Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    8. කල්‍යාණසීලසුත්‌තවණ්‌ණනා

    8. Kalyāṇasīlasuttavaṇṇanā

    97. අට්‌ඨමෙ කල්‍යාණසීලොති සුන්‌දරසීලො, පසත්‌ථසීලො, පරිපුණ්‌ණසීලො. තත්‌ථ සීලපාරිපූරී ද්‌වීහි කාරණෙහි හොති සම්‌මදෙව සීලවිපත්‌තියා ආදීනවදස්‌සනෙන, සීලසම්‌පත්‌තියා ච ආනිසංසදස්‌සනෙන. ඉධ පන සබ්‌බපරිබන්‌ධවිප්‌පමුත්‌තස්‌ස සබ්‌බාකාරපරිපුණ්‌ණස්‌ස මග්‌ගසීලස්‌ස ඵලසීලස්‌ස ච වසෙන කල්‍යාණතා වෙදිතබ්‌බා. කල්‍යාණධම්‌මොති සබ්‌බෙ බොධිපක්‌ඛියධම්‌මා අධිප්‌පෙතා, තස්‌මා කල්‍යාණා සතිපට්‌ඨානාදිබොධිපක්‌ඛියධම්‌මා එතස්‌සාති කල්‍යාණධම්‌මො. කල්‍යාණපඤ්‌ඤොති ච මග්‌ගඵලපඤ්‌ඤාවසෙනෙව කල්‍යාණපඤ්‌ඤො. ලොකුත්‌තරා එව හි සීලාදිධම්‌මා එකන්‌තකල්‍යාණා නාම අකුප්‌පසභාවත්‌තා. කෙචි පන ‘‘චතුපාරිසුද්‌ධිසීලවසෙන කල්‍යාණසීලො, විපස්‌සනාමග්‌ගධම්‌මවසෙන කල්‍යාණධම්‌මො, මග්‌ගඵලපඤ්‌ඤාවසෙන කල්‍යාණපඤ්‌ඤො’’ති වදන්‌ති. අසෙක්‌ඛා එව තෙ සීලධම්‌මපඤ්‌ඤාති එකෙ. අපරෙ පන භණන්‌ති – සොතාපන්‌නසකදාගාමීනං මග්‌ගඵලසීලං කල්‍යාණසීලං නාම, තස්‌මා ‘‘කල්‍යාණසීලො’’ති ඉමිනා සොතාපන්‌නො සකදාගාමී ච ගහිතා හොන්‌ති. තෙ හි සීලෙසු පරිපූරකාරිනො නාම. අනාගාමිමග්‌ගඵලධම්‌මා අග්‌ගමග්‌ගධම්‌මා ච කල්‍යාණධම්‌මා නාම. තත්‌ථ හි බොධිපක්‌ඛියධම්‌මා භාවනාපාරිපූරිං ගච්‌ඡන්‌ති. තස්‌මා ‘‘කල්‍යාණධම්‌මො’’ති ඉමිනා තතියමග්‌ගට්‌ඨතො පට්‌ඨාය තයො අරියා ගහිතා හොන්‌ති. පඤ්‌ඤාකිච්‌චස්‌ස මත්‌ථකප්‌පත්‌තියා අග්‌ගඵලෙ පඤ්‌ඤා කල්‍යාණපඤ්‌ඤා නාම, තස්‌මා පඤ්‌ඤාවෙපුල්‌ලප්‌පත්‌තො අරහා ‘‘කල්‍යාණපඤ්‌ඤො’’ති වුත්‌තො. එවමෙව පුග්‌ගලා ගහිතා හොන්‌තීති. කිං ඉමිනා පපඤ්‌චෙන? අග්‌ගමග්‌ගඵලධම්‌මා ඉධ කල්‍යාණසීලාදයො වුත්‌තාති අයමම්‌හාකං ඛන්‌ති. ධම්‌මවිභාගෙන හි අයං පුග්‌ගලවිභාගො, න ධම්‌මවිභාගොති.

    97. Aṭṭhame kalyāṇasīloti sundarasīlo, pasatthasīlo, paripuṇṇasīlo. Tattha sīlapāripūrī dvīhi kāraṇehi hoti sammadeva sīlavipattiyā ādīnavadassanena, sīlasampattiyā ca ānisaṃsadassanena. Idha pana sabbaparibandhavippamuttassa sabbākāraparipuṇṇassa maggasīlassa phalasīlassa ca vasena kalyāṇatā veditabbā. Kalyāṇadhammoti sabbe bodhipakkhiyadhammā adhippetā, tasmā kalyāṇā satipaṭṭhānādibodhipakkhiyadhammā etassāti kalyāṇadhammo. Kalyāṇapaññoti ca maggaphalapaññāvaseneva kalyāṇapañño. Lokuttarā eva hi sīlādidhammā ekantakalyāṇā nāma akuppasabhāvattā. Keci pana ‘‘catupārisuddhisīlavasena kalyāṇasīlo, vipassanāmaggadhammavasena kalyāṇadhammo, maggaphalapaññāvasena kalyāṇapañño’’ti vadanti. Asekkhā eva te sīladhammapaññāti eke. Apare pana bhaṇanti – sotāpannasakadāgāmīnaṃ maggaphalasīlaṃ kalyāṇasīlaṃ nāma, tasmā ‘‘kalyāṇasīlo’’ti iminā sotāpanno sakadāgāmī ca gahitā honti. Te hi sīlesu paripūrakārino nāma. Anāgāmimaggaphaladhammā aggamaggadhammā ca kalyāṇadhammā nāma. Tattha hi bodhipakkhiyadhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Tasmā ‘‘kalyāṇadhammo’’ti iminā tatiyamaggaṭṭhato paṭṭhāya tayo ariyā gahitā honti. Paññākiccassa matthakappattiyā aggaphale paññā kalyāṇapaññā nāma, tasmā paññāvepullappatto arahā ‘‘kalyāṇapañño’’ti vutto. Evameva puggalā gahitā hontīti. Kiṃ iminā papañcena? Aggamaggaphaladhammā idha kalyāṇasīlādayo vuttāti ayamamhākaṃ khanti. Dhammavibhāgena hi ayaṃ puggalavibhāgo, na dhammavibhāgoti.

    කෙවලීති එත්‌ථ කෙවලං වුච්‌චති කෙනචි අවොමිස්‌සකතාය සබ්‌බසඞ්‌ඛතවිවිත්‌තං නිබ්‌බානං, තස්‌ස අධිගතත්‌තා අරහා කෙවලී. අථ වා පහානභාවනාපාරිපූරියා පරියොසානඅනවජ්‌ජධම්‌මපාරිපූරියා ච කල්‍යාණකට්‌ඨෙන අබ්‍යාසෙකසුඛතාය ච කෙවලං අරහත්‌තං, තදධිගමෙන කෙවලී ඛීණාසවො. මග්‌ගබ්‍රහ්‌මචරියවාසං වසිත්‌වා පරියොසාපෙත්‌වා ඨිතොති වුසිතවා. උත්‌තමෙහි අග්‌ගභූතෙහි වා අසෙක්‌ඛධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතත්‌තා ‘‘උත්‌තමපුරිසො’’ති වුච්‌චති.

    Kevalīti ettha kevalaṃ vuccati kenaci avomissakatāya sabbasaṅkhatavivittaṃ nibbānaṃ, tassa adhigatattā arahā kevalī. Atha vā pahānabhāvanāpāripūriyā pariyosānaanavajjadhammapāripūriyā ca kalyāṇakaṭṭhena abyāsekasukhatāya ca kevalaṃ arahattaṃ, tadadhigamena kevalī khīṇāsavo. Maggabrahmacariyavāsaṃ vasitvā pariyosāpetvā ṭhitoti vusitavā. Uttamehi aggabhūtehi vā asekkhadhammehi samannāgatattā ‘‘uttamapuriso’’ti vuccati.

    සීලවාති එත්‌ථ කෙනට්‌ඨෙන සීලං? සීලනට්‌ඨෙන සීලං. කිමිදං සීලනං නාම? සමාධානං, සුසීල්‍යවසෙන කායකම්‌මාදීනං අවිප්‌පකිණ්‌ණතාති අත්‌ථො. අථ වා උපධාරණං, ඣානාදිකුසලධම්‌මානං පතිට්‌ඨානවසෙන ආධාරභාවොති අත්‌ථො. තස්‌මා සීලති, සීලෙතීති වා සීලං. අයං තාව සද්‌දලක්‌ඛණනයෙන සීලට්‌ඨො. අපරෙ පන ‘‘සිරට්‌ඨො සීලට්‌ඨො, සීතලට්‌ඨො සීලට්‌ඨො, සිවට්‌ඨො සීලට්‌ඨො’’ති නිරුත්‌තිනයෙන අත්‌ථං වණ්‌ණයන්‌ති. තයිදං පාරිපූරිතො අතිසයතො වා සීලං අස්‌ස අත්‌ථීති සීලවා, චතුපාරිසුද්‌ධිසීලවසෙන සීලසම්‌පන්‌නොති අත්‌ථො. තත්‌ථ යං ජෙට්‌ඨකසීලං , තං විත්‌ථාරෙත්‌වා දස්‌සෙතුං ‘‘පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතො’’තිආදි වුත්‌තන්‌ති එකච්‌චානං ආචරියානං අධිප්‌පායො.

    Sīlavāti ettha kenaṭṭhena sīlaṃ? Sīlanaṭṭhena sīlaṃ. Kimidaṃ sīlanaṃ nāma? Samādhānaṃ, susīlyavasena kāyakammādīnaṃ avippakiṇṇatāti attho. Atha vā upadhāraṇaṃ, jhānādikusaladhammānaṃ patiṭṭhānavasena ādhārabhāvoti attho. Tasmā sīlati, sīletīti vā sīlaṃ. Ayaṃ tāva saddalakkhaṇanayena sīlaṭṭho. Apare pana ‘‘siraṭṭho sīlaṭṭho, sītalaṭṭho sīlaṭṭho, sivaṭṭho sīlaṭṭho’’ti niruttinayena atthaṃ vaṇṇayanti. Tayidaṃ pāripūrito atisayato vā sīlaṃ assa atthīti sīlavā, catupārisuddhisīlavasena sīlasampannoti attho. Tattha yaṃ jeṭṭhakasīlaṃ , taṃ vitthāretvā dassetuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādi vuttanti ekaccānaṃ ācariyānaṃ adhippāyo.

    අපරෙන පන භණන්‌ති – උභයත්‌ථාපි පාතිමොක්‌ඛසංවරො භගවතා වුත්‌තො. පාතිමොක්‌ඛසංවරො එව හි සීලං, ඉතරෙසු ඉන්‌ද්‍රියසංවරො ඡද්‌වාරරක්‌ඛණමත්‌තමෙව, ආජීවපාරිසුද්‌ධි ධම්‌මෙන පච්‌චයුප්‌පාදනමත්‌තමෙව, පච්‌චයසන්‌නිස්‌සිතං පටිලද්‌ධපච්‌චයෙ ‘‘ඉදමත්‌ථ’’න්‌ති පච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජනමත්‌තමෙව. නිප්‌පරියායෙන පාතිමොක්‌ඛසංවරොව සීලං. යස්‌ස සො භින්‌නො, සො සීසච්‌ඡින්‌නො පුරිසො විය හත්‌ථපාදෙ ‘‘සෙසානි රක්‌ඛිස්‌සතී’’ති න වත්‌තබ්‌බො. යස්‌ස පන සො අරොගො, අච්‌ඡින්‌නසීසො විය පුරිසො, තානි පුන පාකතිකානි කත්‌වා රක්‌ඛිතුං සක්‌කොති. තස්‌මා සීලවාති ඉමිනා පාතිමොක්‌ඛසීලමෙව උද්‌දිසිත්‌වා තං විත්‌ථාරෙතුං ‘‘පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතො’’තිආදි වුත්‌තන්‌ති.

    Aparena pana bhaṇanti – ubhayatthāpi pātimokkhasaṃvaro bhagavatā vutto. Pātimokkhasaṃvaro eva hi sīlaṃ, itaresu indriyasaṃvaro chadvārarakkhaṇamattameva, ājīvapārisuddhi dhammena paccayuppādanamattameva, paccayasannissitaṃ paṭiladdhapaccaye ‘‘idamattha’’nti paccavekkhitvā paribhuñjanamattameva. Nippariyāyena pātimokkhasaṃvarova sīlaṃ. Yassa so bhinno, so sīsacchinno puriso viya hatthapāde ‘‘sesāni rakkhissatī’’ti na vattabbo. Yassa pana so arogo, acchinnasīso viya puriso, tāni puna pākatikāni katvā rakkhituṃ sakkoti. Tasmā sīlavāti iminā pātimokkhasīlameva uddisitvā taṃ vitthāretuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādi vuttanti.

    තත්‌ථ පාතිමොක්‌ඛන්‌ති සික්‌ඛාපදසීලං. තඤ්‌හි යො නං පාති රක්‌ඛති, තං මොක්‌ඛෙති මොචෙති ආපායිකාදීහි දුක්‌ඛෙහීති පාතිමොක්‌ඛං. සංවරණං සංවරො, කායවාචාහි අවීතික්‌කමො. පාතිමොක්‌ඛමෙව සංවරො පාතිමොක්‌ඛසංවරො, තෙන සංවුතො පිහිතකායවාචොති පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතො. ඉදමස්‌ස තස්‌මිං සීලෙ පතිට්‌ඨිතභාවපරිදීපනං. විහරතීති තදනුරූපවිහාරසමඞ්‌ගිභාවපරිදීපනං. ආචාරගොචරසම්‌පන්‌නොති හෙට්‌ඨා පාතිමොක්‌ඛසංවරස්‌ස, උපරි විසෙසානුයොගස්‌ස ච උපකාරකධම්‌මපරිදීපනං. අණුමත්‌තෙසු වජ්‌ජෙසු භයදස්‌සාවීති පාතිමොක්‌ඛසීලතො අචවනධම්‌මතාපරිදීපනං. සමාදායාති සික්‌ඛාපදානං අනවසෙසතො ආදානපරිදීපනං. සික්‌ඛතීති සික්‌ඛාය සමඞ්‌ගිභාවපරිදීපනං. සික්‌ඛාපදෙසූති සික්‌ඛිතබ්‌බධම්‌මපරිදීපනං.

    Tattha pātimokkhanti sikkhāpadasīlaṃ. Tañhi yo naṃ pāti rakkhati, taṃ mokkheti moceti āpāyikādīhi dukkhehīti pātimokkhaṃ. Saṃvaraṇaṃ saṃvaro, kāyavācāhi avītikkamo. Pātimokkhameva saṃvaro pātimokkhasaṃvaro, tena saṃvuto pihitakāyavācoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto. Idamassa tasmiṃ sīle patiṭṭhitabhāvaparidīpanaṃ. Viharatīti tadanurūpavihārasamaṅgibhāvaparidīpanaṃ. Ācāragocarasampannoti heṭṭhā pātimokkhasaṃvarassa, upari visesānuyogassa ca upakārakadhammaparidīpanaṃ. Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti pātimokkhasīlato acavanadhammatāparidīpanaṃ. Samādāyāti sikkhāpadānaṃ anavasesato ādānaparidīpanaṃ. Sikkhatīti sikkhāya samaṅgibhāvaparidīpanaṃ. Sikkhāpadesūti sikkhitabbadhammaparidīpanaṃ.

    අපරො නයො – කිලෙසානං බලවභාවතො පාපකිරියාය සුකරභාවතො පුඤ්‌ඤකිරියාය ච දුක්‌කරභාවතො බහුක්‌ඛත්‌තුං අපායෙසු පතනසීලොති පාතී, පුථුජ්‌ජනො. අනිච්‌චතාය වා භවාදීසු කම්‌මවෙගක්‌ඛිත්‌තො ඝටියන්‌තං විය අනවට්‌ඨානෙන පරිබ්‌භමනතො ගමනසීලොති පාතී, මරණවසෙන වා තම්‌හි තම්‌හි සත්‌තනිකායෙ අත්‌තභාවස්‌ස පාතනසීලොති පාතී, සත්‌තසන්‌තානො, චිත්‌තමෙව වා. තං පාතිනං සංසාරදුක්‌ඛතො මොක්‌ඛෙතීති පාතිමොක්‌ඛො. චිත්‌තස්‌ස හි විමොක්‌ඛෙන සත්‌තො විමුත්‌තො . ‘‘චිත්‌තවොදානා විසුජ්‌ඣන්‌තී’’ති (සං. නි. 3.100) ‘‘අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්‌තං විමුත්‌ත’’න්‌ති (ම. නි. 2.206) ච වුත්‌තං. අථ වා අවිජ්‌ජාදිනා හෙතුනා සංසාරෙ පතති ගච්‌ඡති පවත්‌තතීති පාති. ‘‘අවිජ්‌ජානීවරණානං සත්‌තානං තණ්‌හාසංයොජනානං සන්‌ධාවතං සංසරත’’න්‌ති (සං. නි. 2.124; 5.520) හි වුත්‌තං. තස්‌ස පාතිනො සත්‌තස්‌ස තණ්‌හාදිසංකිලෙසත්‌තයතො මොක්‌ඛො එතෙනාති පාතිමොක්‌ඛො. ‘‘කණ්‌ඨෙකාලො’’තිආදීනං වියස්‌ස සමාසසිද්‌ධි වෙදිතබ්‌බා.

    Aparo nayo – kilesānaṃ balavabhāvato pāpakiriyāya sukarabhāvato puññakiriyāya ca dukkarabhāvato bahukkhattuṃ apāyesu patanasīloti pātī, puthujjano. Aniccatāya vā bhavādīsu kammavegakkhitto ghaṭiyantaṃ viya anavaṭṭhānena paribbhamanato gamanasīloti pātī, maraṇavasena vā tamhi tamhi sattanikāye attabhāvassa pātanasīloti pātī, sattasantāno, cittameva vā. Taṃ pātinaṃ saṃsāradukkhato mokkhetīti pātimokkho. Cittassa hi vimokkhena satto vimutto . ‘‘Cittavodānā visujjhantī’’ti (saṃ. ni. 3.100) ‘‘anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti (ma. ni. 2.206) ca vuttaṃ. Atha vā avijjādinā hetunā saṃsāre patati gacchati pavattatīti pāti. ‘‘Avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarata’’nti (saṃ. ni. 2.124; 5.520) hi vuttaṃ. Tassa pātino sattassa taṇhādisaṃkilesattayato mokkho etenāti pātimokkho. ‘‘Kaṇṭhekālo’’tiādīnaṃ viyassa samāsasiddhi veditabbā.

    අථ වා පාතෙති විනිපාතෙති දුක්‌ඛෙති පාති, චිත්‌තං. වුත්‌තඤ්‌හි ‘‘චිත්‌තෙන නීයති ලොකො, චිත්‌තෙන පරිකස්‌සතී’’ති (සං. නි. 1.62). තස්‌ස පාතිනො මොක්‌ඛො එතෙනාති පාතිමොක්‌ඛො. පතති වා එතෙන අපායදුක්‌ඛෙ සංසාරදුක්‌ඛෙ චාති පාති, තණ්‌හාදිසංකිලෙසො. වුත්‌තඤ්‌හි ‘‘තණ්‌හා ජනෙති පුරිසං (සං. නි. 1.56-57), තණ්‌හාදුතියො පුරිසො’’ති (ඉතිවු. 15, 105; චූළනි. පාරායනානුගීතිගාථානිද්‌දෙස 107) ච ආදි. තතො පාතිතො මොක්‌ඛොති පාතිමොක්‌ඛො. අථ වා පතති එත්‌ථාති පාති, ඡ අජ්‌ඣත්‌තිකානි බාහිරානි ච ආයතනානි. වුත්‌තඤ්‌හි ‘‘ඡසු ලොකො සමුප්‌පන්‌නො, ඡසු කුබ්‌බති සන්‌ථව’’න්‌ති (සං. නි. 1.70). තතො ඡඅජ්‌ඣත්‌තිකබාහිරායතනසඞ්‌ඛාතතො පාතිතො මොක්‌ඛොති පාතිමොක්‌ඛො. අථ වා පාතො විනිපාතො අස්‌ස අත්‌ථීති පාතී, සංසාරො. තතො මොක්‌ඛොති පාතිමොක්‌ඛො. අථ වා සබ්‌බලොකාධිපතිභාවතො ධම්‌මිස්‌සරො භගවා පතීති වුච්‌චති, මුච්‌චති එතෙනාති මොක්‌ඛො, පතිනො මොක්‌ඛො තෙන පඤ්‌ඤත්‌තත්‌තාති පතිමොක්‌ඛො, පතිමොක්‌ඛො එව පාතිමොක්‌ඛො. සබ්‌බගුණානං වා මූලභාවතො උත්‌තමට්‌ඨෙන පති ච සො යථාවුත්‌තට්‌ඨෙන මොක්‌ඛො චාති පතිමොක්‌ඛො, පතිමොක්‌ඛො එව පාතිමොක්‌ඛො. තථා හි වුත්‌තං ‘‘පාතිමොක්‌ඛන්‌ති මුඛමෙතං පමුඛමෙත’’න්‌ති (මහාව. 135) විත්‌ථාරො.

    Atha vā pāteti vinipāteti dukkheti pāti, cittaṃ. Vuttañhi ‘‘cittena nīyati loko, cittena parikassatī’’ti (saṃ. ni. 1.62). Tassa pātino mokkho etenāti pātimokkho. Patati vā etena apāyadukkhe saṃsāradukkhe cāti pāti, taṇhādisaṃkileso. Vuttañhi ‘‘taṇhā janeti purisaṃ (saṃ. ni. 1.56-57), taṇhādutiyo puriso’’ti (itivu. 15, 105; cūḷani. pārāyanānugītigāthāniddesa 107) ca ādi. Tato pātito mokkhoti pātimokkho. Atha vā patati etthāti pāti, cha ajjhattikāni bāhirāni ca āyatanāni. Vuttañhi ‘‘chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhava’’nti (saṃ. ni. 1.70). Tato chaajjhattikabāhirāyatanasaṅkhātato pātito mokkhoti pātimokkho. Atha vā pāto vinipāto assa atthīti pātī, saṃsāro. Tato mokkhoti pātimokkho. Atha vā sabbalokādhipatibhāvato dhammissaro bhagavā patīti vuccati, muccati etenāti mokkho, patino mokkho tena paññattattāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkho. Sabbaguṇānaṃ vā mūlabhāvato uttamaṭṭhena pati ca so yathāvuttaṭṭhena mokkho cāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkho. Tathā hi vuttaṃ ‘‘pātimokkhanti mukhametaṃ pamukhameta’’nti (mahāva. 135) vitthāro.

    අථ වා ඉති පකාරෙ, අතීති අච්‌චන්‌තත්‌ථෙ නිපාතො. තස්‌මා පකාරෙහි අච්‌චන්‌තං මොක්‌ඛෙතීති පාතිමොක්‌ඛො. ඉදඤ්‌හි සීලං සයං තදඞ්‌ගවසෙන, සමාධිසහිතං පඤ්‌ඤාසහිතඤ්‌ච වික්‌ඛම්‌භනවසෙන සමුච්‌ඡෙදවසෙන ච අච්‌චන්‌තං මොක්‌ඛෙති මොචෙතීති පාතිමොක්‌ඛං. පති පති මොක්‌ඛොති වා පතිමොක්‌ඛො, තම්‌හා තම්‌හා වීතික්‌කමිතබ්‌බදොසතො පති පච්‌චෙකං මොක්‌ඛොති අත්‌ථො. පතිමොක්‌ඛො එව පාතිමොක්‌ඛො. මොක්‌ඛොති වා නිබ්‌බානං, තස්‌ස මොක්‌ඛස්‌ස පටිබිම්‌බභූතන්‌ති පතිමොක්‌ඛං. පාතිමොක්‌ඛසීලසංවරො හි සූරියස්‌ස අරුණුග්‌ගමනං විය නිබ්‌බානස්‌ස උදයභූතො තප්‌පටිභාගො විය හොති යථාරහං කිලෙසනිබ්‌බාපනතොති පතිමොක්‌ඛං, පතිමොක්‌ඛං එව පාතිමොක්‌ඛං. අථ වා මොක්‌ඛං පති වත්‌තති මොක්‌ඛාභිමුඛන්‌ති පතිමොක්‌ඛං, පතිමොක්‌ඛමෙව පාතිමොක්‌ඛන්‌ති එවං තාවෙත්‌ථ පාතිමොක්‌ඛසද්‌දස්‌ස අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.

    Atha vā paiti pakāre, atīti accantatthe nipāto. Tasmā pakārehi accantaṃ mokkhetīti pātimokkho. Idañhi sīlaṃ sayaṃ tadaṅgavasena, samādhisahitaṃ paññāsahitañca vikkhambhanavasena samucchedavasena ca accantaṃ mokkheti mocetīti pātimokkhaṃ. Pati pati mokkhoti vā patimokkho, tamhā tamhā vītikkamitabbadosato pati paccekaṃ mokkhoti attho. Patimokkho eva pātimokkho. Mokkhoti vā nibbānaṃ, tassa mokkhassa paṭibimbabhūtanti patimokkhaṃ. Pātimokkhasīlasaṃvaro hi sūriyassa aruṇuggamanaṃ viya nibbānassa udayabhūto tappaṭibhāgo viya hoti yathārahaṃ kilesanibbāpanatoti patimokkhaṃ, patimokkhaṃ eva pātimokkhaṃ. Atha vā mokkhaṃ pati vattati mokkhābhimukhanti patimokkhaṃ, patimokkhameva pātimokkhanti evaṃ tāvettha pātimokkhasaddassa attho veditabbo.

    සංවරති පිදහති එතෙනාති සංවරො, පාතිමොක්‌ඛමෙව සංවරොති පාතිමොක්‌ඛසංවරො. අත්‌ථතො පන තතො තතො වීතික්‌කමිතබ්‌බතො විරතියො චෙතනා වා, තෙන පාතිමොක්‌ඛසංවරෙන උපෙතො සමන්‌නාගතො පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතොති වුත්‌තො. වුත්‌තඤ්‌හෙතං විභඞ්‌ගෙ –

    Saṃvarati pidahati etenāti saṃvaro, pātimokkhameva saṃvaroti pātimokkhasaṃvaro. Atthato pana tato tato vītikkamitabbato viratiyo cetanā vā, tena pātimokkhasaṃvarena upeto samannāgato pātimokkhasaṃvarasaṃvutoti vutto. Vuttañhetaṃ vibhaṅge –

    ‘‘ඉමිනා පාතිමොක්‌ඛසංවරෙන උපෙතො හොති සමුපෙතො උපගතො සමුපගතො සම්‌පන්‌නො සමන්‌නාගතො. තෙන වුච්‌චති පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතො’’ති (විභ. 511).

    ‘‘Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upagato samupagato sampanno samannāgato. Tena vuccati pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’ti (vibha. 511).

    විහරතීති ඉරියාපථවිහාරෙන විහරති, ඉරියති, වත්‌තති. ආචාරගොචරසම්‌පන්‌නොති වෙළුදානාදිමිච්‌ඡාජීවස්‌ස කායපාගබ්‌භියාදීනඤ්‌ච අකරණෙන, සබ්‌බසො අනාචාරං වජ්‌ජෙත්‌වා ‘‘කායිකො අවීතික්‌කමො, වාචසිකො අවීතික්‌කමො’’ති එවං වුත්‌තභික්‌ඛුසාරුප්‌පආචාරසම්‌පත්‌තියා වෙසියාදිඅගොචරං වජ්‌ජෙත්‌වා පිණ්‌ඩපාතාදිඅත්‌ථං උපසඞ්‌කමිතුං යුත්‌තට්‌ඨානසඞ්‌ඛාතගොචරෙන ච සම්‌පන්‌නත්‌තා ආචාරගොචරසම්‌පන්‌නො. අපිච යො භික්‌ඛු සත්‌ථරි සගාරවො සප්‌පතිස්‌සො සබ්‍රහ්‌මචාරීසු සගාරවො සප්‌පතිස්‌සො හිරොත්‌තප්‌පසම්‌පන්‌නො සුනිවත්‌ථො සුපාරුතො පාසාදිකෙන අභික්‌කන්‌තෙන පටික්‌කන්‌තෙන ආලොකිතෙන විලොකිතෙන සමිඤ්‌ජිතෙන පසාරිතෙන ඔක්‌ඛිත්‌තචක්‌ඛු ඉරියාපථසම්‌පන්‌නො ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරො භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤූ ජාගරියානුයුත්‌තො සතිසම්‌පජඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො අප්‌පිච්‌ඡො සන්‌තුට්‌ඨො පවිවිත්‌තො අසංසට්‌ඨො ආභිසමාචාරිකෙසු සක්‌කච්‌චකාරී ගරුචිත්‌තීකාරබහුලො විහරති, අයං වුච්‌චති ආචාරසම්‌පන්‌නො.

    Viharatīti iriyāpathavihārena viharati, iriyati, vattati. Ācāragocarasampannoti veḷudānādimicchājīvassa kāyapāgabbhiyādīnañca akaraṇena, sabbaso anācāraṃ vajjetvā ‘‘kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo’’ti evaṃ vuttabhikkhusāruppaācārasampattiyā vesiyādiagocaraṃ vajjetvā piṇḍapātādiatthaṃ upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānasaṅkhātagocarena ca sampannattā ācāragocarasampanno. Apica yo bhikkhu satthari sagāravo sappatisso sabrahmacārīsu sagāravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho supāruto pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena okkhittacakkhu iriyāpathasampanno indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū jāgariyānuyutto satisampajaññena samannāgato appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho ābhisamācārikesu sakkaccakārī garucittīkārabahulo viharati, ayaṃ vuccati ācārasampanno.

    ගොචරො පන – උපනිස්‌සයගොචරො, ආරක්‌ඛගොචරො, උපනිබන්‌ධගොචරොති තිවිධො. තත්‌ථ දසකථාවත්‌ථුගුණසමන්‌නාගතො වුත්‌තලක්‌ඛණො කල්‍යාණමිත්‌තො යං නිස්‌සාය අසුතං සුණාති, සුතං පරියොදපෙති, කඞ්‌ඛං විතරති, දිට්‌ඨිං උජුකං කරොති, චිත්‌තං පසාදෙති, යස්‌ස ච අනුසික්‌ඛන්‌තො සද්‌ධාය වඩ්‌ඪති, සීලෙන, සුතෙන, චාගෙන, පඤ්‌ඤාය වඩ්‌ඪති, අයං උපනිස්‌සයගොචරො. යො භික්‌ඛු අන්‌තරඝරං පවිට්‌ඨො වීථිං පටිපන්‌නො ඔක්‌ඛිත්‌තචක්‌ඛු යුගමත්‌තදස්‌සාවී සංවුතො ගච්‌ඡති, න හත්‌ථිං ඔලොකෙන්‌තො, න අස්‌සං, න රථං, න පත්‌තිං, න ඉත්‌ථිං, න පුරිසං ඔලොකෙන්‌තො, න උද්‌ධං ඔලොකෙන්‌තො, න අධො ඔලොකෙන්‌තො, න දිසාවිදිසා පෙක්‌ඛමානො ගච්‌ඡති, අයං ආරක්‌ඛගොචරො. උපනිබන්‌ධගොචරො පන චත්‌තාරො සතිපට්‌ඨානා, යත්‌ථ භික්‌ඛු අත්‌තනො චිත්‌තං උපනිබන්‌ධති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං භගවතා –

    Gocaro pana – upanissayagocaro, ārakkhagocaro, upanibandhagocaroti tividho. Tattha dasakathāvatthuguṇasamannāgato vuttalakkhaṇo kalyāṇamitto yaṃ nissāya asutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodapeti, kaṅkhaṃ vitarati, diṭṭhiṃ ujukaṃ karoti, cittaṃ pasādeti, yassa ca anusikkhanto saddhāya vaḍḍhati, sīlena, sutena, cāgena, paññāya vaḍḍhati, ayaṃ upanissayagocaro. Yo bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno okkhittacakkhu yugamattadassāvī saṃvuto gacchati, na hatthiṃ olokento, na assaṃ, na rathaṃ, na pattiṃ, na itthiṃ, na purisaṃ olokento, na uddhaṃ olokento, na adho olokento, na disāvidisā pekkhamāno gacchati, ayaṃ ārakkhagocaro. Upanibandhagocaro pana cattāro satipaṭṭhānā, yattha bhikkhu attano cittaṃ upanibandhati. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘කො ච, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛුනො ගොචරො සකො පෙත්‌තිකො විසයො? යදිදං – චත්‌තාරො සතිපට්‌ඨානා’’ති (සං. නි. 5.372).

    ‘‘Ko ca, bhikkhave, bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo? Yadidaṃ – cattāro satipaṭṭhānā’’ti (saṃ. ni. 5.372).

    ඉති යථාවුත්‌තාය ආචාරසම්‌පත්‌තියා ඉමාය ච ගොචරසම්‌පත්‌තියා සමන්‌නාගතත්‌තා ආචාරගොචරසම්‌පන්‌නො.

    Iti yathāvuttāya ācārasampattiyā imāya ca gocarasampattiyā samannāgatattā ācāragocarasampanno.

    අණුමත්‌තෙසු වජ්‌ජෙසු භයදස්‌සාවීති අප්‌පමත්‌තකෙසු අණුප්‌පමාණෙසු අසඤ්‌චිච්‌ච ආපන්‌නසෙඛියඅකුසලචිත්‌තුප්‌පාදාදිභෙදෙසු වජ්‌ජෙසු භයදස්‌සනසීලො. යො හි භික්‌ඛු පරමාණුමත්‌තං වජ්‌ජං අට්‌ඨසට්‌ඨියොජනසතසහස්‌සුබ්‌බෙධසිනෙරුපබ්‌බතරාජසදිසං කත්‌වා පස්‌සති, යොපි භික්‌ඛු සබ්‌බලහුකං දුබ්‌භාසිතමත්‌තං පාරාජිකසදිසං කත්‌වා පස්‌සති, අයං අණුමත්‌තෙසු වජ්‌ජෙසු භයදස්‌සාවී නාම. සමාදාය සික්‌ඛති සික්‌ඛාපදෙසූති යං කිඤ්‌චි සික්‌ඛාපදෙසු සික්‌ඛිතබ්‌බං, තං සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං අනවසෙසං සමාදියිත්‌වා සික්‌ඛති වත්‌තති, පූරෙතීති අත්‌ථො. ඉති කල්‍යාණසීලොති ඉමිනා පකාරෙන කල්‍යාණසීලො සමානො. පුග්‌ගලාධිට්‌ඨානවසෙන හි නිද්‌දිට්‌ඨං සීලං ‘‘එවං ඛො, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු කල්‍යාණසීලො හොතී’’ති වුත්‌තපුග්‌ගලාධිට්‌ඨානවසෙනෙව නිගමෙත්‌වා ‘‘කල්‍යාණධම්‌මො’’ති එත්‌ථ වුත්‌තධම්‌මෙ නිද්‌දිසිතුකාමෙන ‘‘තෙසං ධම්‌මානං ඉදං සීලං අධිට්‌ඨාන’’න්‌ති දස්‌සෙතුං පුන ‘‘ඉති කල්‍යාණසීලො’’ති වුත්‌තං. සත්‌තන්‌නං බොධිපක්‌ඛියානන්‌තිආදි සබ්‌බං හෙට්‌ඨා වුත්‌තත්‌ථමෙව. පුන කල්‍යාණසීලොතිආදි නිගමනං.

    Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti appamattakesu aṇuppamāṇesu asañcicca āpannasekhiyaakusalacittuppādādibhedesu vajjesu bhayadassanasīlo. Yo hi bhikkhu paramāṇumattaṃ vajjaṃ aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhasinerupabbatarājasadisaṃ katvā passati, yopi bhikkhu sabbalahukaṃ dubbhāsitamattaṃ pārājikasadisaṃ katvā passati, ayaṃ aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī nāma. Samādāya sikkhati sikkhāpadesūti yaṃ kiñci sikkhāpadesu sikkhitabbaṃ, taṃ sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ anavasesaṃ samādiyitvā sikkhati vattati, pūretīti attho. Iti kalyāṇasīloti iminā pakārena kalyāṇasīlo samāno. Puggalādhiṭṭhānavasena hi niddiṭṭhaṃ sīlaṃ ‘‘evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu kalyāṇasīlo hotī’’ti vuttapuggalādhiṭṭhānavaseneva nigametvā ‘‘kalyāṇadhammo’’ti ettha vuttadhamme niddisitukāmena ‘‘tesaṃ dhammānaṃ idaṃ sīlaṃ adhiṭṭhāna’’nti dassetuṃ puna ‘‘iti kalyāṇasīlo’’ti vuttaṃ. Sattannaṃ bodhipakkhiyānantiādi sabbaṃ heṭṭhā vuttatthameva. Puna kalyāṇasīlotiādi nigamanaṃ.

    ගාථාසු දුක්‌කටන්‌ති දුට්‌ඨු කතං, දුච්‌චරිතන්‌ති අත්‌ථො. හිරිමනන්‌ති හිරිමන්‌තං හිරිසම්‌පන්‌නං, සබ්‌බසො පාපපවත්‌තියා ජිගුච්‌ඡනසභාවන්‌ති අත්‌ථො. හිරිමනන්‌ති වා හිරිසහිතචිත්‌තං. හිරිග්‌ගහණෙනෙව චෙත්‌ථ ඔත්‌තප්‌පම්‌පි ගහිතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. හිරොත්‌තප්‌පග්‌ගහණෙන ච සබ්‌බසො දුච්‌චරිතාභාවස්‌ස හෙතුං දස්‌සෙන්‌තො කල්‍යාණසීලතං හෙතුතො විභාවෙති. සම්‌බොධීති අරියඤාණං, තං ගච්‌ඡන්‌ති භජන්‌තීති සම්‌බොධිගාමිනො, බොධිපක්‌ඛිකාති අත්‌ථො. අනුස්‌සදන්‌ති රාගුස්‌සදාදිරහිතං. ‘‘තථාවිධ’’න්‌තිපි පඨන්‌ති. ‘‘බොධිපක්‌ඛිකානං ධම්‌මානං භාවනානුයොගමනුයුත්‌තො’’ති යථා යථා පුබ්‌බෙ වුත්‌තං, තථාවිධං තාදිසන්‌ති අත්‌ථො. දුක්‌ඛස්‌සාති වට්‌ටදුක්‌ඛස්‌ස, වට්‌ටදුක්‌ඛහෙතුනො වා. ඉධෙව ඛයමත්‌තනොති ආසවක්‌ඛයාධිගමෙන අත්‌තනො වට්‌ටදුක්‌ඛහෙතුනො සමුදයපක්‌ඛියස්‌ස කිලෙසගණස්‌ස ඉධෙව ඉමස්‌මිංයෙව අත්‌තභාවෙ ඛයං අනුප්‌පාදං පජානාති, වට්‌ටදුක්‌ඛස්‌සෙව වා ඉධෙව චරිමකචිත්‌තනිරොධෙන ඛයං ඛීණභාවං පජානාති. තෙහි ධම්‌මෙහි සම්‌පන්‌නන්‌ති තෙහි යථාවුත්‌තසීලාදිධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං. අසිතන්‌ති තණ්‌හාදිට්‌ඨිනිස්‌සයානං පහීනත්‌තා අසිතං, කත්‌ථචි අනිස්‌සිතං. සබ්‌බලොකස්‌සාති සබ්‌බස්‌මිං සත්‌තලොකෙ. සෙසං වුත්‌තනයමෙව.

    Gāthāsu dukkaṭanti duṭṭhu kataṃ, duccaritanti attho. Hirimananti hirimantaṃ hirisampannaṃ, sabbaso pāpapavattiyā jigucchanasabhāvanti attho. Hirimananti vā hirisahitacittaṃ. Hiriggahaṇeneva cettha ottappampi gahitanti veditabbaṃ. Hirottappaggahaṇena ca sabbaso duccaritābhāvassa hetuṃ dassento kalyāṇasīlataṃ hetuto vibhāveti. Sambodhīti ariyañāṇaṃ, taṃ gacchanti bhajantīti sambodhigāmino, bodhipakkhikāti attho. Anussadanti rāgussadādirahitaṃ. ‘‘Tathāvidha’’ntipi paṭhanti. ‘‘Bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto’’ti yathā yathā pubbe vuttaṃ, tathāvidhaṃ tādisanti attho. Dukkhassāti vaṭṭadukkhassa, vaṭṭadukkhahetuno vā. Idheva khayamattanoti āsavakkhayādhigamena attano vaṭṭadukkhahetuno samudayapakkhiyassa kilesagaṇassa idheva imasmiṃyeva attabhāve khayaṃ anuppādaṃ pajānāti, vaṭṭadukkhasseva vā idheva carimakacittanirodhena khayaṃ khīṇabhāvaṃ pajānāti. Tehi dhammehi sampannanti tehi yathāvuttasīlādidhammehi samannāgataṃ. Asitanti taṇhādiṭṭhinissayānaṃ pahīnattā asitaṃ, katthaci anissitaṃ. Sabbalokassāti sabbasmiṃ sattaloke. Sesaṃ vuttanayameva.

    අට්‌ඨමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 8. කල්‍යාණසීලසුත්‌තං • 8. Kalyāṇasīlasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact