| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
7. මහාචත්‌තාරීසකසුත්‌තවණ්‌ණනා
7. Mahācattārīsakasuttavaṇṇanā
136. එවං මෙ සුතන්‌ති මහාචත්‌තාරීසකසුත්‌තං. තත්‌ථ අරියන්‌ති නිද්‌දොසං ලොකුත්‌තරං, නිද්‌දොසඤ්‌හි ‘‘අරිය’’න්‌ති වුච්‌චති. සම්‌මාසමාධින්‌ති මග්‌ගසමාධිං. සඋපනිසන්‌ති සපච්‌චයං. සපරික්‌ඛාරන්‌ති සපරිවාරං.
136.Evaṃme sutanti mahācattārīsakasuttaṃ. Tattha ariyanti niddosaṃ lokuttaraṃ, niddosañhi ‘‘ariya’’nti vuccati. Sammāsamādhinti maggasamādhiṃ. Saupanisanti sapaccayaṃ. Saparikkhāranti saparivāraṃ.
පරික්‌ඛතාති පරිවාරිතා. සම්‌මාදිට්‌ඨි පුබ්‌බඞ්‌ගමා හොතීති ද්‌විධා සම්‌මාදිට්‌ඨි පුබ්‌බඞ්‌ගමා හොති පුරෙචාරිකා විපස්‌සනාසම්‌මාදිට්‌ඨි ච මග්‌ගසම්‌මාදිට්‌ඨි ච. විපස්‌සනාසම්‌මාදිට්‌ඨි තෙභූමකසඞ්‌ඛාරෙ අනිච්‌චාදිවසෙන පරිවීමංසති; මග්‌ගසම්‌මාදිට්‌ඨි පන පරිවීමංසනපරියොසානෙ භූමිලද්‌ධං වට්‌ටං සමුග්‌ඝාටයමානා වූපසමයමානා සීතුදකඝටසහස්‌සං මත්‌ථකෙ ආසිඤ්‌චමානා විය උප්‌පජ්‌ජති. යථා හි ඛෙත්‌තං කුරුමානො කස්‌සකො පඨමං අරඤ්‌ඤෙ රුක්‌ඛෙ ඡින්‌දති, පච්‌ඡා අග්‌ගිං දෙති, සො අග්‌ගි පඨමං ඡින්‌නෙ රුක්‌ඛෙ අනවසෙසෙ ඣාපෙති, එවමෙව විපස්‌සනාසම්‌මාදිට්‌ඨි පඨමං අනිච්‌චාදිවසෙන සඞ්‌ඛාරෙ වීමංසති, මග්‌ගසම්‌මාදිට්‌ඨි තාය වීමංසනත්‌ථං සඞ්‌ඛාරෙ පුන අප්‌පවත්‌තිවසෙන සමුග්‌ඝාටයමානා උප්‌පජ්‌ජති, සා දුවිධාපි ඉධ අධිප්‌පෙතා.
Parikkhatāti parivāritā. Sammādiṭṭhipubbaṅgamā hotīti dvidhā sammādiṭṭhi pubbaṅgamā hoti purecārikā vipassanāsammādiṭṭhi ca maggasammādiṭṭhi ca. Vipassanāsammādiṭṭhi tebhūmakasaṅkhāre aniccādivasena parivīmaṃsati; maggasammādiṭṭhi pana parivīmaṃsanapariyosāne bhūmiladdhaṃ vaṭṭaṃ samugghāṭayamānā vūpasamayamānā sītudakaghaṭasahassaṃ matthake āsiñcamānā viya uppajjati. Yathā hi khettaṃ kurumāno kassako paṭhamaṃ araññe rukkhe chindati, pacchā aggiṃ deti, so aggi paṭhamaṃ chinne rukkhe anavasese jhāpeti, evameva vipassanāsammādiṭṭhi paṭhamaṃ aniccādivasena saṅkhāre vīmaṃsati, maggasammādiṭṭhi tāya vīmaṃsanatthaṃ saṅkhāre puna appavattivasena samugghāṭayamānā uppajjati, sā duvidhāpi idha adhippetā.
මිච්‌ඡාදිට්‌ඨීති පජානාතීති මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිං අනිච්‌චං දුක්‌ඛං අනත්‌තාති ලක්‌ඛණපටිවෙධෙන ආරම්‌මණතො පජානාති, සම්‌මාදිට්‌ඨිං කිච්‌චතො අසම්‌මොහතො පජානාති. සාස්‌ස හොති සම්‌මාදිට්‌ඨීති සා එවං පජානනා අස්‌ස සම්‌මාදිට්‌ඨි නාම හොති.
Micchādiṭṭhīti pajānātīti micchādiṭṭhiṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattāti lakkhaṇapaṭivedhena ārammaṇato pajānāti, sammādiṭṭhiṃ kiccato asammohato pajānāti. Sāssa hoti sammādiṭṭhīti sā evaṃ pajānanā assa sammādiṭṭhi nāma hoti.
ද්‌වායං වදාමීති ද්‌වයං වදාමි, දුවිධකොට්‌ඨාසං වදාමීති අත්‌ථො. පුඤ්‌ඤභාගියාති පුඤ්‌ඤකොට්‌ඨාසභූතා. උපධිවෙපක්‌කාති උපධිසඞ්‌ඛාතස්‌ස විපාකස්‌ස දායිකා.
Dvāyaṃ vadāmīti dvayaṃ vadāmi, duvidhakoṭṭhāsaṃ vadāmīti attho. Puññabhāgiyāti puññakoṭṭhāsabhūtā. Upadhivepakkāti upadhisaṅkhātassa vipākassa dāyikā.
පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියන්‌තිආදීසු විභජිත්‌වා විභජිත්‌වා අමතද්‌වාරං පඤ්‌ඤපෙති දස්‌සෙතීති පඤ්‌ඤා. තස්‌මිං අත්‌ථෙ ඉන්‌දත්‌තං කරොතීති පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. අවිජ්‌ජාය න කම්‌පතීති පඤ්‌ඤාබලං. බොජ්‌ඣඞ්‌ගප්‌පත්‌තා හුත්‌වා චතුසච්‌චධම්‌මෙ විචිනාතීති ධම්‌මවිචයසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො. මග්‌ගසම්‌පත්‌තියා පසට්‌ඨා සොභනා දිට්‌ඨීති සම්‌මාදිට්‌ඨි. අරියමග්‌ගස්‌ස අඞ්‌ගන්‌ති මග්‌ගඞ්‌ගං. සොති සො භික්‌ඛු. පහානායාති පජහනත්‌ථාය. උපසම්‌පදායාති පටිලාභත්‌ථාය. සම්‌මාවායාමොති නිය්‍යානිකො කුසලවායාමො. සතොති සතියා සමන්‌නාගතො හුත්‌වා. අනුපරිධාවන්‌ති අනුපරිවත්‌තන්‌තීති සහජාතා ච පුරෙජාතා ච හුත්‌වා පරිවාරෙන්‌ති. එත්‌ථ හි සම්‌මාවායාමො ච සම්‌මාසති ච ලොකුත්‌තරසම්‌මාදිට්‌ඨිං සහජාතා පරිවාරෙන්‌ති රාජානං විය එකරථෙ ඨිතා අසිග්‌ගාහඡත්‌තග්‌ගාහා. විපස්‌සනාසම්‌මාදිට්‌ඨි පන පුරෙජාතා හුත්‌වා පරිවාරෙති රථස්‌ස පුරතො පත්‌තිකාදයො විය. දුතියපබ්‌බතො පට්‌ඨාය පන සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පාදීනං තයොපි සහජාතපරිවාරාව හොන්‌තීති වෙදිතබ්‌බා.
Paññā paññindriyantiādīsu vibhajitvā vibhajitvā amatadvāraṃ paññapeti dassetīti paññā. Tasmiṃ atthe indattaṃ karotīti paññindriyaṃ. Avijjāya na kampatīti paññābalaṃ. Bojjhaṅgappattā hutvā catusaccadhamme vicinātīti dhammavicayasambojjhaṅgo. Maggasampattiyā pasaṭṭhā sobhanā diṭṭhīti sammādiṭṭhi. Ariyamaggassa aṅganti maggaṅgaṃ. Soti so bhikkhu. Pahānāyāti pajahanatthāya. Upasampadāyāti paṭilābhatthāya. Sammāvāyāmoti niyyāniko kusalavāyāmo. Satoti satiyā samannāgato hutvā. Anuparidhāvanti anuparivattantīti sahajātā ca purejātā ca hutvā parivārenti. Ettha hi sammāvāyāmo ca sammāsati ca lokuttarasammādiṭṭhiṃ sahajātā parivārenti rājānaṃ viya ekarathe ṭhitā asiggāhachattaggāhā. Vipassanāsammādiṭṭhi pana purejātā hutvā parivāreti rathassa purato pattikādayo viya. Dutiyapabbato paṭṭhāya pana sammāsaṅkappādīnaṃ tayopi sahajātaparivārāva hontīti veditabbā.
137. මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පොති පජානාතීති මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පං අනිච්‌චං දුක්‌ඛං අනත්‌තාති ලක්‌ඛණපටිවෙධෙන ආරම්‌මණතො පජානාති සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පං කිච්‌චතො අසම්‌මොහතො පජානාති. ඉතො අපරෙසු සම්‌මාවාචාදීසුපි එවමෙව යොජනා වෙදිතබ්‌බා. කාමසඞ්‌කප්‌පාදයො ද්‌වෙධාවිතක්‌කසුත්‌තෙ (ම. නි. 1.206) වුත්‌තායෙව.
137.Micchāsaṅkappoti pajānātīti micchāsaṅkappaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattāti lakkhaṇapaṭivedhena ārammaṇato pajānāti sammāsaṅkappaṃ kiccato asammohato pajānāti. Ito aparesu sammāvācādīsupi evameva yojanā veditabbā. Kāmasaṅkappādayo dvedhāvitakkasutte (ma. ni. 1.206) vuttāyeva.
තක්‌කොතිආදීසු තක්‌කනවසෙන තක්‌කො. ස්‌වෙව ච උපසග්‌ගෙන පදං වඩ්‌ඪෙත්‌වා විතක්‌කොති වුත්‌තො, ස්‌වෙව සඞ්‌කප්‌පනවසෙන සඞ්‌කප්‌පො. එකග්‌ගො හුත්‌වා ආරම්‌මණෙ අප්‌පෙතීති අප්‌පනා . උපසග්‌ගෙන පන පදං වඩ්‌ඪෙත්‌වා බ්‍යප්‌පනාති වුත්‌තං. චෙතසො අභිනිරොපනාති චිත්‌තස්‌ස අභිනිරොපනා. විතක්‌කස්‌මිඤ්‌හි සති විතක්‌කො ආරම්‌මණෙ චිත්‌තං අභිනිරොපෙති විතක්‌කෙ පන අසති අත්‌තනොයෙව ධම්‌මතාය චිත්‌තං ආරම්‌මණං අභිරුහති ජාතිසම්‌පන්‌නො අභිඤ්‌ඤාතපුරිසො විය රාජගෙහං. අනභිඤ්‌ඤාතස්‌ස හි පටිහාරෙන වා දොවාරිකෙන වා අත්‌ථො හොති, අභිඤ්‌ඤාතං ජාතිසම්‌පන්‌නං සබ්‌බෙ රාජරාජමහාමත්‌තා ජානන්‌තීති අත්‌තනොව ධම්‌මතාය නික්‌ඛමති චෙව පවිසති ච, එවංසම්‌පදමිදං වෙදිතබ්‌බං. වාචං සඞ්‌ඛරොතීති වචීසඞ්‌ඛාරො. එත්‌ථ ච ලොකියවිතක්‌කො වාචං සඞ්‌ඛරොති, න ලොකුත්‌තරො. කිඤ්‌චාපි න සඞ්‌ඛරොති, වචීසඞ්‌ඛාරොත්‌වෙව ච පනස්‌ස නාමං හොති. සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පං අනුපරිධාවන්‌තීති ලොකුත්‌තරසම්‌මාසඞ්‌කප්‌පං පරිවාරෙන්‌ති. එත්‌ථ ච තයොපි නෙක්‌ඛම්‌මසඞ්‌කප්‌පාදයො පුබ්‌බභාගෙ නානාචිත්‌තෙසු ලබ්‌භන්‌ති, මග්‌ගක්‌ඛණෙ පන තිණ්‌ණම්‌පි කාමසඞ්‌කප්‌පාදීනඤ්‌ච පදච්‌ඡෙදං සමුග්‌ඝාතං කරොන්‌තො මග්‌ගඞ්‌ගං පූරයමානො එකොව සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා නෙක්‌ඛම්‌මසඞ්‌කප්‌පාදිවසෙන තීණි නාමානි ලභති. පරතො සම්‌මාවාචාදීසුපි එසෙව නයො.
Takkotiādīsu takkanavasena takko. Sveva ca upasaggena padaṃ vaḍḍhetvā vitakkoti vutto, sveva saṅkappanavasena saṅkappo. Ekaggo hutvā ārammaṇe appetīti appanā. Upasaggena pana padaṃ vaḍḍhetvā byappanāti vuttaṃ. Cetaso abhiniropanāti cittassa abhiniropanā. Vitakkasmiñhi sati vitakko ārammaṇe cittaṃ abhiniropeti vitakke pana asati attanoyeva dhammatāya cittaṃ ārammaṇaṃ abhiruhati jātisampanno abhiññātapuriso viya rājagehaṃ. Anabhiññātassa hi paṭihārena vā dovārikena vā attho hoti, abhiññātaṃ jātisampannaṃ sabbe rājarājamahāmattā jānantīti attanova dhammatāya nikkhamati ceva pavisati ca, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ. Vācaṃ saṅkharotīti vacīsaṅkhāro. Ettha ca lokiyavitakko vācaṃ saṅkharoti, na lokuttaro. Kiñcāpi na saṅkharoti, vacīsaṅkhārotveva ca panassa nāmaṃ hoti. Sammāsaṅkappaṃ anuparidhāvantīti lokuttarasammāsaṅkappaṃ parivārenti. Ettha ca tayopi nekkhammasaṅkappādayo pubbabhāge nānācittesu labbhanti, maggakkhaṇe pana tiṇṇampi kāmasaṅkappādīnañca padacchedaṃ samugghātaṃ karonto maggaṅgaṃ pūrayamāno ekova sammāsaṅkappo uppajjitvā nekkhammasaṅkappādivasena tīṇi nāmāni labhati. Parato sammāvācādīsupi eseva nayo.
138. මුසාවාදා වෙරමණීතිආදීසු විරතිපි චෙතනාපි වට්‌ටති. ආරතීතිආදීසු වචීදුච්‌චරිතෙහි ආරකා රමතීති ආරති. විනා තෙහි රමතීති විරති. තතො තතො පටිනිවත්‌තාව හුත්‌වා තෙහි විනා රමතීති පටිවිරති. උපසග්‌ගවසෙන වා පදං වඩ්‌ඪිතං, සබ්‌බමිදං ඔරමනභාවස්‌සෙව අධිවචනං. වෙරං මණති විනාසෙතීති වෙරමණි. ඉදම්‌පි ඔරමනස්‌සෙව වෙවචනං.
138.Musāvādāveramaṇītiādīsu viratipi cetanāpi vaṭṭati. Āratītiādīsu vacīduccaritehi ārakā ramatīti ārati. Vinā tehi ramatīti virati. Tato tato paṭinivattāva hutvā tehi vinā ramatīti paṭivirati. Upasaggavasena vā padaṃ vaḍḍhitaṃ, sabbamidaṃ oramanabhāvasseva adhivacanaṃ. Veraṃ maṇati vināsetīti veramaṇi. Idampi oramanasseva vevacanaṃ.
139. පාණාතිපාතා වෙරමණීතිආදීසුපි චෙතනා විරතීති උභයම්‌පි වට්‌ටතියෙව.
139.Pāṇātipātā veramaṇītiādīsupi cetanā viratīti ubhayampi vaṭṭatiyeva.
140. කුහනාතිආදීසු තිවිධෙන කුහනවත්‌ථුනා ලොකං එතාය කුහයන්‌ති විම්‌හාපයන්‌තීති කුහනා. ලාභසක්‌කාරත්‌ථිකා හුත්‌වා එතාය ලපන්‌තීති ලපනා. නිමිත්‌තං සීලමෙතෙසන්‌ති නෙමිත්‌තිකා, තෙසං භාවො නෙමිත්‌තිකතා. නිප්‌පෙසො සීලමෙතෙසන්‌ති නිප්‌පෙසිකා, තෙසං භාවො නිප්‌පෙසිකතා. ලාභෙන ලාභං නිජිගීසන්‌ති මග්‌ගන්‌ති පරියෙසන්‌තීති ලාභෙන ලාභං නිජිගීසනා, තෙසං භාවො ලාභෙන ලාභං නිජිගීසනතා. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරෙන පනෙතා කුහනාදිකා විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ සීලනිද්‌දෙසෙයෙව පාළිඤ්‌ච අට්‌ඨකථඤ්‌ච ආහරිත්‌වා පකාසිතා. මිච්‌ඡාආජීවස්‌ස පහානායාති එත්‌ථ න කෙවලං පාළියං ආගතොව මිච්‌ඡාආජීවො, ආජීවහෙතු පන පවත්‌තිතා පාණාතිපාතාදයො සත්‌තකම්‌මපථචෙතනාපි මිච්‌ඡාආජීවොව. තාසංයෙව සත්‌තන්‌නං චෙතනානං පදපච්‌ඡෙදං සමුග්‌ඝාතං කුරුමානං මග්‌ගඞ්‌ගං පූරයමානා උප්‌පන්‌නා විරති සම්‌මාආජීවො නාම.
140.Kuhanātiādīsu tividhena kuhanavatthunā lokaṃ etāya kuhayanti vimhāpayantīti kuhanā. Lābhasakkāratthikā hutvā etāya lapantīti lapanā. Nimittaṃ sīlametesanti nemittikā, tesaṃ bhāvo nemittikatā. Nippeso sīlametesanti nippesikā, tesaṃ bhāvo nippesikatā. Lābhena lābhaṃ nijigīsanti magganti pariyesantīti lābhena lābhaṃ nijigīsanā, tesaṃ bhāvo lābhena lābhaṃ nijigīsanatā. Ayamettha saṅkhepo, vitthārena panetā kuhanādikā visuddhimagge sīlaniddeseyeva pāḷiñca aṭṭhakathañca āharitvā pakāsitā. Micchāājīvassa pahānāyāti ettha na kevalaṃ pāḷiyaṃ āgatova micchāājīvo, ājīvahetu pana pavattitā pāṇātipātādayo sattakammapathacetanāpi micchāājīvova. Tāsaṃyeva sattannaṃ cetanānaṃ padapacchedaṃ samugghātaṃ kurumānaṃ maggaṅgaṃ pūrayamānā uppannā virati sammāājīvo nāma.
141. සම්‌මාදිට්‌ඨිස්‌සාති මග්‌ගසම්‌මාදිට්‌ඨියං ඨිතස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස. සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො පහොතීති මග්‌ගසම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො පහොති, ඵලසම්‌මාදිට්‌ඨිස්‌සපි ඵලසම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො පහොතීති එවං සබ්‌බපදෙසු අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. සම්‌මාඤාණස්‌ස සම්‌මාවිමුත්‌තීති එත්‌ථ පන මග්‌ගසම්‌මාසමාධිම්‌හි ඨිතස්‌ස මග්‌ගපච්‌චවෙක්‌ඛණං සම්‌මාඤාණං පහොති, ඵලසම්‌මාසමාධිම්‌හි ඨිතස්‌ස ඵලපච්‌චවෙක්‌ඛණං සම්‌මාඤාණං පහොති. මග්‌ගපච්‌චවෙක්‌ඛණසම්‌මාඤාණෙ ච ඨිතස්‌ස මග්‌ගසම්‌මාවිමුත්‌ති පහොති, ඵලපච්‌චවෙක්‌ඛණසම්‌මාඤාණෙ ඨිතස්‌ස ඵලසම්‌මාවිමුත්‌ති පහොතීති අත්‌ථො. එත්‌ථ ච ඨපෙත්‌වා අට්‌ඨ ඵලඞ්‌ගානි සම්‌මාඤාණං පච්‌චවෙක්‌ඛණං කත්‌වා සම්‌මාවිමුත්‌තිං ඵලං කාතුං වට්‌ටතීති වුත්‌තං.
141.Sammādiṭṭhissāti maggasammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa puggalassa. Sammāsaṅkappo pahotīti maggasammāsaṅkappo pahoti, phalasammādiṭṭhissapi phalasammāsaṅkappo pahotīti evaṃ sabbapadesu attho veditabbo. Sammāñāṇassasammāvimuttīti ettha pana maggasammāsamādhimhi ṭhitassa maggapaccavekkhaṇaṃ sammāñāṇaṃ pahoti, phalasammāsamādhimhi ṭhitassa phalapaccavekkhaṇaṃ sammāñāṇaṃ pahoti. Maggapaccavekkhaṇasammāñāṇe ca ṭhitassa maggasammāvimutti pahoti, phalapaccavekkhaṇasammāñāṇe ṭhitassa phalasammāvimutti pahotīti attho. Ettha ca ṭhapetvā aṭṭha phalaṅgāni sammāñāṇaṃ paccavekkhaṇaṃ katvā sammāvimuttiṃ phalaṃ kātuṃ vaṭṭatīti vuttaṃ.
142. සම්‌මාදිට්‌ඨිස්‌ස , භික්‌ඛවෙ, මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි නිජ්‌ජිණ්‌ණා හොතීතිආදීසු අවසෙසනිකායභාණකා ඵලං කථිතන්‌ති වදන්‌ති, මජ්‌ඣිමභාණකා පන දසන්‌නං නිජ්‌ජරවත්‌ථූනං ආගතට්‌ඨානෙ මග්‌ගො කථිතොති වදන්‌ති. තත්‌ථ දස්‌සනට්‌ඨෙන සම්‌මාදිට්‌ඨි වෙදිතබ්‌බා, විදිතකරණට්‌ඨෙන සම්‌මාඤාණං, තදධිමුත්‌තට්‌ඨෙන සම්‌මාවිමුත්‌ති.
142.Sammādiṭṭhissa, bhikkhave, micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotītiādīsu avasesanikāyabhāṇakā phalaṃ kathitanti vadanti, majjhimabhāṇakā pana dasannaṃ nijjaravatthūnaṃ āgataṭṭhāne maggo kathitoti vadanti. Tattha dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi veditabbā, viditakaraṇaṭṭhena sammāñāṇaṃ, tadadhimuttaṭṭhena sammāvimutti.
වීසති කුසලපක්‌ඛාති සම්‌මාදිට්‌ඨිආදයො දස, ‘‘සම්‌මාදිට්‌ඨිපච්‌චයා ච අනෙකෙ කුසලා ධම්‌මා’’තිආදිනා නයෙන වුත්‌තා දසාති එවං වීසති කුසලපක්‌ඛා හොන්‌ති. වීසති අකුසලපක්‌ඛාති ‘‘මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි නිජ්‌ජිණ්‌ණා හොතී’’තිආදිනා නයෙන වුත්‌තා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිආදයො දස, ‘‘යෙ ච මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිපච්‌චයා අනෙකෙ පාපකා’’තිආදිනා වුත්‌තා දස චාති එවං වීසති අකුසලපක්‌ඛා වෙදිතබ්‌බා. මහාචත්‌තාරීසකොති මහාවිපාකදානෙන මහන්‌තානං කුසලපක්‌ඛිකානඤ්‌චෙව අකුසලපක්‌ඛිකානඤ්‌ච චත්‌තාරීසාය ධම්‌මානං පකාසිතත්‌තා මහාචත්‌තාරීසකොති.
Vīsati kusalapakkhāti sammādiṭṭhiādayo dasa, ‘‘sammādiṭṭhipaccayā ca aneke kusalā dhammā’’tiādinā nayena vuttā dasāti evaṃ vīsati kusalapakkhā honti. Vīsati akusalapakkhāti ‘‘micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotī’’tiādinā nayena vuttā micchādiṭṭhiādayo dasa, ‘‘ye ca micchādiṭṭhipaccayā aneke pāpakā’’tiādinā vuttā dasa cāti evaṃ vīsati akusalapakkhā veditabbā. Mahācattārīsakoti mahāvipākadānena mahantānaṃ kusalapakkhikānañceva akusalapakkhikānañca cattārīsāya dhammānaṃ pakāsitattā mahācattārīsakoti.
ඉමස්‌මිඤ්‌ච පන සුත්‌තෙ පඤ්‌ච සම්‌මාදිට්‌ඨියො කථිතා විපස්‌සනාසම්‌මාදිට්‌ඨි කම්‌මස්‌සකතාසම්‌මාදිට්‌ඨි මග්‌ගසම්‌මාදිට්‌ඨි ඵලසම්‌මාදිට්‌ඨි පච්‌චවෙක්‌ඛණාසම්‌මාදිට්‌ඨීති. තත්‌ථ ‘‘මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිං මිච්‌ඡාදිට්‌ඨීති පජානාතී’’තිආදිනා නයෙන වුත්‌තා විපස්‌සනාසම්‌මාදිට්‌ඨි නාම. ‘‘අත්‌ථි දින්‌න’’න්‌තිආදිනා නයෙන වුත්‌තා කම්‌මස්‌සකතාසම්‌මාදිට්‌ඨි නාම. ‘‘සම්‌මාදිට්‌ඨිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො පහොතී’’ති එත්‌ථ පන මග්‌ගසම්‌මාදිට්‌ඨි ඵලසම්‌මාදිට්‌ඨීති ද්‌වෙපි කථිතා. ‘‘සම්‌මාඤාණං පහොතී’’ති. එත්‌ථ පන පච්‌චවෙක්‌ඛණාසම්‌මාදිට්‌ඨි කථිතාති වෙදිතබ්‌බා.
Imasmiñca pana sutte pañca sammādiṭṭhiyo kathitā vipassanāsammādiṭṭhi kammassakatāsammādiṭṭhi maggasammādiṭṭhi phalasammādiṭṭhi paccavekkhaṇāsammādiṭṭhīti. Tattha ‘‘micchādiṭṭhiṃ micchādiṭṭhīti pajānātī’’tiādinā nayena vuttā vipassanāsammādiṭṭhi nāma. ‘‘Atthi dinna’’ntiādinā nayena vuttā kammassakatāsammādiṭṭhi nāma. ‘‘Sammādiṭṭhissa, bhikkhave, sammāsaṅkappo pahotī’’ti ettha pana maggasammādiṭṭhi phalasammādiṭṭhīti dvepi kathitā. ‘‘Sammāñāṇaṃ pahotī’’ti. Ettha pana paccavekkhaṇāsammādiṭṭhi kathitāti veditabbā.
143. සම්‌මාදිට්‌ඨිං චෙ භවං ගරහතීති මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි නාමායං සොභනාති වදන්‌තොපි සම්‌මාදිට්‌ඨි නාමායං න සොභනාති වදන්‌තොපි සම්‌මාදිට්‌ඨිං ගරහති නාම. ඔක්‌කලාති ඔක්‌කලජනපදවාසිනො. වස්‌සභඤ්‌ඤාති වස්‌සො ච භඤ්‌ඤො චාති ද්‌වෙ ජනා. අහෙතුවාදාති නත්‌ථි හෙතු නත්‌ථි පච්‌චයො සත්‌තානං විසුද්‌ධියාති එවමාදිවාදිනො. අකිරියවාදාති කරොතො න කරීයති පාපන්‌ති එවං කිරියපටික්‌ඛෙපවාදිනො. නත්‌ථිකවාදාති නත්‌ථි දින්‌නන්‌තිආදිවාදිනො. තෙ ඉමෙසු තීසුපි දස්‌සනෙසු ඔක්‌කන්‌තනියාමා අහෙසුං. කථං පනෙතෙසු නියාමො හොතීති. යො හි එවරූපං ලද්‌ධිං ගහෙත්‌වා රත්‌තිට්‌ඨානදිවාට්‌ඨානෙ නිසින්‌නො සජ්‌ඣායති වීමංසති, තස්‌ස ‘‘නත්‌ථි හෙතු නත්‌ථි පච්‌චයො කරොතො න කරීයති පාපං, නත්‌ථි දින්‌නං, කායස්‌ස භෙදා උච්‌ඡිජ්‌ජතී’’ති තස්‌මිං ආරම්‌මණෙ මිච්‌ඡාසති සන්‌තිට්‌ඨති, චිත්‌තං එකග්‌ගං හොති, ජවනානි ජවන්‌ති. පඨමජවනෙ සතෙකිච්‌ඡො හොති, තථා දුතියාදීසු. සත්‌තමෙ බුද්‌ධානම්‌පි අතෙකිච්‌ඡො අනිවත්‌තී අරිට්‌ඨකණ්‌ඩකසදිසො හොති.
143.Sammādiṭṭhiṃce bhavaṃ garahatīti micchādiṭṭhi nāmāyaṃ sobhanāti vadantopi sammādiṭṭhi nāmāyaṃ na sobhanāti vadantopi sammādiṭṭhiṃ garahati nāma. Okkalāti okkalajanapadavāsino. Vassabhaññāti vasso ca bhañño cāti dve janā. Ahetuvādāti natthi hetu natthi paccayo sattānaṃ visuddhiyāti evamādivādino. Akiriyavādāti karoto na karīyati pāpanti evaṃ kiriyapaṭikkhepavādino. Natthikavādāti natthi dinnantiādivādino. Te imesu tīsupi dassanesu okkantaniyāmā ahesuṃ. Kathaṃ panetesu niyāmo hotīti. Yo hi evarūpaṃ laddhiṃ gahetvā rattiṭṭhānadivāṭṭhāne nisinno sajjhāyati vīmaṃsati, tassa ‘‘natthi hetu natthi paccayo karoto na karīyati pāpaṃ, natthi dinnaṃ, kāyassa bhedā ucchijjatī’’ti tasmiṃ ārammaṇe micchāsati santiṭṭhati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, javanāni javanti. Paṭhamajavane satekiccho hoti, tathā dutiyādīsu. Sattame buddhānampi atekiccho anivattī ariṭṭhakaṇḍakasadiso hoti.
තත්‌ථ කොචි එකං දස්‌සනං ඔක්‌කමති, කොචි ද්‌වෙ, කොචි තීණිපි, නියතමිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකොව හොති, පත්‌තො සග්‌ගමග්‌ගාවරණඤ්‌චෙව මොක්‌ඛමග්‌ගාවරණඤ්‌ච. අභබ්‌බො තස්‌ස අත්‌තභාවස්‌ස අනන්‌තරං සග්‌ගම්‌පි ගන්‌තුං, පගෙව මොක්‌ඛං, වට්‌ටඛාණු නාමෙස සත්‌තො පථවීගොපකො, යෙභුය්‍යෙන එවරූපස්‌ස භවතො වුට්‌ඨානං නත්‌ථි. වස්‌සභඤ්‌ඤාපි එදිසා අහෙසුං. නින්‌දාබ්‍යාරොසඋපාරම්‌භභයාති අත්‌තනො නින්‌දාභයෙන ඝට්‌ටනභයෙන උපවාදභයෙන චාති අත්‌ථො. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානමෙවාති.
Tattha koci ekaṃ dassanaṃ okkamati, koci dve, koci tīṇipi, niyatamicchādiṭṭhikova hoti, patto saggamaggāvaraṇañceva mokkhamaggāvaraṇañca. Abhabbo tassa attabhāvassa anantaraṃ saggampi gantuṃ, pageva mokkhaṃ, vaṭṭakhāṇu nāmesa satto pathavīgopako, yebhuyyena evarūpassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthi. Vassabhaññāpi edisā ahesuṃ. Nindābyārosaupārambhabhayāti attano nindābhayena ghaṭṭanabhayena upavādabhayena cāti attho. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
පපඤ්‌චසූදනියා මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
මහාචත්‌තාරීසකසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Mahācattārīsakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 7. මහාචත්‌තාරීසකසුත්‌තං • 7. Mahācattārīsakasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 7. මහාචත්‌තාරීසකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 7. Mahācattārīsakasuttavaṇṇanā
