Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā)

    ၈. မဟာတဏ္ဟာသင္ခယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

    8. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā

    ၃၉၆. လဒ္ဓိမတ္တန္တိ မိစ္ဆာဂာဟမတ္တံ, န ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသော။ သသ္သတဒိဋ္ဌီတိ နိစ္စာဘိနိဝေသော။ သောတိ အရိဋ္ဌော ဘိက္ခု။ ကထေတ္ဝာ သမောဓာနေန္တန္တိ ယောဇနာ။ သမောဓာနေန္တန္တိ စ နိဂမေန္တန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ တတ္ထေဝာတိ တေသု တေသု ဧဝ ဘဝေသု နိရုဇ္ဈန္တိ, န ဘဝန္တရံ သင္ကမန္တိ။ ဝိညာဏံ ပန အဘိန္နသဘာဝံ အနညန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဓလောကတောတိ ဣမသ္မာ အတ္တဘာဝာ။ ပရလောကန္တိ ပရဘဝသညိတံ အတ္တဘာဝံ။ သန္ဓာဝတီတိ နိစ္စတာယ ကေနစိ အသမ္ဗဒ္ဓံ ဝိယ ဂစ္ဆတိ။ တေန ဣဓလောကတော ပရလောကဂမနမာဟ။ သံသရတီတိ ဣမိနာ ပရလောကတော ဣဓာဂမနံ။ သန္ဓာဝတီတိ ဝာ ဘဝန္တရသင္ကမနမာဟ။ သံသရတီတိ တတ္ထ တတ္ထ အပရာပရသဉ္စရဏံ။

    396.Laddhimattanti micchāgāhamattaṃ, na diṭṭhābhiniveso. Sassatadiṭṭhīti niccābhiniveso. Soti ariṭṭho bhikkhu. Kathetvā samodhānentanti yojanā. Samodhānentanti ca nigamentanti attho. Tattha tatthevāti tesu tesu eva bhavesu nirujjhanti, na bhavantaraṃ saṅkamanti. Viññāṇaṃ pana abhinnasabhāvaṃ anaññanti adhippāyo. Idhalokatoti imasmā attabhāvā. Paralokanti parabhavasaññitaṃ attabhāvaṃ. Sandhāvatīti niccatāya kenaci asambaddhaṃ viya gacchati. Tena idhalokato paralokagamanamāha. Saṃsaratīti iminā paralokato idhāgamanaṃ. Sandhāvatīti vā bhavantarasaṅkamanamāha. Saṃsaratīti tattha tattha aparāparasañcaraṇaṃ.

    ‘‘ပစ္စယေ သတိ ဘဝတီ’’တိအာဒိနာ ဝိညာဏသ္သ အန္ဝယတော ဗ္ယတိရေကတော စ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဘာဝံ ဒသ္သေန္တော သသ္သတဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဗုဒ္ဓေန အကထိတံ ကထေသီတိ ဣမိနာ ‘‘ယံ အဘာသိတံ အလပိတံ တထာဂတေန, တံ ဘာသိတံ လပိတံ တထာဂတေနာတိ ဒီပေတီ’’တိ (စူဠဝ. ၃၅၂, ၃၅၃) ဣမသ္မိံ ဘေဒကရဝတ္ထုသ္မိံ သန္ဒိသ္သတီတိ ဒသ္သေတိ။ ဇိနစက္ကေ ပဟာရံ ဒေတီတိ ‘‘တဒေဝိဒံ ဝိညာဏံ။ပေ.။ အနည’’န္တိ နိစ္စတံ ပဋိဇာနန္တော – ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ အနိစ္စာ (ဓ. ပ. ၂၇၇), ရူပံ, ဘိက္ခဝေ, အနိစ္စ’’န္တိ (သံ. နိ. ၃.၉၃-၉၄) စ အာဒိနယပ္ပဝတ္တေ သတ္ထု ဓမ္မစက္ကေ ခီလံ ဥပ္ပာဒေန္တော ပဟာရံ ဒေတိ။ သဗ္ဗညုတညာဏေန အနိစ္စန္တိ ဒိဋ္ဌံ ပဝေဒိတဉ္စ ဝိညာဏံ နိစ္စန္တိ ပဋိဇာနန္တော ဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ ပဋိဗာဟတိ။ သောတုကာမံ ဇနန္တိ အရိယဓမ္မာဓိဂမသ္သ ဧကန္တဥပာယဘူတံ ဝိပသ္သနာမဂ္ဂံ သောတုကာမံ ဇနံ နိစ္စဂ္ဂာဟပဂ္ဂဏ္ဟနေန ဝိသံဝာဒေတိ။ တတော ဧဝ အရိယပထေ အရိယဓမ္မဝီထိယံ တသ္သာ ပဋိက္ခိပနေန တိရိယံ နိပတိတ္ဝာ

    ‘‘Paccaye sati bhavatī’’tiādinā viññāṇassa anvayato byatirekato ca paṭiccasamuppannabhāvaṃ dassento sassatabhāvaṃ paṭikkhipati. Buddhena akathitaṃ kathesīti iminā ‘‘yaṃ abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatena, taṃ bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatenāti dīpetī’’ti (cūḷava. 352, 353) imasmiṃ bhedakaravatthusmiṃ sandissatīti dasseti. Jinacakke pahāraṃ detīti ‘‘tadevidaṃ viññāṇaṃ…pe… anañña’’nti niccataṃ paṭijānanto – ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā (dha. pa. 277), rūpaṃ, bhikkhave, anicca’’nti (saṃ. ni. 3.93-94) ca ādinayappavatte satthu dhammacakke khīlaṃ uppādento pahāraṃ deti. Sabbaññutaññāṇena aniccanti diṭṭhaṃ paveditañca viññāṇaṃ niccanti paṭijānanto vesārajjañāṇaṃ paṭibāhati. Sotukāmaṃ jananti ariyadhammādhigamassa ekantaupāyabhūtaṃ vipassanāmaggaṃ sotukāmaṃ janaṃ niccaggāhapaggaṇhanena visaṃvādeti. Tato eva ariyapathe ariyadhammavīthiyaṃ tassā paṭikkhipanena tiriyaṃ nipatitvā.

    ၃၉၈. ဝိညာဏသီသေန အတ္တနာ ဂဟိတံ အတ္တာနံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ယ္ဝာယံ, ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝဒော ဝေဒေယ္ယောတိအာဒယော သသ္သတဒိဋ္ဌိယာ ဧဝ အဘိနိဝေသာကာရာ။ ဝဒတီတိ ဝဒော, ဝစီကမ္မသ္သ ကာရကောတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ဟိ ကာရကဘာဝုပာယိကသတ္တာနံ ဟိတသုခာဝဗောဓနသမတ္ထတံ အတ္တနော ဒသ္သေတိ။ ဝေဒိယောဝ ဝေဒေယ္ယော, ဇာနာတိ အနုဘဝတိ စာတိ အတ္ထော။ ဤဒိသာနဉ္ဟိ ပဒာနံ ဗဟုလာ ကတ္တုသာဓနတံ သဒ္ဒဝိဒူ မညန္တိ။ ဝေဒယတီတိ တံ တံ အနုဘဝိတဗ္ဗံ အနုဘဝတိ။ တဟိံ တဟိန္တိ တေသု တေသု ဘဝယောနိဂတိဌိတိသတ္တာဝာသသတ္တနိကာယေသု။

    398. Viññāṇasīsena attanā gahitaṃ attānaṃ vibhāvento ‘‘yvāyaṃ, bhante’’tiādimāha. Tattha vado vedeyyotiādayo sassatadiṭṭhiyā eva abhinivesākārā. Vadatīti vado, vacīkammassa kārakoti attho. Iminā hi kārakabhāvupāyikasattānaṃ hitasukhāvabodhanasamatthataṃ attano dasseti. Vediyova vedeyyo, jānāti anubhavati cāti attho. Īdisānañhi padānaṃ bahulā kattusādhanataṃ saddavidū maññanti. Vedayatīti taṃ taṃ anubhavitabbaṃ anubhavati. Tahiṃ tahinti tesu tesu bhavayonigatiṭhitisattāvāsasattanikāyesu.

    ၃၉၉. တံ ဝာဒံ ပဂ္ဂယ္ဟ ဌိတတ္တာ သာတိသ္သ ဆိန္နပစ္စယတာ အဝိရုဠ္ဟဓမ္မတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဟေဋ္ဌာတိ အလဂဒ္ဒသုတ္တသံဝဏ္ဏနံ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၂၃၆-၂၃၇) သန္ဓာယာဟ။ ပရတော ဟေဋ္ဌာတိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေပိ ဧသေဝ နယော။ ပာဋိယေက္ကော အနုသန္ဓီတိ တီဟိပိ အနုသန္ဓီဟိ အဝောမိသ္သော ဝိသုံယေဝေကော အနုသန္ဓိ။ နနု စာယမ္ပိ သာတိသ္သ အဇ္ဈာသယဝသေန ပဝတ္တိတတ္တာ အဇ္ဈာသယာနုသန္ဓိယေဝာတိ? န, နိယ္ယာနမုခေန အပ္ပဝတ္တတ္တာ။ နိယ္ယာနဉ္ဟိ ပုရက္ခတ္ဝာ ပုစ္ဆာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ဣတရာ ဒေသနာပုစ္ဆာနုသန္ဓိအာဒယော။ ဣဓ တဒဘာဝတော ဝုတ္တံ ‘‘ပာဋိယေက္ကော အနုသန္ဓီ’’တိ။ ပရိသာယ လဒ္ဓိံ သောဓေန္တောတိ ယာဒိသီ သာတိသ္သ လဒ္ဓိ, တဒဘာဝဒသ္သနဝသေန ပရိသာယ လဒ္ဓိံ သောဓေန္တော, ပရိသာယ လဒ္ဓိသောဓနေနေဝ သာတိ ဂဏတော နိသ္သာရိတော နာမ ဇာတော။

    399. Taṃ vādaṃ paggayha ṭhitattā sātissa chinnapaccayatā aviruḷhadhammatā ca veditabbā. Heṭṭhāti alagaddasuttasaṃvaṇṇanaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.236-237) sandhāyāha. Parato heṭṭhāti vuttaṭṭhānepi eseva nayo. Pāṭiyekko anusandhīti tīhipi anusandhīhi avomisso visuṃyeveko anusandhi. Nanu cāyampi sātissa ajjhāsayavasena pavattitattā ajjhāsayānusandhiyevāti? Na, niyyānamukhena appavattattā. Niyyānañhi purakkhatvā pucchādivasena pavattā itarā desanāpucchānusandhiādayo. Idha tadabhāvato vuttaṃ ‘‘pāṭiyekko anusandhī’’ti. Parisāya laddhiṃ sodhentoti yādisī sātissa laddhi, tadabhāvadassanavasena parisāya laddhiṃ sodhento, parisāya laddhisodhaneneva sāti gaṇato nissārito nāma jāto.

    ၄၀၀. ယံ ယဒေဝာတိ ဣဒံ ယဒိပိ အဝိသေသတော ပစ္စယဓမ္မဂ္ဂဟဏံ, ‘‘ဝိညာဏန္တ္ဝေဝ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ပန ဝုတ္တတ္တာ တံတံဝိညာဏသ္သ သမညာနိမိတ္တပစ္စယဇာတံ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ပာဠိယံ – ‘‘စက္ခုဝိညာဏန္တ္ဝေဝ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒိ။ အထ ဝာ တံတံဒ္ဝာရနိယတံ ဣတရမ္ပိ သဗ္ဗံ တသ္သ တသ္သ ဝိညာဏသ္သ ပစ္စယဇာတံ ဣဓ ‘‘ယံ ယဒေဝာ’’တိ ဂဟိတံ, တတ္ထ ပန ယံ အသာဓာရဏံ, တေန သမညာတိ ‘‘စက္ခုဝိညာဏန္တ္ဝေဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒ္ဝာရသင္ကန္တိယာ အဘာဝန္တိ ဝိညာဏသ္သ ဒ္ဝာရန္တရသင္ကမနသ္သ အဘာဝံ။ သ္ဝာယံ ဩဠာရိကနယေန မန္ဒဗုဒ္ဓီနံ သုခာဝဗောဓနတ္ထံ နယဒသ္သနဝသေန ဝုတ္တော။ န ဟိ ကဒာစိ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝိညာဏံ ဝိဂစ္ဆန္တံ အနန္တရဝိညာဏံ သင္ကမတိ အနန္တရာဒိပစ္စယာလာဘေ တသ္သ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။

    400.Yaṃ yadevāti idaṃ yadipi avisesato paccayadhammaggahaṇaṃ, ‘‘viññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchatī’’ti pana vuttattā taṃtaṃviññāṇassa samaññānimittapaccayajātaṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ. Tena vuttaṃ pāḷiyaṃ – ‘‘cakkhuviññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchatī’’tiādi. Atha vā taṃtaṃdvāraniyataṃ itarampi sabbaṃ tassa tassa viññāṇassa paccayajātaṃ idha ‘‘yaṃ yadevā’’ti gahitaṃ, tattha pana yaṃ asādhāraṇaṃ, tena samaññāti ‘‘cakkhuviññāṇantvevā’’tiādi vuttaṃ. Dvārasaṅkantiyā abhāvanti viññāṇassa dvārantarasaṅkamanassa abhāvaṃ. Svāyaṃ oḷārikanayena mandabuddhīnaṃ sukhāvabodhanatthaṃ nayadassanavasena vutto. Na hi kadāci paccuppannaṃ viññāṇaṃ vigacchantaṃ anantaraviññāṇaṃ saṅkamati anantarādipaccayālābhe tassa anuppajjanato.

    ဧဝမေဝာတိ ယထာ အဂ္ဂိ ဥပာဒာနံ ပဋိစ္စ ဇလန္တော အနုပာဒာနော တတ္ထေဝ နိဗ္ဗာယတိ, န ကတ္ထစိ သင္ကမတိ, ဧဝမေဝ။ ‘‘ပစ္စယဝေကလ္လေန တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ, န ဟေတ္ထ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဣစ္ဆိတော တာဒိသသ္သ နိရောဓသ္သ ဣဓ အနဓိပ္ပေတတ္တာ, အထ ခော ခဏနိရောဓော, သော စ သာဘာဝိကတ္တာ န ပစ္စယဝေကလ္လဟေတုကော? သစ္စမေတံ, တံတံဒ္ဝာရိကသ္သ ပန ဝိညာဏသ္သ ဒ္ဝာရန္တရံ အသင္ကမိတ္ဝာ တတ္ထ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈနံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ ယေသဉ္စ ပစ္စယာနံ ဝသေန ဒ္ဝာရန္တရိကဝိညာဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ, တေသံ တဒဘာဝတော ပစ္စယဝေကလ္လဂ္ဂဟဏံ, တသ္မာ ပစ္စယဝေကလ္လေန န သောတာဒီနိ သင္ကမိတ္ဝာ သောတဝိညာဏန္တိအာဒိ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ ဧတေန ယံ ဝိညာဏံ စက္ခုရူပာဒိပစ္စယသာမဂ္ဂိယာ ဝသေန စက္ခုဝိညာဏသင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတိ, တတ္ထ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတိ တာဝကာလိကဘာဝတော, တသ္သ ပန သောတသဒ္ဒာဒိပစ္စယာဘာဝတော ကုတော သောတဝိညာဏာဒိသမညာ, ဧဝမပ္ပဝတ္တိတော တသ္သ ကုတော သင္ကမောတိ ဒသ္သိတံ ဟောတိ။ ဝိညာဏပ္ပဝတ္တေတိ ဝိညာဏပ္ပဝတ္တိယံ။ ဒ္ဝာရသင္ကန္တိမတ္တန္တိ ဒ္ဝာရန္တရသင္ကမနမတ္တမ္ပိ န ဝဒာမိ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇနတော ပစ္စယသ္သ ဥပ္ပာဒဝန္တတော သတိ စ ဥပ္ပာဒေ အဝသ္သံဘာဝီ နိရောဓောတိ ဟုတ္ဝာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စတာ ဒီပိတာ ဟောတီတိ။

    Evamevāti yathā aggi upādānaṃ paṭicca jalanto anupādāno tattheva nibbāyati, na katthaci saṅkamati, evameva. ‘‘Paccayavekallena tattheva nirujjhatī’’ti kasmā vuttaṃ, na hettha anuppādanirodho icchito tādisassa nirodhassa idha anadhippetattā, atha kho khaṇanirodho, so ca sābhāvikattā na paccayavekallahetuko? Saccametaṃ, taṃtaṃdvārikassa pana viññāṇassa dvārantaraṃ asaṅkamitvā tattha tattheva nirujjhanaṃ idhādhippetaṃ. Yesañca paccayānaṃ vasena dvārantarikaviññāṇena bhavitabbaṃ, tesaṃ tadabhāvato paccayavekallaggahaṇaṃ, tasmā paccayavekallena na sotādīni saṅkamitvā sotaviññāṇantiādi saṅkhyaṃ gacchatīti yojanā. Etena yaṃ viññāṇaṃ cakkhurūpādipaccayasāmaggiyā vasena cakkhuviññāṇasaṅkhyaṃ gacchati, tattha tattheva nirujjhati tāvakālikabhāvato, tassa pana sotasaddādipaccayābhāvato kuto sotaviññāṇādisamaññā, evamappavattito tassa kuto saṅkamoti dassitaṃ hoti. Viññāṇappavatteti viññāṇappavattiyaṃ. Dvārasaṅkantimattanti dvārantarasaṅkamanamattampi na vadāmi tattha tattheva bhijjanato paccayassa uppādavantato sati ca uppāde avassaṃbhāvī nirodhoti hutvā abhāvaṭṭhena aniccatā dīpitā hotīti.

    ၄၀၁. ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ ဝိညာဏံ ဝုတ္တံ မယာ, အညတ္ရ ပစ္စယာ နတ္ထိ ဝိညာဏသ္သ သမ္ဘဝော’’တိ ပာဠိယာ အန္ဝယတော စ ဗ္ယတိရေကတော စ ဝိညာဏသ္သ သင္ခတတာဝ ဒသ္သိတာတိ အာဟ ‘‘သပ္ပစ္စယဘာဝံ ဒသ္သေတ္ဝာ’’တိ။ ဟေတုပစ္စယေဟိ ဇာတံ နိဗ္ဗတ္တံ ‘‘ဘူတ’’န္တိ ဣဓာဓိပ္ပေတံ, တံ အတ္ထတော ပဉ္စက္ခန္ဓာ တဗ္ဗိနိမုတ္တသ္သ သပ္ပစ္စယသ္သ အဘာဝတော, ယဉ္စ ခန္ဓပဉ္စကံ အတ္တနော တေသဉ္စ ဘိက္ခူနံ, တံ ‘‘ဘူတမိဒ’’န္တိ ဘဂဝာ အဝောစာတိ အာဟ ‘‘ဣဒံ ခန္ဓပဉ္စက’’န္တိ။ အတ္တနော ဖလံ အာဟရတီတိ အာဟာရော, ပစ္စယော။ သမ္ဘဝတိ ဧတသ္မာတိ သမ္ဘဝော, အာဟာရော သမ္ဘဝော ဧတသ္သာတိ အာဟာရသမ္ဘဝံ။ တေနာဟ ‘‘ပစ္စယသမ္ဘဝ’’န္တိ။ တသ္သ ပစ္စယသ္သ နိရောဓာတိ ယေန အဝိဇ္ဇာဒိနာ ပစ္စယေန ခန္ဓပဉ္စကံ သမ္ဘဝတိ, တသ္သ ပစ္စယသ္သ အနုပ္ပာဒနိရောဓာ။ ခဏနိရောဓော ပန ကာရဏနိရပေက္ခော။

    401. ‘‘Paṭiccasamuppannaṃ viññāṇaṃ vuttaṃ mayā, aññatra paccayā natthi viññāṇassa sambhavo’’ti pāḷiyā anvayato ca byatirekato ca viññāṇassa saṅkhatatāva dassitāti āha ‘‘sappaccayabhāvaṃ dassetvā’’ti. Hetupaccayehi jātaṃ nibbattaṃ ‘‘bhūta’’nti idhādhippetaṃ, taṃ atthato pañcakkhandhā tabbinimuttassa sappaccayassa abhāvato, yañca khandhapañcakaṃ attano tesañca bhikkhūnaṃ, taṃ ‘‘bhūtamida’’nti bhagavā avocāti āha ‘‘idaṃ khandhapañcaka’’nti. Attano phalaṃ āharatīti āhāro, paccayo. Sambhavati etasmāti sambhavo, āhāro sambhavo etassāti āhārasambhavaṃ. Tenāha ‘‘paccayasambhava’’nti. Tassa paccayassa nirodhāti yena avijjādinā paccayena khandhapañcakaṃ sambhavati, tassa paccayassa anuppādanirodhā. Khaṇanirodho pana kāraṇanirapekkho.

    နောသ္သူတိ သံသယဇောတနော နိပာတောတိ အာဟ ‘‘ဘူတံ နု ခော ဣဒံ, န နု ခော ဘူတ’’န္တိ။ ဘူတမိဒံ နောသ္သူတိ စ ဣမိနာ ခန္ဓပဉ္စကမေဝ နု ခော ဣဒံ, ဥဒာဟု အတ္တတ္တနိယန္တိ ဧဝံဇာတိကော သံသယနာကာရော ဂဟိတော။ တဒာဟာရသမ္ဘဝံ နောသ္သူတိ ပန ဣမိနာ သဟေတုကံ နု ခော ဣဒံ ဘူတံ, ဥဒာဟု အဟေတုကန္တိ ယထာ အဟေတုကဘာဝာပန္နော သံသယနာကာရော ဂဟိတော, ဧဝံ ဝိသမဟေတုကဘာဝာပန္နောပိ သံသယနာကာရော ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိသမဟေတုနောပိ ပရမတ္ထတော ဘူတသ္သ အဟေတုကဘာဝတော။ ဝိသမဟေတုဝာဒောပိ ပရေဟိ ပရိကပ္ပိတမတ္တတာယ သဘာဝနိယတိယဒိစ္ဆာဒိဝာဒေဟိ သမာနယောဂက္ခမောတိ။ နိရောဓဓမ္မံ နောသ္သူတိ ဣမိနာ ယထာ အနိစ္စံ နု ခော ဣဒံ ဘူတံ, ဥဒာဟု နိစ္စန္တိ အနိစ္စတံ ပဋိစ္စ သံသယနာကာရော ဂဟိတော, ဧဝံ ဒုက္ခံ နု ခော, ဥဒာဟု န ဒုက္ခံ, အနတ္တာ နု ခော, ဥဒာဟု န အနတ္တာတိပိ သံသယနာကာရော ဂဟိတောယေဝာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ အနိစ္စသ္သ ဒုက္ခဘာဝာဒိအဝသ္သံဘာဝတော, နိစ္စေ စ တဒုဘယာဘာဝတော။ ယာထာဝသရသလက္ခဏတောတိ အဝိပရီတသရသတော သလက္ခဏတော စ, ကိစ္စတော စေဝ သဘာဝတော စာတိ အတ္ထော။ ဝိပသ္သနာယ အဓိဋ္ဌာနဘူတာပိ ပညာ ဝိပသ္သနာ ဧဝာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိပသ္သနာပညာယာ’’တိ။ သရသတောတိ စ သဘာဝတော။ သလက္ခဏတောတိ သာမညလက္ခဏတော။ တေနာဟ ‘‘ဝိပသ္သနာပညာယ သမ္မာ ပသ္သန္တသ္သာ’’တိ။ ဝုတ္တနယေနေဝာတိ ‘‘ယာထာဝသရသလက္ခဏတော’’တိ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ယေ ယေတိ တသ္သံ ပရိသာယံ ယေ ယေ ဘိက္ခူ။ သလ္လက္ခေသုန္တိ သမ္မဒေဝ ဥပဓာရေသုံ။

    Nossūti saṃsayajotano nipātoti āha ‘‘bhūtaṃ nu kho idaṃ, na nu kho bhūta’’nti. Bhūtamidaṃ nossūti ca iminā khandhapañcakameva nu kho idaṃ, udāhu attattaniyanti evaṃjātiko saṃsayanākāro gahito. Tadāhārasambhavaṃ nossūti pana iminā sahetukaṃ nu kho idaṃ bhūtaṃ, udāhu ahetukanti yathā ahetukabhāvāpanno saṃsayanākāro gahito, evaṃ visamahetukabhāvāpannopi saṃsayanākāro gahitoti daṭṭhabbaṃ. Visamahetunopi paramatthato bhūtassa ahetukabhāvato. Visamahetuvādopi parehi parikappitamattatāya sabhāvaniyatiyadicchādivādehi samānayogakkhamoti. Nirodhadhammaṃ nossūti iminā yathā aniccaṃ nu kho idaṃ bhūtaṃ, udāhu niccanti aniccataṃ paṭicca saṃsayanākāro gahito, evaṃ dukkhaṃ nu kho, udāhu na dukkhaṃ, anattā nu kho, udāhu na anattātipi saṃsayanākāro gahitoyevāti daṭṭhabbaṃ aniccassa dukkhabhāvādiavassaṃbhāvato, nicce ca tadubhayābhāvato. Yāthāvasarasalakkhaṇatoti aviparītasarasato salakkhaṇato ca, kiccato ceva sabhāvato cāti attho. Vipassanāya adhiṭṭhānabhūtāpi paññā vipassanā evāti vuttaṃ ‘‘vipassanāpaññāyā’’ti. Sarasatoti ca sabhāvato. Salakkhaṇatoti sāmaññalakkhaṇato. Tenāha ‘‘vipassanāpaññāya sammā passantassā’’ti. Vuttanayenevāti ‘‘yāthāvasarasalakkhaṇato’’ti vuttanayeneva. Ye yeti tassaṃ parisāyaṃ ye ye bhikkhū. Sallakkhesunti sammadeva upadhāresuṃ.

    တေဟီတိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ။ တတ္ထာတိ တိသ္သံ ဝိပသ္သနာပညာယံ။ နိတ္တဏ္ဟဘာဝန္တိ တဏ္ဟာဘာဝံ ‘‘ဧတံ မမ’’န္တိ တဏ္ဟာဂ္ဂာဟသ္သ ပဟီနတံ။ ဧတေနပိ ဘဂဝာ ‘‘အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသုပိ တဏ္ဟာပဟာနမေဝ ဝဏ္ဏေမိ, သာတိ ပန မောဃပုရိသော အတ္တဘာဝေပိ တဏ္ဟာသံဝဒ္ဓနိံ ဝိပရီတဒိဋ္ဌိံ ပဂ္ဂယ္ဟ တိဋ္ဌတီ’’တိ သာတိံ နိဂ္ဂဏ္ဟာတိ။ သဘာဝဒသ္သနေနာတိ ဓမ္မာနံ အဝိပရီတသဘာဝဒသ္သနေန။ ပစ္စယဒသ္သနေနာတိ ကာရဏဒသ္သနေန အနဝသေသတော ဟေတုနော ပစ္စယသ္သ စ ဒသ္သနေန။ အလ္လီယေထာတိ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိဝသေန နိသ္သယေထ။ တေနာဟ ‘‘တဏ္ဟာဒိဋ္ဌီဟီ’’တိ။ ကေလာယေထာတိ ပရိဟရဏကေဠိယာ ပရိဟရေယ္ယာထ။ တေနာဟ ‘‘ကီဠမာနာ ဝိဟရေယ္ယာထာ’’တိ။ ဓနံ ဝိယ ဣစ္ဆန္တာတိ ဓနံ ဝိယ ဒ္ရဗ္ယံ ဝိယ ဣစ္ဆံ တဏ္ဟံ ဇနေန္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဂေဓံ အာပဇ္ဇေယ္ယာထာ’’တိ။ မမတ္တံ ဥပ္ပာဒေယ္ယာထာတိ ‘‘မမမိဒ’’န္တိ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိဝသေန အဘိနိဝေသံ ဇနေယ္ယာထ။ နိကန္တိဝသေနပိ ဂဟဏတ္ထာယ နော ဒေသိတော, တသ္သ ဝာ သဏ္ဟသုခုမသ္သ ဝိပသ္သနာဓမ္မသ္သ ဂဟဏံ နာမ နိကန္တိယာ ဧဝ သိယာ, န ဩဠာရိကတဏ္ဟာယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိကန္တိဝသေနာ’’တိ။

    Tehīti tehi bhikkhūhi. Tatthāti tissaṃ vipassanāpaññāyaṃ. Nittaṇhabhāvanti taṇhābhāvaṃ ‘‘etaṃ mama’’nti taṇhāggāhassa pahīnataṃ. Etenapi bhagavā ‘‘ahaṃ, bhikkhave, dhammesupi taṇhāpahānameva vaṇṇemi, sāti pana moghapuriso attabhāvepi taṇhāsaṃvaddhaniṃ viparītadiṭṭhiṃ paggayha tiṭṭhatī’’ti sātiṃ niggaṇhāti. Sabhāvadassanenāti dhammānaṃ aviparītasabhāvadassanena. Paccayadassanenāti kāraṇadassanena anavasesato hetuno paccayassa ca dassanena. Allīyethāti taṇhādiṭṭhivasena nissayetha. Tenāha ‘‘taṇhādiṭṭhīhī’’ti. Kelāyethāti pariharaṇakeḷiyā parihareyyātha. Tenāha ‘‘kīḷamānā vihareyyāthā’’ti. Dhanaṃ viya icchantāti dhanaṃ viya drabyaṃ viya icchaṃ taṇhaṃ janentā. Tenāha ‘‘gedhaṃ āpajjeyyāthā’’ti. Mamattaṃ uppādeyyāthāti ‘‘mamamida’’nti taṇhādiṭṭhivasena abhinivesaṃ janeyyātha. Nikantivasenapi gahaṇatthāya no desito, tassa vā saṇhasukhumassa vipassanādhammassa gahaṇaṃ nāma nikantiyā eva siyā, na oḷārikataṇhāyāti vuttaṃ ‘‘nikantivasenā’’ti.

    ၄၀၂. ပဋိစ္စ ဧတသ္မာ ဖလံ ဧတီတိ ပစ္စယော, သဗ္ဗော ကာရဏဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘ခန္ဓာနံ ပစ္စယံ ဒသ္သေန္တော’’တိ။ ယာဝ အဝိဇ္ဇာ ဟိ သဗ္ဗော နေသံ ကာရဏဝိသေသော ဣဓ ဒသ္သိတော။ ပုန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ, အန္တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာဒီတိ အနုလောမတော ပဋိလောမတော စ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋဒသ္သနဝသေန နာနာနယေဟိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော ဒသ္သိတော, နိစ္စဂ္ဂာဟသ္သ နိမိတ္တဘူတော ကိလေသောပိ ဣဓ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ တမ္ပိ ဝုတ္တတ္ထမေဝာတိ တမ္ပိ ‘‘ဣမေ စ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော အာဟာရာ’’တိအာဒိ ယာဝ ‘‘တဏ္ဟာပဘဝာ’’တိ ပာဠိပဒံ, တာဝ ဝုတ္တတ္ထမေဝ သမ္မာဒိဋ္ဌိသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၈၉)။ သေသံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာဘာဝတော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၂.၅၇၀) ဝိတ္ထာရိတာဝာတိ ဣမိနာဝ သင္ဂဟိတံ။

    402. Paṭicca etasmā phalaṃ etīti paccayo, sabbo kāraṇavisesoti āha ‘‘khandhānaṃ paccayaṃ dassento’’ti. Yāva avijjā hi sabbo nesaṃ kāraṇaviseso idha dassito. Puna ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā, antato paṭṭhāya yāva ādīti anulomato paṭilomato ca vaṭṭavivaṭṭadassanavasena nānānayehi paṭiccasamuppādo dassito, niccaggāhassa nimittabhūto kilesopi idha natthīti dīpeti. Tampi vuttatthamevāti tampi ‘‘ime ca, bhikkhave, cattāro āhārā’’tiādi yāva ‘‘taṇhāpabhavā’’ti pāḷipadaṃ, tāva vuttatthameva sammādiṭṭhisuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.89). Sesaṃ paṭiccasamuppādakathābhāvato visuddhimagge (visuddhi. 2.570) vitthāritāvāti imināva saṅgahitaṃ.

    ၄၀၄. ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတီတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ပရမတ္ထဒီပနိယံ ဥဒာနဋ္ဌကထာယံ (ဥဒာ. အဋ္ဌ. ၁) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    404.Imasmiṃ sati idaṃ hotītiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ paramatthadīpaniyaṃ udānaṭṭhakathāyaṃ (udā. aṭṭha. 1) vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ၄၀၇. ပဋိဓာဝနာတိ ပဋိသရဏံ, ပုဗ္ဗေ အတ္တနော အာဂတံ အတီတံ အဒ္ဓာနံ ဥဒ္ဒိသ္သ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိဝသေန ပဋိဂမနန္တိ အတ္ထော။ နနု ဝိစိကိစ္ဆာဝသေန ပာဠိယံ ပဋိဓာဝနာ အာဂတာတိ? သစ္စံ အာဂတာ, သာ ပန တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိဟေတုကာတိ ‘‘တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ယထာဓိဂတေ ဉာဏဒသ္သနေ။

    407.Paṭidhāvanāti paṭisaraṇaṃ, pubbe attano āgataṃ atītaṃ addhānaṃ uddissa taṇhādiṭṭhivasena paṭigamananti attho. Nanu vicikicchāvasena pāḷiyaṃ paṭidhāvanā āgatāti? Saccaṃ āgatā, sā pana taṇhādiṭṭhihetukāti ‘‘taṇhādiṭṭhivasenā’’ti vuttaṃ. Tatthāti tasmiṃ yathādhigate ñāṇadassane.

    နိစ္စလဘာဝန္တိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ, တိတ္ထိယဝာဒဝာတေဟိ အကမ္ပိယဘာဝဉ္စ။ ဂရူတိ ဂရုဂုဏယုတ္တော။ ဘာရိကော ပာသာဏစ္ဆတ္တသဒိသော။ အကာမာ အနုဝတ္တိတဗ္ဗောတိ သဒ္ဓာမတ္တကေနေဝ အနုဝတ္တနမာဟ, န အဝေစ္စပ္ပသာဒေန။ ကိစ္စန္တိ သတ္ထုကိစ္စံ။ ဗ္ရာဟ္မဏာနန္တိ ဇာတိမန္တဗ္ရာဟ္မဏာနံ။ ဝတသမာဒာနာနီတိ မဂဝတာဒိဝတသမာဒာနာနိ။ ဒိဋ္ဌိကုတူဟလာနီတိ တံတံဒိဋ္ဌိဂ္ဂာဟဝသေန ‘‘ဣဒံ သစ္စံ, ဣဒံ သစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ဂဟေတဗ္ဗကုတူဟလာနိ။ ဧဝံ နိသ္သဋ္ဌာနီတိ ယထာ မယာ တုမ္ဟာကံ ဩဝာဒော ဒိန္နော, ဧဝံ နိသ္သဋ္ဌာနိ ဝတာဒီနိ တံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ကိံ ဂဏ္ဟေယ္ယာထ။ သယံ ဉာဏေန ဉာတန္တိ ပရနေယ္ယတံ မုဉ္စိတ္ဝာ အတ္တနော ဧဝ ဉာဏေန ယာထာဝတော ဉာတံ။ ဧဝံဘူတဉ္စ သယံ ပစ္စက္ခတော ဒိဋ္ဌံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သယံ ပညာစက္ခုနာ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ။ သယံ ဝိဘာဝိတန္တိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ တသ္သ အတ္ထသ္သ ပစ္စတ္တံ ဝိဘူတဘာဝံ အာပာဒိတံ။ ဥပနီတာတိ ဥပက္ကမေန ဓမ္မဒေသနာနုသာရေန နီတာ။ မယာတိ ကတ္တရိ ကရဏဝစနံ။ ဓမ္မေနာတိ ကာရဏေန။ ဧတံ ဝစနန္တိ ဧတံ ‘‘သန္ဒိဋ္ဌိကော’’တိအာဒိဝစနံ။

    Niccalabhāvanti suppatiṭṭhitabhāvaṃ, titthiyavādavātehi akampiyabhāvañca. Garūti garuguṇayutto. Bhāriko pāsāṇacchattasadiso. Akāmā anuvattitabboti saddhāmattakeneva anuvattanamāha, na aveccappasādena. Kiccanti satthukiccaṃ. Brāhmaṇānanti jātimantabrāhmaṇānaṃ. Vatasamādānānīti magavatādivatasamādānāni. Diṭṭhikutūhalānīti taṃtaṃdiṭṭhiggāhavasena ‘‘idaṃ saccaṃ, idaṃ sacca’’ntiādinā gahetabbakutūhalāni. Evaṃ nissaṭṭhānīti yathā mayā tumhākaṃ ovādo dinno, evaṃ nissaṭṭhāni vatādīni taṃ atikkamitvā kiṃ gaṇheyyātha. Sayaṃ ñāṇena ñātanti paraneyyataṃ muñcitvā attano eva ñāṇena yāthāvato ñātaṃ. Evaṃbhūtañca sayaṃ paccakkhato diṭṭhaṃ nāma hotīti āha ‘‘sayaṃ paññācakkhunā diṭṭha’’nti. Sayaṃ vibhāvitanti tehi bhikkhūhi tassa atthassa paccattaṃ vibhūtabhāvaṃ āpāditaṃ. Upanītāti upakkamena dhammadesanānusārena nītā. Mayāti kattari karaṇavacanaṃ. Dhammenāti kāraṇena. Etaṃ vacananti etaṃ ‘‘sandiṭṭhiko’’tiādivacanaṃ.

    ၄၀၈. တံ သမ္မောဟဋ္ဌာနံ အသ္သ လောကသ္သ။ သမောဓာနေနာတိ သမာဂမေန။ ဂဗ္ဘတိ အတ္တဘာဝဘာဝေန ဝတ္တတီတိ ဂဗ္ဘော, ကလလာဒိအဝတ္ထော ဓမ္မပဗန္ဓော, တန္နိသ္သိတတ္တာ ပန သတ္တသန္တာနော ‘‘ဂဗ္ဘော’’တိ ဝုတ္တော ယထာ ‘‘မဉ္စာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တီ’’တိ။ တန္နိသ္သယဘာဝတော မာတုကုစ္ဆိ ‘‘ဂဗ္ဘော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော, ဂဗ္ဘော ဝိယာတိ ဝာ။ ယထာ ဟိ နိဝာသဋ္ဌာနတာယ သတ္တာနံ ဩဝရကော ‘‘ဂဗ္ဘော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ဂဗ္ဘသေယ္ယကာနံ ယာဝ အဘိဇာတိ နိဝာသဋ္ဌာနတာယ မာတုကုစ္ဆိ ‘‘ဂဗ္ဘော’’တိ ဝုတ္တောတိ။

    408.Taṃ sammohaṭṭhānaṃ assa lokassa. Samodhānenāti samāgamena. Gabbhati attabhāvabhāvena vattatīti gabbho, kalalādiavattho dhammapabandho, tannissitattā pana sattasantāno ‘‘gabbho’’ti vutto yathā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti. Tannissayabhāvato mātukucchi ‘‘gabbho’’ti veditabbo, gabbho viyāti vā. Yathā hi nivāsaṭṭhānatāya sattānaṃ ovarako ‘‘gabbho’’ti vuccati, evaṃ gabbhaseyyakānaṃ yāva abhijāti nivāsaṭṭhānatāya mātukucchi ‘‘gabbho’’ti vuttoti.

    ယမေကရတ္တိန္တိ ယသ္သံ ဧကရတ္တိယံ။ ဘုမ္မတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ဥပယောဂဝစနံ, အစ္စန္တသံယောဂေ ဝာ။ ပဌမန္တိ သဗ္ဗပဌမံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ။ ဂဗ္ဘေတိ မာတုကုစ္ဆိယံ။ မာဏဝောတိ သတ္တော။ ယေဘုယ္ယေန သတ္တာ ရတ္တိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏ္ဟန္တီတိ ရတ္တိဂ္ဂဟဏံ။ အဗ္ဘုဋ္ဌိတောဝာတိ ဥဋ္ဌိတအဗ္ဘော ဝိယ, အဘိမုခဘာဝေန ဝာ ဥဋ္ဌိတော ဧဝ မရဏသ္သာတိ အဓိပ္ပာယော။ သော ယာတီတိ သော မာဏဝော ယာတိ ပဌမက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတေဝ။ သ ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတီတိ သော ဧဝံ ဂစ္ဆန္တော ခဏမတ္တမ္ပိ န နိဝတ္တတိ, အညဒတ္ထု မရဏမေဝ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဂာထာယ အတ္ထော။

    Yamekarattinti yassaṃ ekarattiyaṃ. Bhummatthe hi idaṃ upayogavacanaṃ, accantasaṃyoge vā. Paṭhamanti sabbapaṭhamaṃ paṭisandhikkhaṇe. Gabbheti mātukucchiyaṃ. Māṇavoti satto. Yebhuyyena sattā rattiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhantīti rattiggahaṇaṃ. Abbhuṭṭhitovāti uṭṭhitaabbho viya, abhimukhabhāvena vā uṭṭhito eva maraṇassāti adhippāyo. So yātīti so māṇavo yāti paṭhamakkhaṇato paṭṭhāya gacchateva. Sa gacchaṃ na nivattatīti so evaṃ gacchanto khaṇamattampi na nivattati, aññadatthu maraṇameva upagacchatīti gāthāya attho.

    ဥတုသမယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န လောကသမညာတရဇသ္သ လဂ္ဂနဒိဝသမတ္တံ။ ဣဒာနိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပာကဋတရံ ကာတုံ ‘‘မာတုဂာမသ္သ ကိရ ယသ္မိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဂဗ္ဘာသယေ။ သဏ္ဌဟိတ္ဝာတိ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ။ ဘိဇ္ဇိတ္ဝာတိ အဂ္ဂဟိတဂဗ္ဘာ ဧဝ ဘိန္နာ ဟုတ္ဝာ။ အယဉ္ဟိ တသ္သာ သဘာဝော။ ဝတ္ထု သုဒ္ဓံ ဟောတီတိ ပဂ္ဃရိတလောဟိတတ္တာ အနာမယတ္တာ စ ဂဗ္ဘာသယော သုဒ္ဓော ဟောတိ။ သုဒ္ဓဝတ္ထုတ္တာ တတော ပရံ ကတိပယဒိဝသာနိ ခေတ္တမေဝ ဟောတိ ဂဗ္ဘသဏ္ဌဟနသ္သ ပရိတ္တသ္သ လောဟိတလေသသ္သ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ သမ္ဘဝသ္သ ပန ကထံ သဗ္ဘာဝောတိ အာဟ ‘‘တသ္မိံ သမယေ’’တိအာဒိ။ ဣတ္ထိသန္တာနေပိ သုက္ကဓာတု လဗ္ဘတေဝ။ တေနာဟ ‘‘အင္ဂပရာမသနေနပိ ဒာရကော နိဗ္ဗတ္တတိယေဝာ’’တိ။ ယထာ ပာရိကာယ နာဘိပရာမသနေန သာမသ္သ ဗောဓိသတ္တသ္သ, ဒိဋ္ဌမင္ဂလိကာယ နာဘိပရာမသနေန မဏ္ဍဗ္ယသ္သ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဂန္ဓဗ္ဗောတိ ဂန္ဓနတော ဥပ္ပဇ္ဇနဂတိယာ နိမိတ္တုပဋ္ဌာပနေန သူစနတော ဂန္ဓောတိ လဒ္ဓနာမေန ဘဝဂာမိကမ္မုနာ အဗ္ဗတိ ပဝတ္တတီတိ ဂန္ဓဗ္ဗော, တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇနကသတ္တော။ တေနာဟ ‘‘တတ္ရူပဂသတ္တော’’တိ။ ကမ္မယန္တယန္တိတောတိ တတ္ရူပပတ္တိအာဝဟေန ကမ္မသင္ခာတေန ပေလ္လနကယန္တေန တထတ္တာယ ပေလ္လိတော ဥပနီတော။ မဟန္တေန ဇီဝိတသံသယေနာတိ ဝိဇာယနပရိက္ကိလေသေန ‘‘ဇီဝိသ္သာမိ ခော, န နု ခော ဇီဝိသ္သာမိ အဟံ ဝာ, ပုတ္တော ဝာ မေ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တေန ဇီဝိတသံသယေန ဝိပုလေန ဂရုတရေန သံသယေန။ တံ ဌာနန္တိ ထနပ္ပဒေသမာဟ။ ကီဠန္တိ တေနာတိ ကီဠနံ, ကီဠနမေဝ ကီဠနကံ

    Utusamayaṃ sandhāya vuttaṃ, na lokasamaññātarajassa lagganadivasamattaṃ. Idāni vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘mātugāmassa kira yasmi’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tasmiṃ gabbhāsaye. Saṇṭhahitvāti nibbattitvā. Bhijjitvāti aggahitagabbhā eva bhinnā hutvā. Ayañhi tassā sabhāvo. Vatthu suddhaṃ hotīti paggharitalohitattā anāmayattā ca gabbhāsayo suddho hoti. Suddhavatthuttā tato paraṃ katipayadivasāni khettameva hoti gabbhasaṇṭhahanassa parittassa lohitalesassa vijjamānattā. Sambhavassa pana kathaṃ sabbhāvoti āha ‘‘tasmiṃ samaye’’tiādi. Itthisantānepi sukkadhātu labbhateva. Tenāha ‘‘aṅgaparāmasanenapi dārako nibbattatiyevā’’ti. Yathā pārikāya nābhiparāmasanena sāmassa bodhisattassa, diṭṭhamaṅgalikāya nābhiparāmasanena maṇḍabyassa nibbatti. Gandhabboti gandhanato uppajjanagatiyā nimittupaṭṭhāpanena sūcanato gandhoti laddhanāmena bhavagāmikammunā abbati pavattatīti gandhabbo, tattha uppajjanakasatto. Tenāha ‘‘tatrūpagasatto’’ti. Kammayantayantitoti tatrūpapattiāvahena kammasaṅkhātena pellanakayantena tathattāya pellito upanīto. Mahantena jīvitasaṃsayenāti vijāyanaparikkilesena ‘‘jīvissāmi kho, na nu kho jīvissāmi ahaṃ vā, putto vā me’’ti evaṃ pavattena jīvitasaṃsayena vipulena garutarena saṃsayena. Taṃ ṭhānanti thanappadesamāha. Kīḷanti tenāti kīḷanaṃ, kīḷanameva kīḷanakaṃ.

    ၄၀၉. သာရဇ္ဇတီတိ သာရတ္တစိတ္တော ဟောတိ။ ဗ္ယာပဇ္ဇတီတိ ဗ္ယာပန္နစိတ္တော ဟောတိ။ ကာယေ ကေသာဒိဒ္ဝတ္တိံသာသုစိသမုဒာယေ တံသဘာဝာရမ္မဏာ သတိ ကာယသတိ။ အနုပဋ္ဌပေတ္ဝာတိ အနုပ္ပာဒေတ္ဝာ, ယထာသဘာဝတော ကာယံ အနုပဓာရေတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ပရိတ္တစေတသောတိ ကိလေသေဟိ ပရိတော ခဏ္ဍိတစိတ္တော။ တေနာဟ ‘‘အကုသလစိတ္တော’’တိ။ ဧတေ အကုသလဓမ္မာ။ နိရုဇ္ဈန္တီတိ နိရောဓံ ပတ္တာ ဟောန္တိ။ တဏ္ဟာဝသေန အဘိနန္ဒတီတိ သပ္ပီတိကတဏ္ဟာဝသေန အဘိမုခံ ဟုတ္ဝာ နန္ဒတိ။ အဘိဝဒတီတိ တဏ္ဟာဝသေန တံ တံ အာရမ္မဏံ အဘိနိဝိသ္သ ဝဒတိ။ အဇ္ဈောသာယာတိ အနညသာဓာရဏံ ဝိယ အာရမ္မဏံ တဏ္ဟာဝသေန အနုပဝိသိတ္ဝာ။ တေနာဟ ‘‘ဂိလိတ္ဝာ ပရိနိဋ္ဌပေတ္ဝာ’’တိ။ ဒုက္ခံ ကထံ အဘိနန္ဒတီတိ ဧတ္ထ ဒုက္ခဟေတုကံ အဘိနန္ဒန္တော ဒုက္ခံ အဘိနန္ဒတိ နာမာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ယာဝတာ ယသ္သ ဒုက္ခေ ဒိဋ္ဌိတဏ္ဟာ အဘိနန္ဒနာ အပ္ပဟီနာ, တာဝတာယံ ဒုက္ခံ အဘိနန္ဒတိ နာမာတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘အဟံ ဒုက္ခိတော မမ ဒုက္ခန္တိ ဂဏ္ဟန္တော အဘိနန္ဒတိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန ဂာဟဒ္ဝယဟေတုကာ တတ္ထ အဘိနန္ဒနာတိ ဒသ္သေတိ။ ပုန ဧကဝာရန္တိ ပုနပိ ဧကဝာရံ။ ဖလဟေတုသန္ဓိဟေတုဖလသန္ဓိဝသေန ဒ္ဝိသန္ဓီ။ ‘‘ဂဗ္ဘသ္သာဝက္ကန္တိ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အတ္ထတော သရူပတော စ ဧတရဟိ ဖလသင္ခေပသ္သ။ သရူပေနေဝ စ ဣတရဒ္ဝယသ္သ ဒေသိတတ္တာ အာဟ ‘‘တိသင္ခေပ’’န္တိ။

    409.Sārajjatīti sārattacitto hoti. Byāpajjatīti byāpannacitto hoti. Kāye kesādidvattiṃsāsucisamudāye taṃsabhāvārammaṇā sati kāyasati. Anupaṭṭhapetvāti anuppādetvā, yathāsabhāvato kāyaṃ anupadhāretvāti attho. Parittacetasoti kilesehi parito khaṇḍitacitto. Tenāha ‘‘akusalacitto’’ti. Ete akusaladhammā. Nirujjhantīti nirodhaṃ pattā honti. Taṇhāvasena abhinandatīti sappītikataṇhāvasena abhimukhaṃ hutvā nandati. Abhivadatīti taṇhāvasena taṃ taṃ ārammaṇaṃ abhinivissa vadati. Ajjhosāyāti anaññasādhāraṇaṃ viya ārammaṇaṃ taṇhāvasena anupavisitvā. Tenāha ‘‘gilitvā pariniṭṭhapetvā’’ti. Dukkhaṃ kathaṃ abhinandatīti ettha dukkhahetukaṃ abhinandanto dukkhaṃ abhinandati nāmāti daṭṭhabbaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana yāvatā yassa dukkhe diṭṭhitaṇhā abhinandanā appahīnā, tāvatāyaṃ dukkhaṃ abhinandati nāmāti dassetuṃ ‘‘ahaṃ dukkhito mama dukkhanti gaṇhanto abhinandati nāmā’’ti vuttaṃ. Tena gāhadvayahetukā tattha abhinandanāti dasseti. Puna ekavāranti punapi ekavāraṃ. Phalahetusandhihetuphalasandhivasena dvisandhī. ‘‘Gabbhassāvakkanti hotī’’tiādinā atthato sarūpato ca etarahi phalasaṅkhepassa. Sarūpeneva ca itaradvayassa desitattā āha ‘‘tisaṅkhepa’’nti.

    ၄၁၀-၄၁၄. သမထယာနိကသ္သ ဘိက္ခုနော ဝေဒနာမုခေန သင္ခေပေနေဝ ယာဝ အရဟတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဣဓ ကထိတန္တိ အာဟ ‘‘သံခိတ္တေန တဏ္ဟာသင္ခယဝိမုတ္တိံ ဓာရေထာ’’တိ။ ‘‘ဣမံ တဏ္ဟာသင္ခယဝိမုတ္တိ’’န္တိ စ ဘဂဝာ ယထာဒေသိတံ ဒေသနံ အဝောစာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣမံ။ပေ.။ ဝိမုတ္တိဒေသန’’န္တိ ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ဒေသနာ ဝိမုတ္တီတိ အာဟ ‘‘ဒေသနာ ဟိ။ပေ.။ ဝိမုတ္တီတိ ဝုတ္တာ’’တိ။ ယသ္သာ တဏ္ဟာယ ဝသေန သာတိ ဘိက္ခု သသ္သတဂ္ဂာဟမဟာသင္ဃာဋပဋိမုက္ကော, သာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓာနံ ဒေသနာ ဟတ္ထာဝလမ္ဗမာနေပိ ဒုရုဂ္ဃာဋိယာ ဇာတာတိ အာဟ ‘‘မဟာတဏ္ဟာဇာလတဏ္ဟာသင္ဃာဋပဋိမုက္က’’န္တိ။ မဟာတဏ္ဟာဇာလေတိ မဟန္တေ တဏ္ဟာဇဋေ။ တဏ္ဟာသင္ဃာဋေတိ တဏ္ဟာယ သင္ဃာဋေ။ တထာဘူတော စ တသ္သ အဗ္ဘန္တရေ ကတော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနုပဝိဋ္ဌော အန္တောဂဓော’’တိ။ သေသံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။

    410-414. Samathayānikassa bhikkhuno vedanāmukhena saṅkhepeneva yāva arahattā kammaṭṭhānaṃ idha kathitanti āha ‘‘saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ dhārethā’’ti. ‘‘Imaṃ taṇhāsaṅkhayavimutti’’nti ca bhagavā yathādesitaṃ desanaṃ avocāti vuttaṃ ‘‘imaṃ…pe… vimuttidesana’’nti . Yadi evaṃ kathaṃ desanā vimuttīti āha ‘‘desanā hi…pe… vimuttīti vuttā’’ti. Yassā taṇhāya vasena sāti bhikkhu sassataggāhamahāsaṅghāṭapaṭimukko, sā sabbabuddhānaṃ desanā hatthāvalambamānepi durugghāṭiyā jātāti āha ‘‘mahātaṇhājālataṇhāsaṅghāṭapaṭimukka’’nti. Mahātaṇhājāleti mahante taṇhājaṭe. Taṇhāsaṅghāṭeti taṇhāya saṅghāṭe. Tathābhūto ca tassa abbhantare kato nāma hotīti āha ‘‘anupaviṭṭho antogadho’’ti. Sesaṃ suviññeyyameva.

    မဟာတဏ္ဟာသင္ခယသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

    Mahātaṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၈. မဟာတဏ္ဟာသင္ခယသုတ္တံ • 8. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttaṃ

    အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၈. မဟာတဏ္ဟာသင္ခယသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 8. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact