Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    1. එකකනිපාතො

    1. Ekakanipāto

    1. පඨමවග්‌ගො

    1. Paṭhamavaggo

    1. ලොභසුත්‌තවණ්‌ණනා

    1. Lobhasuttavaṇṇanā

    1. ඉදානි එකධම්‌මං, භික්‌ඛවෙ, පජහථාතිආදිනා නයෙන භගවතා නික්‌ඛිත්‌තස්‌ස සුත්‌තස්‌ස වණ්‌ණනාය ඔකාසො අනුප්‌පත්‌තො. සා පනෙසා අත්‌ථවණ්‌ණනා යස්‌මා සුත්‌තනික්‌ඛෙපං විචාරෙත්‌වා වුච්‌චමානා පාකටා හොති, තස්‌මා සුත්‌තනික්‌ඛෙපං තාව විචාරෙස්‌සාම. චත්‌තාරො හි සුත්‌තනික්‌ඛෙපා – අත්‌තජ්‌ඣාසයො, පරජ්‌ඣාසයො, පුච්‌ඡාවසිකො, අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිකොති. යථා හි අනෙකසතඅනෙකසහස්‌සභෙදානිපි සුත්‌තන්‌තානි සංකිලෙසභාගියාදිපට්‌ඨානනයෙන සොළසවිධතං නාතිවත්‌තන්‌ති, එවං අත්‌තජ්‌ඣාසයාදිසුත්‌තනික්‌ඛෙපවසෙන චතුබ්‌බිධතං නාතිවත්‌තන්‌තීති. තත්‌ථ යථා අත්‌තජ්‌ඣාසයස්‌ස අට්‌ඨුප්‌පත්‌තියා ච පරජ්‌ඣාසයපුච්‌ඡාවසිකෙහි සද්‌ධිං සංසග්‌ගභෙදො සම්‌භවති අත්‌තජ්‌ඣාසයො ච පරජ්‌ඣාසයො ච, අත්‌තජ්‌ඣාසයො ච පුච්‌ඡාවසිකො ච, අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිකො ච පරජ්‌ඣාසයො ච, අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිකො ච පුච්‌ඡාවසිකො චාති අජ්‌ඣාසයපුච්‌ඡානුසන්‌ධිසම්‌භවතො; එවං යදිපි අට්‌ඨුප්‌පත්‌තියා අත්‌තජ්‌ඣාසයෙනපි සංසග්‌ගභෙදො සම්‌භවති, අත්‌තජ්‌ඣාසයාදීහි පන පුරතො ඨිතෙහි අට්‌ඨුප්‌පත්‌තියා සංසග්‌ගො නත්‌ථීති නිරවසෙසො පට්‌ඨානනයො න සම්‌භවති. තදන්‌තොගධත්‌තා වා සම්‌භවන්‌තානං සෙසනික්‌ඛෙපානං මූලනික්‌ඛෙපවසෙන චත්‌තාරො සුත්‌තනික්‌ඛෙපා වුත්‌තාති වෙදිතබ්‌බං.

    1. Idāni ekadhammaṃ, bhikkhave, pajahathātiādinā nayena bhagavatā nikkhittassa suttassa vaṇṇanāya okāso anuppatto. Sā panesā atthavaṇṇanā yasmā suttanikkhepaṃ vicāretvā vuccamānā pākaṭā hoti, tasmā suttanikkhepaṃ tāva vicāressāma. Cattāro hi suttanikkhepā – attajjhāsayo, parajjhāsayo, pucchāvasiko, aṭṭhuppattikoti. Yathā hi anekasataanekasahassabhedānipi suttantāni saṃkilesabhāgiyādipaṭṭhānanayena soḷasavidhataṃ nātivattanti, evaṃ attajjhāsayādisuttanikkhepavasena catubbidhataṃ nātivattantīti. Tattha yathā attajjhāsayassa aṭṭhuppattiyā ca parajjhāsayapucchāvasikehi saddhiṃ saṃsaggabhedo sambhavati attajjhāsayo ca parajjhāsayo ca, attajjhāsayo ca pucchāvasiko ca, aṭṭhuppattiko ca parajjhāsayo ca, aṭṭhuppattiko ca pucchāvasiko cāti ajjhāsayapucchānusandhisambhavato; evaṃ yadipi aṭṭhuppattiyā attajjhāsayenapi saṃsaggabhedo sambhavati, attajjhāsayādīhi pana purato ṭhitehi aṭṭhuppattiyā saṃsaggo natthīti niravaseso paṭṭhānanayo na sambhavati. Tadantogadhattā vā sambhavantānaṃ sesanikkhepānaṃ mūlanikkhepavasena cattāro suttanikkhepā vuttāti veditabbaṃ.

    තත්‍රායං වචනත්‌ථො – නික්‌ඛිපීයතීති නික්‌ඛෙපො, සුත්‌තං එව නික්‌ඛෙපො සුත්‌තනික්‌ඛෙපො. අථ වා නික්‌ඛිපනං නික්‌ඛෙපො, සුත්‌තස්‌ස නික්‌ඛෙපො සුත්‌තනික්‌ඛෙපො, සුත්‌තදෙසනාති අත්‌ථො. අත්‌තනො අජ්‌ඣාසයො අත්‌තජ්‌ඣාසයො, සො අස්‌ස අත්‌ථි කාරණභූතොති අත්‌තජ්‌ඣාසයො, අත්‌තනො අජ්‌ඣාසයො එතස්‌සාති වා අත්‌තජ්‌ඣාසයො. පරජ්‌ඣාසයෙපි එසෙව නයො. පුච්‌ඡාය වසොති පුච්‌ඡාවසො. සො එතස්‌ස අත්‌ථීති පුච්‌ඡාවසිකො. සුත්‌තදෙසනාය වත්‌ථුභූතස්‌ස අත්‌ථස්‌ස උප්‌පත්‌ති අත්‌ථුප්‌පත්‌ති , අත්‌ථුප්‌පත්‌ති එව අට්‌ඨුප්‌පත්‌ති ථ-කාරස්‌ස ඨ-කාරං කත්‌වා, සා එතස්‌ස අත්‌ථීති අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිකො . අථ වා නික්‌ඛිපීයති සුත්‌තං එතෙනාති නික්‌ඛෙපො, අත්‌තජ්‌ඣාසයාදි එව. එතස්‌මිං පන අත්‌ථවිකප්‌පෙ අත්‌තනො අජ්‌ඣාසයො අත්‌තජ්‌ඣාසයො. පරෙසං අජ්‌ඣාසයො පරජ්‌ඣාසයො. පුච්‌ඡීයතීති පුච්‌ඡා, පුච්‌ඡිතබ්‌බො අත්‌ථො, පුච්‌ඡාවසෙන පවත්‌තං ධම්‌මප්‌පටිග්‌ගාහකානං වචනං පුච්‌ඡාවසං, තදෙව නික්‌ඛෙපසද්‌දාපෙක්‌ඛාය පුච්‌ඡාවසිකොති පුල්‌ලිඞ්‌ගවසෙන වුත්‌තං. තථා අට්‌ඨුප්‌පත්‌ති එව අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිකොති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.

    Tatrāyaṃ vacanattho – nikkhipīyatīti nikkhepo, suttaṃ eva nikkhepo suttanikkhepo. Atha vā nikkhipanaṃ nikkhepo, suttassa nikkhepo suttanikkhepo, suttadesanāti attho. Attano ajjhāsayo attajjhāsayo, so assa atthi kāraṇabhūtoti attajjhāsayo, attano ajjhāsayo etassāti vā attajjhāsayo. Parajjhāsayepi eseva nayo. Pucchāya vasoti pucchāvaso. So etassa atthīti pucchāvasiko. Suttadesanāya vatthubhūtassa atthassa uppatti atthuppatti , atthuppatti eva aṭṭhuppatti tha-kārassa ṭha-kāraṃ katvā, sā etassa atthīti aṭṭhuppattiko. Atha vā nikkhipīyati suttaṃ etenāti nikkhepo, attajjhāsayādi eva. Etasmiṃ pana atthavikappe attano ajjhāsayo attajjhāsayo. Paresaṃ ajjhāsayo parajjhāsayo. Pucchīyatīti pucchā, pucchitabbo attho, pucchāvasena pavattaṃ dhammappaṭiggāhakānaṃ vacanaṃ pucchāvasaṃ, tadeva nikkhepasaddāpekkhāya pucchāvasikoti pulliṅgavasena vuttaṃ. Tathā aṭṭhuppatti eva aṭṭhuppattikoti evamettha attho veditabbo.

    අපිච පරෙසං ඉන්‌ද්‍රියපරිපාකාදිකාරණනිරපෙක්‌ඛත්‌තා අත්‌තජ්‌ඣාසයස්‌ස විසුං සුත්‌තනික්‌ඛෙපභාවො යුත්‌තො, කෙවලං අත්‌තනො අජ්‌ඣාසයෙනෙව ධම්‌මතන්‌තිඨපනත්‌ථං පවත්‌තිතදෙසනත්‌තා. පරජ්‌ඣාසයපුච්‌ඡාවසිකානං පන පරෙසං අජ්‌ඣාසයපුච්‌ඡානං දෙසනාපවත්‌තිහෙතුභූතානං උප්‌පත්‌තියං පවත්‌තිතානං කථං අට්‌ඨුප්‌පත්‌තියං අනවරොධො, පුච්‌ඡාවසිකට්‌ඨුප්‌පත්‌තිකානං වා පරජ්‌ඣාසයානුරොධෙන පවත්‌තිතානං කථං පරජ්‌ඣාසයෙ අනවරොධොති? න චොදෙතබ්‌බමෙතං. පරෙසඤ්‌හි අභිනීහාරපරිපුච්‌ඡාදිවිනිමුත්‌තස්‌සෙව සුත්‌තදෙසනාකාරණුප්‌පාදස්‌ස අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිභාවෙන ගහිතත්‌තා පරජ්‌ඣාසයපුච්‌ඡාවසිකානං විසුං ගහණං. තථා හි බ්‍රහ්‌මජාලධම්‌මදායාදසුත්‌තාදීනං (දී. න. 1.1 ආදයො) වණ්‌ණාවණ්‌ණආමිසුප්‌පාදාදිදෙසනානිමිත්‌තං අට්‌ඨුප්‌පත්‌ති වුච්‌චති. පරෙසං පුච්‌ඡං විනා අජ්‌ඣාසයමෙව නිමිත්‌තං කත්‌වා දෙසිතො පරජ්‌ඣාසයො, පුච්‌ඡාවසෙන දෙසිතො පුච්‌ඡාවසිකොති පාකටොයමත්‌ථොති.

    Apica paresaṃ indriyaparipākādikāraṇanirapekkhattā attajjhāsayassa visuṃ suttanikkhepabhāvo yutto, kevalaṃ attano ajjhāsayeneva dhammatantiṭhapanatthaṃ pavattitadesanattā. Parajjhāsayapucchāvasikānaṃ pana paresaṃ ajjhāsayapucchānaṃ desanāpavattihetubhūtānaṃ uppattiyaṃ pavattitānaṃ kathaṃ aṭṭhuppattiyaṃ anavarodho, pucchāvasikaṭṭhuppattikānaṃ vā parajjhāsayānurodhena pavattitānaṃ kathaṃ parajjhāsaye anavarodhoti? Na codetabbametaṃ. Paresañhi abhinīhāraparipucchādivinimuttasseva suttadesanākāraṇuppādassa aṭṭhuppattibhāvena gahitattā parajjhāsayapucchāvasikānaṃ visuṃ gahaṇaṃ. Tathā hi brahmajāladhammadāyādasuttādīnaṃ (dī. na. 1.1 ādayo) vaṇṇāvaṇṇaāmisuppādādidesanānimittaṃ aṭṭhuppatti vuccati. Paresaṃ pucchaṃ vinā ajjhāsayameva nimittaṃ katvā desito parajjhāsayo, pucchāvasena desito pucchāvasikoti pākaṭoyamatthoti.

    යානි භගවා පරෙහි අනජ්‌ඣිට්‌ඨො කෙවලං අත්‌තනො අජ්‌ඣාසයෙනෙව කථෙති, සෙය්‍යථිදං – ආකඞ්‌ඛෙය්‍යසුත්‌තං, තුවට්‌ටකසුත්‌තන්‌තිඑවමාදීනි (සු. නි. 921 ආදයො; ම. නි. 1.64 ආදයො), තෙසං අත්‌තජ්‌ඣාසයො නික්‌ඛෙපො.

    Yāni bhagavā parehi anajjhiṭṭho kevalaṃ attano ajjhāsayeneva katheti, seyyathidaṃ – ākaṅkheyyasuttaṃ, tuvaṭṭakasuttantievamādīni (su. ni. 921 ādayo; ma. ni. 1.64 ādayo), tesaṃ attajjhāsayo nikkhepo.

    යානි පන ‘‘පරිපක්‌කා ඛො රාහුලස්‌ස විමුත්‌තිපරිපාචනීයා ධම්‌මා, යංනූනාහං රාහුලං උත්‌තරිං ආසවානං ඛයෙ විනෙය්‍ය’’න්‌ති එවං පරෙසං අජ්‌ඣාසයං ඛන්‌තිං අභිනීහාරං බුජ්‌ඣනභාවඤ්‌ච ඔලොකෙත්‌වා පරජ්‌ඣාසයවසෙන කථිතානි, සෙය්‍යථිදං – රාහුලොවාදසුත්‌තං, ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනසුත්‌තන්‌තිඑවමාදීනි (ම. නි. 2.107 ආදයො; 3.416 ආදයො; සං. නි. 3.59; මහාව. 19-20), තෙසං පරජ්‌ඣාසයො නික්‌ඛෙපො.

    Yāni pana ‘‘paripakkā kho rāhulassa vimuttiparipācanīyā dhammā, yaṃnūnāhaṃ rāhulaṃ uttariṃ āsavānaṃ khaye vineyya’’nti evaṃ paresaṃ ajjhāsayaṃ khantiṃ abhinīhāraṃ bujjhanabhāvañca oloketvā parajjhāsayavasena kathitāni, seyyathidaṃ – rāhulovādasuttaṃ, dhammacakkappavattanasuttantievamādīni (ma. ni. 2.107 ādayo; 3.416 ādayo; saṃ. ni. 3.59; mahāva. 19-20), tesaṃ parajjhāsayo nikkhepo.

    භගවන්‌තං පන උපසඞ්‌කමිත්‌වා දෙවා මනුස්‌සා චතස්‌සො පරිසා චත්‌තාරො වණ්‌ණා ච තථා තථා පඤ්‌හං පුච්‌ඡන්‌ති ‘‘බොජ්‌ඣඞ්‌ගා බොජ්‌ඣඞ්‌ගාති, භන්‌තෙ, වුච්‌චන්‌ති, නීවරණා නීවරණාති වුච්‌චන්‌තී’’තිආදිනා , එවං පුට්‌ඨෙන භගවතා යානි කථිතානි බොජ්‌ඣඞ්‌ගසංයුත්‌තාදීනි (සං. නි. 5.186) තෙසං පුච්‌ඡාවසිකො නික්‌ඛෙපො.

    Bhagavantaṃ pana upasaṅkamitvā devā manussā catasso parisā cattāro vaṇṇā ca tathā tathā pañhaṃ pucchanti ‘‘bojjhaṅgā bojjhaṅgāti, bhante, vuccanti, nīvaraṇā nīvaraṇāti vuccantī’’tiādinā , evaṃ puṭṭhena bhagavatā yāni kathitāni bojjhaṅgasaṃyuttādīni (saṃ. ni. 5.186) tesaṃ pucchāvasiko nikkhepo.

    යානි පන තානි උප්‌පන්‌නං කාරණං පටිච්‌ච කථිතානි, සෙය්‍යථිදං – ධම්‌මදායාදං, පුත්‌තමංසූපමං, දාරුක්‌ඛන්‌ධූපමන්‌තිඑවමාදීනි (ම. නි. 1.29; සං. නි. 2.63), තෙසං අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිකො නික්‌ඛෙපො.

    Yāni pana tāni uppannaṃ kāraṇaṃ paṭicca kathitāni, seyyathidaṃ – dhammadāyādaṃ, puttamaṃsūpamaṃ, dārukkhandhūpamantievamādīni (ma. ni. 1.29; saṃ. ni. 2.63), tesaṃ aṭṭhuppattiko nikkhepo.

    එවමිමෙසු චතූසු සුත්‌තනික්‌ඛෙපෙසු ඉමස්‌ස සුත්‌තස්‌ස පරජ්‌ඣාසයො නික්‌ඛෙපො. පරජ්‌ඣාසයවසෙන හෙතං නික්‌ඛිත්‌තං. කෙසං අජ්‌ඣාසයෙන? ලොභෙ ආදීනවදස්‌සීනං පුග්‌ගලානං. කෙචි පන ‘‘අත්‌තජ්‌ඣාසයො’’ති වදන්‌ති.

    Evamimesu catūsu suttanikkhepesu imassa suttassa parajjhāsayo nikkhepo. Parajjhāsayavasena hetaṃ nikkhittaṃ. Kesaṃ ajjhāsayena? Lobhe ādīnavadassīnaṃ puggalānaṃ. Keci pana ‘‘attajjhāsayo’’ti vadanti.

    තත්‌ථ එකධම්‌මං, භික්‌ඛවෙතිආදීසු එකසද්‌දො අත්‌ථෙව අඤ්‌ඤත්‌ථෙ ‘‘සස්‌සතො අත්‌තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති ඉත්‌ථෙකෙ අභිවදන්‌තී’’තිආදීසු (ම. නි. 3.27). අත්‌ථි සෙට්‌ඨෙ ‘‘චෙතසො එකොදිභාව’’න්‌තිආදීසු (දී. නි. 1.228; පාරා. 11). අත්‌ථි අසහායෙ ‘‘එකො වූපකට්‌ඨො’’තිආදීසු (දී. නි. 1.405). අත්‌ථි සඞ්‌ඛායං ‘‘එකොව ඛො, භික්‌ඛවෙ, ඛණො ච සමයො ච බ්‍රහ්‌මචරියවාසායා’’තිආදීසු (අ. නි. 8.29). ඉධාපි සඞ්‌ඛායමෙව දට්‌ඨබ්‌බො.

    Tattha ekadhammaṃ, bhikkhavetiādīsu ekasaddo attheva aññatthe ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamaññanti ittheke abhivadantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.27). Atthi seṭṭhe ‘‘cetaso ekodibhāva’’ntiādīsu (dī. ni. 1.228; pārā. 11). Atthi asahāye ‘‘eko vūpakaṭṭho’’tiādīsu (dī. ni. 1.405). Atthi saṅkhāyaṃ ‘‘ekova kho, bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu (a. ni. 8.29). Idhāpi saṅkhāyameva daṭṭhabbo.

    ධම්‌ම-සද්‌දො පරියත්‌තිසච්‌චසමාධිපඤ්‌ඤාපකතිපුඤ්‌ඤාපත්‌තිසුඤ්‌ඤතාඤෙය්‍යසභාවාදීසු දිස්‌සති. තථා හිස්‌ස ‘‘ඉධ භික්‌ඛු ධම්‌මං පරියාපුණාතී’’තිආදීසු (අ. නි. 5.73) පරියත්‌ති අත්‌ථො. ‘‘දිට්‌ඨධම්‌මො’’තිආදීසු (දී. නි. 1.299) සච්‌චානි. ‘‘එවංධම්‌මා තෙ භගවන්‌තො අහෙසු’’න්‌තිආදීසු (දී. නි. 2.13; 3.142) සමාධි. ‘‘සච්‌චං ධම්‌මො ධිති චාගො, සවෙ පෙච්‌ච න සොචතී’’තිආදීසු (ජා. 1.1.57) පඤ්‌ඤා. ‘‘ජාතිධම්‌මානං, භික්‌ඛවෙ, සත්‌තානං එවං ඉච්‌ඡා උප්‌පජ්‌ජතී’’තිආදීසු (දී. නි. 2.398) පකති. ‘‘ධම්‌මො හවෙ රක්‌ඛති ධම්‌මචාරි’’න්‌තිආදීසු (ජා. 1.10.102) පුඤ්‌ඤං. ‘‘තිණ්‌ණං ධම්‌මානං අඤ්‌ඤතරෙන වදෙය්‍ය පාරාජිකෙන වා සඞ්‌ඝාදිසෙසෙන වා පාචිත්‌තියෙන වා’’තිආදීසු (පාරා. 444) ආපත්‌ති. ‘‘තස්‌මිං ඛො පන සමයෙ ධම්‌මා හොන්‌තී’’තිආදීසු (ධ. ස. 121) සුඤ්‌ඤතා. ‘‘සබ්‌බෙ ධම්‌මා සබ්‌බාකාරෙන බුද්‌ධස්‌ස භගවතො ඤාණමුඛෙ ආපාථං ආගච්‌ඡන්‌තී’’තිආදීසු (මහානි. 156; චූළනි. මොඝරාජමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙස 85) ඤෙය්‍යො. ‘‘කුසලා ධම්‌මා අකුසලා ධම්‌මා’’තිආදීසු (ධ. ස. තිකමාතිකා 1) සභාවො අත්‌ථො . ඉධාපි සභාවො. තස්‌මා එකධම්‌මන්‌ති එකං සංකිලෙසසභාවන්‌ති අධිප්‌පායො. එකො ච සො ධම්‌මො චාති එකධම්‌මො, තං එකධම්‌මං.

    Dhamma-saddo pariyattisaccasamādhipaññāpakatipuññāpattisuññatāñeyyasabhāvādīsu dissati. Tathā hissa ‘‘idha bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇātī’’tiādīsu (a. ni. 5.73) pariyatti attho. ‘‘Diṭṭhadhammo’’tiādīsu (dī. ni. 1.299) saccāni. ‘‘Evaṃdhammā te bhagavanto ahesu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.13; 3.142) samādhi. ‘‘Saccaṃ dhammo dhiti cāgo, save pecca na socatī’’tiādīsu (jā. 1.1.57) paññā. ‘‘Jātidhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjatī’’tiādīsu (dī. ni. 2.398) pakati. ‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāri’’ntiādīsu (jā. 1.10.102) puññaṃ. ‘‘Tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarena vadeyya pārājikena vā saṅghādisesena vā pācittiyena vā’’tiādīsu (pārā. 444) āpatti. ‘‘Tasmiṃ kho pana samaye dhammā hontī’’tiādīsu (dha. sa. 121) suññatā. ‘‘Sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchantī’’tiādīsu (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85) ñeyyo. ‘‘Kusalā dhammā akusalā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. tikamātikā 1) sabhāvo attho . Idhāpi sabhāvo. Tasmā ekadhammanti ekaṃ saṃkilesasabhāvanti adhippāyo. Eko ca so dhammo cāti ekadhammo, taṃ ekadhammaṃ.

    භික්‌ඛවෙති භික්‌ඛූ ආලපති. කිමත්‌ථං පන භගවා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො භික්‌ඛූ ආලපති, න ධම්‌මමෙව දෙසෙතීති? සතිජනනත්‌ථං. භික්‌ඛූ හි අඤ්‌ඤං චින්‌තෙන්‌තාපි ධම්‌මං පච්‌චවෙක්‌ඛන්‌තාපි කම්‌මට්‌ඨානං මනසි කරොන්‌තාපි නිසින්‌නා හොන්‌ති. තෙ පඨමං අනාලපිත්‌වා ධම්‌මෙ දෙසියමානෙ ‘‘අයං දෙසනා කිංනිදානා, කිංපච්‌චයා’’ති සල්‌ලක්‌ඛෙතුං න සක්‌කොන්‌ති. ආලපිතෙ පන සතිං උපට්‌ඨපෙත්‌වා සල්‌ලක්‌ඛෙතුං සක්‌කොන්‌ති, තස්‌මා සතිජනනත්‌ථං ‘‘භික්‌ඛවෙ’’ති ආලපති. තෙන ච තෙසං භික්‌ඛනසීලතාදිගුණයොගසිද්‌ධෙන වචනෙන හීනාධිකජනසෙවිතං වුත්‌තිං පකාසෙන්‌තො උද්‌ධතදීනභාවනිග්‌ගහං කරොති. ‘‘භික්‌ඛවෙ’’ති ඉමිනා කරුණාවිප්‌ඵාරසොම්‌මහදයනයනනිපාතපුබ්‌බඞ්‌ගමෙන වචනෙන තෙ අත්‌තනො මුඛාභිමුඛෙ කරොන්‌තො තෙන ච කථෙතුකම්‍යතාදීපකෙන වචනෙන නෙසං සොතුකම්‍යතං ජනෙති. තෙනෙව ච සම්‌බොධනත්‌ථෙන සාධුකං සවනමනසිකාරෙපි නියොජෙති. සාධුකං සවනමනසිකාරායත්‌තා හි සාසනසම්‌පත්‌ති.

    Bhikkhaveti bhikkhū ālapati. Kimatthaṃ pana bhagavā dhammaṃ desento bhikkhū ālapati, na dhammameva desetīti? Satijananatthaṃ. Bhikkhū hi aññaṃ cintentāpi dhammaṃ paccavekkhantāpi kammaṭṭhānaṃ manasi karontāpi nisinnā honti. Te paṭhamaṃ anālapitvā dhamme desiyamāne ‘‘ayaṃ desanā kiṃnidānā, kiṃpaccayā’’ti sallakkhetuṃ na sakkonti. Ālapite pana satiṃ upaṭṭhapetvā sallakkhetuṃ sakkonti, tasmā satijananatthaṃ ‘‘bhikkhave’’ti ālapati. Tena ca tesaṃ bhikkhanasīlatādiguṇayogasiddhena vacanena hīnādhikajanasevitaṃ vuttiṃ pakāsento uddhatadīnabhāvaniggahaṃ karoti. ‘‘Bhikkhave’’ti iminā karuṇāvipphārasommahadayanayananipātapubbaṅgamena vacanena te attano mukhābhimukhe karonto tena ca kathetukamyatādīpakena vacanena nesaṃ sotukamyataṃ janeti. Teneva ca sambodhanatthena sādhukaṃ savanamanasikārepi niyojeti. Sādhukaṃ savanamanasikārāyattā hi sāsanasampatti.

    අඤ්‌ඤෙසුපි දෙවමනුස්‌සෙසු පරිසපරියාපන්‌නෙසු විජ්‌ජමානෙසු කස්‌මා භික්‌ඛූ එව ආමන්‌තෙසීති? ජෙට්‌ඨසෙට්‌ඨාසන්‌නසදාසන්‌නිහිතභාවතො. සබ්‌බපරිසසාධාරණා හි භගවතො ධම්‌මදෙසනා, පරිසාය ච ජෙට්‌ඨා භික්‌ඛූ පඨමුප්‌පන්‌නත්‌තා, සෙට්‌ඨා අනගාරියභාවං ආදිං කත්‌වා සත්‌ථු චරියානුවිධායකත්‌තා සකලසාසනපටිග්‌ගාහකත්‌තා ච, ආසන්‌නා තත්‌ථ නිසින්‌නෙසු සමීපවුත්‌තියා, සදාසන්‌නිහිතා සත්‌ථුසන්‌තිකාවචරත්‌තා. අපිච තෙ ධම්‌මදෙසනාය භාජනං යථානුසිට්‌ඨං පටිපත්‌තිසබ්‌භාවතො, විසෙසතො ච එකච්‌චෙ භික්‌ඛූ සන්‌ධාය අයං දෙසනාති තෙ එව ආලපි.

    Aññesupi devamanussesu parisapariyāpannesu vijjamānesu kasmā bhikkhū eva āmantesīti? Jeṭṭhaseṭṭhāsannasadāsannihitabhāvato. Sabbaparisasādhāraṇā hi bhagavato dhammadesanā, parisāya ca jeṭṭhā bhikkhū paṭhamuppannattā, seṭṭhā anagāriyabhāvaṃ ādiṃ katvā satthu cariyānuvidhāyakattā sakalasāsanapaṭiggāhakattā ca, āsannā tattha nisinnesu samīpavuttiyā, sadāsannihitā satthusantikāvacarattā. Apica te dhammadesanāya bhājanaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipattisabbhāvato, visesato ca ekacce bhikkhū sandhāya ayaṃ desanāti te eva ālapi.

    පජහථාති එත්‌ථ පහානං නාම තදඞ්‌ගප්‌පහානං, වික්‌ඛම්‌භනප්‌පහානං, සමුච්‌ඡෙදප්‌පහානං, පටිප්‌පස්‌සද්‌ධිප්‌පහානං, නිස්‌සරණප්‌පහානන්‌ති පඤ්‌චවිධං. තත්‌ථ යං දීපාලොකෙනෙව තමස්‌ස පටිපක්‌ඛභාවතො අලොභාදීහි ලොභාදිකස්‌ස, නාමරූපපරිච්‌ඡෙදාදිවිපස්‌සනාඤාණෙහි තස්‌ස තස්‌ස අනත්‌ථස්‌ස පහානං. සෙය්‍යථිදං – පරිච්‌චාගෙන ලොභාදිමලස්‌ස, සීලෙන පාණාතිපාතාදිදුස්‌සීල්‍යස්‌ස, සද්‌ධාදීහි අස්‌සද්‌ධියාදිකස්‌ස, නාමරූපවවත්‌ථානෙන සක්‌කායදිට්‌ඨියා, පච්‌චයපරිග්‌ගහෙන අහෙතුවිසමහෙතුදිට්‌ඨීනං, තස්‌සෙව අපරභාගෙන කඞ්‌ඛාවිතරණෙන කථංකථීභාවස්‌ස, කලාපසම්‌මසනෙන ‘‘අහං මමා’’ති ගාහස්‌ස, මග්‌ගාමග්‌ගවවත්‌ථානෙන අමග්‌ගෙ මග්‌ගසඤ්‌ඤාය, උදයදස්‌සනෙන උච්‌ඡෙදදිට්‌ඨියා, වයදස්‌සනෙන සස්‌සතදිට්‌ඨියා, භයදස්‌සනෙන සභයෙසු අභයසඤ්‌ඤාය, ආදීනවදස්‌සනෙන අස්‌සාදසඤ්‌ඤාය, නිබ්‌බිදානුපස්‌සනෙන අභිරතිසඤ්‌ඤාය, මුච්‌චිතුකම්‍යතාඤාණෙන අමුච්‌චිතුකම්‍යතාය උපෙක්‌ඛාඤාණෙන අනුපෙක්‌ඛාය, අනුලොමෙන ධම්‌මට්‌ඨිතියා, නිබ්‌බානෙන පටිලොමභාවස්‌ස, ගොත්‍රභුනා සඞ්‌ඛාරනිමිත්‌තග්‌ගාහස්‌ස පහානං, එතං තදඞ්‌ගප්‌පහානං නාම.

    Pajahathāti ettha pahānaṃ nāma tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭippassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcavidhaṃ. Tattha yaṃ dīpālokeneva tamassa paṭipakkhabhāvato alobhādīhi lobhādikassa, nāmarūpaparicchedādivipassanāñāṇehi tassa tassa anatthassa pahānaṃ. Seyyathidaṃ – pariccāgena lobhādimalassa, sīlena pāṇātipātādidussīlyassa, saddhādīhi assaddhiyādikassa, nāmarūpavavatthānena sakkāyadiṭṭhiyā, paccayapariggahena ahetuvisamahetudiṭṭhīnaṃ, tasseva aparabhāgena kaṅkhāvitaraṇena kathaṃkathībhāvassa, kalāpasammasanena ‘‘ahaṃ mamā’’ti gāhassa, maggāmaggavavatthānena amagge maggasaññāya, udayadassanena ucchedadiṭṭhiyā, vayadassanena sassatadiṭṭhiyā, bhayadassanena sabhayesu abhayasaññāya, ādīnavadassanena assādasaññāya, nibbidānupassanena abhiratisaññāya, muccitukamyatāñāṇena amuccitukamyatāya upekkhāñāṇena anupekkhāya, anulomena dhammaṭṭhitiyā, nibbānena paṭilomabhāvassa, gotrabhunā saṅkhāranimittaggāhassa pahānaṃ, etaṃ tadaṅgappahānaṃ nāma.

    යං පන උපචාරප්‌පනාභෙදෙන සමාධිනා පවත්‌තිභාවනිවාරණතො ඝටප්‌පහාරෙනෙව උදකපිට්‌ඨෙ සෙවාලස්‌ස තෙසං තෙසං නීවරණාදිධම්‌මානං පහානං, එතං වික්‌ඛම්‌භනප්‌පහානං නාම. යං චතුන්‌නං අරියමග්‌ගානං භාවිතත්‌තා තංතංමග්‌ගවතො අත්‌තනො සන්‌තානෙ ‘‘දිට්‌ඨිගතානං පහානායා’’තිආදිනා (ධ. ස. 277; විභ. 628) නයෙන වුත්‌තස්‌ස සමුදයපක්‌ඛියස්‌ස කිලෙසගණස්‌ස අච්‌චන්‌තං අප්‌පවත්‌තිභාවෙන සමුච්‌ඡින්‌දනං, ඉදං සමුච්‌ඡෙදප්‌පහානං නාම. යං පන ඵලක්‌ඛණෙ පටිප්‌පස්‌සද්‌ධත්‌තං කිලෙසානං, එතං පටිප්‌පස්‌සද්‌ධිප්‌පහානං නාම. යං පන සබ්‌බසඞ්‌ඛතනිස්‌සටත්‌තා පහීනසබ්‌බසඞ්‌ඛතං නිබ්‌බානං, එතං නිස්‌සරණප්‌පහානං නාම. එවං පඤ්‌චවිධෙ පහානෙ අනාගාමිකභාවකරස්‌ස පහානස්‌ස අධිප්‌පෙතත්‌තා ඉධ සමුච්‌ඡෙදප්‌පහානන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. තස්‌මා පජහථාති පරිච්‌චජථ, සමුච්‌ඡින්‌දථාති අත්‌ථො.

    Yaṃ pana upacārappanābhedena samādhinā pavattibhāvanivāraṇato ghaṭappahāreneva udakapiṭṭhe sevālassa tesaṃ tesaṃ nīvaraṇādidhammānaṃ pahānaṃ, etaṃ vikkhambhanappahānaṃ nāma. Yaṃ catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato attano santāne ‘‘diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’tiādinā (dha. sa. 277; vibha. 628) nayena vuttassa samudayapakkhiyassa kilesagaṇassa accantaṃ appavattibhāvena samucchindanaṃ, idaṃ samucchedappahānaṃ nāma. Yaṃ pana phalakkhaṇe paṭippassaddhattaṃ kilesānaṃ, etaṃ paṭippassaddhippahānaṃ nāma. Yaṃ pana sabbasaṅkhatanissaṭattā pahīnasabbasaṅkhataṃ nibbānaṃ, etaṃ nissaraṇappahānaṃ nāma. Evaṃ pañcavidhe pahāne anāgāmikabhāvakarassa pahānassa adhippetattā idha samucchedappahānanti veditabbaṃ. Tasmā pajahathāti pariccajatha, samucchindathāti attho.

    අහන්‌ති භගවා අත්‌තානං නිද්‌දිසති. වොති අයං වොසද්‌දො පච්‌චත්‌තඋපයොගකරණසාමිවචනපදපූරණසම්‌පදානෙසු දිස්‌සති. තථා හි ‘‘කච්‌චි, පන වො අනුරුද්‌ධා, සමග්‌ගා සම්‌මොදමානා’’තිආදීසු (ම. නි. 1.326) පච්‌චත්‌තෙ ආගතො. ‘‘ගච්‌ඡථ, භික්‌ඛවෙ, පණාමෙමි වො’’තිආදීසු (ම. නි. 2.157) උපයොගෙ. ‘‘න වො මම සන්‌තිකෙ වත්‌ථබ්‌බ’’න්‌තිආදීසු (ම. නි. 2.157) කරණෙ. ‘‘සබ්‌බෙසං වො, සාරිපුත්‌ත, සුභාසිත’’න්‌තිආදීසු (ම. නි. 1.345) සාමිවචනෙ. ‘‘යෙ හි වො අරියා පරිසුද්‌ධකායකම්‌මන්‌තා’’තිආදීසු (ම. නි. 1.35) පදපූරණෙ. ‘‘වනපත්‌ථපරියායං වො, භික්‌ඛවෙ, දෙසෙස්‌සාමී’’තිආදීසු (ම. නි. 1.190) සම්‌පදානෙ. ඉධාපි සම්‌පදානෙ එව දට්‌ඨබ්‌බො.

    Ahanti bhagavā attānaṃ niddisati. Voti ayaṃ vosaddo paccattaupayogakaraṇasāmivacanapadapūraṇasampadānesu dissati. Tathā hi ‘‘kacci, pana vo anuruddhā, samaggā sammodamānā’’tiādīsu (ma. ni. 1.326) paccatte āgato. ‘‘Gacchatha, bhikkhave, paṇāmemi vo’’tiādīsu (ma. ni. 2.157) upayoge. ‘‘Na vo mama santike vatthabba’’ntiādīsu (ma. ni. 2.157) karaṇe. ‘‘Sabbesaṃ vo, sāriputta, subhāsita’’ntiādīsu (ma. ni. 1.345) sāmivacane. ‘‘Ye hi vo ariyā parisuddhakāyakammantā’’tiādīsu (ma. ni. 1.35) padapūraṇe. ‘‘Vanapatthapariyāyaṃ vo, bhikkhave, desessāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.190) sampadāne. Idhāpi sampadāne eva daṭṭhabbo.

    පාටිභොගොති පටිභූ. සො හි ධාරණකං පටිච්‌ච ධනිකස්‌ස, ධනිකං පටිච්‌ච ධාරණකස්‌ස පටිනිධිභූතො ධනිකසන්‌තකස්‌ස තතො හරණාදිසඞ්‌ඛාතෙන භුඤ්‌ජනෙන භොගොති පටිභොගො, පටිභොගො එව පාටිභොගො. අනාගාමිතායාති අනාගාමිභාවත්‌ථාය. පටිසන්‌ධිග්‌ගහණවසෙන හි කාමභවස්‌ස අනාගමනතො අනාගාමී. යො යස්‌ස ධම්‌මස්‌ස අධිගමෙන අනාගාමීති වුච්‌චති, සඵලො සො තතියමග්‌ගො අනාගාමිතා නාම. ඉති භගවා වෙනෙය්‍යදමනකුසලො වෙනෙය්‍යජ්‌ඣාසයානුකූලං තතියමග්‌ගාධිගමං ලහුනා උපායෙන එකධම්‌මපූරණතාමත්‌තෙන ථිරං කත්‌වා දස්‌සෙසි යථා තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො. භින්‌නභූමිකාපි හි පටිඝසංයොජනාදයො තතියමග්‌ගවජ්‌ඣා කිලෙසා කාමරාගප්‌පහානං නාතිවත්‌තන්‌තීති.

    Pāṭibhogoti paṭibhū. So hi dhāraṇakaṃ paṭicca dhanikassa, dhanikaṃ paṭicca dhāraṇakassa paṭinidhibhūto dhanikasantakassa tato haraṇādisaṅkhātena bhuñjanena bhogoti paṭibhogo, paṭibhogo eva pāṭibhogo. Anāgāmitāyāti anāgāmibhāvatthāya. Paṭisandhiggahaṇavasena hi kāmabhavassa anāgamanato anāgāmī. Yo yassa dhammassa adhigamena anāgāmīti vuccati, saphalo so tatiyamaggo anāgāmitā nāma. Iti bhagavā veneyyadamanakusalo veneyyajjhāsayānukūlaṃ tatiyamaggādhigamaṃ lahunā upāyena ekadhammapūraṇatāmattena thiraṃ katvā dassesi yathā taṃ sammāsambuddho. Bhinnabhūmikāpi hi paṭighasaṃyojanādayo tatiyamaggavajjhā kilesā kāmarāgappahānaṃ nātivattantīti.

    කස්‌මා පනෙත්‌ථ භගවා අත්‌තානං පාටිභොගභාවෙ ඨපෙසි? තෙසං භික්‌ඛූනං අනාගාමිමග්‌ගාධිගමාය උස්‌සාහජනනත්‌ථං. පස්‌සති හි භගවා ‘‘මයා ‘එකධම්‌මං, භික්‌ඛවෙ, පජහථ, අහං වො පාටිභොගො අනාගාමිතායා’ති වුත්‌තෙ ඉමෙ භික්‌ඛූ අද්‌ධා තං එකධම්‌මං පහාය සක්‌කා තතියභූමිං සමධිගන්‌තුං, යතො ධම්‌මස්‌සාමි පඨමමාහ ‘අහං පාටිභොගො’ති උස්‌සාහජාතා තදත්‌ථාය පටිපජ්‌ජිතබ්‌බං මඤ්‌ඤිස්‌සන්‌තී’’ති. තස්‌මා උස්‌සාහජනනත්‌ථං අනාගාමිතාය තෙසං භික්‌ඛූනං අත්‌තානං පාටිභොගභාවෙ ඨපෙසි.

    Kasmā panettha bhagavā attānaṃ pāṭibhogabhāve ṭhapesi? Tesaṃ bhikkhūnaṃ anāgāmimaggādhigamāya ussāhajananatthaṃ. Passati hi bhagavā ‘‘mayā ‘ekadhammaṃ, bhikkhave, pajahatha, ahaṃ vo pāṭibhogo anāgāmitāyā’ti vutte ime bhikkhū addhā taṃ ekadhammaṃ pahāya sakkā tatiyabhūmiṃ samadhigantuṃ, yato dhammassāmi paṭhamamāha ‘ahaṃ pāṭibhogo’ti ussāhajātā tadatthāya paṭipajjitabbaṃ maññissantī’’ti. Tasmā ussāhajananatthaṃ anāgāmitāya tesaṃ bhikkhūnaṃ attānaṃ pāṭibhogabhāve ṭhapesi.

    කතමං එකධම්‌මන්‌ති එත්‌ථ කතමන්‌ති පුච්‌ඡාවචනං. පුච්‌ඡා ච නාමෙසා පඤ්‌චවිධා – අදිට්‌ඨජොතනාපුච්‌ඡා, දිට්‌ඨසංසන්‌දනාපුච්‌ඡා, විමතිච්‌ඡෙදනාපුච්‌ඡා, අනුමතිපුච්‌ඡා , කථෙතුකම්‍යතාපුච්‌ඡාති. තත්‌ථ පකතියා ලක්‌ඛණං අඤ්‌ඤාතං හොති අදිට්‌ඨං අතුලිතං අතීරිතං අවිභූතං අවිභාවිතං, තස්‌ස ඤාණාය දස්‌සනාය තුලනාය තීරණාය විභූතත්‌ථාය විභාවනත්‌ථාය පඤ්‌හං පුච්‌ඡති, අයං අදිට්‌ඨජොතනාපුච්‌ඡා. පකතියා ලක්‌ඛණං ඤාතං හොති දිට්‌ඨං තුලිතං තීරිතං විභූතං විභාවිතං. සො අඤ්‌ඤෙහි පණ්‌ඩිතෙහි සද්‌ධිං සංසන්‌දනත්‌ථාය පඤ්‌හං පුච්‌ඡති, අයං දිට්‌ඨසංසන්‌දනාපුච්‌ඡා. පකතියා සංසයපක්‌ඛන්‌දො හොති විමතිපක්‌ඛන්‌දො ද්‌වෙළ්‌හකජාතො – ‘‘එවං නු ඛො, න නු ඛො, කිං නු ඛො, කථං නු ඛො’’ති, සො විමතිච්‌ඡෙදනත්‌ථාය පඤ්‌හං පුච්‌ඡති, අයං විමතිච්‌ඡෙදනාපුච්‌ඡා. භගවා හි අනුමතිග්‌ගහණත්‌ථං පඤ්‌හං පුච්‌ඡති – ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤථ, භික්‌ඛවෙ, රූපං නිච්‌චං වා අනිච්‌චං වා’’තිආදිනා (සං. නි. 3.59; මහාව. 21), අයං අනුමතිපුච්‌ඡා. භගවා භික්‌ඛූනං කථෙතුකම්‍යතාය පඤ්‌හං පුච්‌ඡති – ‘‘චත්‌තාරොමෙ, භික්‌ඛවෙ, ආහාරා භූතානං වා සත්‌තානං ඨිතියා සම්‌භවෙසීනං වා අනුග්‌ගහාය. කතමෙ චත්‌තාරො’’ති (සං. නි. 2.11) අයං කථෙතුකම්‍යතාපුච්‌ඡා.

    Katamaṃ ekadhammanti ettha katamanti pucchāvacanaṃ. Pucchā ca nāmesā pañcavidhā – adiṭṭhajotanāpucchā, diṭṭhasaṃsandanāpucchā, vimaticchedanāpucchā, anumatipucchā , kathetukamyatāpucchāti. Tattha pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ hoti adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ, tassa ñāṇāya dassanāya tulanāya tīraṇāya vibhūtatthāya vibhāvanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ adiṭṭhajotanāpucchā. Pakatiyā lakkhaṇaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ tulitaṃ tīritaṃ vibhūtaṃ vibhāvitaṃ. So aññehi paṇḍitehi saddhiṃ saṃsandanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ diṭṭhasaṃsandanāpucchā. Pakatiyā saṃsayapakkhando hoti vimatipakkhando dveḷhakajāto – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti, so vimaticchedanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ vimaticchedanāpucchā. Bhagavā hi anumatiggahaṇatthaṃ pañhaṃ pucchati – ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’tiādinā (saṃ. ni. 3.59; mahāva. 21), ayaṃ anumatipucchā. Bhagavā bhikkhūnaṃ kathetukamyatāya pañhaṃ pucchati – ‘‘cattārome, bhikkhave, āhārā bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāya. Katame cattāro’’ti (saṃ. ni. 2.11) ayaṃ kathetukamyatāpucchā.

    තත්‌ථ පුරිමා තිස්‌සො පුච්‌ඡා බුද්‌ධානං නත්‌ථි. කස්‌මා? තීසු හි අද්‌ධාසු කිඤ්‌චි සඞ්‌ඛතං අද්‌ධාවිමුත්‌තං වා අසඞ්‌ඛතං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධානං අදිට්‌ඨං අතුලිතං අතීරිතං අවිභූතං අවිභාවිතං නාම නත්‌ථි. තෙන නෙසං අදිට්‌ඨජොතනාපුච්‌ඡා නත්‌ථි. යං පන තෙහි අත්‌තනො ඤාණෙන පටිවිද්‌ධං, තස්‌ස අඤ්‌ඤෙන සමණෙන වා බ්‍රාහ්‌මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්‍රහ්‌මුනා වා සද්‌ධිං සංසන්‌දනකිච්‌චං නත්‌ථි, තෙන නෙසං දිට්‌ඨසංසන්‌දනාපුච්‌ඡාපි නත්‌ථි. යස්‌මා පන බුද්‌ධා භගවන්‌තො අකථංකථී තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡා සබ්‌බධම්‌මෙසු විගතසංසයා, තෙන නෙසං විමතිච්‌ඡෙදනාපුච්‌ඡාපි නත්‌ථි. ඉතරා පන ද්‌වෙ පුච්‌ඡා අත්‌ථි, තාසු අයං කථෙතුකම්‍යතාපුච්‌ඡාති වෙදිතබ්‌බා.

    Tattha purimā tisso pucchā buddhānaṃ natthi. Kasmā? Tīsu hi addhāsu kiñci saṅkhataṃ addhāvimuttaṃ vā asaṅkhataṃ sammāsambuddhānaṃ adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ nāma natthi. Tena nesaṃ adiṭṭhajotanāpucchā natthi. Yaṃ pana tehi attano ñāṇena paṭividdhaṃ, tassa aññena samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā saddhiṃ saṃsandanakiccaṃ natthi, tena nesaṃ diṭṭhasaṃsandanāpucchāpi natthi. Yasmā pana buddhā bhagavanto akathaṃkathī tiṇṇavicikicchā sabbadhammesu vigatasaṃsayā, tena nesaṃ vimaticchedanāpucchāpi natthi. Itarā pana dve pucchā atthi, tāsu ayaṃ kathetukamyatāpucchāti veditabbā.

    ඉදානි තාය පුච්‌ඡාය පුට්‌ඨමත්‌ථං සරූපතො දස්‌සෙන්‌තො ‘‘ලොභං, භික්‌ඛවෙ, එකධම්‌ම’’න්‌තිආදිමාහ. තත්‌ථ ලුබ්‌භන්‌ති තෙන, සයං වා ලුබ්‌භති, ලුබ්‌භනමත්‌තමෙව වා තන්‌ති ලොභො. ස්‌වායං ආරම්‌මණග්‌ගහණලක්‌ඛණො මක්‌කටාලෙපො විය, අභිසඞ්‌ගරසො තත්‌තකපාලෙ පක්‌ඛිත්‌තමංසපෙසි විය, අපරිච්‌චාගපච්‌චුපට්‌ඨානො තෙලඤ්‌ජනරාගො විය, සංයොජනියෙසු ධම්‌මෙසු අස්‌සාදදස්‌සනපදට්‌ඨානො, තණ්‌හානදිභාවෙන වඩ්‌ඪමානො යත්‌ථ සමුප්‌පන්‌නො, සීඝසොතා නදී විය මහාසමුද්‌දං අපායමෙව තං සත්‌තං ගහෙත්‌වා ගච්‌ඡතීති දට්‌ඨබ්‌බො. කිඤ්‌චාපි අයං ලොභසද්‌දො සබ්‌බලොභසාමඤ්‌ඤවචනො, ඉධ පන කාමරාගවචනොති වෙදිතබ්‌බො. සො හි අනාගාමිමග්‌ගවජ්‌ඣො.

    Idāni tāya pucchāya puṭṭhamatthaṃ sarūpato dassento ‘‘lobhaṃ, bhikkhave, ekadhamma’’ntiādimāha. Tattha lubbhanti tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā tanti lobho. Svāyaṃ ārammaṇaggahaṇalakkhaṇo makkaṭālepo viya, abhisaṅgaraso tattakapāle pakkhittamaṃsapesi viya, apariccāgapaccupaṭṭhāno telañjanarāgo viya, saṃyojaniyesu dhammesu assādadassanapadaṭṭhāno, taṇhānadibhāvena vaḍḍhamāno yattha samuppanno, sīghasotā nadī viya mahāsamuddaṃ apāyameva taṃ sattaṃ gahetvā gacchatīti daṭṭhabbo. Kiñcāpi ayaṃ lobhasaddo sabbalobhasāmaññavacano, idha pana kāmarāgavacanoti veditabbo. So hi anāgāmimaggavajjho.

    පුන භික්‌ඛවෙති ආලපනං ධම්‌මස්‌ස පටිග්‌ගාහකභාවෙන අභිමුඛීභූතානං තත්‌ථ ආදරජනනත්‌ථං. පජහථාති ඉමිනා පහානාභිසමයො විහිතො, සො ච පරිඤ්‌ඤාසච්‌ඡිකිරියාභාවනාභිසමයෙහි සද්‌ධිං එව පවත්‌තති, න විසුන්‌ති චතුසච්‌චාධිට්‌ඨානානි චත්‌තාරිපි සම්‌මාදිට්‌ඨියා කිච්‌චානි විහිතානෙව හොන්‌ති. යථා ච ‘‘ලොභං පජහථා’’ති වුත්‌තෙ පහානෙකට්‌ඨභාවතො දොසාදීනම්‌පි පහානං අත්‌ථතො වුත්‌තමෙව හොති, එවං සමුදයසච්‌චවිසයෙ සම්‌මාදිට්‌ඨිකිච්‌චෙ පහානාභිසමයෙ වුත්‌තෙ තස්‌සා සහකාරීකාරණභූතානං සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පාදීනං සෙසමග්‌ගඞ්‌ගානම්‌පි සමුදයසච්‌චවිසයකිච්‌චං අත්‌ථතො වුත්‌තමෙව හොතීති පරිපුණ්‌ණො අරියමග්‌ගබ්‍යාපාරො ඉධ කථිතොති දට්‌ඨබ්‌බො. ඉමිනා නයෙන සතිපට්‌ඨානාදීනම්‌පි බොධිපක්‌ඛියධම්‌මානං බ්‍යාපාරස්‌ස ඉධ වුත්‌තභාවො යථාරහං විත්‌ථාරෙතබ්‌බො.

    Puna bhikkhaveti ālapanaṃ dhammassa paṭiggāhakabhāvena abhimukhībhūtānaṃ tattha ādarajananatthaṃ. Pajahathāti iminā pahānābhisamayo vihito, so ca pariññāsacchikiriyābhāvanābhisamayehi saddhiṃ eva pavattati, na visunti catusaccādhiṭṭhānāni cattāripi sammādiṭṭhiyā kiccāni vihitāneva honti. Yathā ca ‘‘lobhaṃ pajahathā’’ti vutte pahānekaṭṭhabhāvato dosādīnampi pahānaṃ atthato vuttameva hoti, evaṃ samudayasaccavisaye sammādiṭṭhikicce pahānābhisamaye vutte tassā sahakārīkāraṇabhūtānaṃ sammāsaṅkappādīnaṃ sesamaggaṅgānampi samudayasaccavisayakiccaṃ atthato vuttameva hotīti paripuṇṇo ariyamaggabyāpāro idha kathitoti daṭṭhabbo. Iminā nayena satipaṭṭhānādīnampi bodhipakkhiyadhammānaṃ byāpārassa idha vuttabhāvo yathārahaṃ vitthāretabbo.

    අපිචෙත්‌ථ ලොභං පජහථාති එතෙන පහානපරිඤ්‌ඤා වුත්‌තා. සා ච තීරණපරිඤ්‌ඤාධිට්‌ඨානා, තීරණපරිඤ්‌ඤා ච ඤාතපරිඤ්‌ඤාධිට්‌ඨානාති අවිනාභාවෙන තිස්‌සොපි පරිඤ්‌ඤා බොධිතා හොන්‌ති. එවමෙත්‌ථ සහ ඵලෙන චතුසච්‌චකම්‌මට්‌ඨානං පරිපුණ්‌ණං කත්‌වා පකාසිතන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. අථ වා ලොභං පජහථාති සහ ඵලෙන ඤාණදස්‌සනවිසුද්‌ධි දෙසිතා. සා ච පටිපදාඤාණදස්‌සනවිසුද්‌ධිසන්‌නිස්‌සයා…පෙ.… චිත්‌තවිසුද්‌ධිසීලවිසුද්‌ධිසන්‌නිස්‌සයා චාති නානන්‌තරිකභාවෙන සහ ඵලෙන සබ්‌බාපි සත්‌ත විසුද්‌ධියො විභාවිතාති වෙදිතබ්‌බං.

    Apicettha lobhaṃ pajahathāti etena pahānapariññā vuttā. Sā ca tīraṇapariññādhiṭṭhānā, tīraṇapariññā ca ñātapariññādhiṭṭhānāti avinābhāvena tissopi pariññā bodhitā honti. Evamettha saha phalena catusaccakammaṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ katvā pakāsitanti daṭṭhabbaṃ. Atha vā lobhaṃ pajahathāti saha phalena ñāṇadassanavisuddhi desitā. Sā ca paṭipadāñāṇadassanavisuddhisannissayā…pe… cittavisuddhisīlavisuddhisannissayā cāti nānantarikabhāvena saha phalena sabbāpi satta visuddhiyo vibhāvitāti veditabbaṃ.

    එවමෙතාය විසුද්‌ධික්‌කමභාවනාය පරිඤ්‌ඤාත්‌තයසම්‌පාදනෙන ලොභං පජහිතුකාමෙන –

    Evametāya visuddhikkamabhāvanāya pariññāttayasampādanena lobhaṃ pajahitukāmena –

    ‘‘අනත්‌ථජනනො ලොභො, ලොභො චිත්‌තප්‌පකොපනො;

    ‘‘Anatthajanano lobho, lobho cittappakopano;

    භයමන්‌තරතො ජාතං, තං ජනො නාවබුජ්‌ඣති.

    Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.

    ‘‘ලුද්‌ධො අත්‌ථං න ජානාති, ලුද්‌ධො ධම්‌මං න පස්‌සති;

    ‘‘Luddho atthaṃ na jānāti, luddho dhammaṃ na passati;

    අන්‌ධතමං තදා හොති, යං ලොභො සහතෙ නරං’’. (ඉතිවු. 88);

    Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ lobho sahate naraṃ’’. (itivu. 88);

    රත්‌තො ඛො, ආවුසො, රාගෙන අභිභූතො පරියාදින්‌නචිත්‌තො පාණම්‌පි හනති, අදින්‌නම්‌පි ආදියති, සන්‌ධිම්‌පි ඡින්‌දති, නිල්‌ලොපම්‌පි හරති, එකාගාරිකම්‌පි කරොති, පරිපන්‌ථෙපි තිට්‌ඨති, පරදාරම්‌පි ගච්‌ඡති, මුසාපි භණති. තදපි තෙසං භවතං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං අජානතං අපස්‌සතං අවෙදයතං තණ්‌හානුගතානං පරිතස්‌සිතං විප්‌ඵන්‌දිතමෙව (අ. නි. 3.54).

    Ratto kho, āvuso, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, sandhimpi chindati, nillopampi harati, ekāgārikampi karoti, paripanthepi tiṭṭhati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇati. Tadapi tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ ajānataṃ apassataṃ avedayataṃ taṇhānugatānaṃ paritassitaṃ vipphanditameva (a. ni. 3.54).

    ‘‘තණ්‌හාදුතියො පුරිසො, දීඝමද්‌ධාන සංසරං;

    ‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;

    ඉත්‌ථභාවඤ්‌ඤථාභාවං, සංසාරං නාතිවත්‌තති’’. (ඉතිවු. 15, 105);

    Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati’’. (itivu. 15, 105);

    ‘‘නත්‌ථි රාගසමො අග්‌ගි, නත්‌ථි දොසසමො කලි’’. (ධ. ප. 202, 251);

    ‘‘Natthi rāgasamo aggi, natthi dosasamo kali’’. (dha. pa. 202, 251);

    ‘‘කාමරාගෙන ඩය්‌හාමි, චිත්‌තං මෙ පරිඩය්‌හති’’. (සං. නි. 1.212);

    ‘‘Kāmarāgena ḍayhāmi, cittaṃ me pariḍayhati’’. (saṃ. ni. 1.212);

    ‘‘යෙ රාගරත්‌තානුපතන්‌ති සොතං, සයංකතං මක්‌කටකොව ජාල’’න්‌ති. (ධ. ප. 347) ච –

    ‘‘Ye rāgarattānupatanti sotaṃ, sayaṃkataṃ makkaṭakova jāla’’nti. (dha. pa. 347) ca –

    එවමාදිසුත්‌තපදානුසාරෙන නානානයෙහි ලොභස්‌ස ආදීනවං පච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වා තස්‌ස පහානාය පටිපජ්‌ජිතබ්‌බං.

    Evamādisuttapadānusārena nānānayehi lobhassa ādīnavaṃ paccavekkhitvā tassa pahānāya paṭipajjitabbaṃ.

    අපිච ඡ ධම්‌මා කාමරාගස්‌ස පහානාය සංවත්‌තන්‌ති, අසුභනිමිත්‌තස්‌ස උග්‌ගහො, අසුභභාවනානුයොගො, ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරතා, භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤුතා, කල්‍යාණමිත්‌තතා, සප්‌පායකථාති. දසවිධඤ්‌හි අසුභනිමිත්‌තං උග්‌ගණ්‌හන්‌තස්‌සාපි කාමරාගො පහීයති, කායගතාසතිභාවනාවසෙන සවිඤ්‌ඤාණකෙ උද්‌ධුමාතකාදිවසෙන අවිඤ්‌ඤාණකෙ අසුභෙ අසුභභාවනානුයොගමනුයුත්‌තස්‌සාපි, මනච්‌ඡට්‌ඨෙසු ඉන්‌ද්‍රියෙසු සංවරණවසෙන සතිකවාටෙන පිහිතද්‌වාරස්‌සාපි , චතුන්‌නං පඤ්‌චන්‌නං වා ආලොපානං ඔකාසෙ සති උදකං පිවිත්‌වා යාපනසීලතාය භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤුනොපි. තෙනෙවාහ –

    Apica cha dhammā kāmarāgassa pahānāya saṃvattanti, asubhanimittassa uggaho, asubhabhāvanānuyogo, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Dasavidhañhi asubhanimittaṃ uggaṇhantassāpi kāmarāgo pahīyati, kāyagatāsatibhāvanāvasena saviññāṇake uddhumātakādivasena aviññāṇake asubhe asubhabhāvanānuyogamanuyuttassāpi, manacchaṭṭhesu indriyesu saṃvaraṇavasena satikavāṭena pihitadvārassāpi , catunnaṃ pañcannaṃ vā ālopānaṃ okāse sati udakaṃ pivitvā yāpanasīlatāya bhojane mattaññunopi. Tenevāha –

    ‘‘චත්‌තාරො පඤ්‌ච ආලොපෙ, අභුත්‌වා උදකං පිවෙ;

    ‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;

    අලං ඵාසුවිහාරාය, පහිතත්‌තස්‌ස භික්‌ඛුනො’’ති. (ථෙරගා. 983);

    Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983);

    අසුභකම්‌මට්‌ඨානභාවනාරතෙ කල්‍යාණමිත්‌තෙ සෙවන්‌තස්‌සාපි, ඨානනිසජ්‌ජාදීසු දසඅසුභනිස්‌සිතසප්‌පායකථායපි පහීයති. තෙනෙවාහ –

    Asubhakammaṭṭhānabhāvanārate kalyāṇamitte sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu dasaasubhanissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tenevāha –

    ‘‘අත්‌ථි, භික්‌ඛවෙ, අසුභනිමිත්‌තං, තත්‌ථ යොනිසොමනසිකාරබහුලීකාරො, අයමාහාරො අනුප්‌පන්‌නස්‌ස වා කාමච්‌ඡන්‌දස්‌ස අනුප්‌පාදාය උප්‌පන්‌නස්‌ස වා කාමච්‌ඡන්‌දස්‌ස පහානායා’’ති.

    ‘‘Atthi, bhikkhave, asubhanimittaṃ, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā kāmacchandassa anuppādāya uppannassa vā kāmacchandassa pahānāyā’’ti.

    එවං පුබ්‌බභාගෙ කාමරාගසඞ්‌ඛාතස්‌ස ලොභස්‌ස පහානාය පටිපන්‌නො විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙත්‌වා තතියමග්‌ගෙන තං අනවසෙසතො සමුච්‌ඡින්‌දති. තෙන වුත්‌තං ‘‘ලොභං, භික්‌ඛවෙ, එකධම්‌මං පජහථ, අහං වො පාටිභොගො අනාගාමිතායා’’ති.

    Evaṃ pubbabhāge kāmarāgasaṅkhātassa lobhassa pahānāya paṭipanno vipassanaṃ ussukkāpetvā tatiyamaggena taṃ anavasesato samucchindati. Tena vuttaṃ ‘‘lobhaṃ, bhikkhave, ekadhammaṃ pajahatha, ahaṃ vo pāṭibhogo anāgāmitāyā’’ti.

    එත්‌ථාහ ‘‘කො පනෙත්‌ථ ලොභො පහීයති, කිං අතීතො, අථ අනාගතො, උදාහු පච්‌චුප්‌පන්‌නො’’ති? කිඤ්‌චෙත්‌ථ – න තාව අතීතො ලොභො පහීයෙය්‍ය, න අනාගතො වා තෙසං අභාවතො. න හි නිරුද්‌ධං අනුප්‌පන්‌නං වා අත්‌ථීති වුච්‌චති, වායාමො ච අඵලො ආපජ්‌ජති. අථ පච්‌චුප්‌පන්‌නො, එවම්‌පි අඵලො වායාමො තස්‌ස සරසභඞ්‌ගත්‌තා, සංකිලිට්‌ඨා ච මග්‌ගභාවනා ආපජ්‌ජති, චිත්‌තවිප්‌පයුත්‌තො වා ලොභො සියා, න චායං නයො ඉච්‌ඡිතොති. වුච්‌චතෙ – න වුත්‌තනයෙන අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නො ලොභො පහීයති. සෙය්‍යථාපි ඉධ තරුණරුක්‌ඛො අසඤ්‌ජාතඵලො, තං පුරිසො කුඨාරියා මූලෙ ඡින්‌දෙය්‍ය, තස්‌ස රුක්‌ඛස්‌ස ඡෙදෙ අසති යානි ඵලානි නිබ්‌බත්‌තෙය්‍යුං, තානි රුක්‌ඛස්‌ස ඡින්‌නත්‌තා අජාතානි එව න ජායෙය්‍යුං, එවමෙව අරියමග්‌ගාධිගමෙ අසති උප්‌පජ්‌ජනාරහො ලොභො අරියමග්‌ගාධිගමෙන පච්‌චයඝාතස්‌ස කතත්‌තා න උප්‌පජ්‌ජති. අයඤ්‌හි අට්‌ඨකථාසු ‘‘භූමිලද්‌ධුප්‌පන්‌නො’’ති වුච්‌චති. විපස්‌සනාය හි ආරම්‌මණභූතා පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධා තස්‌ස උප්‌පජ්‌ජනට්‌ඨානතාය භූමි නාම. සා භූමි තෙන ලද්‌ධාති කත්‌වා භූමිලද්‌ධුප්‌පන්‌නො. ආරම්‌මණාධිග්‌ගහිතුප්‌පන්‌නො අවික්‌ඛම්‌භිතුප්‌පන්‌නො අසමූහතුප්‌පන්‌නොති ච අයමෙව වුච්‌චති.

    Etthāha ‘‘ko panettha lobho pahīyati, kiṃ atīto, atha anāgato, udāhu paccuppanno’’ti? Kiñcettha – na tāva atīto lobho pahīyeyya, na anāgato vā tesaṃ abhāvato. Na hi niruddhaṃ anuppannaṃ vā atthīti vuccati, vāyāmo ca aphalo āpajjati. Atha paccuppanno, evampi aphalo vāyāmo tassa sarasabhaṅgattā, saṃkiliṭṭhā ca maggabhāvanā āpajjati, cittavippayutto vā lobho siyā, na cāyaṃ nayo icchitoti. Vuccate – na vuttanayena atītānāgatapaccuppanno lobho pahīyati. Seyyathāpi idha taruṇarukkho asañjātaphalo, taṃ puriso kuṭhāriyā mūle chindeyya, tassa rukkhassa chede asati yāni phalāni nibbatteyyuṃ, tāni rukkhassa chinnattā ajātāni eva na jāyeyyuṃ, evameva ariyamaggādhigame asati uppajjanāraho lobho ariyamaggādhigamena paccayaghātassa katattā na uppajjati. Ayañhi aṭṭhakathāsu ‘‘bhūmiladdhuppanno’’ti vuccati. Vipassanāya hi ārammaṇabhūtā pañcakkhandhā tassa uppajjanaṭṭhānatāya bhūmi nāma. Sā bhūmi tena laddhāti katvā bhūmiladdhuppanno. Ārammaṇādhiggahituppanno avikkhambhituppanno asamūhatuppannoti ca ayameva vuccati.

    තත්‌ථාති තස්‌මිං සුත්‌තෙ. එතන්‌ති එතං අත්‌ථජාතං. ඉදානි ගාථාබන්‌ධවසෙන වුච්‌චමානං. ඉති වුච්‌චතීති කෙන පන වුච්‌චති? භගවතා ව. අඤ්‌ඤෙසු හි තාදිසෙසු ඨානෙසු සඞ්‌ගීතිකාරෙහි උපනිබන්‌ධගාථා හොන්‌ති, ඉධ පන භගවතා ව ගාථාරුචිකානං පුග්‌ගලානං අජ්‌ඣාසයවසෙන වුත්‌තමෙවත්‌ථං සඞ්‌ගහෙත්‌වා ගාථා භාසිතා.

    Tatthāti tasmiṃ sutte. Etanti etaṃ atthajātaṃ. Idāni gāthābandhavasena vuccamānaṃ. Iti vuccatīti kena pana vuccati? Bhagavatā va. Aññesu hi tādisesu ṭhānesu saṅgītikārehi upanibandhagāthā honti, idha pana bhagavatā va gāthārucikānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayavasena vuttamevatthaṃ saṅgahetvā gāthā bhāsitā.

    තත්‌ථ යෙන ලොභෙන ලුද්‌ධාසෙ, සත්‌තා ගච්‌ඡන්‌ති දුග්‌ගතින්‌ති යෙන ආරම්‌මණග්‌ගහණලක්‌ඛණෙන තතො එව අභිසඞ්‌ගරසෙන ලොභෙන ලුද්‌ධා අජ්‌ඣත්‌තිකබාහිරෙසු ආයතනෙසු ගිද්‌ධා ගධිතා. සෙති හි නිපාතමත්‌තං. අක්‌ඛරචින්‌තකා පන ඊදිසෙසු ඨානෙසු සෙ-කාරාගමං ඉච්‌ඡන්‌ති. තථා ලුද්‌ධත්‌තා එව කායසුචරිතාදීසු කිඤ්‌චි සුචරිතං අකත්‌වා කායදුච්‌චරිතාදීනි ච උපචිනිත්‌වා රූපාදීසු සත්‌තවිසත්‌තතාය සත්‌තාති ලද්‌ධනාමා පාණිනො දුක්‌ඛස්‌ස නිබ්‌බත්‌තිට්‌ඨානතාය දුග්‌ගතීති සඞ්‌ඛං ගතං නිරයං තිරච්‌ඡානයොනිං පෙත්‌තිවිසයඤ්‌ච පටිසන්‌ධිග්‌ගහණවසෙන ගච්‌ඡන්‌ති උපපජ්‌ජන්‌ති.

    Tattha yena lobhena luddhāse, sattā gacchanti duggatinti yena ārammaṇaggahaṇalakkhaṇena tato eva abhisaṅgarasena lobhena luddhā ajjhattikabāhiresu āyatanesu giddhā gadhitā. Seti hi nipātamattaṃ. Akkharacintakā pana īdisesu ṭhānesu se-kārāgamaṃ icchanti. Tathā luddhattā eva kāyasucaritādīsu kiñci sucaritaṃ akatvā kāyaduccaritādīni ca upacinitvā rūpādīsu sattavisattatāya sattāti laddhanāmā pāṇino dukkhassa nibbattiṭṭhānatāya duggatīti saṅkhaṃ gataṃ nirayaṃ tiracchānayoniṃ pettivisayañca paṭisandhiggahaṇavasena gacchanti upapajjanti.

    තං ලොභං සම්‌මදඤ්‌ඤාය, පජහන්‌ති විපස්‌සිනොති තං යථාවුත්‌තං ලොභං සභාවතො සමුදයතො අත්‌ථඞ්‌ගමතො අස්‌සාදතො ආදීනවතො නිස්‌සරණතොති ඉමෙහි ආකාරෙහි සම්‌මා අවිපරීතං හෙතුනා ඤායෙන අඤ්‌ඤාය ඤාතතීරණපරිඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාතාය පඤ්‌ඤාය ජානිත්‌වා රූපාදිකෙ පඤ්‌චුපාදානක්‌ඛන්‌ධෙ අනිච්‌චාදීහි විවිධෙහි ආකාරෙහි පස්‌සනතො විපස්‌සිනො අවසිට්‌ඨකිලෙසෙ විපස්‌සනාපඤ්‌ඤාපුබ්‌බඞ්‌ගමාය මග්‌ගපඤ්‌ඤාය සමුච්‌ඡෙදප්‌පහානවසෙන පජහන්‌ති, න පුන අත්‌තනො සන්‌තානෙ උප්‌පජ්‌ජිතුං දෙන්‌ති. පහාය න පුනායන්‌ති, ඉමං ලොකං කුදාචනන්‌ති එවං සහජෙකට්‌ඨපහානෙකට්‌ඨෙහි අවසිට්‌ඨකිලෙසෙහි සද්‌ධිං තං ලොභං අනාගාමිමග්‌ගෙන පජහිත්‌වා පුන පච්‌ඡා ඉමං කාමධාතුසඞ්‌ඛාතං ලොකං පටිසන්‌ධිග්‌ගහණවසෙන කදාචිපි න ආගච්‌ඡන්‌ති ඔරම්‌භාගියානං සංයොජනානං සුප්‌පහීනත්‌තා. ඉති භගවා අනාගාමිඵලෙන දෙසනං නිට්‌ඨාපෙසි.

    Taṃ lobhaṃ sammadaññāya, pajahanti vipassinoti taṃ yathāvuttaṃ lobhaṃ sabhāvato samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato nissaraṇatoti imehi ākārehi sammā aviparītaṃ hetunā ñāyena aññāya ñātatīraṇapariññāsaṅkhātāya paññāya jānitvā rūpādike pañcupādānakkhandhe aniccādīhi vividhehi ākārehi passanato vipassino avasiṭṭhakilese vipassanāpaññāpubbaṅgamāya maggapaññāya samucchedappahānavasena pajahanti, na puna attano santāne uppajjituṃ denti. Pahāyana punāyanti, imaṃ lokaṃ kudācananti evaṃ sahajekaṭṭhapahānekaṭṭhehi avasiṭṭhakilesehi saddhiṃ taṃ lobhaṃ anāgāmimaggena pajahitvā puna pacchā imaṃ kāmadhātusaṅkhātaṃ lokaṃ paṭisandhiggahaṇavasena kadācipi na āgacchanti orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ suppahīnattā. Iti bhagavā anāgāmiphalena desanaṃ niṭṭhāpesi.

    අයම්‌පි අත්‌ථොති නිදානාවසානතො පභුති යාව ගාථාපරියොසානා ඉමිනා සුත්‌තෙන පකාසිතො අත්‌ථො. අපි-සද්‌දො ඉදානි වක්‌ඛමානසුත්‌තත්‌ථසම්‌පිණ්‌ඩනො. සෙසං වුත්‌තනයමෙව. ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ සමුදයසච්‌චං සරූපෙනෙව ආගතං, පහානාපදෙසෙන මග්‌ගසච්‌චං. ඉතරං සච්‌චද්‌වයඤ්‌ච තදුභයහෙතුතාය නිද්‌ධාරෙතබ්‌බං. ගාථාය පන දුක්‌ඛසමුදයමග්‌ගසච්‌චානි යථාරුතවසෙනෙව ඤායන්‌ති, ඉතරං නිද්‌ධාරෙතබ්‌බං. එසෙව නයො ඉතො පරෙසුපි සුත්‌තෙසු.

    Ayampi atthoti nidānāvasānato pabhuti yāva gāthāpariyosānā iminā suttena pakāsito attho. Api-saddo idāni vakkhamānasuttatthasampiṇḍano. Sesaṃ vuttanayameva. Imasmiṃ sutte samudayasaccaṃ sarūpeneva āgataṃ, pahānāpadesena maggasaccaṃ. Itaraṃ saccadvayañca tadubhayahetutāya niddhāretabbaṃ. Gāthāya pana dukkhasamudayamaggasaccāni yathārutavaseneva ñāyanti, itaraṃ niddhāretabbaṃ. Eseva nayo ito paresupi suttesu.

    පරමත්‌ථදීපනියා ඛුද්‌දකනිකාය-අට්‌ඨකථාය

    Paramatthadīpaniyā khuddakanikāya-aṭṭhakathāya

    ඉතිවුත්‌තකවණ්‌ණනාය පඨමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Itivuttakavaṇṇanāya paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 1. ලොභසුත්‌තං • 1. Lobhasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact