| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya |
၂. ရထောပမသုတ္တံ
2. Rathopamasuttaṃ
၂၃၉. ‘‘တီဟိ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခသောမနသ္သဗဟုလော ဝိဟရတိ, ယောနိ စသ္သ အာရဒ္ဓာ ဟောတိ အာသဝာနံ ခယာယ။ ကတမေဟိ တီဟိ? ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော ဟောတိ, ဘောဇနေ မတ္တညူ, ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော။
239. ‘‘Tīhi , bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu diṭṭheva dhamme sukhasomanassabahulo viharati, yoni cassa āraddhā hoti āsavānaṃ khayāya. Katamehi tīhi? Indriyesu guttadvāro hoti, bhojane mattaññū, jāgariyaṃ anuyutto.
‘‘ကထဉ္စ , ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ န နိမိတ္တဂ္ဂာဟီ ဟောတိ, နာနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟီ; ယတ္ဝာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္ဝာသ္သဝေယ္ယုံ။ တသ္သ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ; ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ; စက္ခုန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ။ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ သာယိတ္ဝာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတ္ဝာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂာဟီ ဟောတိ နာနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟီ; ယတ္ဝာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္ဝာသ္သဝေယ္ယုံ, တသ္သ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ; ရက္ခတိ မနိန္ဒ္ရိယံ; မနိန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, သုဘူမိယံ စာတုမဟာပထေ အာဇညရထော ယုတ္တော အသ္သ ဌိတော ဩဓသ္တပတောဒော 1။ တမေနံ ဒက္ခော ယောဂ္ဂာစရိယော အသ္သဒမ္မသာရထိ အဘိရုဟိတ္ဝာ ဝာမေန ဟတ္ထေန ရသ္မိယော ဂဟေတ္ဝာ, ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ပတောဒံ ဂဟေတ္ဝာ, ယေနိစ္ဆကံ ယဒိစ္ဆကံ သာရေယ္ယပိ ပစ္စာသာရေယ္ယပိ။ ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဣမေသံ ဆန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ အာရက္ခာယ သိက္ခတိ , သံယမာယ သိက္ခတိ, ဒမာယ သိက္ခတိ, ဥပသမာယ သိက္ခတိ။ ဧဝံ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော ဟောတိ။
‘‘Kathañca , bhikkhave, bhikkhu indriyesu guttadvāro hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti, nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ. Tassa saṃvarāya paṭipajjati; rakkhati cakkhundriyaṃ; cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati; rakkhati manindriyaṃ; manindriye saṃvaraṃ āpajjati. Seyyathāpi, bhikkhave, subhūmiyaṃ cātumahāpathe ājaññaratho yutto assa ṭhito odhastapatodo 2. Tamenaṃ dakkho yoggācariyo assadammasārathi abhiruhitvā vāmena hatthena rasmiyo gahetvā, dakkhiṇena hatthena patodaṃ gahetvā, yenicchakaṃ yadicchakaṃ sāreyyapi paccāsāreyyapi. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imesaṃ channaṃ indriyānaṃ ārakkhāya sikkhati , saṃyamāya sikkhati, damāya sikkhati, upasamāya sikkhati. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu indriyesu guttadvāro hoti.
‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဋိသင္ခာ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ‘နေဝ ဒဝာယ, န မဒာယ, န မဏ္ဍနာယ, န ဝိဘူသနာယ, ယာဝဒေဝ ဣမသ္သ ကာယသ္သ ဌိတိယာ, ယာပနာယ, ဝိဟိံသူပရတိယာ, ဗ္ရဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ, ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင္ခာမိ, နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေသ္သာမိ, ယာတ္ရာ စ မေ ဘဝိသ္သတိ, အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာ’တိ။ သေယ္ယထာပိ , ဘိက္ခဝေ, ပုရိသော ဝဏံ အာလိမ္ပေယ္ယ ယာဝဒေဝ ရောဟနတ္ထာယ 3, သေယ္ယထာ ဝာ ပန အက္ခံ အဗ္ဘဉ္ဇေယ္ယ ယာဝဒေဝ ဘာရသ္သ နိတ္ထရဏတ္ထာယ; ဧဝံ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဋိသင္ခာ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ‘နေဝ ဒဝာယ, န မဒာယ, န မဏ္ဍနာယ, န ဝိဘူသနာယ, ယာဝဒေဝ ဣမသ္သ ကာယသ္သ ဌိတိယာ, ယာပနာယ, ဝိဟိံသူပရတိယာ, ဗ္ရဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ, ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင္ခာမိ, နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေသ္သာမိ, ယာတ္ရာ စ မေ ဘဝိသ္သတိ, အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာ’တိ။ ဧဝံ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ။
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu bhojane mattaññū hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘neva davāya, na madāya, na maṇḍanāya, na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā, yāpanāya, vihiṃsūparatiyā, brahmacariyānuggahāya, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati, anavajjatā ca phāsuvihāro cā’ti. Seyyathāpi , bhikkhave, puriso vaṇaṃ ālimpeyya yāvadeva rohanatthāya 4, seyyathā vā pana akkhaṃ abbhañjeyya yāvadeva bhārassa nittharaṇatthāya; evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘neva davāya, na madāya, na maṇḍanāya, na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā, yāpanāya, vihiṃsūparatiyā, brahmacariyānuggahāya, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati, anavajjatā ca phāsuvihāro cā’ti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu bhojane mattaññū hoti.
‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဒိဝသံ စင္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ရတ္တိယာ ပဌမံ ယာမံ စင္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမံ ယာမံ ဒက္ခိဏေန ပသ္သေန သီဟသေယ္ယံ ကပ္ပေတိ ပာဒေ ပာဒံ အစ္စာဓာယ သတော သမ္ပဇာနော ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတ္ဝာ။ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမံ ယာမံ ပစ္စုဋ္ဌာယ စင္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဧဝံ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခော, ဘိက္ခဝေ, တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခသောမနသ္သဗဟုလော ဝိဟရတိ, ယောနိ စသ္သ အာရဒ္ဓာ ဟောတိ အာသဝာနံ ခယာယာ’’တိ။ ဒုတိယံ။
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu jāgariyaṃ anuyutto hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti. Rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti. Rattiyā majjhimaṃ yāmaṃ dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvā. Rattiyā pacchimaṃ yāmaṃ paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu jāgariyaṃ anuyutto hoti. Imehi kho, bhikkhave, tīhi dhammehi samannāgato bhikkhu diṭṭheva dhamme sukhasomanassabahulo viharati, yoni cassa āraddhā hoti āsavānaṃ khayāyā’’ti. Dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၂. ရထောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 2. Rathopamasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ၂. ရထောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 2. Rathopamasuttavaṇṇanā
