkāro nibbattatī’’ti vatvā satthā imaṃ pakiṇṇakavagge gāthamāha –

    ‘‘සද්‌ධො සීලෙන සම්‌පන්‌නො, යසො භොගසමප්‌පිතො;

    ‘‘Saddho sīlena sampanno, yaso bhogasamappito;

    යං යං පදෙසං භජති, තත්‌ථ තත්‌ථෙව පූජිතො’’ති. (ධ. ප. 303);

    Yaṃ yaṃ padesaṃ bhajati, tattha tattheva pūjito’’ti. (dha. pa. 303);

    අත්‌ථො පනස්‌සා තත්‌ථෙව ආවිභවිස්‌සති.

    Attho panassā tattheva āvibhavissati.

    එවං වුත්‌තෙ ආනන්‌දත්‌ථෙරො චිත්‌තස්‌ස පුබ්‌බකම්‌මං පුච්‌ඡි. අථස්‌ස සත්‌ථා ආචික්‌ඛන්‌තො ආහ –

    Evaṃ vutte ānandatthero cittassa pubbakammaṃ pucchi. Athassa satthā ācikkhanto āha –

    ආනන්‌ද, අයං පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො පාදමූලෙ කතාභිනීහාරො කප්‌පසතසහස්‌සං දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරිත්‌වා කස්‌සපබුද්‌ධකාලෙ මිගලුද්‌දකකුලෙ නිබ්‌බත්‌තො වුද්‌ධිමන්‌වාය එකදිවසං දෙවෙ වස්‌සන්‌තෙ මිගානං මාරණත්‌තාය සත්‌තිං ආදාය අරඤ්‌ඤං ගන්‌ත්‌වා මිගෙ ඔලොකෙන්‌තො එකස්‌මිං අකටපබ්‌භාරෙ සසීසං පාරුපිත්‌වා එකං භික්‌ඛුං නිසින්‌නං දිස්‌වා ‘‘එකො, අය්‍යො, සමණධම්‌මං කරොන්‌තො නිසින්‌නො භවිස්‌සති, භත්‌තමස්‌ස ආහරිස්‌සාමී’’ති වෙගෙන ගෙහං ගන්‌ත්‌වා එකස්‌මිං උද්‌ධනෙ හිය්‍යො, ආභතමංසං, එකස්‌මිං භත්‌තං පචාපෙත්‌වා අඤ්‌ඤෙ පිණ්‌ඩපාතචාරිකෙ භික්‌ඛූ දිස්‌වා තෙසම්‌පි පත්‌තෙ ආදාය පඤ්‌ඤත්‌තාසනෙ නිසීදාපෙත්‌වා භික්‌ඛං සම්‌පාදෙත්‌වා, ‘‘අය්‍යෙ, පරිවිසථා’’ති අඤ්‌ඤං ආණාපෙත්‌වා තං භත්‌තං පුටකෙ පක්‌ඛිපිත්‌වා ආදාය ගච්‌ඡන්‌තො අන්‌තරාමග්‌ගෙ නානාපුප්‌ඵානි ඔචිනිත්‌වා පත්‌තපුටෙ කත්‌වා ථෙරස්‌ස නිසින්‌නට්‌ඨානං ගන්‌ත්‌වා ‘‘මය්‌හං, භන්‌තෙ, සඞ්‌ගහං කරොථා’’ති වත්‌වා පත්‌තං ආදාය පූරෙත්‌වා ථෙරස්‌ස හත්‌ථෙ ඨපෙත්‌වා තෙහි පුප්‌ඵෙහි පූජං කත්‌වා ‘‘යථා මෙ අයං රසපිණ්‌ඩපාතො පුප්‌ඵපූජාය සද්‌ධිං චිත්‌තං තොසෙසි, එවං නිබ්‌බත්‌තනිබ්‌බත්‌තට්‌ඨානෙ පණ්‌ණාකාරසහස්‌සානි ආදාය ආගන්‌ත්‌වා මය්‌හං චිත්‌තං තොසෙන්‌තු, පඤ්‌චවණ්‌ණකුසුමවස්‌සඤ්‌ච වස්‌සතූ’’ති පත්‌ථනං පට්‌ඨපෙසි. සො යාවජීවං කුසලං කත්‌වා දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌ති, නිබ්‌බත්‌තට්‌ඨානෙ ජණ්‌ණුකමත්‌තෙන ඔධිනා දිබ්‌බපුප්‌ඵවස්‌සං වස්‌සි. ඉදානිපිස්‌ස ජාතදිවසෙ චෙව ඉධ ච ආගතස්‌ස පුප්‌ඵවස්‌සවස්‌සනඤ්‌ච පණ්‌ණාකාරාභිහාරො ච සත්‌තහි රතනෙහි සකටපූරණඤ්‌ච තස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස නිස්‌සන්‌දොති.

    Ānanda, ayaṃ padumuttarassa bhagavato pādamūle katābhinīhāro kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā kassapabuddhakāle migaluddakakule nibbatto vuddhimanvāya ekadivasaṃ deve vassante migānaṃ māraṇattāya sattiṃ ādāya araññaṃ gantvā mige olokento ekasmiṃ akaṭapabbhāre sasīsaṃ pārupitvā ekaṃ bhikkhuṃ nisinnaṃ disvā ‘‘eko, ayyo, samaṇadhammaṃ karonto nisinno bhavissati, bhattamassa āharissāmī’’ti vegena gehaṃ gantvā ekasmiṃ uddhane hiyyo, ābhatamaṃsaṃ, ekasmiṃ bhattaṃ pacāpetvā aññe piṇḍapātacārike bhikkhū disvā tesampi patte ādāya paññattāsane nisīdāpetvā bhikkhaṃ sampādetvā, ‘‘ayye, parivisathā’’ti aññaṃ āṇāpetvā taṃ bhattaṃ puṭake pakkhipitvā ādāya gacchanto antarāmagge nānāpupphāni ocinitvā pattapuṭe katvā therassa nisinnaṭṭhānaṃ gantvā ‘‘mayhaṃ, bhante, saṅgahaṃ karothā’’ti vatvā pattaṃ ādāya pūretvā therassa hatthe ṭhapetvā tehi pupphehi pūjaṃ katvā ‘‘yathā me ayaṃ rasapiṇḍapāto pupphapūjāya saddhiṃ cittaṃ tosesi, evaṃ nibbattanibbattaṭṭhāne paṇṇākārasahassāni ādāya āgantvā mayhaṃ cittaṃ tosentu, pañcavaṇṇakusumavassañca vassatū’’ti patthanaṃ paṭṭhapesi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbatti, nibbattaṭṭhāne jaṇṇukamattena odhinā dibbapupphavassaṃ vassi. Idānipissa jātadivase ceva idha ca āgatassa pupphavassavassanañca paṇṇākārābhihāro ca sattahi ratanehi sakaṭapūraṇañca tasseva kammassa nissandoti.

    චිත්‌තගහපතිවත්‌ථු චුද්‌දසමං.

    Cittagahapativatthu cuddasamaṃ.

    15. වනවාසීතිස්‌සසාමණෙරවත්‌ථු

    15. Vanavāsītissasāmaṇeravatthu

    අඤ්‌ඤා හි ලාභූපනිසාති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො වනවාසිකතිස්‌සත්‌ථෙරං ආරබ්‌භ කථෙසි. දෙසනා රාජගහෙ සමුට්‌ඨිතා.

    Aññāhi lābhūpanisāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto vanavāsikatissattheraṃ ārabbha kathesi. Desanā rājagahe samuṭṭhitā.

    සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස කිර පිතු වඞ්‌ගන්‌තබ්‍රාහ්‌මණස්‌ස සහායකො මහාසෙනබ්‍රාහ්‌මණො නාම රාජගහෙ වසති. සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරො එකදිවසං පිණ්‌ඩාය චරන්‌තො තස්‌මිං අනුකම්‌පාය තස්‌ස ගෙහද්‌වාරං අගමාසි. සො පන පරික්‌ඛීණවිභවො දලිද්‌දො. සො ‘‘මම පුත්‌තො මය්‌හං ගෙහද්‌වාරං පිණ්‌ඩාය චරිතුං ආගතො භවිස්‌සති, අහඤ්‌චම්‌හි දුග්‌ගතො, මය්‌හං දුග්‌ගතභාවං න ජානාති මඤ්‌ඤෙ, නත්‌ථි මෙ කොචි දෙය්‍යධම්‌මො’’ති ථෙරස්‌ස සම්‌මුඛා භවිතුං අසක්‌කොන්‌තො නිලීයි. ථෙරො අපරම්‌පි දිවසං අගමාසි, බ්‍රාහ්‌මණො තථෙව නිලීයි. ‘‘කිඤ්‌චිදෙව ලභිත්‌වා දස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙන්‌තොපි නාලභි. අථෙකදිවසං එකස්‌මිං බ්‍රාහ්‌මණවාචකෙ ථූලසාටකෙන සද්‌ධිං පායසපාතිං ලභිත්‌වා ආදාය ගෙහං ගන්‌ත්‌වාව ථෙරං අනුස්‌සරි, ‘‘ඉමං පිණ්‌ඩපාතං මයා ථෙරස්‌ස දාතුං වට්‌ටතී’’ති. ථෙරොපි තං ඛණං ඣානං සමාපජ්‌ජිත්‌වා සමාපත්‌තිතො වුට්‌ඨාය තං බ්‍රාහ්‌මණං දිස්‌වා ‘‘බ්‍රාහ්‌මණො දෙය්‍යධම්‌මං ලභිත්‌වා මම ආගමනං පච්‌චාසීසති, මයා තත්‌ථ ගන්‌තුං වට්‌ටතී’’ති සඞ්‌ඝාටිං පාරුපිත්‌වා පත්‌තං ආදාය තස්‌ස ගෙහද්‌වාරෙ ඨිතමෙව අත්‌තානං දස්‌සෙසි.

    Sāriputtattherasa kira pitu vaṅgantabrāhmaṇassa sahāyako mahāsenabrāhmaṇo nāma rājagahe vasati. Sāriputtatthero ekadivasaṃ piṇḍāya caranto tasmiṃ anukampāya tassa gehadvāraṃ agamāsi. So pana parikkhīṇavibhavo daliddo. So ‘‘mama putto mayhaṃ gehadvāraṃ piṇḍāya carituṃ āgato bhavissati, ahañcamhi duggato, mayhaṃ duggatabhāvaṃ na jānāti maññe, natthi me koci deyyadhammo’’ti therassa sammukhā bhavituṃ asakkonto nilīyi. Thero aparampi divasaṃ agamāsi, brāhmaṇo tatheva nilīyi. ‘‘Kiñcideva labhitvā dassāmī’’ti cintentopi nālabhi. Athekadivasaṃ ekasmiṃ brāhmaṇavācake thūlasāṭakena saddhiṃ pāyasapātiṃ labhitvā ādāya gehaṃ gantvāva theraṃ anussari, ‘‘imaṃ piṇḍapātaṃ mayā therassa dātuṃ vaṭṭatī’’ti. Theropi taṃ khaṇaṃ jhānaṃ samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhāya taṃ brāhmaṇaṃ disvā ‘‘brāhmaṇo deyyadhammaṃ labhitvā mama āgamanaṃ paccāsīsati, mayā tattha gantuṃ vaṭṭatī’’ti saṅghāṭiṃ pārupitvā pattaṃ ādāya tassa gehadvāre ṭhitameva attānaṃ dassesi.

    බ්‍රාහ්‌මණො ථෙරං දිස්‌වාව චිත්‌තං පසීදි. අථ නං උපසඞ්‌කමිත්‌වා වන්‌දිත්‌වා පටිසන්‌ථාරං කත්‌වා අන්‌තොගෙහෙ නිසීදාපෙත්‌වා පායසපාතිං ගහෙත්‌වා ථෙරස්‌ස පත්‌තෙ ආකිරි . ථෙරො උපඩ්‌ඪං සම්‌පටිච්‌ඡිත්‌වා හත්‌ථෙන පත්‌තං පිදහි. අථ නං බ්‍රාහ්‌මණො ආහ – ‘‘භන්‌තෙ, එකපටිවීසමත්‌තොව අයං පායසො, පරලොකසඞ්‌ගහං මෙ කරොථ, මා ඉධලොකසඞ්‌ගහං, නිරවසෙසමෙව දාතුකාමොම්‌හී’’ති සබ්‌බං ආකිරි. ථෙරො තත්‌ථෙව පරිභුඤ්‌ජි. අථස්‌ස භත්‌තකිච්‌චපරියොසානෙ තම්‌පි සාටකං දත්‌වා වන්‌දිත්‌වා එවමාහ – ‘‘භන්‌තෙ, අහම්‌පි තුම්‌හෙහි දිට්‌ඨධම්‌මමෙව පාපුණෙය්‍ය’’න්‌ති. ථෙරො ‘‘එවං හොතු බ්‍රාහ්‌මණා’’ති තස්‌ස අනුමොදනං කත්‌වා උට්‌ඨායාසනා පක්‌කමන්‌තො අනුපුබ්‌බෙන චාරිකං චරන්‌තො ජෙතවනං අගමාසි. ‘‘දුග්‌ගතකාලෙ දින්‌නදානං පන අතිවිය තොසෙතී’’ති බ්‍රාහ්‌මණොපි තං දානං දත්‌වා පසන්‌නචිත්‌තො සොමනස්‌සජාතො ථෙරෙ අධිමත්‌තං සිනෙහමකාසි. සො ථෙරෙ සිනෙහෙනෙව කාලං කත්‌වා සාවත්‌ථියං ථෙරස්‌සූපට්‌ඨාකකුලෙ පටිසන්‌ධිං ගණ්‌හි . තංඛණෙයෙව පනස්‌ස මාතා ‘‘කුච්‌ඡියං මෙ ගබ්‌භො පතිට්‌ඨිතො’’ති ඤත්‌වා සාමිකස්‌ස ආරොචෙසි. සො තස්‌සා ගබ්‌භපරිහාරං අදාසි.

    Brāhmaṇo theraṃ disvāva cittaṃ pasīdi. Atha naṃ upasaṅkamitvā vanditvā paṭisanthāraṃ katvā antogehe nisīdāpetvā pāyasapātiṃ gahetvā therassa patte ākiri . Thero upaḍḍhaṃ sampaṭicchitvā hatthena pattaṃ pidahi. Atha naṃ brāhmaṇo āha – ‘‘bhante, ekapaṭivīsamattova ayaṃ pāyaso, paralokasaṅgahaṃ me karotha, mā idhalokasaṅgahaṃ, niravasesameva dātukāmomhī’’ti sabbaṃ ākiri. Thero tattheva paribhuñji. Athassa bhattakiccapariyosāne tampi sāṭakaṃ datvā vanditvā evamāha – ‘‘bhante, ahampi tumhehi diṭṭhadhammameva pāpuṇeyya’’nti. Thero ‘‘evaṃ hotu brāhmaṇā’’ti tassa anumodanaṃ katvā uṭṭhāyāsanā pakkamanto anupubbena cārikaṃ caranto jetavanaṃ agamāsi. ‘‘Duggatakāle dinnadānaṃ pana ativiya tosetī’’ti brāhmaṇopi taṃ dānaṃ datvā pasannacitto somanassajāto there adhimattaṃ sinehamakāsi. So there sineheneva kālaṃ katvā sāvatthiyaṃ therassūpaṭṭhākakule paṭisandhiṃ gaṇhi . Taṃkhaṇeyeva panassa mātā ‘‘kucchiyaṃ me gabbho patiṭṭhito’’ti ñatvā sāmikassa ārocesi. So tassā gabbhaparihāraṃ adāsi.

    තස්‌සා අච්‌චුණ්‌හඅතිසීතඅතිඅම්‌බිලාදිපරිභොගං වජ්‌ජෙත්‌වා සුඛෙන ගබ්‌භං පරිහරියමානාය එවරූපො දොහළො උප්‌පජ්‌ජි ‘‘අහො වතාහං සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරප්‌පමුඛානි පඤ්‌ච භික්‌ඛුසතානි නිමන්‌තෙත්‌වා ගෙහෙ නිසීදාපෙත්‌වා අසම්‌භින්‌නඛීරපායසං දත්‌වා සයම්‌පි කාසායවත්‌ථානි පරිදහිත්‌වා සුවණ්‌ණසරකං ආදාය ආසනපරියන්‌තෙ නිසීදිත්‌වා එත්‌තකානං භික්‌ඛූනං උච්‌ඡිට්‌ඨපායසං පරිභුඤ්‌ජෙය්‍ය’’න්‌ති. තස්‌සා කිර සො කාසායවත්‌ථපරිදහනෙ දොහළො කුච්‌ඡියං පුත්‌තස්‌ස බුද්‌ධසාසනෙ පබ්‌බජ්‌ජාය පුබ්‌බනිමිත්‌තං අහොසි. අථස්‌සා ඤාතකා ‘‘ධම්‌මිකො නො ධීතාය දොහළො’’ති සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරං සඞ්‌ඝත්‌ථෙරං කත්‌වා පඤ්‌චන්‌නං භික්‌ඛුසතානං අසම්‌භින්‌නඛීරපායසං අදංසු. සාපි එකං කාසාවං නිවාසෙත්‌වා එකං පාරුපිත්‌වා සුවණ්‌ණසරකං ගහෙත්‌වා ආසනපරියන්‌තෙ නිසින්‌නා උච්‌ඡිට්‌ඨපායසං පරිභුඤ්‌ජි, දොහළො පටිප්‌පස්‌සම්‌භි. තස්‌සා යාව ගබ්‌භවුට්‌ඨානා අන්‌තරන්‌තරා කතමඞ්‌ගලෙසුපි, දසමාසච්‌චයෙන පුත්‌තං විජාතාය කතමඞ්‌ගලෙසුපි සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරප්‌පමුඛානං පඤ්‌චන්‌නං භික්‌ඛුසතානං අප්‌පොදකමධුපායසමෙව අදංසු. පුබ්‌බෙ කිරෙස දාරකෙන බ්‍රාහ්‌මණකාලෙ දින්‌නපායසස්‌ස නිස්‌සන්‌දො.

    Tassā accuṇhaatisītaatiambilādiparibhogaṃ vajjetvā sukhena gabbhaṃ parihariyamānāya evarūpo dohaḷo uppajji ‘‘aho vatāhaṃ sāriputtattherappamukhāni pañca bhikkhusatāni nimantetvā gehe nisīdāpetvā asambhinnakhīrapāyasaṃ datvā sayampi kāsāyavatthāni paridahitvā suvaṇṇasarakaṃ ādāya āsanapariyante nisīditvā ettakānaṃ bhikkhūnaṃ ucchiṭṭhapāyasaṃ paribhuñjeyya’’nti. Tassā kira so kāsāyavatthaparidahane dohaḷo kucchiyaṃ puttassa buddhasāsane pabbajjāya pubbanimittaṃ ahosi. Athassā ñātakā ‘‘dhammiko no dhītāya dohaḷo’’ti sāriputtattheraṃ saṅghattheraṃ katvā pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ asambhinnakhīrapāyasaṃ adaṃsu. Sāpi ekaṃ kāsāvaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā suvaṇṇasarakaṃ gahetvā āsanapariyante nisinnā ucchiṭṭhapāyasaṃ paribhuñji, dohaḷo paṭippassambhi. Tassā yāva gabbhavuṭṭhānā antarantarā katamaṅgalesupi, dasamāsaccayena puttaṃ vijātāya katamaṅgalesupi sāriputtattherappamukhānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ appodakamadhupāyasameva adaṃsu. Pubbe kiresa dārakena brāhmaṇakāle dinnapāyasassa nissando.

    ජාතමඞ්‌ගලදිවසෙ පන තං දාරකං පාතොව න්‌හාපෙත්‌වා මණ්‌ඩෙත්‌වා සිරිසයනෙ සතසහස්‌සග්‌ඝනිකස්‌ස කම්‌බලස්‌ස උපරි නිපජ්‌ජාපෙසුං. සො තත්‌ථ නිපන්‌නකොව ථෙරං ඔලොකෙත්‌වා ‘‘අයං මෙ පුබ්‌බාචරියො, මයා ථෙරං නිස්‌සාය අයං සම්‌පත්‌ති ලද්‌ධා, මයා ඉමස්‌ස එකං පරිච්‌චාගං කාතුං වට්‌ටතී’’ති සික්‌ඛාපදගහණත්‌ථාය ආනීයමානො තං කම්‌බලං චූළඞ්‌ගුලියා වෙඨෙත්‌වා අග්‌ගහෙසි. අථස්‌ස ‘‘අඞ්‌ගුලියං කම්‌බලො ලග්‌ගො’’ති තෙ තං හරිතුං ආරභිංසු. සො පරොදි. ඤාතකා ‘‘අපෙථ, මා දාරකං රොදාපෙථා’’ති කම්‌බලෙනෙව සද්‌ධිං ආනයිංසු. සො ථෙරං වන්‌දනකාලෙ කම්‌බලතො අඞ්‌ගුලිං අපකඩ්‌ඪිත්‌වා කම්‌බලං ථෙරස්‌ස පාදමූලෙ පාතෙසි. ඤාතකා ‘‘දහරකුමාරෙන අජානිත්‌වා කත’’න්‌ති අවත්‌වා ‘‘පුත්‌තෙන නො දින්‌නං, පරිච්‌චත්‌තමෙව හොතු, භන්‌තෙ’’ති වත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, සතසහස්‌සග්‌ඝනිකෙන කම්‌බලෙන පූජාකාරකස්‌ස තුම්‌හාකං දාසස්‌ස සික්‌ඛාපදානි දෙථා’’ති ආහංසු. ‘‘කො නාමො අයං දාරකො’’ති? ‘‘භන්‌තෙ, අය්‍යෙන සමානනාමකො , තිස්‌සො නාමෙස භවිස්‌සතී’’ති. ථෙරො කිර ගිහිකාලෙ උපතිස්‌සමාණවො නාම අහොසි. මාතාපිස්‌ස චින්‌තෙසි – ‘‘න මයා පුත්‌තස්‌ස අජ්‌ඣාසයො භින්‌දිතබ්‌බො’’ති. එවං දාරකස්‌ස නාමකරණමඞ්‌ගලං කත්‌වා පුන තස්‌ස ආහාරපරිභොගමඞ්‌ගලෙපි පුන තස්‌ස කණ්‌ණවිජ්‌ඣනමඞ්‌ගලෙපි දුස්‌සගහණමඞ්‌ගලෙපි චූළාකප්‌පනමඞ්‌ගලෙපි සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරප්‌පමුඛානං පඤ්‌චන්‌නං භික්‌ඛුසතානං අප්‌පොදකමධුපායසමෙව අදංසු.

    Jātamaṅgaladivase pana taṃ dārakaṃ pātova nhāpetvā maṇḍetvā sirisayane satasahassagghanikassa kambalassa upari nipajjāpesuṃ. So tattha nipannakova theraṃ oloketvā ‘‘ayaṃ me pubbācariyo, mayā theraṃ nissāya ayaṃ sampatti laddhā, mayā imassa ekaṃ pariccāgaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti sikkhāpadagahaṇatthāya ānīyamāno taṃ kambalaṃ cūḷaṅguliyā veṭhetvā aggahesi. Athassa ‘‘aṅguliyaṃ kambalo laggo’’ti te taṃ harituṃ ārabhiṃsu. So parodi. Ñātakā ‘‘apetha, mā dārakaṃ rodāpethā’’ti kambaleneva saddhiṃ ānayiṃsu. So theraṃ vandanakāle kambalato aṅguliṃ apakaḍḍhitvā kambalaṃ therassa pādamūle pātesi. Ñātakā ‘‘daharakumārena ajānitvā kata’’nti avatvā ‘‘puttena no dinnaṃ, pariccattameva hotu, bhante’’ti vatvā, ‘‘bhante, satasahassagghanikena kambalena pūjākārakassa tumhākaṃ dāsassa sikkhāpadāni dethā’’ti āhaṃsu. ‘‘Ko nāmo ayaṃ dārako’’ti? ‘‘Bhante, ayyena samānanāmako , tisso nāmesa bhavissatī’’ti. Thero kira gihikāle upatissamāṇavo nāma ahosi. Mātāpissa cintesi – ‘‘na mayā puttassa ajjhāsayo bhinditabbo’’ti. Evaṃ dārakassa nāmakaraṇamaṅgalaṃ katvā puna tassa āhāraparibhogamaṅgalepi puna tassa kaṇṇavijjhanamaṅgalepi dussagahaṇamaṅgalepi cūḷākappanamaṅgalepi sāriputtattherappamukhānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ appodakamadhupāyasameva adaṃsu.

    දාරකො වුද්‌ධිමන්‌වාය සත්‌තවස්‌සිකකාලෙ මාතරං ආහ – ‘‘අම්‌ම, ථෙරස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බජිස්‌සාමී’’ති. ‘‘සාධු, තාත, පුබ්‌බෙවාහං ‘න මයා පුත්‌තස්‌ස අජ්‌ඣාසයො භින්‌දිතබ්‌බො’ති මනං අකාසිං, පබ්‌බජ, පුත්‌තා’’ති ථෙරං නිමන්‌තාපෙත්‌වා තස්‌ස ආගතස්‌ස භික්‌ඛඤ්‌ච දත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, තුම්‌හාකං දාසො ‘පබ්‌බජිස්‌සාමී’ති වදති, ඉමං ආදාය සායං විහාරං ආගමිස්‌සාමා’’ති ථෙරං උය්‍යොජෙත්‌වා සායන්‌හසමයෙ මහන්‌තෙන සක්‌කාරසම්‌මානෙන පුත්‌තං ආදාය විහාරං ගන්‌ත්‌වා ථෙරස්‌ස නිය්‍යාදෙසි. ථෙරො තෙන සද්‌ධිං කථෙසි – ‘‘තිස්‌ස, පබ්‌බජ්‌ජා නාම දුක්‌කරා, උණ්‌හෙන අත්‌ථෙ සති සීතං ලභති, සීතෙන අත්‌ථෙ සති උණ්‌හං ලභති, පබ්‌බජිතා කිච්‌ඡෙන ජීවන්‌ති, ත්‌වඤ්‌ච සුඛෙධිතො’’ති. ‘‘භන්‌තෙ, අහං තුම්‌හෙහි වුත්‌තනියාමෙනෙව සබ්‌බං කාතුං සක්‌ඛිස්‌සාමී’’ති. ථෙරො ‘‘සාධූ’’ති වත්‌වා තස්‌ස පටිකූලමනසිකාරවසෙන තචපඤ්‌චකකම්‌මට්‌ඨානං ආචික්‌ඛිත්‌වා තං පබ්‌බාජෙසි. සකලම්‌පි හි ද්‌වත්‌තිංසාකාරං කථෙතුං වට්‌ටතියෙව. සබ්‌බං කථෙතුං අසක්‌කොන්‌තෙන පන තචපඤ්‌චකකම්‌මට්‌ඨානං කථෙතබ්‌බමෙව. ඉදඤ්‌හි කම්‌මට්‌ඨානං සබ්‌බබුද්‌ධානං අවිජහිතමෙව. කෙසාදීසු එකෙකකොට්‌ඨාසෙසු අරහත්‌තං පත්‌තානං භික්‌ඛූනම්‌පි භික්‌ඛුනීනම්‌පි උපාසකානම්‌පි උපාසිකානම්‌පි පරිච්‌ඡෙදො නත්‌ථි. අබ්‍යත්‌තා භික්‌ඛූ පන පබ්‌බජෙන්‌තා අරහත්‌තස්‌සූපනිස්‌සයං නාසෙන්‌ති. තස්‌මා ථෙරො කම්‌මට්‌ඨානං ආචික්‌ඛිත්‌වා පබ්‌බාජෙත්‌වා දසසු සීලෙසු පතිට්‌ඨාපෙසි.

    Dārako vuddhimanvāya sattavassikakāle mātaraṃ āha – ‘‘amma, therassa santike pabbajissāmī’’ti. ‘‘Sādhu, tāta, pubbevāhaṃ ‘na mayā puttassa ajjhāsayo bhinditabbo’ti manaṃ akāsiṃ, pabbaja, puttā’’ti theraṃ nimantāpetvā tassa āgatassa bhikkhañca datvā, ‘‘bhante, tumhākaṃ dāso ‘pabbajissāmī’ti vadati, imaṃ ādāya sāyaṃ vihāraṃ āgamissāmā’’ti theraṃ uyyojetvā sāyanhasamaye mahantena sakkārasammānena puttaṃ ādāya vihāraṃ gantvā therassa niyyādesi. Thero tena saddhiṃ kathesi – ‘‘tissa, pabbajjā nāma dukkarā, uṇhena atthe sati sītaṃ labhati, sītena atthe sati uṇhaṃ labhati, pabbajitā kicchena jīvanti, tvañca sukhedhito’’ti. ‘‘Bhante, ahaṃ tumhehi vuttaniyāmeneva sabbaṃ kātuṃ sakkhissāmī’’ti. Thero ‘‘sādhū’’ti vatvā tassa paṭikūlamanasikāravasena tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhitvā taṃ pabbājesi. Sakalampi hi dvattiṃsākāraṃ kathetuṃ vaṭṭatiyeva. Sabbaṃ kathetuṃ asakkontena pana tacapañcakakammaṭṭhānaṃ kathetabbameva. Idañhi kammaṭṭhānaṃ sabbabuddhānaṃ avijahitameva. Kesādīsu ekekakoṭṭhāsesu arahattaṃ pattānaṃ bhikkhūnampi bhikkhunīnampi upāsakānampi upāsikānampi paricchedo natthi. Abyattā bhikkhū pana pabbajentā arahattassūpanissayaṃ nāsenti. Tasmā thero kammaṭṭhānaṃ ācikkhitvā pabbājetvā dasasu sīlesu patiṭṭhāpesi.

    මාතාපිතරො පුත්‌තස්‌ස පබ්‌බජිතසක්‌කාරං කරොන්‌තා සත්‌තාහං විහාරෙයෙව බුද්‌ධප්‌පමුඛස්‌ස භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස අප්‌පොදකමධුපායසමෙව අදංසු. භික්‌ඛූපි ‘‘නිබද්‌ධං අප්‌පොදකමධුපායසං පරිභුඤ්‌ජිතුං න සක්‌කොමා’’ති උජ්‌ඣායිංසු. තස්‌සපි මාතාපිතරො සත්‌තමෙ දිවසෙ සායං ගෙහං අගමංසු. සාමණෙරො අට්‌ඨමෙ දිවසෙ භික්‌ඛූහි සද්‌ධිං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. සාවත්‌ථිවාසිනො ‘‘සාමණෙරො කිර අජ්‌ජ පිණ්‌ඩාය පවිසිස්‌සති, සක්‌කාරමස්‌ස කරිස්‌සාමා’’ති පඤ්‌චහි සාටකසතෙහි චුම්‌බටකානි කත්‌වා පඤ්‌ච පිණ්‌ඩපාතසතානි සජ්‌ජෙත්‌වා ආදාය පටිපථෙ ඨත්‌වා අදංසු, පුනදිවසෙ විහාරස්‌ස උපවනං ආගන්‌ත්‌වා අදංසු. එවං සාමණෙරො ද්‌වීහෙව දිවසෙහි සාටකසහස්‌සෙහි සද්‌ධිං පිණ්‌ඩපාතසහස්‌සං ලභිත්‌වා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස දාපෙසි. බ්‍රාහ්‌මණකාලෙ දින්‌නථූලසාටකස්‌ස කිරෙස නිස්‌සන්‌දො. අථස්‌ස භික්‌ඛූ ‘‘පිණ්‌ඩපාතදායකතිස්‌සො’’ති නාමං කරිංසු.

    Mātāpitaro puttassa pabbajitasakkāraṃ karontā sattāhaṃ vihāreyeva buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa appodakamadhupāyasameva adaṃsu. Bhikkhūpi ‘‘nibaddhaṃ appodakamadhupāyasaṃ paribhuñjituṃ na sakkomā’’ti ujjhāyiṃsu. Tassapi mātāpitaro sattame divase sāyaṃ gehaṃ agamaṃsu. Sāmaṇero aṭṭhame divase bhikkhūhi saddhiṃ piṇḍāya pāvisi. Sāvatthivāsino ‘‘sāmaṇero kira ajja piṇḍāya pavisissati, sakkāramassa karissāmā’’ti pañcahi sāṭakasatehi cumbaṭakāni katvā pañca piṇḍapātasatāni sajjetvā ādāya paṭipathe ṭhatvā adaṃsu, punadivase vihārassa upavanaṃ āgantvā adaṃsu. Evaṃ sāmaṇero dvīheva divasehi sāṭakasahassehi saddhiṃ piṇḍapātasahassaṃ labhitvā bhikkhusaṅghassa dāpesi. Brāhmaṇakāle dinnathūlasāṭakassa kiresa nissando. Athassa bhikkhū ‘‘piṇḍapātadāyakatisso’’ti nāmaṃ kariṃsu.

    පුනෙකදිවසං සාමණෙරො සීතකාලෙ විහාරචාරිකං චරන්‌තො භික්‌ඛූ තත්‌ථ තත්‌ථ අග්‌ගිසාලාදීසු විසිබ්‌බෙන්‌තෙ දිස්‌වා ආහ – ‘‘කිං, භන්‌තෙ, විසිබ්‌බෙන්‌තා නිසින්‌නාත්‌ථා’’ති? ‘‘සීතං නො පීළෙති සාමණෙරො’’ති. ‘‘භන්‌තෙ, සීතකාලෙ නාම කම්‌බලං පාරුපිතුං වට්‌ටති. සො හි සීතං පටිබාහිතුං සමත්‌ථො’’ති. සාමණෙර ‘‘ත්‌වං මහාපුඤ්‌ඤො කම්‌බලං ලභෙය්‍යාසි, අම්‌හාකං කුතො කම්‌බලො’’ති. ‘‘තෙන හි, භන්‌තෙ, කම්‌බලත්‌ථිකා මයා සද්‌ධිං ආගච්‌ඡන්‌තූ’’ති සකලවිහාරෙ ආරොචාපෙසි. අථ භික්‌ඛූ ‘‘සාමණෙරෙන සද්‌ධිං ගන්‌ත්‌වා කම්‌බලං ආහරිස්‌සාමා’’ති සත්‌තවස්‌සිකසාමණෙරං නිස්‌සාය සහස්‌සමත්‌තා භික්‌ඛූ නික්‌ඛමිංසු. සො ‘‘එත්‌තකානං භික්‌ඛූනං කුතො කම්‌බලං ලභිස්‌සාමී’’ති චිත්‌තම්‌පි අනුප්‌පාදෙත්‌වා තෙ ආදාය නගරාභිමුඛො පායාසි. සුදින්‌නස්‌ස හි දානස්‌ස එවරූපො ආනුභාවො හොති. සො බහිනගරෙයෙව ඝරපටිපාටියා චරන්‌තො පඤ්‌ච කම්‌බලසතානි ලභිත්‌වා අන්‌තොනගරං පාවිසි. මනුස්‌සා ඉතො චිතො ච කම්‌බලෙ ආහරන්‌ති.

    Punekadivasaṃ sāmaṇero sītakāle vihāracārikaṃ caranto bhikkhū tattha tattha aggisālādīsu visibbente disvā āha – ‘‘kiṃ, bhante, visibbentā nisinnātthā’’ti? ‘‘Sītaṃ no pīḷeti sāmaṇero’’ti. ‘‘Bhante, sītakāle nāma kambalaṃ pārupituṃ vaṭṭati. So hi sītaṃ paṭibāhituṃ samattho’’ti. Sāmaṇera ‘‘tvaṃ mahāpuñño kambalaṃ labheyyāsi, amhākaṃ kuto kambalo’’ti. ‘‘Tena hi, bhante, kambalatthikā mayā saddhiṃ āgacchantū’’ti sakalavihāre ārocāpesi. Atha bhikkhū ‘‘sāmaṇerena saddhiṃ gantvā kambalaṃ āharissāmā’’ti sattavassikasāmaṇeraṃ nissāya sahassamattā bhikkhū nikkhamiṃsu. So ‘‘ettakānaṃ bhikkhūnaṃ kuto kambalaṃ labhissāmī’’ti cittampi anuppādetvā te ādāya nagarābhimukho pāyāsi. Sudinnassa hi dānassa evarūpo ānubhāvo hoti. So bahinagareyeva gharapaṭipāṭiyā caranto pañca kambalasatāni labhitvā antonagaraṃ pāvisi. Manussā ito cito ca kambale āharanti.

    එකො පන පුරිසො ආපණද්‌වාරෙන ආගච්‌ඡන්‌තො පඤ්‌ච කම්‌බලසතානි පසාරෙත්‌වා නිසින්‌නං එකං ආපණිකං දිස්‌වා ආහ – ‘‘අම්‌භො, එකො සාමණෙරො කම්‌බලෙ සංහරන්‌තො ආගච්‌ඡති, තව කම්‌බලෙ පටිච්‌ඡාදෙහී’’ති? ‘‘කිං පන සො දින්‌නකෙ ගණ්‌හාති, උදාහු අදින්‌නකෙ’’ති? ‘‘දින්‌නකෙ ගණ්‌හාතී’’ති . ‘‘එවං සන්‌තෙ සචෙ ඉච්‌ඡාමි, දස්‌සාමි, නො චෙ, න දස්‌සාමි, ගච්‌ඡ ත්‌ව’’න්‌ති උය්‍යොජෙසි. මච්‌ඡරිනො හි අන්‌ධබාලා එවරූපෙසු දානං දදමානෙසු මච්‌ඡරායිත්‌වා අසදිසදානං දිස්‌වා මච්‌ඡරායන්‌තො කාළො (ධ. ප. 177) විය නිරයෙ නිබ්‌බත්‌තන්‌ති. ආපණිකො චින්‌තෙසි – ‘‘අයං පුරිසො අත්‌තනො ධම්‌මතාය ආගච්‌ඡමානො ‘තව කම්‌බලෙ පටිච්‌ඡාදෙහී’ති මං ආහ. ‘සචෙපි සො දින්‌නකං ගණ්‌හා’ති, අහං පන ‘මම සන්‌තකං සචෙ ඉච්‌ඡාමි, දස්‌සාමි, නො චෙ, න දස්‌සාමී’ති අවචං, දිට්‌ඨකං පන අදෙන්‌තස්‌ස ලජ්‌ජා උප්‌පජ්‌ජති, අත්‌තනො සන්‌තකං පටිච්‌ඡාදෙන්‌තස්‌ස දොසො නත්‌ථි, ඉමෙසු පඤ්‌චකම්‌බලසතෙසු ද්‌වෙ කම්‌බලානි සතසහස්‌සග්‌ඝනිකානි, ඉමානෙව පටිච්‌ඡාදෙතුං වට්‌ටතී’’ති. ද්‌වෙපි කම්‌බලෙ දසාය දසං සම්‌බන්‌ධිත්‌වා තෙසං අන්‌තරෙ පක්‌ඛිපිත්‌වා පටිච්‌ඡාදෙසි. සාමණෙරොපි භික්‌ඛුසහස්‌සෙන සද්‌ධිං තං පදෙසං පාපුණි. ආපණිකස්‌ස සාමණෙරං දිස්‌වාව පුත්‌තසිනෙහො උප්‌පජ්‌ජි, සකලසරීරං සිනෙහෙන පරිපුණ්‌ණං අහොසි. සො චින්‌තෙසි – ‘‘තිට්‌ඨතු කම්‌බලානි, ඉමං දිස්‌වා හදයමංසම්‌පි දාතුං යුත්‌ත’’න්‌ති. තෙ ද්‌වෙපි කම්‌බලෙ නීහරිත්‌වා සාමණෙරස්‌ස පාදමූලෙ ඨපෙත්‌වා වන්‌දිත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, තයා දිට්‌ඨධම්‌මස්‌ස භාගී අස්‌ස’’න්‌ති අවච. සොපිස්‌ස ‘‘එවං හොතූ’’ති අනුමොදනං අකාසි.

    Eko pana puriso āpaṇadvārena āgacchanto pañca kambalasatāni pasāretvā nisinnaṃ ekaṃ āpaṇikaṃ disvā āha – ‘‘ambho, eko sāmaṇero kambale saṃharanto āgacchati, tava kambale paṭicchādehī’’ti? ‘‘Kiṃ pana so dinnake gaṇhāti, udāhu adinnake’’ti? ‘‘Dinnake gaṇhātī’’ti . ‘‘Evaṃ sante sace icchāmi, dassāmi, no ce, na dassāmi, gaccha tva’’nti uyyojesi. Maccharino hi andhabālā evarūpesu dānaṃ dadamānesu maccharāyitvā asadisadānaṃ disvā maccharāyanto kāḷo (dha. pa. 177) viya niraye nibbattanti. Āpaṇiko cintesi – ‘‘ayaṃ puriso attano dhammatāya āgacchamāno ‘tava kambale paṭicchādehī’ti maṃ āha. ‘Sacepi so dinnakaṃ gaṇhā’ti, ahaṃ pana ‘mama santakaṃ sace icchāmi, dassāmi, no ce, na dassāmī’ti avacaṃ, diṭṭhakaṃ pana adentassa lajjā uppajjati, attano santakaṃ paṭicchādentassa doso natthi, imesu pañcakambalasatesu dve kambalāni satasahassagghanikāni, imāneva paṭicchādetuṃ vaṭṭatī’’ti. Dvepi kambale dasāya dasaṃ sambandhitvā tesaṃ antare pakkhipitvā paṭicchādesi. Sāmaṇeropi bhikkhusahassena saddhiṃ taṃ padesaṃ pāpuṇi. Āpaṇikassa sāmaṇeraṃ disvāva puttasineho uppajji, sakalasarīraṃ sinehena paripuṇṇaṃ ahosi. So cintesi – ‘‘tiṭṭhatu kambalāni, imaṃ disvā hadayamaṃsampi dātuṃ yutta’’nti. Te dvepi kambale nīharitvā sāmaṇerassa pādamūle ṭhapetvā vanditvā, ‘‘bhante, tayā diṭṭhadhammassa bhāgī assa’’nti avaca. Sopissa ‘‘evaṃ hotū’’ti anumodanaṃ akāsi.

    සාමණෙරො අන්‌තොනගරෙපි පඤ්‌ච කම්‌බලසතානි ලභි. එවං එකදිවසංයෙව කම්‌බලසහස්‌සං ලභිත්‌වා භික්‌ඛුසහස්‌සස්‌ස අදාසි. අථස්‌ස කම්‌බලදායකතිස්‌සත්‌ථෙරොති නාමං කරිංසු. එවං නාමකරණදිවසෙ දින්‌නකම්‌බලො සත්‌තවස්‌සිකකාලෙ කම්‌බලසහස්‌සභාවං පාපුණි. බුද්‌ධසාසනඤ්‌හි ඨපෙත්‌වා නත්‌ථඤ්‌ඤං තං ඨානං, යත්‌ථ අප්‌පං දින්‌නං බහුං හොති, බහුං දින්‌නං බහුතරං. තෙනාහ භගවා –

    Sāmaṇero antonagarepi pañca kambalasatāni labhi. Evaṃ ekadivasaṃyeva kambalasahassaṃ labhitvā bhikkhusahassassa adāsi. Athassa kambaladāyakatissattheroti nāmaṃ kariṃsu. Evaṃ nāmakaraṇadivase dinnakambalo sattavassikakāle kambalasahassabhāvaṃ pāpuṇi. Buddhasāsanañhi ṭhapetvā natthaññaṃ taṃ ṭhānaṃ, yattha appaṃ dinnaṃ bahuṃ hoti, bahuṃ dinnaṃ bahutaraṃ. Tenāha bhagavā –

    ‘‘තථාරූපොයං, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො, යථාරූපෙ භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙ අප්‌පං දින්‌නං බහුං හොති, බහුං දින්‌නං බහුතර’’න්‌ති (ම. නි. 3.146) –

    ‘‘Tathārūpoyaṃ, bhikkhave, bhikkhusaṅgho, yathārūpe bhikkhusaṅghe appaṃ dinnaṃ bahuṃ hoti, bahuṃ dinnaṃ bahutara’’nti (ma. ni. 3.146) –

    එවං සාමණෙරො එකකම්‌බලස්‌ස නිස්‌සන්‌දෙන සත්‌තවස්‌සිකොව කම්‌බලසහස්‌සං ලභි. තස්‌ස ජෙතවනෙ විහරන්‌තස්‌ස අභික්‌ඛණං ඤාතිදායකා සන්‌තිකං ආගන්‌ත්‌වා කථාසල්‌ලාපං කරොන්‌ති. සො චින්‌තෙසි – ‘‘මයා ඉධ වසන්‌තෙන ඤාතිදායකෙසු ආගන්‌ත්‌වා කථෙන්‌තෙසු අකථෙතුම්‌පි න සක්‌කා, එතෙහි සද්‌ධිං කථාපපඤ්‌චෙන අත්‌තනො පතිට්‌ඨං කාතුං න සක්‌කා, යංනූනාහං සත්‌ථු සන්‌තිකෙ කම්‌මට්‌ඨානං උග්‌ගණ්‌හිත්‌වා අරඤ්‌ඤං පවිසෙය්‍ය’’න්‌ති. සො සත්‌ථාරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා වන්‌දිත්‌වා යාව අරහත්‌තා කම්‌මට්‌ඨානං කථාපෙත්‌වා උපජ්‌ඣායං වන්‌දිත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය විහාරා නික්‌ඛමිත්‌වා ‘‘සචෙ ආසන්‌නට්‌ඨානෙ වසිස්‌සාමි, ඤාතකා මං පක්‌කොසිස්‌සන්‌තී’’ති වීසති යොජනසතං මග්‌ගං අගමාසි. අථෙකෙන ගාමද්‌වාරෙන ගච්‌ඡන්‌තො එකං මහල්‌ලකපුරිසං දිස්‌වා පුච්‌ඡි – ‘‘කිං නු ඛො, මහාඋපාසක , ඉමස්‌මිං පදෙසෙ වසන්‌තානං ආරඤ්‌ඤකවිහාරො අත්‌ථී’’ති? ‘‘අත්‌ථි, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘තෙන හි මෙ මග්‌ගං ආචික්‌ඛාහී’’ති. මහල්‌ලකඋපාසකස්‌ස පන තං දිස්‌වාව පුත්‌තසිනෙහො උදපාදි. අථස්‌ස තත්‌ථෙව ඨිතො අනාචික්‌ඛිත්‌වා ‘‘එහි, භන්‌තෙ, ආචික්‌ඛිස්‌සාමි තෙ’’ති ගහෙත්‌වා අගමාසි. සාමණෙරො තෙන සද්‌ධිං ගච්‌ඡන්‌තො අන්‌තරාමග්‌ගෙ නානාපුප්‌ඵඵලපටිමණ්‌ඩිතෙ රුක්‌ඛපබ්‌බතපදෙසෙ දිස්‌වා ‘‘අයං, උපාසක, කිං පදෙසො නාම, අයං උපාසක කිං පදෙසො නාමා’’ති පුච්‌ඡි. සොපිස්‌ස තෙසං නාමානි ආචික්‌ඛන්‌තො ආරඤ්‌ඤකවිහාරං පත්‌වා ‘‘ඉදං, භන්‌තෙ, ඵාසුකට්‌ඨානං, ඉධෙව වසාහී’’ති වත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, කො නාමො ත්‌ව’’න්‌ති නාමං පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘අහං වනවාසීතිස්‌සො නාම උපාසකා’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘ස්‌වෙ අම්‌හාකං ගාමෙ භික්‌ඛාය චරිතුං වට්‌ටතී’’ති වත්‌වා නිවත්‌තිත්‌වා අන්‌තොගාමමෙව ගතො. ‘‘වනවාසීතිස්‌සො නාම විහාරං ආගතො, තස්‌ස යාගුභත්‌තාදීනි පටියාදෙථා’’ති මනුස්‌සානං ආරොචෙසි.

    Evaṃ sāmaṇero ekakambalassa nissandena sattavassikova kambalasahassaṃ labhi. Tassa jetavane viharantassa abhikkhaṇaṃ ñātidāyakā santikaṃ āgantvā kathāsallāpaṃ karonti. So cintesi – ‘‘mayā idha vasantena ñātidāyakesu āgantvā kathentesu akathetumpi na sakkā, etehi saddhiṃ kathāpapañcena attano patiṭṭhaṃ kātuṃ na sakkā, yaṃnūnāhaṃ satthu santike kammaṭṭhānaṃ uggaṇhitvā araññaṃ paviseyya’’nti. So satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā yāva arahattā kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā upajjhāyaṃ vanditvā pattacīvaramādāya vihārā nikkhamitvā ‘‘sace āsannaṭṭhāne vasissāmi, ñātakā maṃ pakkosissantī’’ti vīsati yojanasataṃ maggaṃ agamāsi. Athekena gāmadvārena gacchanto ekaṃ mahallakapurisaṃ disvā pucchi – ‘‘kiṃ nu kho, mahāupāsaka , imasmiṃ padese vasantānaṃ āraññakavihāro atthī’’ti? ‘‘Atthi, bhante’’ti. ‘‘Tena hi me maggaṃ ācikkhāhī’’ti. Mahallakaupāsakassa pana taṃ disvāva puttasineho udapādi. Athassa tattheva ṭhito anācikkhitvā ‘‘ehi, bhante, ācikkhissāmi te’’ti gahetvā agamāsi. Sāmaṇero tena saddhiṃ gacchanto antarāmagge nānāpupphaphalapaṭimaṇḍite rukkhapabbatapadese disvā ‘‘ayaṃ, upāsaka, kiṃ padeso nāma, ayaṃ upāsaka kiṃ padeso nāmā’’ti pucchi. Sopissa tesaṃ nāmāni ācikkhanto āraññakavihāraṃ patvā ‘‘idaṃ, bhante, phāsukaṭṭhānaṃ, idheva vasāhī’’ti vatvā, ‘‘bhante, ko nāmo tva’’nti nāmaṃ pucchitvā ‘‘ahaṃ vanavāsītisso nāma upāsakā’’ti vutte, ‘‘sve amhākaṃ gāme bhikkhāya carituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā nivattitvā antogāmameva gato. ‘‘Vanavāsītisso nāma vihāraṃ āgato, tassa yāgubhattādīni paṭiyādethā’’ti manussānaṃ ārocesi.

    සාමණෙරො පඨමමෙව තිස්‌සො නාම හුත්‌වා තතො පිණ්‌ඩපාතදායකතිස්‌සො කම්‌බලදායකතිස්‌සො වනවාසීතිස්‌සොති තීණි නාමානි ලභිත්‌වා සත්‌තවස්‌සබ්‌භන්‌තරෙ චත්‌තාරි නාමානි ලභි. සො පුනදිවසෙ පාතොව තං ගාමං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. මනුස්‌සා භික්‌ඛං දත්‌වා වන්‌දිංසු. සාමණෙරො ‘‘සුඛිතා හොථ, දුක්‌ඛා මුච්‌චථා’’ති ආහ. එකමනුස්‌සොපි තස්‌ස භික්‌ඛං දත්‌වා පුන ගෙහං ගන්‌තුං නාසක්‌ඛි, සබ්‌බෙව ඔලොකෙන්‌තා අට්‌ඨංසු. සොපි අත්‌තනො යාපනමත්‌තමෙව ගණ්‌හි. සකලගාමවාසිනො තස්‌ස පාදමූලෙ උරෙන නිපජ්‌ජිත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, තුම්‌හෙසු ඉමං තෙමාසං ඉධ වසන්‌තෙසු මයං තීණි සරණානි ගහෙත්‌වා පඤ්‌චසු සීලෙසු පතිට්‌ඨාය මාසස්‌ස අට්‌ඨ උපොසථකම්‌මානි උපවසිස්‌සාම, ඉධ වසනත්‌ථාය නො පටිඤ්‌ඤං දෙථා’’ති. සො උපකාරං සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා තෙසං පටිඤ්‌ඤං දත්‌වා නිබද්‌ධං තත්‌ථෙව පිණ්‌ඩපාතචාරං චරි. වන්‌දිතවන්‌දිතක්‌ඛණෙ ච ‘‘සුඛිතා හොථ, දුක්‌ඛා මුච්‌චථා’’ති පදද්‌වයමෙව කථෙත්‌වා පක්‌කාමි. සො තත්‌ථෙවපඨමමාසඤ්‌ච දුතියමාසඤ්‌ච වීතිනාමෙත්‌වා තතියමාසෙ ගච්‌ඡන්‌තෙ සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තං පාපුණි.

    Sāmaṇero paṭhamameva tisso nāma hutvā tato piṇḍapātadāyakatisso kambaladāyakatisso vanavāsītissoti tīṇi nāmāni labhitvā sattavassabbhantare cattāri nāmāni labhi. So punadivase pātova taṃ gāmaṃ piṇḍāya pāvisi. Manussā bhikkhaṃ datvā vandiṃsu. Sāmaṇero ‘‘sukhitā hotha, dukkhā muccathā’’ti āha. Ekamanussopi tassa bhikkhaṃ datvā puna gehaṃ gantuṃ nāsakkhi, sabbeva olokentā aṭṭhaṃsu. Sopi attano yāpanamattameva gaṇhi. Sakalagāmavāsino tassa pādamūle urena nipajjitvā, ‘‘bhante, tumhesu imaṃ temāsaṃ idha vasantesu mayaṃ tīṇi saraṇāni gahetvā pañcasu sīlesu patiṭṭhāya māsassa aṭṭha uposathakammāni upavasissāma, idha vasanatthāya no paṭiññaṃ dethā’’ti. So upakāraṃ sallakkhetvā tesaṃ paṭiññaṃ datvā nibaddhaṃ tattheva piṇḍapātacāraṃ cari. Vanditavanditakkhaṇe ca ‘‘sukhitā hotha, dukkhā muccathā’’ti padadvayameva kathetvā pakkāmi. So tatthevapaṭhamamāsañca dutiyamāsañca vītināmetvā tatiyamāse gacchante saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.

    අථස්‌ස පවාරෙත්‌වා වුට්‌ඨවස්‌සකාලෙ උපජ්‌ඣායො සත්‌ථාරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා වන්‌දිත්‌වා ආහ – ‘‘අහං, භන්‌තෙ, තිස්‌සසාමණෙරස්‌ස සන්‌තිකං ගච්‌ඡාමී’’ති. ‘‘ගච්‌ඡ, සාරිපුත්‌තා’’ති. සො අත්‌තනො පරිවාරෙ පඤ්‌චසතෙ භික්‌ඛූ ආදාය පක්‌කන්‌තො, ‘‘ආවුසො මොග්‌ගල්‌ලාන, අහං තිස්‌සසාමණෙරස්‌ස සන්‌තිකං ගච්‌ඡාමී’’ති ආහ. මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො ‘‘අහම්‌පි, ආවුසො, ගච්‌ඡාමී’’ති පඤ්‌චහි භික්‌ඛුසතෙහි සද්‌ධිං නික්‌ඛමි. එතෙනුපායෙන මහාකස්‌සපත්‌ථෙරො අනුරුද්‌ධත්‌ථෙරො උපාලිත්‌ථෙරො පුණ්‌ණත්‌ථෙරොති සබ්‌බෙ මහාසාවකා පඤ්‌චහි පඤ්‌චහි භික්‌ඛුසතෙහි සද්‌ධිං නික්‌ඛමිංසු. සබ්‌බෙපි මහාසාවකානං පරිවාරා චත්‌තාලීස භික්‌ඛුසහස්‌සානි අහෙසුං. තෙ වීසතියොජනසතං මග්‌ගං ගන්‌ත්‌වා ගොචරගාමං සම්‌පත්‌තා. සාමණෙරස්‌ස නිබද්‌ධූපට්‌ඨාකො උපාසකො ද්‌වාරෙයෙව දිස්‌වා පච්‌චුග්‌ගන්‌ත්‌වා වන්‌දි.

    Athassa pavāretvā vuṭṭhavassakāle upajjhāyo satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā āha – ‘‘ahaṃ, bhante, tissasāmaṇerassa santikaṃ gacchāmī’’ti. ‘‘Gaccha, sāriputtā’’ti. So attano parivāre pañcasate bhikkhū ādāya pakkanto, ‘‘āvuso moggallāna, ahaṃ tissasāmaṇerassa santikaṃ gacchāmī’’ti āha. Mahāmoggallānatthero ‘‘ahampi, āvuso, gacchāmī’’ti pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ nikkhami. Etenupāyena mahākassapatthero anuruddhatthero upālitthero puṇṇattheroti sabbe mahāsāvakā pañcahi pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ nikkhamiṃsu. Sabbepi mahāsāvakānaṃ parivārā cattālīsa bhikkhusahassāni ahesuṃ. Te vīsatiyojanasataṃ maggaṃ gantvā gocaragāmaṃ sampattā. Sāmaṇerassa nibaddhūpaṭṭhāko upāsako dvāreyeva disvā paccuggantvā vandi.

    අථ නං සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරො පුච්‌ඡි – ‘‘අත්‌ථි නු ඛො, උපාසක, ඉමස්‌මිං පදෙසෙ ආරඤ්‌ඤකවිහාරො’’ති? ‘‘අත්‌ථි, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘සභික්‌ඛුකො, අභික්‌ඛුකො’’ති? ‘‘සභික්‌ඛුකො, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කො නාමො තත්‌ථ වසතී’’ති? ‘‘වනවාසීතිස්‌සො, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘තෙන හි මග්‌ගං නො ආචික්‌ඛා’’ති. ‘‘කෙ තුම්‌හෙ, භන්‌තෙ’’ති? ‘‘මයං සාමණෙරස්‌ස සන්‌තිකං ආගතා’’ති. උපාසකො ඔලොකෙත්‌වා ධම්‌මසෙනාපතිං ආදිං කත්‌වා සබ්‌බෙපි මහාසාවකෙ සඤ්‌ජානිත්‌වා නිරන්‌තරං පීතියා ඵුට්‌ඨසරීරො හුත්‌වා ‘‘තිට්‌ඨථ තාව, භන්‌තෙ’’ති වෙගෙන ගාමං පවිසිත්‌වා ‘‘එතෙ, අය්‍යා, සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරං ආදිං කත්‌වා අසීති මහාසාවකා අත්‌තනො අත්‌තනො පරිවාරෙහි සද්‌ධිං සාමණෙරස්‌ස සන්‌තිකං ආගතා, මඤ්‌චපීඨපච්‌චත්‌ථරණදීපතෙලාදීනි ගහෙත්‌වා වෙගෙන නික්‌ඛමථා’’ති උග්‌ඝොසෙසි. මනුස්‌සා ‘‘තාවදෙව මඤ්‌චාදීනි ගහෙත්‌වා ථෙරානං පදානුපදිකා හුත්‌වා ථෙරෙහි සද්‌ධිංයෙව විහාරං පවිසිංසු. සාමණෙරො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං සඤ්‌ජානිත්‌වා කතිපයානං මහාථෙරානං පත්‌තචීවරානි පටිග්‌ගහෙත්‌වා වත්‌තමකාසි. තස්‌ස ථෙරානං වසනට්‌ඨානං සංවිදහන්‌තස්‌ස පත්‌තචීවරං පටිසාමෙන්‌තස්‌සෙව අන්‌ධකාරො ජාතා’’ති. සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරො උපාසකෙ ආහ – ‘‘ගච්‌ඡථ, උපාසකා, තුම්‌හාකං අන්‌ධකාරො ජාතො’’ති. ‘‘භන්‌තෙ, අජ්‌ජ ධම්‌මස්‌සවනදිවසො, න මයං ගමිස්‌සාම, ධම්‌මං සුණිස්‌සාම, ඉතො පුබ්‌බෙ ධම්‌මස්‌සවනම්‌පි නත්‌ථී’’ති. ‘‘තෙන හි, සාමණෙර, දීපං ජාලෙත්‌වා ධම්‌මස්‌සවනස්‌ස කාලං ඝොසෙහී’’ති. සො තථා අකාසි. අථ නං ථෙරො ආහ – ‘‘තිස්‌ස තව උපට්‌ඨාකා ‘ධම්‌මං සොතුකාමාම්‌හා’ති වදන්‌ති , කථෙහි තෙසං ධම්‌ම’’න්‌ති. උපාසකා එකප්‌පහාරෙනෙව උට්‌ඨාය, ‘‘භන්‌තෙ, අම්‌හාකං අය්‍යො ‘සුඛිතා හොථ, දුක්‌ඛා මුච්‌චථා’ති ඉමානි ද්‌වෙ පදානි ඨපෙත්‌වා අඤ්‌ඤං ධම්‌මකථං න ජානාති , අම්‌හාකං අඤ්‌ඤං ධම්‌මකථිකං දෙථා’’ති වදිංසු. ‘‘සාමණෙරො පන අරහත්‌තං පත්‌වාපි නෙව තෙසං ධම්‌මකථං කථෙසී’’ති.

    Atha naṃ sāriputtatthero pucchi – ‘‘atthi nu kho, upāsaka, imasmiṃ padese āraññakavihāro’’ti? ‘‘Atthi, bhante’’ti. ‘‘Sabhikkhuko, abhikkhuko’’ti? ‘‘Sabhikkhuko, bhante’’ti. ‘‘Ko nāmo tattha vasatī’’ti? ‘‘Vanavāsītisso, bhante’’ti. ‘‘Tena hi maggaṃ no ācikkhā’’ti. ‘‘Ke tumhe, bhante’’ti? ‘‘Mayaṃ sāmaṇerassa santikaṃ āgatā’’ti. Upāsako oloketvā dhammasenāpatiṃ ādiṃ katvā sabbepi mahāsāvake sañjānitvā nirantaraṃ pītiyā phuṭṭhasarīro hutvā ‘‘tiṭṭhatha tāva, bhante’’ti vegena gāmaṃ pavisitvā ‘‘ete, ayyā, sāriputtattheraṃ ādiṃ katvā asīti mahāsāvakā attano attano parivārehi saddhiṃ sāmaṇerassa santikaṃ āgatā, mañcapīṭhapaccattharaṇadīpatelādīni gahetvā vegena nikkhamathā’’ti ugghosesi. Manussā ‘‘tāvadeva mañcādīni gahetvā therānaṃ padānupadikā hutvā therehi saddhiṃyeva vihāraṃ pavisiṃsu. Sāmaṇero bhikkhusaṅghaṃ sañjānitvā katipayānaṃ mahātherānaṃ pattacīvarāni paṭiggahetvā vattamakāsi. Tassa therānaṃ vasanaṭṭhānaṃ saṃvidahantassa pattacīvaraṃ paṭisāmentasseva andhakāro jātā’’ti. Sāriputtatthero upāsake āha – ‘‘gacchatha, upāsakā, tumhākaṃ andhakāro jāto’’ti. ‘‘Bhante, ajja dhammassavanadivaso, na mayaṃ gamissāma, dhammaṃ suṇissāma, ito pubbe dhammassavanampi natthī’’ti. ‘‘Tena hi, sāmaṇera, dīpaṃ jāletvā dhammassavanassa kālaṃ ghosehī’’ti. So tathā akāsi. Atha naṃ thero āha – ‘‘tissa tava upaṭṭhākā ‘dhammaṃ sotukāmāmhā’ti vadanti , kathehi tesaṃ dhamma’’nti. Upāsakā ekappahāreneva uṭṭhāya, ‘‘bhante, amhākaṃ ayyo ‘sukhitā hotha, dukkhā muccathā’ti imāni dve padāni ṭhapetvā aññaṃ dhammakathaṃ na jānāti , amhākaṃ aññaṃ dhammakathikaṃ dethā’’ti vadiṃsu. ‘‘Sāmaṇero pana arahattaṃ patvāpi neva tesaṃ dhammakathaṃ kathesī’’ti.

    තදා පන නං උපජ්‌ඣායො, ‘‘සාමණෙර, කථං පන සුඛිතා හොන්‌ති, ‘කථං පන දුක්‌ඛා මුච්‌චන්‌තී’ති ඉමෙසං නො ද්‌වින්‌නං පදානං අත්‌ථං කථෙහී’’ති ආහ. සො ‘‘සාධු, භන්‌තෙ’’ති චිත්‌තබීජනිං ගහෙත්‌වා ධම්‌මාසනං ආරුය්‌හ පඤ්‌චහි නිකායෙහි අත්‌ථඤ්‌ච කාරණඤ්‌ච ආකඩ්‌ඪිත්‌වා ඝනවස්‌සං වස්‌සන්‌තො චාතුද්‌දීපකමහාමෙඝො විය ඛන්‌ධධාතුආයතනබොධිපක්‌ඛියධම්‌මෙ විභජන්‌තො අරහත්‌තකූටෙන ධම්‌මකථං කථෙත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, එවං අරහත්‌තප්‌පත්‌තස්‌ස සුඛං හොති, අරහත්‌තං පත්‌තොයෙව දුක්‌ඛා මුච්‌චති, සෙසජනා ජාතිදුක්‌ඛාදීහි චෙව නිරයදුක්‌ඛාදීහි ච න පරිමුච්‌චන්‌තී’’ති ආහ. ‘‘සාධු, සාමණෙර, සුකථිතො තෙ පටිභාණො, ඉදානි සරභඤ්‌ඤං භණාහී’’ති. සො සරභඤ්‌ඤම්‌පි භණි. අරුණෙ උග්‌ගච්‌ඡන්‌තෙ සාමණෙරස්‌ස උපට්‌ඨාකමනුස්‌සා ද්‌වෙ භාගා අහෙසුං. එකච්‌චෙ ‘‘න වත නො ඉතො පුබ්‌බෙ එවරූපො කක්‌ඛළො දිට්‌ඨපුබ්‌බො. කථඤ්‌හි නාම එවරූපං ධම්‌මකථං ජානන්‌තො එත්‌තකං කාලං මාතාපිතුට්‌ඨානෙ ඨත්‌වා උපට්‌ඨහන්‌තානං මනුස්‌සානං එකම්‌පි ධම්‌මපදං න කථෙසී’’ති කුජ්‌ඣිංසු. එකච්‌චෙ ‘‘ලාභා වත නො, යෙ මයං එවරූපං භදන්‌තං ගුණං වා අගුණං වා අජානන්‌තාපි උපට්‌ඨහිම්‌හ , ඉදානි ච පනස්‌ස සන්‌තිකෙ ධම්‌මං සොතුං ලභිම්‌හා’’ති තුස්‌සිංසු.

    Tadā pana naṃ upajjhāyo, ‘‘sāmaṇera, kathaṃ pana sukhitā honti, ‘kathaṃ pana dukkhā muccantī’ti imesaṃ no dvinnaṃ padānaṃ atthaṃ kathehī’’ti āha. So ‘‘sādhu, bhante’’ti cittabījaniṃ gahetvā dhammāsanaṃ āruyha pañcahi nikāyehi atthañca kāraṇañca ākaḍḍhitvā ghanavassaṃ vassanto cātuddīpakamahāmegho viya khandhadhātuāyatanabodhipakkhiyadhamme vibhajanto arahattakūṭena dhammakathaṃ kathetvā, ‘‘bhante, evaṃ arahattappattassa sukhaṃ hoti, arahattaṃ pattoyeva dukkhā muccati, sesajanā jātidukkhādīhi ceva nirayadukkhādīhi ca na parimuccantī’’ti āha. ‘‘Sādhu, sāmaṇera, sukathito te paṭibhāṇo, idāni sarabhaññaṃ bhaṇāhī’’ti. So sarabhaññampi bhaṇi. Aruṇe uggacchante sāmaṇerassa upaṭṭhākamanussā dve bhāgā ahesuṃ. Ekacce ‘‘na vata no ito pubbe evarūpo kakkhaḷo diṭṭhapubbo. Kathañhi nāma evarūpaṃ dhammakathaṃ jānanto ettakaṃ kālaṃ mātāpituṭṭhāne ṭhatvā upaṭṭhahantānaṃ manussānaṃ ekampi dhammapadaṃ na kathesī’’ti kujjhiṃsu. Ekacce ‘‘lābhā vata no, ye mayaṃ evarūpaṃ bhadantaṃ guṇaṃ vā aguṇaṃ vā ajānantāpi upaṭṭhahimha , idāni ca panassa santike dhammaṃ sotuṃ labhimhā’’ti tussiṃsu.

    සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධොපි තං දිවසං පච්‌චූසසමයෙ ලොකං වොලොකෙන්‌තො වනවාසීතිස්‌සස්‌ස උපට්‌ඨාකෙ අත්‌තනො ඤාණජාලස්‌ස අන්‌තො පවිට්‌ඨෙ දිස්‌වා ‘‘කිං නු ඛො භවිස්‌සතී’’ති ආවජ්‌ජෙන්‌තො ඉමමත්‌ථං උපධාරෙසි ‘‘වනවාසීතිස්‌සසාමණෙරස්‌ස උපට්‌ඨාකා එකච්‌චෙ තුට්‌ඨා, එකච්‌චෙ කුද්‌ධා, මය්‌හං පුත්‌තස්‌ස පන සාමණෙරස්‌ස කුද්‌ධා නිරයභාගිනො භවිස්‌සන්‌ති, ගන්‌තබ්‌බමෙව තත්‌ථ මයා, මයි ගතෙ සබ්‌බෙපි තෙ සාමණෙරෙ මෙත්‌තචිත්‌තං කත්‌වා දුක්‌ඛා මුච්‌චිස්‌සන්‌තී’’ති. තෙපි මනුස්‌සා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං නිමන්‌තෙත්‌වා ගාමං ගන්‌ත්‌වා මණ්‌ඩපං කාරෙත්‌වා යාගුභත්‌තාදීනි සම්‌පාදෙත්‌වා ආසනානි පඤ්‌ඤාපෙත්‌වා සඞ්‌ඝස්‌ස ආගමනමග්‌ගං ඔලොකෙන්‌තා නිසීදිංසු. භික්‌ඛූපි සරීරපටිජග්‌ගනං කත්‌වා භික්‌ඛාචාරවෙලාය ගාමං පිණ්‌ඩාය පවිසන්‌තා සාමණෙරං පුච්‌ඡිංසු – ‘‘කිං, තිස්‌ස, ත්‌වං අම්‌හෙහි සද්‌ධිං ගමිස්‌සසි, උදාහු පච්‌ඡා’’ති? ‘‘මම ගමනවෙලායමෙව ගමිස්‌සාමි, ගච්‌ඡථ තුම්‌හෙ, භන්‌තෙ’’ති. භික්‌ඛූ පත්‌තචීවරමාදාය පවිසිංසු.

    Sammāsambuddhopi taṃ divasaṃ paccūsasamaye lokaṃ volokento vanavāsītissassa upaṭṭhāke attano ñāṇajālassa anto paviṭṭhe disvā ‘‘kiṃ nu kho bhavissatī’’ti āvajjento imamatthaṃ upadhāresi ‘‘vanavāsītissasāmaṇerassa upaṭṭhākā ekacce tuṭṭhā, ekacce kuddhā, mayhaṃ puttassa pana sāmaṇerassa kuddhā nirayabhāgino bhavissanti, gantabbameva tattha mayā, mayi gate sabbepi te sāmaṇere mettacittaṃ katvā dukkhā muccissantī’’ti. Tepi manussā bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā gāmaṃ gantvā maṇḍapaṃ kāretvā yāgubhattādīni sampādetvā āsanāni paññāpetvā saṅghassa āgamanamaggaṃ olokentā nisīdiṃsu. Bhikkhūpi sarīrapaṭijagganaṃ katvā bhikkhācāravelāya gāmaṃ piṇḍāya pavisantā sāmaṇeraṃ pucchiṃsu – ‘‘kiṃ, tissa, tvaṃ amhehi saddhiṃ gamissasi, udāhu pacchā’’ti? ‘‘Mama gamanavelāyameva gamissāmi, gacchatha tumhe, bhante’’ti. Bhikkhū pattacīvaramādāya pavisiṃsu.

    සත්‌ථා ජෙතවනස්‌මිංයෙව චීවරං පාරුපිත්‌වා පත්‌තමාදාය එකචිත්‌තක්‌ඛණෙනෙව ගන්‌ත්‌වා භික්‌ඛූනං පුරතො ඨිතමෙව අත්‌තානං දස්‌සෙසි. ‘‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ආගතො’’ති සකලගාමො සඞ්‌ඛුභිත්‌වා එකකොලාහලො අහොසි. මනුස්‌සා උදග්‌ගචිත්‌තා බුද්‌ධප්‌පමුඛං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං නිසීදාපෙත්‌වා යාගුං දත්‌වා ඛජ්‌ජකං අදංසු. සාමණෙරො භත්‌තෙ අනිට්‌ඨිතෙයෙව අන්‌තොගාමං පාවිසි. ගාමවාසිනො නීහරිත්‌වා තස්‌ස සක්‌කච්‌චං භික්‌ඛං අදංසු. සො යාපනමත්‌තං ගහෙත්‌වා සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා පත්‌තං උපනාමෙසි. සත්‌ථා ‘‘ආහර, තිස්‌සා’’ති හත්‌ථං පසාරෙත්‌වා පත්‌තං ගහෙත්‌වා ‘‘පස්‌ස, සාරිපුත්‌ත, තව සාමණෙරස්‌ස පත්‌ත’’න්‌ති ථෙරස්‌ස දස්‌සෙසි. ථෙරො සත්‌ථු හත්‌ථතො පත්‌තං ගහෙත්‌වා සාමණෙරස්‌ස දත්‌වා ‘‘ගච්‌ඡ, අත්‌තනො පත්‌තට්‌ඨානෙ නිසීදිත්‌වා භත්‌තකිච්‌චං කරොහී’’ති ආහ.

    Satthā jetavanasmiṃyeva cīvaraṃ pārupitvā pattamādāya ekacittakkhaṇeneva gantvā bhikkhūnaṃ purato ṭhitameva attānaṃ dassesi. ‘‘Sammāsambuddho āgato’’ti sakalagāmo saṅkhubhitvā ekakolāhalo ahosi. Manussā udaggacittā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpetvā yāguṃ datvā khajjakaṃ adaṃsu. Sāmaṇero bhatte aniṭṭhiteyeva antogāmaṃ pāvisi. Gāmavāsino nīharitvā tassa sakkaccaṃ bhikkhaṃ adaṃsu. So yāpanamattaṃ gahetvā satthu santikaṃ gantvā pattaṃ upanāmesi. Satthā ‘‘āhara, tissā’’ti hatthaṃ pasāretvā pattaṃ gahetvā ‘‘passa, sāriputta, tava sāmaṇerassa patta’’nti therassa dassesi. Thero satthu hatthato pattaṃ gahetvā sāmaṇerassa datvā ‘‘gaccha, attano pattaṭṭhāne nisīditvā bhattakiccaṃ karohī’’ti āha.

    ගාමවාසිනො බුද්‌ධප්‌පමුඛං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං පරිවිසිත්‌වා සත්‌ථාරං වන්‌දිත්‌වා අනුමොදනං යාචිංසු. සත්‌ථා අනුමොදනං කරොන්‌තො එවමාහ – ‘‘ලාභා වත වො උපාසකා, යෙ තුම්‌හෙ අත්‌තනො කුලූපකං සාමණෙරං නිස්‌සාය සාරිපුත්‌තං මොග්‌ගල්‌ලානං කස්‌සපං අනුරුද්‌ධන්‌ති අසීතිමහාසාවකෙ දස්‌සනාය ලභථ, අහම්‌පි තුම්‌හාකං කුලූපකමෙව නිස්‌සාය ආගතො, බුද්‌ධදස්‌සනම්‌පි වො ඉමං නිස්‌සායෙව ලද්‌ධං, ලාභා වො, සුලද්‌ධං වො’’ති. මනුස්‌සා චින්‌තයිංසු – ‘‘අහො අම්‌හාකං ලාභා, බුද්‌ධානඤ්‌චෙව භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස ච ආරාධනසමත්‌ථං අම්‌හාකං අය්‍යං දස්‌සනාය ලභාම, දෙය්‍යධම්‌මඤ්‌චස්‌ස දාතුං ලභාමා’’ති සාමණෙරස්‌ස කුද්‌ධා මනුස්‌සා තුස්‌සිංසු. තුට්‌ඨා මනුස්‌සා භිය්‍යොසොමත්‌තාය පසීදිංසු. අනුමොදනාවසානෙ බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසු. සත්‌ථා උට්‌ඨායාසනා පක්‌කාමි. මනුස්‌සා සත්‌ථාරං අනුගන්‌ත්‌වා වන්‌දිත්‌වා නිවත්‌තිංසු. සත්‌ථා සාමණෙරෙන සද්‌ධිං සමධුරෙන ගච්‌ඡන්‌තො , ‘‘සාමණෙර, අයං පදෙසො කොනාමො, අයං පදෙසො කොනාමො’’ති පුබ්‌බෙ තස්‌ස උපාසකෙන දස්‌සිතපදෙසෙ පුච්‌ඡන්‌තො අගමාසි. සාමණෙරොපි, ‘‘භන්‌තෙ, අයං ඉත්‌ථන්‌නාමො, අයං ඉත්‌ථන්‌නාමො’’ති ආචික්‌ඛමානොව අගමාසි. සත්‌ථා තස්‌ස වසනට්‌ඨානං ගන්‌ත්‌වා පබ්‌බතමත්‌ථකං අභිරුහි. තත්‌ථ ඨිතානං පන මහාසමුද්‌දො පඤ්‌ඤායති. සත්‌ථා සාමණෙරං පුච්‌ඡි – ‘‘තිස්‌ස, පබ්‌බතමත්‌ථකෙ ඨිතො ඉතො චිතො ච ඔලොකෙත්‌වා කිං පස්‌සසී’’ති? ‘‘මහාසමුද්‌දං, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘මහාසමුද්‌දං දිස්‌වා කිං චින්‌තෙසී’’ති? ‘‘මම දුක්‌ඛිතකාලෙ රොදන්‌තස්‌ස චතූහි මහාසමුද්‌දෙහි අතිරෙකතරෙන අස්‌සුනා භවිතබ්‌බන්‌ති ඉදං, භන්‌තෙ, චින්‌තෙසි’’න්‌ති. ‘‘සාධු සාධු, තිස්‌ස, එවමෙතං. එකෙකස්‌ස හි සත්‌තස්‌ස දුක්‌ඛිතකාලෙ පග්‌ඝරිතඅස්‌සූනි චතූහි මහාසමුද්‌දෙහි අතිරෙකතරානෙවා’’ති. ඉදඤ්‌ච පන වත්‌වා ඉමං ගාථමාහ –

    Gāmavāsino buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ parivisitvā satthāraṃ vanditvā anumodanaṃ yāciṃsu. Satthā anumodanaṃ karonto evamāha – ‘‘lābhā vata vo upāsakā, ye tumhe attano kulūpakaṃ sāmaṇeraṃ nissāya sāriputtaṃ moggallānaṃ kassapaṃ anuruddhanti asītimahāsāvake dassanāya labhatha, ahampi tumhākaṃ kulūpakameva nissāya āgato, buddhadassanampi vo imaṃ nissāyeva laddhaṃ, lābhā vo, suladdhaṃ vo’’ti. Manussā cintayiṃsu – ‘‘aho amhākaṃ lābhā, buddhānañceva bhikkhusaṅghassa ca ārādhanasamatthaṃ amhākaṃ ayyaṃ dassanāya labhāma, deyyadhammañcassa dātuṃ labhāmā’’ti sāmaṇerassa kuddhā manussā tussiṃsu. Tuṭṭhā manussā bhiyyosomattāya pasīdiṃsu. Anumodanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu. Satthā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Manussā satthāraṃ anugantvā vanditvā nivattiṃsu. Satthā sāmaṇerena saddhiṃ samadhurena gacchanto , ‘‘sāmaṇera, ayaṃ padeso konāmo, ayaṃ padeso konāmo’’ti pubbe tassa upāsakena dassitapadese pucchanto agamāsi. Sāmaṇeropi, ‘‘bhante, ayaṃ itthannāmo, ayaṃ itthannāmo’’ti ācikkhamānova agamāsi. Satthā tassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā pabbatamatthakaṃ abhiruhi. Tattha ṭhitānaṃ pana mahāsamuddo paññāyati. Satthā sāmaṇeraṃ pucchi – ‘‘tissa, pabbatamatthake ṭhito ito cito ca oloketvā kiṃ passasī’’ti? ‘‘Mahāsamuddaṃ, bhante’’ti. ‘‘Mahāsamuddaṃ disvā kiṃ cintesī’’ti? ‘‘Mama dukkhitakāle rodantassa catūhi mahāsamuddehi atirekatarena assunā bhavitabbanti idaṃ, bhante, cintesi’’nti. ‘‘Sādhu sādhu, tissa, evametaṃ. Ekekassa hi sattassa dukkhitakāle paggharitaassūni catūhi mahāsamuddehi atirekatarānevā’’ti. Idañca pana vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘චතූසු සමුද්‌දෙසු ජලං පරිත්‌තකං,

    ‘‘Catūsu samuddesu jalaṃ parittakaṃ,

    තතො බහුං අස්‌සුජලං අනප්‌පකං;

    Tato bahuṃ assujalaṃ anappakaṃ;

    දුක්‌ඛෙන ඵුට්‌ඨස්‌ස නරස්‌ස සොචනා,

    Dukkhena phuṭṭhassa narassa socanā,

    කිංකාරණා සම්‌ම තුවං පමජ්‌ජසී’’ති.

    Kiṃkāraṇā samma tuvaṃ pamajjasī’’ti.

    අථ නං පුන පුච්‌ඡි – ‘‘තිස්‌ස, කහං වසසී’’ති? ‘‘ඉමස්‌මිං පබ්‌භාරෙ, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘තත්‌ථ පන වසන්‌තො කිං චින්‌තෙසී’’ති? ‘‘මයා මරන්‌තෙන ඉමස්‌මිං ඨානෙ කතස්‌ස සරීරනික්‌ඛෙපස්‌ස පරිච්‌ඡෙදො ‘නත්‌ථී’ති චින්‌තෙසිං, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘සාධු සාධු, තිස්‌ස, එවමෙතං. ඉමෙසඤ්‌හි සත්‌තානං පථවියං නිපජ්‌ජිත්‌වා අමතට්‌ඨානං නාම නත්‌ථී’’ති වත්‌වා –

    Atha naṃ puna pucchi – ‘‘tissa, kahaṃ vasasī’’ti? ‘‘Imasmiṃ pabbhāre, bhante’’ti. ‘‘Tattha pana vasanto kiṃ cintesī’’ti? ‘‘Mayā marantena imasmiṃ ṭhāne katassa sarīranikkhepassa paricchedo ‘natthī’ti cintesiṃ, bhante’’ti. ‘‘Sādhu sādhu, tissa, evametaṃ. Imesañhi sattānaṃ pathaviyaṃ nipajjitvā amataṭṭhānaṃ nāma natthī’’ti vatvā –

    ‘‘උපසාළකනාමානි, සහස්‌සානි චතුද්‌දස;

    ‘‘Upasāḷakanāmāni, sahassāni catuddasa;

    අස්‌මිං පදෙසෙ දඩ්‌ඪානි, නත්‌ථි ලොකෙ අනාමතං.

    Asmiṃ padese daḍḍhāni, natthi loke anāmataṃ.

    ‘‘යම්‌හි සච්‌චඤ්‌ච ධම්‌මො ච, අහිංසා සංයමො දමො;

    ‘‘Yamhi saccañca dhammo ca, ahiṃsā saṃyamo damo;

    එතං අරියා සෙවන්‌ති, එතං ලොකෙ අනාමත’’න්‌ති. (ජා.1.2.31-32) –

    Etaṃ ariyā sevanti, etaṃ loke anāmata’’nti. (jā.1.2.31-32) –

    ඉමං දුකනිපාතෙ උපසාළකජාතකං කථෙසි. ඉති පථවියං සරීරනික්‌ඛෙපං කත්‌වා මරන්‌තෙසු සත්‌තෙසු අමතපුබ්‌බපදෙසෙ මරන්‌තා නාම නත්‌ථි, ආනන්‌දත්‌ථෙරසදිසා පන අමතපුබ්‌බපදෙසෙ පරිනිබ්‌බායන්‌ති.

    Imaṃ dukanipāte upasāḷakajātakaṃ kathesi. Iti pathaviyaṃ sarīranikkhepaṃ katvā marantesu sattesu amatapubbapadese marantā nāma natthi, ānandattherasadisā pana amatapubbapadese parinibbāyanti.

    ආනන්‌දත්‌ථෙරො කිර වීසවස්‌සසතිකකාලෙ ආයුසඞ්‌ඛාරං ඔලොකෙන්‌තො පරික්‌ඛීණභාවං ඤත්‌වා ‘‘ඉතො සත්‌තමෙ දිවසෙ පරිනිබ්‌බායිස්‌සාමී’’ති ආරොචෙසි. තං පවත්‌තිං සුත්‌වා රොහිණීනදියා උභයතීරවාසිකෙසු මනුස්‌සෙසු ඔරිමතීරවාසිකා ‘‘මයං ථෙරස්‌ස බහූපකාරා, අම්‌හාකං සන්‌තිකෙ පරිනිබ්‌බායිස්‌සතී’’ති වදිංසු. පරතීරවාසිකාපි ‘‘මයං ථෙරස්‌ස බහූපකාරා, අම්‌හාකං සන්‌තිකෙ පරිනිබ්‌බායිස්‌සතී’’ති වදිංසු. ථෙරො තෙසං වචනං සුත්‌වා ‘‘උභයතීරවාසිනො මය්‌හං උපකාරා, ඉමෙ නාම අනුපකාරාති න සක්‌කා වත්‌තුං, සචාහං ඔරිමතීරෙ පරිනිබ්‌බායිස්‌සාමි, පරතීරවාසිනො ධාතුගහණත්‌ථං තෙහි සද්‌ධිං කලහං කරිස්‌සන්‌ති. සචෙ පරතීරෙ පරිනිබ්‌බායිස්‌සාමි, ඔරිමතීරවාසිනොපි තථා කරිස්‌සන්‌ති, කලහො උප්‌පජ්‌ජමානොපි මං නිස්‌සායෙව උප්‌පජ්‌ජිස්‌සති, වූපසමමානොපි මං නිස්‌සායෙව වූපසමිස්‌සතී’’ති චින්‌තෙත්‌වා ‘‘ඔරිමතීරවාසිනොපි මය්‌හං උපකාරා, පරතීරවාසිනොපි මය්‌හං උපකාරා, අනුපකාරාපි නාම නත්‌ථි, ඔරිමතීරවාසිනො ඔරිමතීරෙයෙව සන්‌නිපතන්‌තු, පරතීරවාසිනොපි පරතීරෙයෙවා’’ති ආහ. තතො සත්‌තමෙ දිවසෙ මජ්‌ඣෙනදියා සත්‌තතාලප්‌පමාණෙ ආකාසෙ පල්‌ලඞ්‌කෙන නිසීදිත්‌වා මහාජනස්‌ස ධම්‌මං කථෙත්‌වා ‘‘මම සරීරං මජ්‌ඣෙ භිජ්‌ජිත්‌වා එකො භාගො ඔරිමතීරෙ පතතු, එකො භාගො පරතීරෙ’’ති අධිට්‌ඨාය යථානිසින්‌නොව තෙජොධාතුං සමාපජ්‌ජි, ජාලා උට්‌ඨහිංසු. සරීරං මජ්‌ඣෙ භිජ්‌ජිත්‌වා එකො භාගො ඔරිමතීරෙ පති, එකො භාගො පරතීරෙ. තතො මහාජනො පරිදෙවි, පථවිඋන්‌ද්‍රියනසද්‌දො විය ආරොදනසද්‌දො අහොසි. සත්‌ථු පරිනිබ්‌බානෙ ආරොදනසද්‌දතොපි කාරුඤ්‌ඤතරො අහොසි. මනුස්‌සා චත්‌තාරො මාසෙ රොදන්‌තා පරිදෙවන්‌තා ‘‘සත්‌ථු පත්‌තචීවරග්‌ගාහකෙ තිට්‌ඨන්‌තෙ සත්‌ථු ඨිතකාලො විය නො අහොසි, ඉදානි නො සත්‌ථා පරිනිබ්‌බුතො’’ති විප්‌පලපන්‌තා විරවන්‌තා විචරිංසූති.

    Ānandatthero kira vīsavassasatikakāle āyusaṅkhāraṃ olokento parikkhīṇabhāvaṃ ñatvā ‘‘ito sattame divase parinibbāyissāmī’’ti ārocesi. Taṃ pavattiṃ sutvā rohiṇīnadiyā ubhayatīravāsikesu manussesu orimatīravāsikā ‘‘mayaṃ therassa bahūpakārā, amhākaṃ santike parinibbāyissatī’’ti vadiṃsu. Paratīravāsikāpi ‘‘mayaṃ therassa bahūpakārā, amhākaṃ santike parinibbāyissatī’’ti vadiṃsu. Thero tesaṃ vacanaṃ sutvā ‘‘ubhayatīravāsino mayhaṃ upakārā, ime nāma anupakārāti na sakkā vattuṃ, sacāhaṃ orimatīre parinibbāyissāmi, paratīravāsino dhātugahaṇatthaṃ tehi saddhiṃ kalahaṃ karissanti. Sace paratīre parinibbāyissāmi, orimatīravāsinopi tathā karissanti, kalaho uppajjamānopi maṃ nissāyeva uppajjissati, vūpasamamānopi maṃ nissāyeva vūpasamissatī’’ti cintetvā ‘‘orimatīravāsinopi mayhaṃ upakārā, paratīravāsinopi mayhaṃ upakārā, anupakārāpi nāma natthi, orimatīravāsino orimatīreyeva sannipatantu, paratīravāsinopi paratīreyevā’’ti āha. Tato sattame divase majjhenadiyā sattatālappamāṇe ākāse pallaṅkena nisīditvā mahājanassa dhammaṃ kathetvā ‘‘mama sarīraṃ majjhe bhijjitvā eko bhāgo orimatīre patatu, eko bhāgo paratīre’’ti adhiṭṭhāya yathānisinnova tejodhātuṃ samāpajji, jālā uṭṭhahiṃsu. Sarīraṃ majjhe bhijjitvā eko bhāgo orimatīre pati, eko bhāgo paratīre. Tato mahājano paridevi, pathaviundriyanasaddo viya ārodanasaddo ahosi. Satthu parinibbāne ārodanasaddatopi kāruññataro ahosi. Manussā cattāro māse rodantā paridevantā ‘‘satthu pattacīvaraggāhake tiṭṭhante satthu ṭhitakālo viya no ahosi, idāni no satthā parinibbuto’’ti vippalapantā viravantā vicariṃsūti.

    පුන සත්‌ථා සාමණෙරං පුච්‌ඡි – ‘‘තිස්‌ස, ඉමස්‌මිං වනසණ්‌ඩෙ දීපිආදීනං සද්‌දෙන භායසි, න භායසී’’ති? ‘‘න භායාමි භගවා, අපිච ඛො පන මෙ එතෙසං සද්‌දං සුත්‌වා වනරති නාම උප්‌පජ්‌ජතී’’ති වත්‌වා සට්‌ඨිමත්‌තාහි ගාථාහි වනවණ්‌ණනං නාම කථෙසි. අථ නං සත්‌ථා ‘‘තිස්‌සා’’ති ආමන්‌තෙසි. ‘‘කිං, භන්‌තෙ’’ති? ‘‘මයං ගච්‌ඡාම, ත්‌වං ගමිස්‌සසි, නිවත්‌තිස්‌සසී’’ති. ‘‘මය්‌හං උපජ්‌ඣායෙ මං ආදාය ගච්‌ඡන්‌තෙ ගමිස්‌සාමි, නිවත්‌තෙන්‌තෙ නිවත්‌තිස්‌සාමි , භන්‌තෙ’’ති . සත්‌ථා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං පක්‌කාමි. සාමණෙරස්‌ස පන නිවත්‌තිතුමෙව අජ්‌ඣාසයො, ථෙරො තං ඤත්‌වා ‘‘තිස්‌ස, සචෙ නිවත්‌තිතුකාමො, නිවත්‌තා’’ති ආහ. සො සත්‌ථාරඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච වන්‌දිත්‌වා නිවත්‌ති. සත්‌ථා ජෙතවනමෙව අගමාසි.

    Puna satthā sāmaṇeraṃ pucchi – ‘‘tissa, imasmiṃ vanasaṇḍe dīpiādīnaṃ saddena bhāyasi, na bhāyasī’’ti? ‘‘Na bhāyāmi bhagavā, apica kho pana me etesaṃ saddaṃ sutvā vanarati nāma uppajjatī’’ti vatvā saṭṭhimattāhi gāthāhi vanavaṇṇanaṃ nāma kathesi. Atha naṃ satthā ‘‘tissā’’ti āmantesi. ‘‘Kiṃ, bhante’’ti? ‘‘Mayaṃ gacchāma, tvaṃ gamissasi, nivattissasī’’ti. ‘‘Mayhaṃ upajjhāye maṃ ādāya gacchante gamissāmi, nivattente nivattissāmi , bhante’’ti . Satthā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pakkāmi. Sāmaṇerassa pana nivattitumeva ajjhāsayo, thero taṃ ñatvā ‘‘tissa, sace nivattitukāmo, nivattā’’ti āha. So satthārañca bhikkhusaṅghañca vanditvā nivatti. Satthā jetavanameva agamāsi.

    භික්‌ඛූනං ධම්‌මසභායං කථා උදපාදි – ‘‘අහො වත වනවාසීතිස්‌සසාමණෙරො දුක්‌කරං කරොති, පටිසන්‌ධිග්‌ගහණතො පට්‌ඨායස්‌ස ඤාතකා සත්‌තසු මඞ්‌ගලෙසු පඤ්‌චන්‌නං භික්‌ඛුසතානං අප්‌පොදකමධුපායසමෙව අදංසු, පබ්‌බජිතකාලෙ අන්‌තොවිහාරෙ බුද්‌ධප්‌පමුඛස්‌ස භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස සත්‌ත දිවසානි අප්‌පොදකමධුපායසමෙව අදංසු. පබ්‌බජිත්‌වා අට්‌ඨමෙ දිවසෙ අන්‌තොගාමං පවිසන්‌තො ද්‌වීහෙව දිවසෙහි සාටකසහස්‌සෙන සද්‌ධිං පිණ්‌ඩපාතසහස්‌සං ලභි, පුනෙකදිවසං කම්‌බලසහස්‌සං ලභි. ඉතිස්‌ස ඉධ වසනකාලෙ මහාලාභසක්‌කාරො උප්‌පජ්‌ජි, ඉදානි එවරූපං ලාභසක්‌කාරං ඡඩ්‌ඩෙත්‌වා අරඤ්‌ඤං පවිසිත්‌වා මිස්‌සකාහාරෙන යාපෙති, දුක්‌කරකාරකො වත තිස්‌සසාමණෙරො’’ති. සත්‌ථා ආගන්‌ත්‌වා, ‘‘කාය නුත්‌ථ, භික්‌ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්‌නිසින්‌නා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘ඉමාය නාමා’’ති වුත්‌තෙ ‘‘ආම, භික්‌ඛවෙ, ලාභූපනිසා නාමෙසා අඤ්‌ඤා, නිබ්‌බානගාමිනී පටිපදා අඤ්‌ඤා. ‘එවං ලාභං ලභිස්‌සාමී’ති හි ආරඤ්‌ඤිකාදිධුතඞ්‌ගසමාදානවසෙන ලාභූපනිසං රක්‌ඛන්‌තස්‌ස භික්‌ඛුනො චත්‌තාරො අපායා විවටද්‌වාරා එව තිට්‌ඨන්‌ති, නිබ්‌බානගාමිනියා පන පටිපදාය උප්‌පන්‌නං ලාභසක්‌කාරං පහාය අරඤ්‌ඤං පවිසිත්‌වා ඝටෙන්‌තො වායමන්‌තො අරහත්‌තං ගණ්‌හාතී’’ති අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Bhikkhūnaṃ dhammasabhāyaṃ kathā udapādi – ‘‘aho vata vanavāsītissasāmaṇero dukkaraṃ karoti, paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāyassa ñātakā sattasu maṅgalesu pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ appodakamadhupāyasameva adaṃsu, pabbajitakāle antovihāre buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa satta divasāni appodakamadhupāyasameva adaṃsu. Pabbajitvā aṭṭhame divase antogāmaṃ pavisanto dvīheva divasehi sāṭakasahassena saddhiṃ piṇḍapātasahassaṃ labhi, punekadivasaṃ kambalasahassaṃ labhi. Itissa idha vasanakāle mahālābhasakkāro uppajji, idāni evarūpaṃ lābhasakkāraṃ chaḍḍetvā araññaṃ pavisitvā missakāhārena yāpeti, dukkarakārako vata tissasāmaṇero’’ti. Satthā āgantvā, ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘āma, bhikkhave, lābhūpanisā nāmesā aññā, nibbānagāminī paṭipadā aññā. ‘Evaṃ lābhaṃ labhissāmī’ti hi āraññikādidhutaṅgasamādānavasena lābhūpanisaṃ rakkhantassa bhikkhuno cattāro apāyā vivaṭadvārā eva tiṭṭhanti, nibbānagāminiyā pana paṭipadāya uppannaṃ lābhasakkāraṃ pahāya araññaṃ pavisitvā ghaṭento vāyamanto arahattaṃ gaṇhātī’’ti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    75.

    75.

    ‘‘අඤ්‌ඤා හි ලාභූපනිසා, අඤ්‌ඤා නිබ්‌බානගාමිනී;

    ‘‘Aññā hi lābhūpanisā, aññā nibbānagāminī;

    එවමෙතං අභිඤ්‌ඤාය, භික්‌ඛු බුද්‌ධස්‌ස සාවකො;

    Evametaṃ abhiññāya, bhikkhu buddhassa sāvako;

    සක්‌කාරං නාභිනන්‌දෙය්‍ය, විවෙකමනුබ්‍රූහයෙ’’ති.

    Sakkāraṃ nābhinandeyya, vivekamanubrūhaye’’ti.

    තත්‌ථ අඤ්‌ඤා හි ලාභූපනිසා, අඤ්‌ඤා නිබ්‌බානගාමිනීති ලාභූපනිසා නාමෙසා අඤ්‌ඤා එව, අඤ්‌ඤා නිබ්‌බානගාමිනී පටිපදා. ලාභුප්‌පාදකෙන හි භික්‌ඛුනා ථොකං අකුසලකම්‌මං කාතුං වට්‌ටති, කායවඞ්‌කාදීනි කාතබ්‌බානි හොන්‌ති. යස්‌මිඤ්‌හි කාලෙ කායවඞ්‌කාදීසු කිඤ්‌චි කරොති, තදා ලාභො උප්‌පජ්‌ජති. පායසපාතියඤ්‌හි වඞ්‌කං අකත්‌වා උජුකමෙව හත්‌ථං ඔතාරෙත්‌වා උක්‌ඛිපන්‌තස්‌ස හත්‌ථො මක්‌ඛිතමත්‌තකොව හොති, වඞ්‌කං කත්‌වා ඔතාරෙත්‌වා උක්‌ඛිපන්‌තස්‌ස පන පායසපිණ්‌ඩං උද්‌ධරන්‌තොව නික්‌ඛමති, එවං කායවඞ්‌කාදීනි කරණකාලෙයෙව ලාභො උප්‌පජ්‌ජති. අයං අධම්‌මිකා ලාභූපනිස්‌සා නාම. උපධිසම්‌පදා චීවරධාරණං බාහුසච්‌චං පරිවාරො අරඤ්‌ඤවාසොති එවරූපෙහි පන කාරණෙහි උප්‌පන්‌නො ලාභො ධම්‌මිකො නාම හොති. නිබ්‌බානගාමිනිං පටිපදං පූරෙන්‌තෙන පන භික්‌ඛුනා කායවඞ්‌කාදීනි පහාතබ්‌බානි. අනන්‌ධෙනෙව අන්‌ධෙන විය, අමූගෙනෙව මූගෙන විය, අබධිරෙනෙව බධිරෙන විය භවිතුං වට්‌ටති. අසඨෙන අමායෙන භවිතුං වට්‌ටති. එවමෙතන්‌ති එතං ලාභුප්‌පාදනං පටිපදඤ්‌ච නිබ්‌බානගාමිනිං පටිපදඤ්‌ච එවං ඤත්‌වා සබ්‌බෙසං සඞ්‌ඛතාසඞ්‌ඛතධම්‌මානං බුජ්‌ඣනට්‌ඨෙන බුද්‌ධස්‌ස සවනන්‌තෙ ජාතට්‌ඨෙන ඔවාදානුසාසනිං වා සවනට්‌ඨෙන සාවකො භික්‌ඛු අධම්‌මිකං චතුපච්‌චයසක්‌කාරං නාභිනන්‌දෙය්‍ය, න චෙව ධම්‌මිකං පටික්‌කොසෙය්‍ය, කායවිවෙකාදිකං විවෙකං අනුබ්‍රූහයෙ. තත්‌ථ කායවිවෙකොති කායස්‌ස එකීභාවො. චිත්‌තවිවෙකොති අට්‌ඨ සමාපත්‌තියො. උපධිවිවෙකොති නිබ්‌බානං. තෙසු කායවිවෙකො ගණසඞ්‌ගණිකං විනොදෙති, චිත්‌තවිවෙකො කිලෙසසඞ්‌ගණිකං විනොදෙති, උපධිවිවෙකො සඞ්‌ඛාරසඞ්‌ගණිකං විනොදෙති. කායවිවෙකො චිත්‌තවිවෙකස්‌ස පච්‌චයො හොති, චිත්‌තවිවෙකො උපධිවිවෙකස්‌ස පච්‌චයො හොති. වුත්‌තම්‌පිහෙතං –

    Tattha aññā hi lābhūpanisā, aññā nibbānagāminīti lābhūpanisā nāmesā aññā eva, aññā nibbānagāminī paṭipadā. Lābhuppādakena hi bhikkhunā thokaṃ akusalakammaṃ kātuṃ vaṭṭati, kāyavaṅkādīni kātabbāni honti. Yasmiñhi kāle kāyavaṅkādīsu kiñci karoti, tadā lābho uppajjati. Pāyasapātiyañhi vaṅkaṃ akatvā ujukameva hatthaṃ otāretvā ukkhipantassa hattho makkhitamattakova hoti, vaṅkaṃ katvā otāretvā ukkhipantassa pana pāyasapiṇḍaṃ uddharantova nikkhamati, evaṃ kāyavaṅkādīni karaṇakāleyeva lābho uppajjati. Ayaṃ adhammikā lābhūpanissā nāma. Upadhisampadā cīvaradhāraṇaṃ bāhusaccaṃ parivāro araññavāsoti evarūpehi pana kāraṇehi uppanno lābho dhammiko nāma hoti. Nibbānagāminiṃ paṭipadaṃ pūrentena pana bhikkhunā kāyavaṅkādīni pahātabbāni. Anandheneva andhena viya, amūgeneva mūgena viya, abadhireneva badhirena viya bhavituṃ vaṭṭati. Asaṭhena amāyena bhavituṃ vaṭṭati. Evametanti etaṃ lābhuppādanaṃ paṭipadañca nibbānagāminiṃ paṭipadañca evaṃ ñatvā sabbesaṃ saṅkhatāsaṅkhatadhammānaṃ bujjhanaṭṭhena buddhassa savanante jātaṭṭhena ovādānusāsaniṃ vā savanaṭṭhena sāvako bhikkhu adhammikaṃ catupaccayasakkāraṃ nābhinandeyya, na ceva dhammikaṃ paṭikkoseyya, kāyavivekādikaṃ vivekaṃ anubrūhaye. Tattha kāyavivekoti kāyassa ekībhāvo. Cittavivekoti aṭṭha samāpattiyo. Upadhivivekoti nibbānaṃ. Tesu kāyaviveko gaṇasaṅgaṇikaṃ vinodeti, cittaviveko kilesasaṅgaṇikaṃ vinodeti, upadhiviveko saṅkhārasaṅgaṇikaṃ vinodeti. Kāyaviveko cittavivekassa paccayo hoti, cittaviveko upadhivivekassa paccayo hoti. Vuttampihetaṃ –

    ‘‘කායවිවෙකො ච විවෙකට්‌ඨකායානං නෙක්‌ඛම්‌මාභිරතානං, චිත්‌තවිවෙකො ච පරිසුද්‌ධචිත්‌තානං පරමවොදානප්‌පත්‌තානං, උපධිවිවෙකො ච නිරුපධීනං පුග්‌ගලානං විසඞ්‌ඛාරගතාන’’න්‌ති (මහානි. 150). –

    ‘‘Kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ, cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ, upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatāna’’nti (mahāni. 150). –

    ඉමං තිවිධම්‌පි විවෙකං බ්‍රූහෙය්‍ය වඩ්‌ඪෙය්‍ය, උපසම්‌පජ්‌ජ විහරෙය්‍යාති අත්‌ථො.

    Imaṃ tividhampi vivekaṃ brūheyya vaḍḍheyya, upasampajja vihareyyāti attho.

    දෙසනාවසානෙ බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    වනවාසීතිස්‌සසාමණෙරවත්‌ථු පන්‌නරසමං.

    Vanavāsītissasāmaṇeravatthu pannarasamaṃ.

    බාලවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Bālavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    පඤ්‌චමො වග්‌ගො.

    Pañcamo vaggo.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ධම්‌මපදපාළි • Dhammapadapāḷi / 5. බාලවග්‌ගො • 5. Bālavaggo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact