| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
4. කාණමාතාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
4. Kāṇamātāsikkhāpadavaṇṇanā
230. චතුත්‌ථසික්‌ඛාපදෙ – කාණමාතාති කාණාය මාතා. සා කිරස්‌සා ධීතා අභිරූපා අහොසි, යෙ යෙ තං පස්‌සන්‌ති, තෙ තෙ රාගෙන කාණා හොන්‌ති, රාගන්‌ධා හොන්‌තීති අත්‌ථො. තස්‌මා පරෙසං කාණභාවකරණතො ‘‘කාණා’’ති විස්‌සුතා අහොසි. තස්‌සා වසෙන මාතාපිස්‌සා ‘‘කාණමාතා’’ති පාකටා ජාතා. ආගතන්‌ති ආගමනං. කිස්‌මිං වියාති කීදිසං විය; ලජ්‌ජනකං විය හොතීති අධිප්‌පායො. රිත්‌තහත්‌ථං ගන්‌තුන්‌ති රිත්‌තා හත්‌ථා අස්‌මිං ගමනෙ තදිදං රිත්‌තහත්‌ථං, තං රිත්‌තහත්‌ථං ගමනං ගන්‌තුං ලජ්‌ජනකං විය හොතීති වුත්‌තං හොති. පරික්‌ඛයං අගමාසීති උපාසිකා අරියසාවිකා භික්‌ඛූ දිස්‌වා සන්‌තං අදාතුං න සක්‌කොති, තස්‌මා තාව දාපෙසි, යාව සබ්‌බං පරික්‌ඛයං අගමාසි. ධම්‌මියා කථායාති එත්‌ථ කාණාපි මාතු අත්‌ථාය දෙසියමානං ධම්‌මං සුණන්‌තී දෙසනාපරියොසානෙ සොතාපන්‌නා අහොසි. උට්‌ඨායාසනා පක්‌කාමීති ආසනතො උට්‌ඨහිත්‌වා ගතො. සොපි පුරිසො ‘‘සත්‌ථා කිර කාණමාතාය නිවෙසනං අගමාසී’’ති සුත්‌වා කාණං ආනෙත්‌වා පකතිට්‌ඨානෙයෙව ඨපෙසි.
230. Catutthasikkhāpade – kāṇamātāti kāṇāya mātā. Sā kirassā dhītā abhirūpā ahosi, ye ye taṃ passanti, te te rāgena kāṇā honti, rāgandhā hontīti attho. Tasmā paresaṃ kāṇabhāvakaraṇato ‘‘kāṇā’’ti vissutā ahosi. Tassā vasena mātāpissā ‘‘kāṇamātā’’ti pākaṭā jātā. Āgatanti āgamanaṃ. Kismiṃ viyāti kīdisaṃ viya; lajjanakaṃ viya hotīti adhippāyo. Rittahatthaṃ gantunti rittā hatthā asmiṃ gamane tadidaṃ rittahatthaṃ, taṃ rittahatthaṃ gamanaṃ gantuṃ lajjanakaṃ viya hotīti vuttaṃ hoti. Parikkhayaṃ agamāsīti upāsikā ariyasāvikā bhikkhū disvā santaṃ adātuṃ na sakkoti, tasmā tāva dāpesi, yāva sabbaṃ parikkhayaṃ agamāsi. Dhammiyā kathāyāti ettha kāṇāpi mātu atthāya desiyamānaṃ dhammaṃ suṇantī desanāpariyosāne sotāpannā ahosi. Uṭṭhāyāsanā pakkāmīti āsanato uṭṭhahitvā gato. Sopi puriso ‘‘satthā kira kāṇamātāya nivesanaṃ agamāsī’’ti sutvā kāṇaṃ ānetvā pakatiṭṭhāneyeva ṭhapesi.
231. ඉමස්‌මිං පන වත්‌ථුස්‌මිං උප්‌පන්‌නමත්‌තෙ අප්‌පඤ්‌ඤත්‌තෙයෙව සික්‌ඛාපදෙ පාථෙය්‍යවත්‌ථු උදපාදි, තස්‌මා අනන්‌තරමෙව චෙතං දස්‌සෙතුං ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙනා’’තිආදි වුත්‌තං. සොපි ච උපාසකො අරියසාවකත්‌තා සබ්‌බමෙව දාපෙසි. තෙන වුත්‌තං – ‘‘පරික්‌ඛයං අගමාසී’’ති.
231. Imasmiṃ pana vatthusmiṃ uppannamatte appaññatteyeva sikkhāpade pātheyyavatthu udapādi, tasmā anantarameva cetaṃ dassetuṃ ‘‘tena kho pana samayenā’’tiādi vuttaṃ. Sopi ca upāsako ariyasāvakattā sabbameva dāpesi. Tena vuttaṃ – ‘‘parikkhayaṃ agamāsī’’ti.
233. යංකිඤ්‌චි පහෙණකත්‌ථායාති පණ්‌ණාකාරත්‌ථාය පටියත්‌තං යංකිඤ්‌චි අතිරසකමොදකසක්‌ඛලිකාදි සබ්‌බං ඉධ පූවොත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති. යංකිඤ්‌චි පාථෙය්‍යත්‌ථායාති මග්‌ගං ගච්‌ඡන්‌තානං අන්‌තරාමග්‌ගත්‌ථාය පටියත්‌තං යංකිඤ්‌චි බද්‌ධසත්‌තුඅබද්‌ධසත්‌තුතිලතණ්‌ඩුලාදි සබ්‌බං ඉධ මන්‌ථොත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති. තතො චෙ උත්‌තරින්‌ති සචෙපි තතියං පත්‌තං ථූපීකතං ගණ්‌හාති, පූවගණනාය පාචිත්‌තියං.
233.Yaṃkiñci paheṇakatthāyāti paṇṇākāratthāya paṭiyattaṃ yaṃkiñci atirasakamodakasakkhalikādi sabbaṃ idha pūvotveva saṅkhyaṃ gacchati. Yaṃkiñcipātheyyatthāyāti maggaṃ gacchantānaṃ antarāmaggatthāya paṭiyattaṃ yaṃkiñci baddhasattuabaddhasattutilataṇḍulādi sabbaṃ idha manthotveva saṅkhyaṃ gacchati. Tato ce uttarinti sacepi tatiyaṃ pattaṃ thūpīkataṃ gaṇhāti, pūvagaṇanāya pācittiyaṃ.
ද්‌වත්‌තිපත්‌තපූරෙ පටිග්‌ගහෙත්‌වාති මුඛවට්‌ටියා හෙට්‌ඨිමලෙඛාය සමපූරෙ පත්‌තෙ ගහෙත්‌වා. අමුත්‍ර මයා ද්‌වත්‌තිපත්‌තපූරාති එත්‌ථ සචෙ ද්‌වෙ ගහිතා, ‘‘අත්‍ර මයා ද්‌වෙ පත්‌තපූරා පටිග්‌ගහිතා, ත්‌වං එකං ගණ්‌හෙය්‍යාසී’’ති වත්‌තබ්‌බං. තෙනාපි අඤ්‌ඤං පස්‌සිත්‌වා ‘‘පඨමං ආගතෙන ද්‌වෙ පත්‌තපූරා ගහිතා, මයා එකො, මා ත්‌වං ගණ්‌හී’’ති වත්‌තබ්‌බං. යෙන පඨමං එකො ගහිතො, තස්‌සාපි පරම්‌පරාරොචනෙ එසෙව නයො. යෙන පන සයමෙව තයො ගහිතා, තෙන අඤ්‌ඤං දිස්‌වා ‘‘මා ඛො එත්‌ථ පටිග්‌ගණ්‌හි’’ ච්‌චෙව වත්‌තබ්‌බං. පටික්‌කමනං නීහරිත්‌වාති ආසනසාලං හරිත්‌වා, ආසනසාලං ගච්‌ඡන්‌තෙන ච ඡඩ්‌ඩිතසාලා න ගන්‌තබ්‌බා. යත්‌ථ මහා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො නිසීදති, තත්‌ථ ගන්‌තබ්‌බං. මහාපච්‌චරියං පන වුත්‌තං ‘‘යා ලද්‌ධට්‌ඨානතො ආසන්‌නා ආසනසාලා, තත්‌ථ ගන්‌තබ්‌බං. අත්‌තනො ‘සන්‌දිට්‌ඨානං වා සම්‌භත්‌තානං වා එකනිකායිකානං වා දස්‌සාමී’ති අඤ්‌ඤත්‌ථ ගන්‌තුං න ලබ්‌භති. සචෙ පනස්‌ස නිබද්‌ධනිසීදනට්‌ඨානං හොති, දූරම්‌පි ගන්‌තුං වට්‌ටතී’’ති.
Dvattipattapūre paṭiggahetvāti mukhavaṭṭiyā heṭṭhimalekhāya samapūre patte gahetvā. Amutra mayā dvattipattapūrāti ettha sace dve gahitā, ‘‘atra mayā dve pattapūrā paṭiggahitā, tvaṃ ekaṃ gaṇheyyāsī’’ti vattabbaṃ. Tenāpi aññaṃ passitvā ‘‘paṭhamaṃ āgatena dve pattapūrā gahitā, mayā eko, mā tvaṃ gaṇhī’’ti vattabbaṃ. Yena paṭhamaṃ eko gahito, tassāpi paramparārocane eseva nayo. Yena pana sayameva tayo gahitā, tena aññaṃ disvā ‘‘mā kho ettha paṭiggaṇhi’’ cceva vattabbaṃ. Paṭikkamanaṃ nīharitvāti āsanasālaṃ haritvā, āsanasālaṃ gacchantena ca chaḍḍitasālā na gantabbā. Yattha mahā bhikkhusaṅgho nisīdati, tattha gantabbaṃ. Mahāpaccariyaṃ pana vuttaṃ ‘‘yā laddhaṭṭhānato āsannā āsanasālā, tattha gantabbaṃ. Attano ‘sandiṭṭhānaṃ vā sambhattānaṃ vā ekanikāyikānaṃ vā dassāmī’ti aññattha gantuṃ na labbhati. Sace panassa nibaddhanisīdanaṭṭhānaṃ hoti, dūrampi gantuṃ vaṭṭatī’’ti.
සංවිභජිතබ්‌බන්‌ති සචෙ තයො පත්‌තපූරා ගහිතා, එකං අත්‌තනො ඨපෙත්‌වා ද්‌වෙ භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස දාතබ්‌බා. සච්‌චෙ ද්‌වෙ ගහිතා, එකං අත්‌තනො ඨපෙත්‌වා එකො සඞ්‌ඝස්‌ස දාතබ්‌බො, යථාමිත්‌තං පන දාතුං න ලබ්‌භති. යෙන එකො ගහිතො, න තෙන කිඤ්‌චි අකාමා දාතබ්‌බං, යථාරුචි කාතබ්‌බං.
Saṃvibhajitabbanti sace tayo pattapūrā gahitā, ekaṃ attano ṭhapetvā dve bhikkhusaṅghassa dātabbā. Sacce dve gahitā, ekaṃ attano ṭhapetvā eko saṅghassa dātabbo, yathāmittaṃ pana dātuṃ na labbhati. Yena eko gahito, na tena kiñci akāmā dātabbaṃ, yathāruci kātabbaṃ.
235. ගමනෙ පටිප්‌පස්‌සද්‌ධෙති අන්‌තරාමග්‌ගෙ උපද්‌දවං වා දිස්‌වා අනත්‌ථිකතාය වා ‘‘මයං ඉදානි න පෙසිස්‌සාම, න ගමිස්‌සාමා’’ති එවං ගමනෙ පටිප්‌පස්‌සද්‌ධෙ උපච්‌ඡින්‌නෙ. ඤාතකානං පවාරිතානන්‌ති එතෙසං බහුම්‌පි දෙන්‌තානං පටිග්‌ගණ්‌හන්‌තස්‌ස අනාපත්‌ති. අට්‌ඨකථාසු පන ‘‘තෙසම්‌පි පාථෙය්‍යපහෙණකත්‌ථාය පටියත්‌තතො පමාණමෙව වට්‌ටතී’’ති වුත්‌තං. සෙසං උත්‌තානමෙව.
235.Gamane paṭippassaddheti antarāmagge upaddavaṃ vā disvā anatthikatāya vā ‘‘mayaṃ idāni na pesissāma, na gamissāmā’’ti evaṃ gamane paṭippassaddhe upacchinne. Ñātakānaṃ pavāritānanti etesaṃ bahumpi dentānaṃ paṭiggaṇhantassa anāpatti. Aṭṭhakathāsu pana ‘‘tesampi pātheyyapaheṇakatthāya paṭiyattato pamāṇameva vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Sesaṃ uttānameva.
ඡසමුට්‌ඨානං – කිරියං, නොසඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං, අචිත්‌තකං, පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජං, කායකම්‌මං, වචීකම්‌මං, තිචිත්‌තං, තිවෙදනන්‌ති.
Chasamuṭṭhānaṃ – kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
කාණමාතාසික්‌ඛාපදං චතුත්‌ථං.
Kāṇamātāsikkhāpadaṃ catutthaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 4. භොජනවග්‌ගො • 4. Bhojanavaggo
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 4. කාණමාතාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 4. Kāṇamātāsikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 4. කාණමාතාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 4. Kāṇamātāsikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 4. කාණමාතාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 4. Kāṇamātāsikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 4. කාණමාතාසික්‌ඛාපදං • 4. Kāṇamātāsikkhāpadaṃ
