| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya |
၇. သဠာယတနဝိဘင္ဂသုတ္တံ
7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ
၃၀၄. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ။ တတ္ရ ခော ဘဂဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝော’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စသ္သောသုံ။ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ – ‘‘သဠာယတနဝိဘင္ဂံ ဝော, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေသ္သာမိ။ တံ သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ; ဘာသိသ္သာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခော တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စသ္သောသုံ။ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ –
304. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca – ‘‘saḷāyatanavibhaṅgaṃ vo, bhikkhave, desessāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘‘ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ, ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ, ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဆ ဖသ္သကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, အဋ္ဌာရသ မနောပဝိစာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဆတ္တိံသ သတ္တပဒာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, တတ္ရ ဣဒံ နိသ္သာယ ဣဒံ ပဇဟထ, တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတိ, သော ဝုစ္စတိ ယောဂ္ဂာစရိယာနံ 1 အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီ’တိ – အယမုဒ္ဒေသော သဠာယတနဝိဘင္ဂသ္သ။
‘‘‘Cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbāni, cha bāhirāni āyatanāni veditabbāni, cha viññāṇakāyā veditabbā, cha phassakāyā veditabbā, aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā, chattiṃsa sattapadā veditabbā, tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahatha, tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati, so vuccati yoggācariyānaṃ 2 anuttaro purisadammasārathī’ti – ayamuddeso saḷāyatanavibhaṅgassa.
၃၀၅. ‘‘‘ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’တိ – ဣတိ ခော ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘စက္ခာယတနံ သောတာယတနံ ဃာနာယတနံ ဇိဝ္ဟာယတနံ ကာယာယတနံ မနာယတနံ – ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
305. ‘‘‘Cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Cakkhāyatanaṃ sotāyatanaṃ ghānāyatanaṃ jivhāyatanaṃ kāyāyatanaṃ manāyatanaṃ – cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’တိ – ဣတိ ခော ပနေတံ ဝုတ္တံ ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘ရူပာယတနံ သဒ္ဒာယတနံ ဂန္ဓာယတနံ ရသာယတနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ ဓမ္မာယတနံ – ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘‘Cha bāhirāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ . Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ dhammāyatanaṃ – cha bāhirāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ခော ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘စက္ခုဝိညာဏံ သောတဝိညာဏံ ဃာနဝိညာဏံ ဇိဝ္ဟာဝိညာဏံ ကာယဝိညာဏံ မနောဝိညာဏံ – ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘‘Cha viññāṇakāyā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇaṃ ghānaviññāṇaṃ jivhāviññāṇaṃ kāyaviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ – cha viññāṇakāyā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘ဆ ဖသ္သကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ခော ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘စက္ခုသမ္ဖသ္သော သောတသမ္ဖသ္သော ဃာနသမ္ဖသ္သော ဇိဝ္ဟာသမ္ဖသ္သော ကာယသမ္ဖသ္သော မနောသမ္ဖသ္သော – ဆ ဖသ္သကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘‘Cha phassakāyā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Cakkhusamphasso sotasamphasso ghānasamphasso jivhāsamphasso kāyasamphasso manosamphasso – cha phassakāyā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘အဋ္ဌာရသ မနောပဝိစာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ခော ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ သောမနသ္သဋ္ဌာနီယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ, ဒောမနသ္သဋ္ဌာနီယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ, ဥပေက္ခာဋ္ဌာနီယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ။ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ သာယိတ္ဝာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတ္ဝာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ သောမနသ္သဋ္ဌာနီယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ, ဒောမနသ္သဋ္ဌာနီယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ, ဥပေက္ခာဋ္ဌာနီယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ။ ဣတိ ဆ သောမနသ္သူပဝိစာရာ, ဆ ဒောမနသ္သူပဝိစာရာ, ဆ ဥပေက္ခူပဝိစာရာ, အဋ္ဌာရသ မနောပဝိစာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘‘Aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Cakkhunā rūpaṃ disvā somanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati, domanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati, upekkhāṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya somanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati, domanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati, upekkhāṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati. Iti cha somanassūpavicārā, cha domanassūpavicārā, cha upekkhūpavicārā, aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
၃၀၆. ‘‘‘ဆတ္တိံသ သတ္တပဒာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ခော ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဆ ဂေဟသိတာနိ 3 သောမနသ္သာနိ, ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ 4 သောမနသ္သာနိ, ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒောမနသ္သာနိ, ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒောမနသ္သာနိ, ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ, ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ။ တတ္ထ ကတမာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနသ္သာနိ? စက္ခုဝိညေယ္ယာနံ ရူပာနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပာနံ မနောရမာနံ လောကာမိသပဋိသံယုတ္တာနံ ပဋိလာဘံ ဝာ ပဋိလာဘတော သမနုပသ္သတော ပုဗ္ဗေ ဝာ ပဋိလဒ္ဓပုဗ္ဗံ အတီတံ နိရုဒ္ဓံ ဝိပရိဏတံ သမနုသ္သရတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောမနသ္သံ။ ယံ ဧဝရူပံ သောမနသ္သံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဂေဟသိတံ သောမနသ္သံ။ သောတဝိညေယ္ယာနံ သဒ္ဒာနံ။ ဃာနဝိညေယ္ယာနံ ဂန္ဓာနံ။ ဇိဝ္ဟာဝိညေယ္ယာနံ ရသာနံ။ ကာယဝိညေယ္ယာနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ။ မနောဝိညေယ္ယာနံ ဓမ္မာနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပာနံ။ပေ.။ သောမနသ္သံ။ ယံ ဧဝရူပံ သောမနသ္သံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဂေဟသိတံ သောမနသ္သံ။ ဣမာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနသ္သာနိ။
306. ‘‘‘Chattiṃsa sattapadā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Cha gehasitāni 5 somanassāni, cha nekkhammasitāni 6 somanassāni, cha gehasitāni domanassāni, cha nekkhammasitāni domanassāni, cha gehasitā upekkhā, cha nekkhammasitā upekkhā. Tattha katamāni cha gehasitāni somanassāni? Cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ paṭilābhaṃ vā paṭilābhato samanupassato pubbe vā paṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ somanassaṃ. Sotaviññeyyānaṃ saddānaṃ… ghānaviññeyyānaṃ gandhānaṃ… jivhāviññeyyānaṃ rasānaṃ… kāyaviññeyyānaṃ phoṭṭhabbānaṃ… manoviññeyyānaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ…pe… somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ somanassaṃ. Imāni cha gehasitāni somanassāni.
‘‘တတ္ထ ကတမာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနသ္သာနိ? ရူပာနံတ္ဝေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတ္ဝာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ 7, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ရူပာ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ရူပာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောမနသ္သံ။ ယံ ဧဝရူပံ သောမနသ္သံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ သောမနသ္သံ။ သဒ္ဒာနံတ္ဝေဝ။ ဂန္ဓာနံတ္ဝေဝ။ ရသာနံတ္ဝေဝ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံတ္ဝေဝ။ ဓမ္မာနံတ္ဝေ အနိစ္စတံ ဝိဒိတ္ဝာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ဓမ္မာ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောမနသ္သံ။ ယံ ဧဝရူပံ သောမနသ္သံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ သောမနသ္သံ။ ဣမာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနသ္သာနိ။
‘‘Tattha katamāni cha nekkhammasitāni somanassāni? Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ 8, ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassaṃ. Saddānaṃtveva… gandhānaṃtveva… rasānaṃtveva… phoṭṭhabbānaṃtveva… dhammānaṃtve aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassaṃ. Imāni cha nekkhammasitāni somanassāni.
၃၀၇. ‘‘တတ္ထ ကတမာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒောမနသ္သာနိ? စက္ခုဝိညေယ္ယာနံ ရူပာနံ။ပေ.။ သောတဝိညေယ္ယာနံ သဒ္ဒာနံ။ ဃာနဝိညေယ္ယာနံ ဂန္ဓာနံ။ ဇိဝ္ဟာဝိညေယ္ယာနံ ရသာနံ။ ကာယဝိညေယ္ယာနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ။ မနောဝိညေယ္ယာနံ ဓမ္မာနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပာနံ မနောရမာနံ လောကာမိသပဋိသံယုတ္တာနံ အပ္ပဋိလာဘံ ဝာ အပ္ပဋိလာဘတော သမနုပသ္သတော ပုဗ္ဗေ ဝာ အပ္ပဋိလဒ္ဓပုဗ္ဗံ အတီတံ နိရုဒ္ဓံ ဝိပရိဏတံ သမနုသ္သရတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒောမနသ္သံ။ ယံ ဧဝရူပံ ဒောမနသ္သံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဂေဟသိတံ ဒောမနသ္သံ။ ဣမာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒောမနသ္သာနိ။
307. ‘‘Tattha katamāni cha gehasitāni domanassāni? Cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ…pe… sotaviññeyyānaṃ saddānaṃ… ghānaviññeyyānaṃ gandhānaṃ… jivhāviññeyyānaṃ rasānaṃ… kāyaviññeyyānaṃ phoṭṭhabbānaṃ… manoviññeyyānaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ appaṭilābhaṃ vā appaṭilābhato samanupassato pubbe vā appaṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati domanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ domanassaṃ. Imāni cha gehasitāni domanassāni.
‘‘တတ္ထ ကတမာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒောမနသ္သာနိ? ရူပာနံတ္ဝေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတ္ဝာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ရူပာ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ရူပာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသ္ဝာ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပေတိ – ‘ကုဒာသ္သု 9 နာမာဟံ တဒာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သာမိ ယဒရိယာ ဧတရဟိ အာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ’တိ ဣတိ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟပစ္စယာ ဒောမနသ္သံ။ ယံ ဧဝရူပံ ဒောမနသ္သံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ ဒောမနသ္သံ။ သဒ္ဒာနံတ္ဝေဝ။ပေ.။ ဂန္ဓာနံတ္ဝေဝ။ ရသာနံတ္ဝေဝ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံတ္ဝေဝ။ ဓမ္မာနံတ္ဝေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတ္ဝာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ဓမ္မာ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသ္ဝာ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပေတိ – ‘ကုဒာသ္သု နာမာဟံ တဒာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သာမိ ယဒရိယာ ဧတရဟိ အာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ’တိ ဣတိ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟပစ္စယာ ဒောမနသ္သံ။ ယံ ဧဝရူပံ ဒောမနသ္သံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ ဒောမနသ္သံ။ ဣမာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒောမနသ္သာနိ။
‘‘Tattha katamāni cha nekkhammasitāni domanassāni? Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpeti – ‘kudāssu 10 nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi yadariyā etarahi āyatanaṃ upasampajja viharantī’ti iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati pihapaccayā domanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ domanassaṃ. Saddānaṃtveva…pe… gandhānaṃtveva… rasānaṃtveva… phoṭṭhabbānaṃtveva… dhammānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpeti – ‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi yadariyā etarahi āyatanaṃ upasampajja viharantī’ti iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati pihapaccayā domanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ domanassaṃ. Imāni cha nekkhammasitāni domanassāni.
၃၀၈. ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ? စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ ဗာလသ္သ မူဠ္ဟသ္သ ( ) 11 ပုထုဇ္ဇနသ္သ အနောဓိဇိနသ္သ အဝိပာကဇိနသ္သ အနာဒီနဝဒသ္သာဝိနော အသ္သုတဝတော ပုထုဇ္ဇနသ္သ။ ယာ ဧဝရူပာ ဥပေက္ခာ, ရူပံ သာ နာတိဝတ္တတိ။ တသ္မာ သာ 12 ဥပေက္ခာ ‘ဂေဟသိတာ’တိ ဝုစ္စတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ။ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ သာယိတ္ဝာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတ္ဝာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ ဗာလသ္သ မူဠ္ဟသ္သ ပုထုဇ္ဇနသ္သ အနောဓိဇိနသ္သ အဝိပာကဇိနသ္သ အနာဒီနဝဒသ္သာဝိနော အသ္သုတဝတော ပုထုဇ္ဇနသ္သ။ ယာ ဧဝရူပာ ဥပေက္ခာ, ဓမ္မံ သာ နာတိဝတ္တတိ။ တသ္မာ သာ ဥပေက္ခာ ‘ဂေဟသိတာ’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမာ ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ။
308. ‘‘Tattha katamā cha gehasitā upekkhā? Cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa ( ) 13 puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa. Yā evarūpā upekkhā, rūpaṃ sā nātivattati. Tasmā sā 14 upekkhā ‘gehasitā’ti vuccati. Sotena saddaṃ sutvā… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa. Yā evarūpā upekkhā, dhammaṃ sā nātivattati. Tasmā sā upekkhā ‘gehasitā’ti vuccati. Imā cha gehasitā upekkhā.
‘‘တတ္ထ ကတမာ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ? ရူပာနံတ္ဝေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတ္ဝာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ရူပာ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ရူပာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ။ ယာ ဧဝရူပာ ဥပေက္ခာ, ရူပံ သာ အတိဝတ္တတိ။ တသ္မာ သာ ဥပေက္ခာ ‘နေက္ခမ္မသိတာ’တိ ဝုစ္စတိ။ သဒ္ဒာနံတ္ဝေဝ။ ဂန္ဓာနံတ္ဝေဝ။ ရသာနံတ္ဝေဝ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံတ္ဝေဝ။ ဓမ္မာနံတ္ဝေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတ္ဝာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ဓမ္မာ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ။ ယာ ဧဝရူပာ ဥပေက္ခာ, ဓမ္မံ သာ အတိဝတ္တတိ။ တသ္မာ သာ ဥပေက္ခာ ‘နေက္ခမ္မသိတာ’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမာ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ။ ‘ဆတ္တိံသ သတ္တပဒာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘Tattha katamā cha nekkhammasitā upekkhā? Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati upekkhā. Yā evarūpā upekkhā, rūpaṃ sā ativattati. Tasmā sā upekkhā ‘nekkhammasitā’ti vuccati. Saddānaṃtveva… gandhānaṃtveva… rasānaṃtveva… phoṭṭhabbānaṃtveva… dhammānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati upekkhā. Yā evarūpā upekkhā, dhammaṃ sā ativattati. Tasmā sā upekkhā ‘nekkhammasitā’ti vuccati. Imā cha nekkhammasitā upekkhā. ‘Chattiṃsa sattapadā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
၃၀၉. ‘‘တတ္ရ ဣဒံ နိသ္သာယ ဣဒံ ပဇဟထာ’’တိ – ဣတိ ခော ပနေတံ ဝုတ္တံ; ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနသ္သာနိ တာနိ နိသ္သာယ တာနိ အာဂမ္မ ယာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနသ္သာနိ တာနိ ပဇဟထ, တာနိ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတေသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ။
309. ‘‘Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathā’’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ; kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha gehasitāni somanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha. Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
‘‘တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒောမနသ္သာနိ တာနိ နိသ္သာယ တာနိ အာဂမ္မ ယာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒောမနသ္သာနိ တာနိ ပဇဟထ, တာနိ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတေသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ။
‘‘Tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni domanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha gehasitāni domanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha. Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
‘‘တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, ယာ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ တာ နိသ္သာယ တာ အာဂမ္မ ယာ ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ တာ ပဇဟထ, တာ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတာသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတာသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ။
‘‘Tatra, bhikkhave, yā cha nekkhammasitā upekkhā tā nissāya tā āgamma yā cha gehasitā upekkhā tā pajahatha, tā samatikkamatha. Evametāsaṃ pahānaṃ hoti, evametāsaṃ samatikkamo hoti.
‘‘တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနသ္သာနိ တာနိ နိသ္သာယ တာနိ အာဂမ္မ ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒောမနသ္သာနိ တာနိ ပဇဟထ, တာနိ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတေသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ။
‘‘Tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha nekkhammasitāni domanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha. Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
‘‘တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, ယာ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ တာ နိသ္သာယ တာ အာဂမ္မ ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနသ္သာနိ တာနိ ပဇဟထ, တာနိ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတေသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ။
‘‘Tatra, bhikkhave, yā cha nekkhammasitā upekkhā tā nissāya tā āgamma yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha. Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
၃၁၀. ‘‘အတ္ထိ , ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ, အတ္ထိ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ။ ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ ရူပေသု, အတ္ထိ သဒ္ဒေသု , အတ္ထိ ဂန္ဓေသု, အတ္ထိ ရသေသု, အတ္ထိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေသု – အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ။ ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ အာကာသာနဉ္စာယတနနိသ္သိတာ, အတ္ထိ ဝိညာဏဉ္စာယတနနိသ္သိတာ, အတ္ထိ အာကိဉ္စညာယတနနိသ္သိတာ, အတ္ထိ နေဝသညာနာသညာယတနနိသ္သိတာ – အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ။
310. ‘‘Atthi , bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā, atthi upekkhā ekattā ekattasitā. Katamā ca, bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā? Atthi, bhikkhave, upekkhā rūpesu, atthi saddesu , atthi gandhesu, atthi rasesu, atthi phoṭṭhabbesu – ayaṃ, bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā. Katamā ca, bhikkhave, upekkhā ekattā ekattasitā? Atthi, bhikkhave, upekkhā ākāsānañcāyatananissitā, atthi viññāṇañcāyatananissitā, atthi ākiñcaññāyatananissitā, atthi nevasaññānāsaññāyatananissitā – ayaṃ, bhikkhave, upekkhā ekattā ekattasitā.
‘‘တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ တံ နိသ္သာယ တံ အာဂမ္မ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ တံ ပဇဟထ, တံ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတိသ္သာ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတိသ္သာ သမတိက္ကမော ဟောတိ။
‘‘Tatra, bhikkhave, yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā taṃ nissāya taṃ āgamma yāyaṃ upekkhā nānattā nānattasitā taṃ pajahatha, taṃ samatikkamatha. Evametissā pahānaṃ hoti, evametissā samatikkamo hoti.
‘‘အတမ္မယတံ, ဘိက္ခဝေ, နိသ္သာယ အတမ္မယတံ အာဂမ္မ ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ တံ ပဇဟထ, တံ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတိသ္သာ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတိသ္သာ သမတိက္ကမော ဟောတိ။ ‘တတ္ရ ဣဒံ နိသ္သာယ ဣဒံ ပဇဟထာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘Atammayataṃ, bhikkhave, nissāya atammayataṃ āgamma yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā taṃ pajahatha, taṃ samatikkamatha. Evametissā pahānaṃ hoti, evametissā samatikkamo hoti. ‘Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
၃၁၁. ‘‘‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတီ’တိ – ဣတိ ခော ပနေတံ ဝုတ္တံ; ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ အနုကမ္ပံ ဥပာဒာယ – ‘ဣဒံ ဝော ဟိတာယ, ဣဒံ ဝော သုခာယာ’တိ။ တသ္သ သာဝကာ န သုသ္သူသန္တိ, န သောတံ ဩဒဟန္တိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ , ဝောက္ကမ္မ စ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ။ တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော န စေဝ အနတ္တမနော ဟောတိ, န စ အနတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ, အနဝသ္သုတော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတိ။
311. ‘‘‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahatī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ; kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya, idaṃ vo sukhāyā’ti. Tassa sāvakā na sussūsanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti , vokkamma ca satthusāsanā vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ အနုကမ္ပံ ဥပာဒာယ – ‘ဣဒံ ဝော ဟိတာယ, ဣဒံ ဝော သုခာယာ’တိ။ တသ္သ ဧကစ္စေ သာဝကာ န သုသ္သူသန္တိ, န သောတံ ဩဒဟန္တိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, ဝောက္ကမ္မ စ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ; ဧကစ္စေ သာဝကာ သုသ္သူသန္တိ, သောတံ ဩဒဟန္တိ, အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, န စ ဝောက္ကမ္မ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ ။ တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော န စေဝ အနတ္တမနော ဟောတိ, န စ အနတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ; န စ အတ္တမနော ဟောတိ, န စ အတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ အနတ္တမနတာ စ အတ္တမနတာ စ – တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတ္ဝာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယံ သတိပဋ္ဌာနံ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya, idaṃ vo sukhāyā’ti. Tassa ekacce sāvakā na sussūsanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, vokkamma ca satthusāsanā vattanti; ekacce sāvakā sussūsanti, sotaṃ odahanti, aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, na ca vokkamma satthusāsanā vattanti . Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti; na ca attamano hoti, na ca attamanataṃ paṭisaṃvedeti. Anattamanatā ca attamanatā ca – tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno. Idaṃ vuccati, bhikkhave, dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ အနုကမ္ပံ ဥပာဒာယ – ‘ဣဒံ ဝော ဟိတာယ, ဣဒံ ဝော သုခာယာ’တိ။ တသ္သ သာဝကာ သုသ္သူသန္တိ, သောတံ ဩဒဟန္တိ, အညာစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, န စ ဝောက္ကမ္မ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ။ တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အတ္တမနော စေဝ ဟောတိ, အတ္တမနတဉ္စ ပဋိသံဝေဒေတိ, အနဝသ္သုတော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, တတိယံ သတိပဋ္ဌာနံ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတိ။ ‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတီ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya, idaṃ vo sukhāyā’ti. Tassa sāvakā sussūsanti, sotaṃ odahanti, aññācittaṃ upaṭṭhapenti, na ca vokkamma satthusāsanā vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato attamano ceva hoti, attamanatañca paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idaṃ vuccati, bhikkhave, tatiyaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati. ‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahatī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
၃၁၂. ‘‘‘သော ဝုစ္စတိ ယောဂ္ဂာစရိယာနံ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီ’တိ – ဣတိ ခော ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဟတ္ထိဒမကေန, ဘိက္ခဝေ, ဟတ္ထိဒမ္မော သာရိတော ဧကံယေဝ ဒိသံ ဓာဝတိ – ပုရတ္ထိမံ ဝာ ပစ္ဆိမံ ဝာ ဥတ္တရံ ဝာ ဒက္ခိဏံ ဝာ။ အသ္သဒမကေန, ဘိက္ခဝေ, အသ္သဒမ္မော သာရိတော ဧကညေဝ ဒိသံ ဓာဝတိ – ပုရတ္ထိမံ ဝာ ပစ္ဆိမံ ဝာ ဥတ္တရံ ဝာ ဒက္ခိဏံ ဝာ။ ဂောဒမကေန, ဘိက္ခဝေ, ဂောဒမ္မော သာရိတော ဧကံယေဝ ဒိသံ ဓာဝတိ – ပုရတ္ထိမံ ဝာ ပစ္ဆိမံ ဝာ ဥတ္တရံ ဝာ ဒက္ခိဏံ ဝာ။ တထာဂတေန ဟိ, ဘိက္ခဝေ, အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပုရိသဒမ္မော သာရိတော အဋ္ဌ ဒိသာ ဝိဓာဝတိ။ ရူပီ ရူပာနိ ပသ္သတိ – အယံ ဧကာ ဒိသာ; အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ – အယံ ဒုတိယာ ဒိသာ; သုဘန္တ္ဝေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတိ – အယံ တတိယာ ဒိသာ; သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – အယံ စတုတ္ထီ ဒိသာ; သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – အယံ ပဉ္စမီ ဒိသာ; သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – အယံ ဆဋ္ဌီ ဒိသာ; သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – အယံ သတ္တမီ ဒိသာ; သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – အယံ အဋ္ဌမီ ဒိသာ။ တထာဂတေန, ဘိက္ခဝေ, အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပုရိသဒမ္မော သာရိတော ဣမာ အဋ္ဌ ဒိသာ ဝိဓာဝတိ။ ‘သော ဝုစ္စတိ ယောဂ္ဂာစရိယာနံ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ။
312. ‘‘‘So vuccati yoggācariyānaṃ anuttaro purisadammasārathī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Hatthidamakena, bhikkhave, hatthidammo sārito ekaṃyeva disaṃ dhāvati – puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā. Assadamakena, bhikkhave, assadammo sārito ekaññeva disaṃ dhāvati – puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā. Godamakena, bhikkhave, godammo sārito ekaṃyeva disaṃ dhāvati – puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā. Tathāgatena hi, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena purisadammo sārito aṭṭha disā vidhāvati. Rūpī rūpāni passati – ayaṃ ekā disā; ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati – ayaṃ dutiyā disā; subhantveva adhimutto hoti – ayaṃ tatiyā disā; sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ catutthī disā; sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ pañcamī disā; sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ chaṭṭhī disā; sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ sattamī disā; sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati – ayaṃ aṭṭhamī disā. Tathāgatena, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena purisadammo sārito imā aṭṭha disā vidhāvati. ‘So vuccati yoggācariyānaṃ anuttaro purisadammasārathī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vutta’’nti.
ဣဒမဝောစ ဘဂဝာ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
သဠာယတနဝိဘင္ဂသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ သတ္တမံ။
Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၇. သဠာယတနဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၇. သဠာယတနဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttavaṇṇanā
