| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
७. इद्धिबलकथावण्णना
7. Iddhibalakathāvaṇṇanā
६२१-६२४. इदानि इद्धिबलकथा नाम होति। तत्थ इद्धिपादभावनानिसंसस्स अत्थं अयोनिसो गहेत्वा ‘‘इद्धिबलेन समन्नागतो कप्पं तिट्ठेय्या’’ति येसं लद्धि, सेय्यथापि महासंघिकानं; ते सन्धाय इद्धिबलेन समन्नागतो कप्पं तिट्ठेय्याति पुच्छा सकवादिस्स। तत्थ कप्पो नाम महाकप्पो, कप्पेकदेसो, आयुकप्पोति तिविधो। ‘‘चत्तारिमानि, भिक्खवे, कप्पस्स असङ्ख्येय्यानी’’ति (अ॰ नि॰ ४.१५६) एत्थ हि महाकप्पोव कप्पोति वुत्तो। ‘‘ब्रह्मकायिकानं देवानं कप्पो आयुप्पमाण’’न्ति (अ॰ नि॰ ४.१२३) एत्थ कप्पेकदेसा। ‘‘कप्पं निरयम्हि पच्चति, कप्पं सग्गम्हि मोदती’’ति (चूळव॰ ३५४) एत्थ आयुकप्पो। आयुकप्पनं आयुविधानं कम्मस्स विपाकवसेन वा वस्सगणनाय वा आयुपरिच्छेदोति अत्थो। तेसु महाकप्पं सन्धाय पुच्छति, इतरो पटिजानाति।
621-624. Idāni iddhibalakathā nāma hoti. Tattha iddhipādabhāvanānisaṃsassa atthaṃ ayoniso gahetvā ‘‘iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyyā’’ti yesaṃ laddhi, seyyathāpi mahāsaṃghikānaṃ; te sandhāya iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyyāti pucchā sakavādissa. Tattha kappo nāma mahākappo, kappekadeso, āyukappoti tividho. ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, kappassa asaṅkhyeyyānī’’ti (a. ni. 4.156) ettha hi mahākappova kappoti vutto. ‘‘Brahmakāyikānaṃ devānaṃ kappo āyuppamāṇa’’nti (a. ni. 4.123) ettha kappekadesā. ‘‘Kappaṃ nirayamhi paccati, kappaṃ saggamhi modatī’’ti (cūḷava. 354) ettha āyukappo. Āyukappanaṃ āyuvidhānaṃ kammassa vipākavasena vā vassagaṇanāya vā āyuparicchedoti attho. Tesu mahākappaṃ sandhāya pucchati, itaro paṭijānāti.
अथ नं सकवादी ‘‘सचे ते इद्धिबलेन समन्नागतो, ‘यो चिरं जीवति, सो वस्ससतं अप्पं वा भिय्यो’ति (सं॰ नि॰ २.१४३) एवं परिच्छिन्ना आयुकप्पा उद्धं महाकप्पं वा महाकप्पेकदेसं वा जीवेय्य इद्धिमयिकेनस्स आयुना भवितब्ब’’न्ति चोदेतुं इद्धिमयिको सो आयूतिआदिमाह। इतरो ‘‘जीवितिन्द्रियं नाम इद्धिमयिकं नत्थि, कम्मसमुट्ठानमेवा’’ति वुत्तत्ता पटिक्खिपति। को पनेत्थ इद्धिमतो विसेसो, ननु अनिद्धिमापि आयुकप्पं तिट्ठेय्याति? अयं विसेसो – इद्धिमा हि यावतायुकं जीवितप्पवत्तिया अन्तरायकरे धम्मे इद्धिबलेन पटिबाहित्वा अन्तरा अकालमरणं निवारेतुं सक्कोति, अनिद्धिमतो एतं बलं नत्थि। अयमेतेसं विसेसो।
Atha naṃ sakavādī ‘‘sace te iddhibalena samannāgato, ‘yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’ti (saṃ. ni. 2.143) evaṃ paricchinnā āyukappā uddhaṃ mahākappaṃ vā mahākappekadesaṃ vā jīveyya iddhimayikenassa āyunā bhavitabba’’nti codetuṃ iddhimayiko so āyūtiādimāha. Itaro ‘‘jīvitindriyaṃ nāma iddhimayikaṃ natthi, kammasamuṭṭhānamevā’’ti vuttattā paṭikkhipati. Ko panettha iddhimato viseso, nanu aniddhimāpi āyukappaṃ tiṭṭheyyāti? Ayaṃ viseso – iddhimā hi yāvatāyukaṃ jīvitappavattiyā antarāyakare dhamme iddhibalena paṭibāhitvā antarā akālamaraṇaṃ nivāretuṃ sakkoti, aniddhimato etaṃ balaṃ natthi. Ayametesaṃ viseso.
अतीतं अनागतन्ति इदं अविसेसेन कप्पं तिट्ठेय्याति पटिञ्ञातत्ता चोदेति। द्वे कप्पेतिआदि ‘‘यदि इद्धिमा जीवितपरिच्छेदं अतिक्कमितुं सक्कोति, न केवलं एकं अनेकेपि कप्पे तिट्ठेय्या’’ति चोदनत्थं वुत्तं। उप्पन्नो फस्सोतिआदि न सब्बं इद्धिया लब्भति, इद्धिया अविसयोपि अत्थीति दस्सेतुं वुत्तं। सेसमेत्थ उत्तानत्थमेवाति।
Atītaṃ anāgatanti idaṃ avisesena kappaṃ tiṭṭheyyāti paṭiññātattā codeti. Dve kappetiādi ‘‘yadi iddhimā jīvitaparicchedaṃ atikkamituṃ sakkoti, na kevalaṃ ekaṃ anekepi kappe tiṭṭheyyā’’ti codanatthaṃ vuttaṃ. Uppanno phassotiādi na sabbaṃ iddhiyā labbhati, iddhiyā avisayopi atthīti dassetuṃ vuttaṃ. Sesamettha uttānatthamevāti.
इद्धिबलकथावण्णना।
Iddhibalakathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (११२) ७. इद्धिबलकथा • (112) 7. Iddhibalakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ७. इद्धिबलकथावण्णना • 7. Iddhibalakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ७. इद्धिबलकथावण्णना • 7. Iddhibalakathāvaṇṇanā
