Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    6. ඛණ්‌ඩසුමනත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    6. Khaṇḍasumanattheragāthāvaṇṇanā

    එකපුප්‌ඵං චජිත්‌වානාති ආයස්‌මතො ඛණ්‌ඩසුමනත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? සො කිර පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො සත්‌ථරි පරිනිබ්‌බුතෙ තස්‌ස ථූපස්‌ස සමන්‌තතො චන්‌දනවෙදිකාය පරික්‌ඛිපිත්‌වා මහන්‌තං පූජං අකාසි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවමනුස්‌සෙසු උළාරං සම්‌පත්‌තිං අනුභවන්‌තො කස්‌සපස්‌ස භගවතො කාලෙ කුටුම්‌බිකකුලෙ නිබ්‌බත්‌තො සත්‌ථරි පරිනිබ්‌බුතෙ කනකථූපං උද්‌දිස්‌ස රඤ්‌ඤා පුප්‌ඵපූජාය කයිරමානාය පුප්‌ඵානි අලභන්‌තො එකං ඛණ්‌ඩසුමනපුප්‌ඵං දිස්‌වා මහතා මූලෙන තං කිණිත්‌වා ගණ්‌හන්‌තො චෙතියෙ පූජං කරොන්‌තො උළාරං පීතිසොමනස්‌සං උප්‌පාදෙසි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා අසීති වස්‌සකොටියො සග්‌ගසුඛං අනුභවිත්‌වා ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ පාවායං මල්‌ලරාජකුලෙ නිබ්‌බත්‌ති. තස්‌ස ජාතකාලෙ ගෙහෙ ඛණ්‌ඩසක්‌ඛරා සුමනපුප්‌ඵානි ච උප්‌පන්‌නානි අහෙසුං. තෙනස්‌ස ඛණ්‌ඩසුමනොති නාමමකංසු. සො විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො භගවති පාවායං චුන්‌දස්‌ස අම්‌බවනෙ විහරන්‌තෙ උපසඞ්‌කමිත්‌වා ධම්‌මං සුත්‌වා පටිලද්‌ධසද්‌ධො පබ්‌බජිත්‌වා විපස්‌සනාය කම්‌මං කරොන්‌තො නචිරස්‌සෙව ඡළභිඤ්‌ඤො අහොසි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.15.15-20) –

    Ekapupphaṃcajitvānāti āyasmato khaṇḍasumanattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute tassa thūpassa samantato candanavedikāya parikkhipitvā mahantaṃ pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu uḷāraṃ sampattiṃ anubhavanto kassapassa bhagavato kāle kuṭumbikakule nibbatto satthari parinibbute kanakathūpaṃ uddissa raññā pupphapūjāya kayiramānāya pupphāni alabhanto ekaṃ khaṇḍasumanapupphaṃ disvā mahatā mūlena taṃ kiṇitvā gaṇhanto cetiye pūjaṃ karonto uḷāraṃ pītisomanassaṃ uppādesi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā asīti vassakoṭiyo saggasukhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde pāvāyaṃ mallarājakule nibbatti. Tassa jātakāle gehe khaṇḍasakkharā sumanapupphāni ca uppannāni ahesuṃ. Tenassa khaṇḍasumanoti nāmamakaṃsu. So viññutaṃ patto bhagavati pāvāyaṃ cundassa ambavane viharante upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.15-20) –

    ‘‘පදුමුත්‌තරො නාම ජිනො, ලොකජෙට්‌ඨො නරාසභො;

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, lokajeṭṭho narāsabho;

    ජලිත්‌වා අග්‌ගික්‌ඛන්‌ධොව, සම්‌බුද්‌ධො පරිනිබ්‌බුතො.

    Jalitvā aggikkhandhova, sambuddho parinibbuto.

    ‘‘නිබ්‌බුතෙ ච මහාවීරෙ, ථූපො විත්‌ථාරිකො අහු;

    ‘‘Nibbute ca mahāvīre, thūpo vitthāriko ahu;

    දූරතොව උපට්‌ඨෙන්‌ති, ධාතුගෙහවරුත්‌තමෙ.

    Dūratova upaṭṭhenti, dhātugehavaruttame.

    ‘‘පසන්‌නචිත්‌තො, සුමනො, අකං චන්‌දනවෙදිකං;

    ‘‘Pasannacitto, sumano, akaṃ candanavedikaṃ;

    දිස්‌සති ථූපඛන්‌ධො ච, ථූපානුච්‌ඡවිකො තදා.

    Dissati thūpakhandho ca, thūpānucchaviko tadā.

    ‘‘භවෙ නිබ්‌බත්‌තමානම්‌හි, දෙවත්‌තෙ අථ මානුසෙ;

    ‘‘Bhave nibbattamānamhi, devatte atha mānuse;

    ඔමත්‌තං මෙ න පස්‌සාමි, පුබ්‌බකම්‌මස්‌සිදං ඵලං.

    Omattaṃ me na passāmi, pubbakammassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘පඤ්‌චදසකප්‌පසතෙ, ඉතො අට්‌ඨ ජනා අහුං;

    ‘‘Pañcadasakappasate, ito aṭṭha janā ahuṃ;

    සබ්‌බෙ සමත්‌තනාමා තෙ චක්‌කවත්‌තී මහබ්‌බලා.

    Sabbe samattanāmā te cakkavattī mahabbalā.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    අරහත්‌තං පන පත්‌වා අත්‌තනො පුරිමජාතිං අනුස්‌සරන්‌තො තත්‌ථ අත්‌තනො සුමනපුප්‌ඵපරිච්‌චාගස්‌ස සග්‌ගසම්‌පත්‌තිනිමිත්‌තකං නිබ්‌බානූපනිස්‌සයතඤ්‌ච දිස්‌වා උදානවසෙන තමත්‌ථං පකාසෙන්‌තො –

    Arahattaṃ pana patvā attano purimajātiṃ anussaranto tattha attano sumanapupphapariccāgassa saggasampattinimittakaṃ nibbānūpanissayatañca disvā udānavasena tamatthaṃ pakāsento –

    96.

    96.

    ‘‘එකපුප්‌ඵං චජිත්‌වාන, අසීති වස්‌සකොටියො;

    ‘‘Ekapupphaṃ cajitvāna, asīti vassakoṭiyo;

    සග්‌ගෙසු පරිචාරෙත්‌වා, සෙසකෙනම්‌හි නිබ්‌බුතො’’ති. – ගාථං අභාසි;

    Saggesu paricāretvā, sesakenamhi nibbuto’’ti. – gāthaṃ abhāsi;

    තත්‌ථ එකපුප්‌ඵන්‌ති එකං කුසුමං, තං පන ඉධ සුමනපුප්‌ඵං අධිප්‌පෙතං. චජිත්‌වානාති සත්‌ථු ථූපපූජාකරණවසෙන පරිච්‌චජිත්‌වා පරිච්‌චාගහෙතු. අසීති වස්‌සකොටියොති මනුස්‌සගණනාය වස්‌සානං අසීති කොටියො, අච්‌චන්‌තසංයොගෙ චෙතං උපයොගවචනං, ඉදඤ්‌ච ඡසු කාමසග්‌ගෙසු දුතියෙ අපරාපරුප්‌පත්‌තිවසෙන වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. තස්‌මා සග්‌ගෙසූති තාවතිංසසඞ්‌ඛාතෙ සග්‌ගලොකෙ, පුනප්‌පුනං උප්‌පජ්‌ජනවසෙන හෙත්‌ථ බහුවචනං. පරිචාරෙත්‌වාති රූපාදීසු ආරම්‌මණෙසු ඉන්‌ද්‍රියානි පරිචාරෙත්‌වා සුඛං අනුභවිත්‌වා, දෙවච්‌ඡරාහි වා අත්‌තානං පරිචාරෙත්‌වා උපට්‌ඨාපෙත්‌වා. සෙසකෙනම්‌හි නිබ්‌බුතොති පුප්‌ඵපූජාය වසෙන පවත්‌තකුසලචෙතනාසු භවසම්‌පත්‌ති දායකකම්‌මතො සෙසෙන යං තත්‌ථ විවට්‌ටූපනිස්‌සයභූතං, තං සන්‌ධාය වදති. බහූ හි තත්‌ථ පුබ්‌බාපරවසෙන පවත්‌තා චෙතනා. සෙසකෙනාති වා තස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස විපාකාවසෙසෙන අපරික්‌ඛීණෙයෙව තස්‌මිං කම්‌මවිපාකෙ නිබ්‌බුතො අම්‌හි, කිලෙසපරිනිබ්‌බානෙන පරිනිබ්‌බුතොස්‌මි. එතෙන යස්‌මිං අත්‌තභාවෙ ඨත්‌වා අත්‌තනා අරහත්‌තං සච්‌ඡිකතං, සොපි චරිමත්‌තභාවො තස්‌ස කම්‌මවිපාකොති දස්‌සෙති. යාදිසං සන්‌ධාය අඤ්‌ඤත්‌ථාපි ‘‘තස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස විපාකාවසෙසෙනා’’ති (පාරා. 228; සං. නි. 1.131) වුත්‌තං.

    Tattha ekapupphanti ekaṃ kusumaṃ, taṃ pana idha sumanapupphaṃ adhippetaṃ. Cajitvānāti satthu thūpapūjākaraṇavasena pariccajitvā pariccāgahetu. Asīti vassakoṭiyoti manussagaṇanāya vassānaṃ asīti koṭiyo, accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ, idañca chasu kāmasaggesu dutiye aparāparuppattivasena vuttanti veditabbaṃ. Tasmā saggesūti tāvatiṃsasaṅkhāte saggaloke, punappunaṃ uppajjanavasena hettha bahuvacanaṃ. Paricāretvāti rūpādīsu ārammaṇesu indriyāni paricāretvā sukhaṃ anubhavitvā, devaccharāhi vā attānaṃ paricāretvā upaṭṭhāpetvā. Sesakenamhi nibbutoti pupphapūjāya vasena pavattakusalacetanāsu bhavasampatti dāyakakammato sesena yaṃ tattha vivaṭṭūpanissayabhūtaṃ, taṃ sandhāya vadati. Bahū hi tattha pubbāparavasena pavattā cetanā. Sesakenāti vā tasseva kammassa vipākāvasesena aparikkhīṇeyeva tasmiṃ kammavipāke nibbuto amhi, kilesaparinibbānena parinibbutosmi. Etena yasmiṃ attabhāve ṭhatvā attanā arahattaṃ sacchikataṃ, sopi carimattabhāvo tassa kammavipākoti dasseti. Yādisaṃ sandhāya aññatthāpi ‘‘tasseva kammassa vipākāvasesenā’’ti (pārā. 228; saṃ. ni. 1.131) vuttaṃ.

    ඛණ්‌ඩසුමනත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Khaṇḍasumanattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 6. ඛණ්‌ඩසුමනත්‌ථෙරගාථා • 6. Khaṇḍasumanattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact