Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    6. පුණ්‌ණමාසත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    6. Puṇṇamāsattheragāthāvaṇṇanā

    පඤ්‌ච නීවරණෙ හිත්‌වාතිආදිකා ආයස්‌මතො පුණ්‌ණමාසත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ පුඤ්‌ඤානි උපචිනන්‌තො තිස්‌සස්‌ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො එකදිවසං සත්‌ථරි අරඤ්‌ඤෙ විහරන්‌තෙ පංසුකූලචීවරං දුමසාඛාය ලග්‌ගෙත්‌වා ගන්‌ධකුටිං පවිට්‌ඨෙ ධනුහත්‌ථො ගහනං පවිට්‌ඨො සත්‌ථු පංසුකූලං දිස්‌වා පසන්‌නමානසො ධනුං නික්‌ඛිපිත්‌වා බුද්‌ධගුණෙ අනුස්‌සරිත්‌වා පංසුකූලං වන්‌දි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ සාවත්‌ථියං කුටුම්‌බියකුලෙ නිබ්‌බත්‌ති. තස්‌ස කිර ජාතදිවසෙ තස්‌මිං ගෙහෙ සබ්‌බභාජනානි සුවණ්‌ණරතනමයෙහි මාසෙහි පරිපුණ්‌ණානෙව අහෙසුං. තෙනස්‌ස පුණ්‌ණමාසොත්‌වෙව නාමං අකංසු. සො වයප්‌පත්‌තො දාරපරිග්‌ගහං කත්‌වා එකස්‌මිං පුත්‌තෙ උප්‌පන්‌නෙ ඝරාවාසං පහාය පබ්‌බජිත්‌වා ගාමකාවාසෙ වසන්‌තො ඝටෙන්‌තො වායමන්‌තො ඡළභිඤ්‌ඤො අහොසි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.49.1-8) –

    Pañca nīvaraṇe hitvātiādikā āyasmato puṇṇamāsattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthari araññe viharante paṃsukūlacīvaraṃ dumasākhāya laggetvā gandhakuṭiṃ paviṭṭhe dhanuhattho gahanaṃ paviṭṭho satthu paṃsukūlaṃ disvā pasannamānaso dhanuṃ nikkhipitvā buddhaguṇe anussaritvā paṃsukūlaṃ vandi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kuṭumbiyakule nibbatti. Tassa kira jātadivase tasmiṃ gehe sabbabhājanāni suvaṇṇaratanamayehi māsehi paripuṇṇāneva ahesuṃ. Tenassa puṇṇamāsotveva nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto dārapariggahaṃ katvā ekasmiṃ putte uppanne gharāvāsaṃ pahāya pabbajitvā gāmakāvāse vasanto ghaṭento vāyamanto chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.1-8) –

    ‘‘තිස්‌සො නාමාසි භගවා, සයම්‌භූ අග්‌ගපුග්‌ගලො;

    ‘‘Tisso nāmāsi bhagavā, sayambhū aggapuggalo;

    පංසුකූලං ඨපෙත්‌වාන, විහාරං පාවිසී ජිනො.

    Paṃsukūlaṃ ṭhapetvāna, vihāraṃ pāvisī jino.

    ‘‘විනතං ධනුමාදාය, භක්‌ඛත්‌ථාය චරිං අහං;

    ‘‘Vinataṃ dhanumādāya, bhakkhatthāya cariṃ ahaṃ;

    මණ්‌ඩලග්‌ගං ගහෙත්‌වාන, කානනං පාවිසිං අහං.

    Maṇḍalaggaṃ gahetvāna, kānanaṃ pāvisiṃ ahaṃ.

    ‘‘තත්‌ථද්‌දසං පංසුකූලං, දුමග්‌ගෙ ලග්‌ගිතං තදා;

    ‘‘Tatthaddasaṃ paṃsukūlaṃ, dumagge laggitaṃ tadā;

    චාපං තත්‌ථෙව නික්‌ඛිප්‌ප, සිරෙ කත්‌වාන අඤ්‌ජලිං.

    Cāpaṃ tattheva nikkhippa, sire katvāna añjaliṃ.

    ‘‘පසන්‌නචිත්‌තො සුමනො, විපුලාය ච පීතියා;

    ‘‘Pasannacitto sumano, vipulāya ca pītiyā;

    බුද්‌ධසෙට්‌ඨං සරිත්‌වාන, පංසුකූලං අවන්‌දහං.

    Buddhaseṭṭhaṃ saritvāna, paṃsukūlaṃ avandahaṃ.

    ‘‘ද්‌වෙනවුතෙ ඉතො කප්‌පෙ, පංසුකූලමවන්‌දහං;

    ‘‘Dvenavute ito kappe, paṃsukūlamavandahaṃ;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, වන්‌දනාය ඉදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, vandanāya idaṃ phalaṃ.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ඡළභිඤ්‌ඤො පන හුත්‌වා සාවත්‌ථිං උපගන්‌ත්‌වා සත්‌ථාරං වන්‌දිත්‌වා සුසානෙ වසති, තස්‌ස ච අචිරාගතස්‌සෙව සතො පුත්‌තො කාලමකාසි. දාරකමාතා ථෙරස්‌ස ආගතභාවං සුත්‌වා, ‘‘මා ඉදං අපුත්‌තකං සාපතෙය්‍යං රාජානො හරෙය්‍යු’’න්‌ති තං උප්‌පබ්‌බාජෙතුකාමා මහතා පරිවාරෙන ථෙරස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා පටිසන්‌ථාරං කත්‌වා පලොභෙතුං ආරභි. ථෙරො අත්‌තනො වීතරාගභාවජානාපනත්‌ථං ආකාසෙ ඨත්‌වා අත්‌තනො පටිපත්‌තිකිත්‌තනමුඛෙන තස්‌සා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො –

    Chaḷabhiñño pana hutvā sāvatthiṃ upagantvā satthāraṃ vanditvā susāne vasati, tassa ca acirāgatasseva sato putto kālamakāsi. Dārakamātā therassa āgatabhāvaṃ sutvā, ‘‘mā idaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājāno hareyyu’’nti taṃ uppabbājetukāmā mahatā parivārena therassa santikaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā palobhetuṃ ārabhi. Thero attano vītarāgabhāvajānāpanatthaṃ ākāse ṭhatvā attano paṭipattikittanamukhena tassā dhammaṃ desento –

    171.

    171.

    ‘‘පඤ්‌ච නීවරණෙ හිත්‌වා, යොගක්‌ඛෙමස්‌ස පත්‌තියා;

    ‘‘Pañca nīvaraṇe hitvā, yogakkhemassa pattiyā;

    ධම්‌මාදාසං ගහෙත්‌වාන, ඤාණදස්‌සනමත්‌තනො.

    Dhammādāsaṃ gahetvāna, ñāṇadassanamattano.

    172.

    172.

    ‘‘පච්‌චවෙක්‌ඛිං ඉමං කායං, සබ්‌බං සන්‌තරබාහිරං;

    ‘‘Paccavekkhiṃ imaṃ kāyaṃ, sabbaṃ santarabāhiraṃ;

    අජ්‌ඣත්‌තඤ්‌ච බහිද්‌ධා ච, තුච්‌ඡො කායො අදිස්‌සථා’’ති. –

    Ajjhattañca bahiddhā ca, tuccho kāyo adissathā’’ti. –

    ගාථාද්‌වයං අභාසි.

    Gāthādvayaṃ abhāsi.

    තත්‌ථ පඤ්‌ච නීවරණෙ හිත්‌වාති කාමච්‌ඡන්‌දාදිකෙ පඤ්‌ච නීවරණෙ පහාය ඣානාධිගමෙන විද්‌ධංසෙත්‌වා. යොගක්‌ඛෙමස්‌ස පත්‌තියාති කාමයොගාදීහි චතූහි යොගෙහි ඛෙමස්‌ස අනුපද්‌දුතස්‌ස නිබ්‌බානස්‌ස අධිගමාය. ධම්‌මාදාසන්‌ති ධම්‌මභූතං ආදාසං. යථා හි ආදාසො ඔලොකෙන්‌තස්‌ස රූපකායෙ ගුණාගුණං ආදංසෙති, එවං විපස්‌සනාසඞ්‌ඛාතො ධම්‌මානං සාමඤ්‌ඤවිසෙසාවබොධනතො ඤාණදස්‌සනභූතො ධම්‌මාදාසො විපස්‌සන්‌තස්‌ස වොදානසංකිලෙසධම්‌මවිභාවනෙන තප්‌පහානසාධනෙන ච විසෙසතො නාමකායෙ ගුණං ආදංසෙති. තෙනාහ –

    Tattha pañca nīvaraṇe hitvāti kāmacchandādike pañca nīvaraṇe pahāya jhānādhigamena viddhaṃsetvā. Yogakkhemassa pattiyāti kāmayogādīhi catūhi yogehi khemassa anupaddutassa nibbānassa adhigamāya. Dhammādāsanti dhammabhūtaṃ ādāsaṃ. Yathā hi ādāso olokentassa rūpakāye guṇāguṇaṃ ādaṃseti, evaṃ vipassanāsaṅkhāto dhammānaṃ sāmaññavisesāvabodhanato ñāṇadassanabhūto dhammādāso vipassantassa vodānasaṃkilesadhammavibhāvanena tappahānasādhanena ca visesato nāmakāye guṇaṃ ādaṃseti. Tenāha –

    ‘‘ධම්‌මාදාසං ගහෙත්‌වාන, ඤාණදස්‌සනමත්‌තනො;

    ‘‘Dhammādāsaṃ gahetvāna, ñāṇadassanamattano;

    පච්‌චවෙක්‌ඛිං ඉමං කායං, සබ්‌බං සන්‌තරබාහිර’’න්‌ති. –

    Paccavekkhiṃ imaṃ kāyaṃ, sabbaṃ santarabāhira’’nti. –

    ඉමං කායං ධම්‌මසමූහං මම අත්‌තභාවං අජ්‌ඣත්‌තිකබාහිරායතනභාවතො සන්‌තරබාහිරං සබ්‌බං අනවසෙසං ධම්‌මාදාසං ගහෙත්‌වා ‘‘අනිච්‌ච’’න්‌තිපි ‘‘දුක්‌ඛ’’න්‌තිපි ‘‘අනත්‌තා’’තිපි පතිඅවෙක්‌ඛිං ඤාණචක්‌ඛුනා පස්‌සිං. එවං පස්‌සතා ච මයා අජ්‌ඣත්‌තඤ්‌ච බහිද්‌ධා චාති අත්‌තනො සන්‌තානෙ පරසන්‌තානෙ ච තුච්‌ඡො කායො අදිස්‌සථ නිච්‌චසාරාදිවිරහිතො තුච්‌ඡො ඛන්‌ධපඤ්‌චකසඞ්‌ඛාතො අත්‌තභාවකායො ඤාණචක්‌ඛුනා යාථාවතො අපස්‌සිත්‌ථ. සකලම්‌පි හි ඛන්‌ධපඤ්‌චකං ‘‘අවිජ්‌ජානිවුතස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, බාලස්‌ස තණ්‌හාසංයුත්‌තස්‌ස එවමයං කායො සමුදාගතො’’තිආදීසු (සං. නි. 2.19) ‘‘කායො’’ති වුච්‌චති. ‘‘අදිස්‌සථා’’ති ච ඉමිනා යදෙව කායෙ දට්‌ඨබ්‌බං, තං දිට්‌ඨං, න දානිස්‌ස කිඤ්‌චි මයා පස්‌සිතබ්‌බං අත්‌ථීති කතකිච්‌චතං දස්‌සෙන්‌තො අඤ්‌ඤං බ්‍යාකාසි. එවං ථෙරො ඉමාහි ගාථාහි පුරාණදුතියිකාය ධම්‌මං දෙසෙත්‌වා තං සරණෙසු ච සීලෙසු ච සම්‌පතිට්‌ඨාපෙත්‌වා උය්‍යොජෙසි.

    Imaṃ kāyaṃ dhammasamūhaṃ mama attabhāvaṃ ajjhattikabāhirāyatanabhāvato santarabāhiraṃ sabbaṃ anavasesaṃ dhammādāsaṃ gahetvā ‘‘anicca’’ntipi ‘‘dukkha’’ntipi ‘‘anattā’’tipi patiavekkhiṃ ñāṇacakkhunā passiṃ. Evaṃ passatā ca mayā ajjhattañca bahiddhā cāti attano santāne parasantāne ca tuccho kāyo adissatha niccasārādivirahito tuccho khandhapañcakasaṅkhāto attabhāvakāyo ñāṇacakkhunā yāthāvato apassittha. Sakalampi hi khandhapañcakaṃ ‘‘avijjānivutassa, bhikkhave, bālassa taṇhāsaṃyuttassa evamayaṃ kāyo samudāgato’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.19) ‘‘kāyo’’ti vuccati. ‘‘Adissathā’’ti ca iminā yadeva kāye daṭṭhabbaṃ, taṃ diṭṭhaṃ, na dānissa kiñci mayā passitabbaṃ atthīti katakiccataṃ dassento aññaṃ byākāsi. Evaṃ thero imāhi gāthāhi purāṇadutiyikāya dhammaṃ desetvā taṃ saraṇesu ca sīlesu ca sampatiṭṭhāpetvā uyyojesi.

    පුණ්‌ණමාසත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Puṇṇamāsattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 6. පුණ්‌ණමාසත්‌ථෙරගාථා • 6. Puṇṇamāsattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact