Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    10. ජාගරියසුත්‌තවණ්‌ණනා

    10. Jāgariyasuttavaṇṇanā

    47. දසමෙ ජාගරොති ජාගරකො විගතනිද්‌දො ජාගරියං අනුයුත්‌තො, රත්‌තින්‌දිවං කම්‌මට්‌ඨානමනසිකාරෙ යුත්‌තප්‌පයුත්‌තොති අත්‌ථො. වුත්‌තඤ්‌හෙතං –

    47. Dasame jāgaroti jāgarako vigataniddo jāgariyaṃ anuyutto, rattindivaṃ kammaṭṭhānamanasikāre yuttappayuttoti attho. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘කථඤ්‌ච, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු පුබ්‌බරත්‌තාපරරත්‌තං ජාගරියානුයොගමනුයුත්‌තො හොති? ඉධ භික්‌ඛු දිවසං චඞ්‌කමෙන නිසජ්‌ජාය ආවරණීයෙහි ධම්‌මෙහි චිත්‌තං පරිසොධෙති, රත්‌තියා පඨමං යාමං චඞ්‌කමෙන නිසජ්‌ජාය ආවරණීයෙහි ධම්‌මෙහි චිත්‌තං පරිසොධෙති, රත්‌තියා මජ්‌ඣිමං යාමං දක්‌ඛිණෙන පස්‌සෙන සීහසෙය්‍යං කප්‌පෙති පාදෙ පාදං අච්‌චාධාය සතො සම්‌පජානො උට්‌ඨානසඤ්‌ඤං මනසි කරිත්‌වා, රත්‌තියා පච්‌ඡිමං යාමං පච්‌චුට්‌ඨාය චඞ්‌කමෙන නිසජ්‌ජාය ආවරණීයෙහි ධම්‌මෙහි චිත්‌තං පරිසොධෙති. එවං භික්‌ඛු පුබ්‌බරත්‌තාපරරත්‌තං ජාගරියානුයොගමනුයුත්‌තො හොතී’’ති (විභ. 519).

    ‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto hoti? Idha bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti, rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti, rattiyā majjhimaṃ yāmaṃ dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvā, rattiyā pacchimaṃ yāmaṃ paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti. Evaṃ bhikkhu pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto hotī’’ti (vibha. 519).

    චසද්‌දො සම්‌පිණ්‌ඩනත්‌ථො, තෙන වක්‌ඛමානෙ සතාදිභාවෙ සම්‌පිණ්‌ඩෙති. අස්‌සාති සියා, භවෙය්‍යාති අත්‌ථො. ‘‘ජාගරො ච භික්‌ඛු විහරෙය්‍යා’’ති ච පඨන්‌ති. සබ්‌බත්‌ථ සබ්‌බදා ච කම්‌මට්‌ඨානාවිජහනවසෙන සතිඅවිප්‌පවාසෙන සතො සම්‌පජානොති සත්‌තට්‌ඨානියස්‌ස චතුබ්‌බිධස්‌සපි සම්‌පජඤ්‌ඤස්‌ස වසෙන සම්‌පජානො. සමාහිතොති උපචාරසමාධිනා අප්‌පනාසමාධිනා ච සමාහිතො එකග්‌ගචිත්‌තො. පමුදිතොති පටිපත්‌තියා ආනිසංසදස්‌සනෙන උත්‌තරුත්‌තරි විසෙසාධිගමෙන වීරියාරම්‌භස්‌ස ච අමොඝභාවදස්‌සනෙන පමුදිතො පාමොජ්‌ජබහුලො. විප්‌පසන්‌නොති තතො එව පටිපත්‌තිභූතාසු තීසු සික්‌ඛාසු පටිපත්‌තිදෙසකෙ ච සත්‌ථරි සද්‌ධාබහුලතාය සුට්‌ඨු පසන්‌නො. සබ්‌බත්‌ථ අස්‌සාති සම්‌බන්‌ධො විහරෙය්‍යාති වා.

    Casaddo sampiṇḍanattho, tena vakkhamāne satādibhāve sampiṇḍeti. Assāti siyā, bhaveyyāti attho. ‘‘Jāgaro ca bhikkhu vihareyyā’’ti ca paṭhanti. Sabbattha sabbadā ca kammaṭṭhānāvijahanavasena satiavippavāsena sato sampajānoti sattaṭṭhāniyassa catubbidhassapi sampajaññassa vasena sampajāno. Samāhitoti upacārasamādhinā appanāsamādhinā ca samāhito ekaggacitto. Pamuditoti paṭipattiyā ānisaṃsadassanena uttaruttari visesādhigamena vīriyārambhassa ca amoghabhāvadassanena pamudito pāmojjabahulo. Vippasannoti tato eva paṭipattibhūtāsu tīsu sikkhāsu paṭipattidesake ca satthari saddhābahulatāya suṭṭhu pasanno. Sabbattha assāti sambandho vihareyyāti vā.

    තත්‌ථ කාලවිපස්‌සී ච කුසලෙසු ධම්‌මෙසූති තස්‌මිං කාලෙ විපස්‌සකො, තත්‌ථ වා කම්‌මට්‌ඨානානුයොගෙ කාලවිපස්‌සී කාලානුරූපං විපස්‌සකො. කිං වුත්‌තං හොති? විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙත්‌වා කලාපසම්‌මසනාදිවසෙන සම්‌මසන්‌තො ආවාසාදිකෙ සත්‌ත අසප්‌පායෙ වජ්‌ජෙත්‌වා සප්‌පායෙ සෙවන්‌තො අන්‌තරා වොසානං අනාපජ්‌ජිත්‌වා පහිතත්‌තො චිත්‌තස්‌ස සමාහිතාකාරං සල්‌ලක්‌ඛෙන්‌තො සක්‌කච්‌චං නිරන්‌තරං අනිච්‌චානුපස්‌සනාදිං පවත්‌තෙන්‌තො යස්‌මිං කාලෙ විපස්‌සනාචිත්‌තං ලීනං හොති, තස්‌මිං ධම්‌මවිචයවීරියපීතිසඞ්‌ඛාතෙසු, යස්‌මිං පන කාලෙ චිත්‌තං උද්‌ධතං හොති, තස්‌මිං පස්‌සද්‌ධිසමාධිඋපෙක්‌ඛාසඞ්‌ඛාතෙසු කුසලෙසු අනවජ්‌ජෙසු බොජ්‌ඣඞ්‌ගධම්‌මෙසූති එවං තත්‌ථ තස්‌මිං තස්‌මිං කාලෙ, තස්‌මිං වා කම්‌මට්‌ඨානානුයොගෙ කාලානුරූපං විපස්‌සකො අස්‌සාති. සතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො පන සබ්‌බත්‌ථෙව ඉච්‌ඡිතබ්‌බො . වුත්‌තඤ්‌හෙතං ‘‘සතිඤ්‌ච ඛ්‌වාහං, භික්‌ඛවෙ, සබ්‌බත්‌ථිකං වදාමී’’ති (සං. නි. 5.234; මි. ප. 2.1.13). එත්‌තාවතා පුග්‌ගලාධිට්‌ඨානාය දෙසනාය ජාගරියං දස්‌සෙත්‌වා යෙහි ධම්‌මෙහි ජාගරියානුයොගො සම්‌පජ්‌ජති, තෙ පකාසෙති.

    Tattha kālavipassī ca kusalesu dhammesūti tasmiṃ kāle vipassako, tattha vā kammaṭṭhānānuyoge kālavipassī kālānurūpaṃ vipassako. Kiṃ vuttaṃ hoti? Vipassanaṃ paṭṭhapetvā kalāpasammasanādivasena sammasanto āvāsādike satta asappāye vajjetvā sappāye sevanto antarā vosānaṃ anāpajjitvā pahitatto cittassa samāhitākāraṃ sallakkhento sakkaccaṃ nirantaraṃ aniccānupassanādiṃ pavattento yasmiṃ kāle vipassanācittaṃ līnaṃ hoti, tasmiṃ dhammavicayavīriyapītisaṅkhātesu, yasmiṃ pana kāle cittaṃ uddhataṃ hoti, tasmiṃ passaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātesu kusalesu anavajjesu bojjhaṅgadhammesūti evaṃ tattha tasmiṃ tasmiṃ kāle, tasmiṃ vā kammaṭṭhānānuyoge kālānurūpaṃ vipassako assāti. Satisambojjhaṅgo pana sabbattheva icchitabbo . Vuttañhetaṃ ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti (saṃ. ni. 5.234; mi. pa. 2.1.13). Ettāvatā puggalādhiṭṭhānāya desanāya jāgariyaṃ dassetvā yehi dhammehi jāgariyānuyogo sampajjati, te pakāseti.

    එවං භගවා ආරද්‌ධවිපස්‌සකස්‌ස භික්‌ඛුනො සඞ්‌ඛෙපෙනෙව සද්‌ධිං උපකාරකධම්‌මෙහි සම්‌මසනචාරං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි තථා පටිපජ්‌ජන්‌තස්‌ස පටිපත්‌තියා අවඤ්‌ඣභාවං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘ජාගරස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛුනො’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ ජාගරියානුයොගෙ සතිසම්‌පජඤ්‌ඤසමාදානානි සබ්‌බත්‌ථකානි සම්‌මොදපසාදාවහානි, තත්‌ථ කාලවිපස්‌සනා නාම විපස්‌සනාය ගබ්‌භග්‌ගහණං පරිපාකගතං. උපක්‌කිලෙසවිමුත්‌තෙ හි වීථිපටිපන්‌නෙ විපස්‌සනාඤාණෙ තික්‌ඛෙ සූරෙ වහන්‌තෙ යොගිනො උළාරං පාමොජ්‌ජං පසාදො ච හොති, තෙහි ච විසෙසාධිගමස්‌ස සන්‌තිකෙයෙව. වුත්‌තඤ්‌හෙතං –

    Evaṃ bhagavā āraddhavipassakassa bhikkhuno saṅkhepeneva saddhiṃ upakārakadhammehi sammasanacāraṃ dassetvā idāni tathā paṭipajjantassa paṭipattiyā avañjhabhāvaṃ dassento ‘‘jāgarassa, bhikkhave, bhikkhuno’’tiādimāha. Tattha jāgariyānuyoge satisampajaññasamādānāni sabbatthakāni sammodapasādāvahāni, tattha kālavipassanā nāma vipassanāya gabbhaggahaṇaṃ paripākagataṃ. Upakkilesavimutte hi vīthipaṭipanne vipassanāñāṇe tikkhe sūre vahante yogino uḷāraṃ pāmojjaṃ pasādo ca hoti, tehi ca visesādhigamassa santikeyeva. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘යතො යතො සම්‌මසති, ඛන්‌ධානං උදයබ්‌බයං;

    ‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;

    ලභතී පීතිපාමොජ්‌ජං, අමතං තං විජානතං.

    Labhatī pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānataṃ.

    ‘‘පාමොජ්‌ජබහුලො භික්‌ඛු, පසන්‌නො බුද්‌ධසාසනෙ;

    ‘‘Pāmojjabahulo bhikkhu, pasanno buddhasāsane;

    අධිගච්‌ඡෙ පදං සන්‌තං, සඞ්‌ඛාරූපසමං සුඛ’’න්‌ති. (ධ. ප. 374, 381);

    Adhigacche padaṃ santaṃ, saṅkhārūpasamaṃ sukha’’nti. (dha. pa. 374, 381);

    ගාථාසු ජාගරන්‌තා සුණාථෙතන්‌ති එතං මම වචනං එකන්‌තෙනෙව පමාදනිද්‌දාය අවිජ්‌ජානිද්‌දාය පබොධනත්‌ථං ජාගරන්‌තා සතිසම්‌පජඤ්‌ඤාදිධම්‌මසමායොගෙන ජාගරියං අනුයුත්‌තා සුණාථ. යෙ සුත්‌තා තෙ පබුජ්‌ඣථාති යෙ යථාවුත්‌තනිද්‌දාය සුත්‌තා සුපනං උපගතා, තෙ තුම්‌හෙ ජාගරියානුයොගවසෙන ඉන්‌ද්‍රියබලබොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ සඞ්‌කඩ්‌ඪිත්‌වා විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙන්‌තා අප්‌පමාදපටිපත්‌තියා තතො පබුජ්‌ඣථ අථ වා ජාගරන්‌තාති ජාගරනිමිත්‌තා. ‘‘සුණාථෙත’’න්‌ති එත්‌ථ ‘‘එත’’න්‌ති වුත්‌තං, කිං තං වචනන්‌ති ආහ ‘‘යෙ සුත්‌තා තෙ පබුජ්‌ඣථා’’තිආදි. තත්‌ථ යෙ සුත්‌තාති යෙ කිලෙසනිද්‌දාය සුත්‌තා, තෙ තුම්‌හෙ අරියමග්‌ගපටිබොධෙන පබුජ්‌ඣථ. සුත්‌තා ජාගරිතං සෙය්‍යොති ඉදං පබොධස්‌ස කාරණවචනං. යස්‌මා යථාවුත්‌තසුපතො වුත්‌තප්‌පකාරං ජාගරිතං ජාගරණං අත්‌ථකාමස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස සෙය්‍යො පාසංසතරො හිතසුඛාවහො, තස්‌මා පබුජ්‌ඣථ. නත්‌ථි ජාගරතො භයන්‌ති ඉදං තත්‌ථ ආනිසංසදස්‌සනං. යො හි සද්‌ධාදීහි ජාගරණධම්‌මෙහි සමන්‌නාගමෙන ජාගරො ජග්‌ගති, පමාදනිද්‌දං න උපගච්‌ඡති, තස්‌ස අත්‌තානුවාදභයං පරානුවාදභයං දණ්‌ඩභයං දුග්‌ගතිභයං ජාතිආදිනිමිත්‌තං සබ්‌බම්‌පි වට්‌ටභයං නත්‌ථි.

    Gāthāsu jāgarantā suṇāthetanti etaṃ mama vacanaṃ ekanteneva pamādaniddāya avijjāniddāya pabodhanatthaṃ jāgarantā satisampajaññādidhammasamāyogena jāgariyaṃ anuyuttā suṇātha. Ye suttā te pabujjhathāti ye yathāvuttaniddāya suttā supanaṃ upagatā, te tumhe jāgariyānuyogavasena indriyabalabojjhaṅge saṅkaḍḍhitvā vipassanaṃ ussukkāpentā appamādapaṭipattiyā tato pabujjhatha atha vā jāgarantāti jāgaranimittā. ‘‘Suṇātheta’’nti ettha ‘‘eta’’nti vuttaṃ, kiṃ taṃ vacananti āha ‘‘ye suttā te pabujjhathā’’tiādi. Tattha ye suttāti ye kilesaniddāya suttā, te tumhe ariyamaggapaṭibodhena pabujjhatha. Suttā jāgaritaṃ seyyoti idaṃ pabodhassa kāraṇavacanaṃ. Yasmā yathāvuttasupato vuttappakāraṃ jāgaritaṃ jāgaraṇaṃ atthakāmassa kulaputtassa seyyo pāsaṃsataro hitasukhāvaho, tasmā pabujjhatha. Natthi jāgarato bhayanti idaṃ tattha ānisaṃsadassanaṃ. Yo hi saddhādīhi jāgaraṇadhammehi samannāgamena jāgaro jaggati, pamādaniddaṃ na upagacchati, tassa attānuvādabhayaṃ parānuvādabhayaṃ daṇḍabhayaṃ duggatibhayaṃ jātiādinimittaṃ sabbampi vaṭṭabhayaṃ natthi.

    කාලෙනාති ආවාසසප්‌පායාදීනං ලද්‌ධකාලෙන. සොති නිපාතමත්‌තං. සම්‌මා ධම්‌මං පරිවීමංසමානොති විපස්‌සනාය ආරම්‌මණභූතං තෙභූමකධම්‌මං සම්‌මා ඤායෙන යථා නිබ්‌බින්‌දනවිරජ්‌ජනාදයො සම්‌භවන්‌ති, එවං පරිතො වීමංසන්‌තො, සබ්‌බාකාරෙන විපස්‌සන්‌තොති අත්‌ථො. එකොදිභූතොති එකො සෙට්‌ඨො හුත්‌වා උදෙතීති එකොදි, සමාධි. සො එකොදි භූතො ජාතො උප්‌පන්‌නො එතස්‌සාති එකොදිභූතො. අග්‌ගිආහිතාදිසද්‌දානං විය එත්‌ථ භූතසද්‌දස්‌ස පරවචනං දට්‌ඨබ්‌බං. එකොදිං වා භූතො පත්‌තොති එකොදිභූතො. එත්‌ථ ච එකොදීති මග්‌ගසමාධි අධිප්‌පෙතො, ‘‘සමාහිතො’’ති එත්‌ථ පන පාදකජ්‌ඣානසමාධිනා සද්‌ධිං විපස්‌සනාසමාධි. අථ වා කාලෙනාති මග්‌ගපටිවෙධකාලෙන. සම්‌මා ධම්‌මං පරිවීමංසමානොති සම්‌මදෙව චතුසච්‌චධම්‌මං පරිඤ්‌ඤාභිසමයාදිවසෙන වීමංසන්‌තො, එකාභිසමයෙන අභිසමෙන්‌තො. එකොදිභූතොති එකො සෙට්‌ඨො අසහායො වා හුත්‌වා උදෙතීති එකොදි, චතුකිච්‌චසාධකො සම්‌මප්‌පධානො. සො එකොදි භූතො ජාතොති සබ්‌බං පුරිමසදිසමෙව. විහනෙ තමං සොති සො එවංභූතො අරියසාවකො අරහත්‌තමග්‌ගෙන අවිජ්‌ජාතමං අනවසෙසතො විහනෙය්‍ය සමුච්‌ඡින්‌දෙය්‍ය.

    Kālenāti āvāsasappāyādīnaṃ laddhakālena. Soti nipātamattaṃ. Sammādhammaṃ parivīmaṃsamānoti vipassanāya ārammaṇabhūtaṃ tebhūmakadhammaṃ sammā ñāyena yathā nibbindanavirajjanādayo sambhavanti, evaṃ parito vīmaṃsanto, sabbākārena vipassantoti attho. Ekodibhūtoti eko seṭṭho hutvā udetīti ekodi, samādhi. So ekodi bhūto jāto uppanno etassāti ekodibhūto. Aggiāhitādisaddānaṃ viya ettha bhūtasaddassa paravacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Ekodiṃ vā bhūto pattoti ekodibhūto. Ettha ca ekodīti maggasamādhi adhippeto, ‘‘samāhito’’ti ettha pana pādakajjhānasamādhinā saddhiṃ vipassanāsamādhi. Atha vā kālenāti maggapaṭivedhakālena. Sammā dhammaṃ parivīmaṃsamānoti sammadeva catusaccadhammaṃ pariññābhisamayādivasena vīmaṃsanto, ekābhisamayena abhisamento. Ekodibhūtoti eko seṭṭho asahāyo vā hutvā udetīti ekodi, catukiccasādhako sammappadhāno. So ekodi bhūto jātoti sabbaṃ purimasadisameva. Vihane tamaṃ soti so evaṃbhūto ariyasāvako arahattamaggena avijjātamaṃ anavasesato vihaneyya samucchindeyya.

    ඉති භගවා පටිපත්‌තියා අමොඝභාවං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි තත්‌ථ දළ්‌හං නියොජෙන්‌තො ‘‘තස්‌මා හවෙ’’ති ඔසානගාථමාහ. තත්‌ථ තස්‌මාති යස්‌මා ජාගරතො සතිඅවිප්‌පවාසාදිනා සමථවිපස්‌සනාභාවනා පාරිපූරිං ගච්‌ඡති, අනුක්‌කමෙන අරියමග්‌ගො පාතුභවති, තතො චස්‌ස සබ්‌බං වට්‌ටභයං නත්‌ථි, තස්‌මා. හවෙති එකංසෙන දළ්‌හං වා. භජෙථාති භජෙය්‍ය. එවං ජාගරියං භජන්‌තො ච ආතාපිභාවාදිගුණයුත්‌තො භික්‌ඛු සංයොජනානි භින්‌දිත්‌වා අග්‌ගඵලඤාණසඞ්‌ඛාතං අනුත්‌තරං උත්‌තරරහිතං සම්‌බොධිං ඵුසෙ පාපුණෙය්‍ය. සෙසං වුත්‌තනයමෙව.

    Iti bhagavā paṭipattiyā amoghabhāvaṃ dassetvā idāni tattha daḷhaṃ niyojento ‘‘tasmā have’’ti osānagāthamāha. Tattha tasmāti yasmā jāgarato satiavippavāsādinā samathavipassanābhāvanā pāripūriṃ gacchati, anukkamena ariyamaggo pātubhavati, tato cassa sabbaṃ vaṭṭabhayaṃ natthi, tasmā. Haveti ekaṃsena daḷhaṃ vā. Bhajethāti bhajeyya. Evaṃ jāgariyaṃ bhajanto ca ātāpibhāvādiguṇayutto bhikkhu saṃyojanāni bhinditvā aggaphalañāṇasaṅkhātaṃ anuttaraṃ uttararahitaṃ sambodhiṃ phuse pāpuṇeyya. Sesaṃ vuttanayameva.

    දසමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 10. ජාගරියසුත්‌තං • 10. Jāgariyasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact