| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
8. සමණමුණ්‌ඩිකසුත්‌තවණ්‌ණනා
8. Samaṇamuṇḍikasuttavaṇṇanā
260. එවං මෙ සුතන්‌ති සමණමුණ්‌ඩිකසුත්‌තං. තත්‌ථ උග්‌ගාහමානොති තස්‌ස පරිබ්‌බාජකස්‌ස නාමං. සුමනොති පකතිනාමං. කිඤ්‌චි කිඤ්‌චි පන උග්‌ගහිතුං උග්‌ගාහෙතුං සමත්‌ථතාය උග්‌ගාහමානොති නං සඤ්‌ජානන්‌ති. සමයං පවදන්‌ති එත්‌ථාති සමයප්‌පවාදකං. තස්‌මිං කිර ඨානෙ චඞ්‌කීතාරුක්‌ඛපොක්‌ඛරසාතිප්‌පභුතයො බ්‍රාහ්‌මණා නිගණ්‌ඨාචෙලකපරිබ්‌බාජකාදයො ච පබ්‌බජිතා සන්‌නිපතිත්‌වා අත්‌තනො අත්‌තනො සමයං පවදන්‌ති කථෙන්‌ති දීපෙන්‌ති, තස්‌මා සො ආරාමො සමයප්‌පවාදකොති වුච්‌චති. ස්‌වෙව තින්‌දුකාචීරසඞ්‌ඛාතාය තිම්‌බරූසකරුක්‌ඛපන්‌තියා පරික්‌ඛිත්‌තත්‌තා තින්‌දුකාචීරං. යස්‌මා පනෙත්‌ථ පඨමං එකා සාලා අහොසි, පච්‌ඡා මහාපුඤ්‌ඤං පොට්‌ඨපාදපරිබ්‌බාජකං නිස්‌සාය බහූ සාලා කතා, තස්‌මා තමෙව එකං සාලං උපාදාය ලද්‌ධනාමවසෙන එකසාලකොති වුච්‌චති. මල්‌ලිකාය පන පසෙනදිරඤ්‌ඤො දෙවියා උය්‍යානභූතො සො පුප්‌ඵඵලසඤ්‌ඡන්‌නො ආරාමොති කත්‌වා මල්‌ලිකාය ආරාමොති සඞ්‌ඛං ගතො. තස්‌මිං සමයප්‌පවාදකෙ තින්‌දුකාචීරෙ එකසාලකෙ මල්‌ලිකාය ආරාමෙ. පටිවසතීති වාසඵාසුතාය වසති. දිවා දිවස්‌සාති දිවසස්‌ස දිවා නාම මජ්‌ඣන්‌හාතික්‌කමො, තස්‌මිං දිවසස්‌සපි දිවාභූතෙ අතික්‌කන්‌තමත්‌තෙ මජ්‌ඣන්‌හිකෙ නික්‌ඛමීති අත්‌ථො. පටිසල්‌ලීනොති තතො තතො රූපාදිගොචරතො චිත්‌තං පටිසංහරිත්‌වා ලීනො, ඣානරතිසෙවනවසෙන එකීභාවං ගතො. මනොභාවනීයානන්‌ති මනවඩ්‌ඪනකානං, යෙ ආවජ්‌ජතො මනසිකරොතො චිත්‌තං විනීවරණං හොති උන්‌නමති වඩ්‌ඪති. යාවතාති යත්‌තකා. අයං තෙසං අඤ්‌ඤතරොති අයං තෙසං අබ්‌භන්‌තරො එකො සාවකො. අප්‌පෙව නාමාති තස්‌ස උපසඞ්‌කමනං පත්‌ථයමානො ආහ. පත්‌ථනාකාරණං පන සන්‌දකසුත්‌තෙ වුත්‌තමෙව.
260.Evaṃme sutanti samaṇamuṇḍikasuttaṃ. Tattha uggāhamānoti tassa paribbājakassa nāmaṃ. Sumanoti pakatināmaṃ. Kiñci kiñci pana uggahituṃ uggāhetuṃ samatthatāya uggāhamānoti naṃ sañjānanti. Samayaṃ pavadanti etthāti samayappavādakaṃ. Tasmiṃ kira ṭhāne caṅkītārukkhapokkharasātippabhutayo brāhmaṇā nigaṇṭhācelakaparibbājakādayo ca pabbajitā sannipatitvā attano attano samayaṃ pavadanti kathenti dīpenti, tasmā so ārāmo samayappavādakoti vuccati. Sveva tindukācīrasaṅkhātāya timbarūsakarukkhapantiyā parikkhittattā tindukācīraṃ. Yasmā panettha paṭhamaṃ ekā sālā ahosi, pacchā mahāpuññaṃ poṭṭhapādaparibbājakaṃ nissāya bahū sālā katā, tasmā tameva ekaṃ sālaṃ upādāya laddhanāmavasena ekasālakoti vuccati. Mallikāya pana pasenadirañño deviyā uyyānabhūto so pupphaphalasañchanno ārāmoti katvā mallikāya ārāmoti saṅkhaṃ gato. Tasmiṃ samayappavādake tindukācīre ekasālake mallikāya ārāme. Paṭivasatīti vāsaphāsutāya vasati. Divā divassāti divasassa divā nāma majjhanhātikkamo, tasmiṃ divasassapi divābhūte atikkantamatte majjhanhike nikkhamīti attho. Paṭisallīnoti tato tato rūpādigocarato cittaṃ paṭisaṃharitvā līno, jhānaratisevanavasena ekībhāvaṃ gato. Manobhāvanīyānanti manavaḍḍhanakānaṃ, ye āvajjato manasikaroto cittaṃ vinīvaraṇaṃ hoti unnamati vaḍḍhati. Yāvatāti yattakā. Ayaṃ tesaṃ aññataroti ayaṃ tesaṃ abbhantaro eko sāvako. Appeva nāmāti tassa upasaṅkamanaṃ patthayamāno āha. Patthanākāraṇaṃ pana sandakasutte vuttameva.
261. එතදවොචාති දන්‌දපඤ්‌ඤො අයං ගහපති, ධම්‌මකථාය නං සඞ්‌ගණ්‌හිත්‌වා අත්‌තනො සාවකං කරිස්‌සාමීති මඤ්‌ඤමානො එතං ‘‘චතූහි ඛො’’තිආදිවචනං අවොච. තත්‌ථ පඤ්‌ඤ්‌පෙමීති දස්‌සෙමි ඨපෙමි. සම්‌පන්‌නකුසලන්‌ති පරිපුණ්‌ණකුසලං. පරමකුසලන්‌ති උත්‌තමකුසලං. අයොජ්‌ඣන්‌ති වාදයුද්‌ධෙන යුජ්‌ඣිත්‌වා චාලෙතුං අසක්‌කුණෙය්‍යං අචලං නික්‌කම්‌පං ථිරං. න කරොතීති අකරණමත්‌තමෙව වදති, එත්‌ථ පන සංවරප්‌පහානං වා පටිසෙවනප්‌පහානං වා න වදති. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො.
261.Etadavocāti dandapañño ayaṃ gahapati, dhammakathāya naṃ saṅgaṇhitvā attano sāvakaṃ karissāmīti maññamāno etaṃ ‘‘catūhi kho’’tiādivacanaṃ avoca. Tattha paññpemīti dassemi ṭhapemi. Sampannakusalanti paripuṇṇakusalaṃ. Paramakusalanti uttamakusalaṃ. Ayojjhanti vādayuddhena yujjhitvā cāletuṃ asakkuṇeyyaṃ acalaṃ nikkampaṃ thiraṃ. Na karotīti akaraṇamattameva vadati, ettha pana saṃvarappahānaṃ vā paṭisevanappahānaṃ vā na vadati. Sesapadesupi eseva nayo.
නෙව අභිනන්‌දීති තිත්‌ථියා නාම ජානිත්‌වාපි අජානිත්‌වාපි යං වා තං වා වදන්‌තීති මඤ්‌ඤමානො නාභිනන්‌දි. න පටික්‌කොසීති සාසනස්‌ස අනුලොමං විය පසන්‌නාකාරං විය වදතීති මඤ්‌ඤමානො න පටිසෙධෙති.
Neva abhinandīti titthiyā nāma jānitvāpi ajānitvāpi yaṃ vā taṃ vā vadantīti maññamāno nābhinandi. Na paṭikkosīti sāsanassa anulomaṃ viya pasannākāraṃ viya vadatīti maññamāno na paṭisedheti.
262. යථා උග්‌ගාහමානස්‌සාති යථා තස්‌ස වචනං, එවං සන්‌තෙ උත්‌තානසෙය්‍යකො කුමාරො අයොජ්‌ඣසමණො ථිරසමණො භවිස්‌සති, මයං පන එවං න වදාමාති දීපෙති. කායොතිපි න හොතීති සකකායො පරකායොතිපි විසෙසඤාණං න හොති. අඤ්‌ඤත්‍ර ඵන්‌දිතමත්‌තාති පච්‌චත්‌ථරණෙ වලිසම්‌ඵස්‌සෙන වා මඞ්‌ගුලදට්‌ඨෙන වා කායඵන්‌දනමත්‌තං නාම හොති. තං ඨපෙත්‌වා අඤ්‌ඤං කායෙන කරණකම්‌මං නාම නත්‌ථි. තම්‌පි ච කිලෙසසහගතචිත්‌තෙනෙව හොති. වාචාතිපි න හොතීති මිච්‌ඡාවාචා සම්‌මාවාචාතිපි නානත්‌තං න හොති. රොදිතමත්‌තාති ජිඝච්‌ඡාපිපාසාපරෙතස්‌ස පන රොදිතමත්‌තං හොති. තම්‌පි කිලෙසසහගතචිත්‌තෙනෙව. සඞ්‌කප්‌පොති මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පො සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පොතිපි නානත්‌තං න හොති. විකූජිතමත්‌තාති විකූජිතමත්‌තං රොදනහසිතමත්‌තං හොති. දහරකුමාරකානඤ්‌හි චිත්‌තං අතීතාරම්‌මණං පවත්‌තති, නිරයතො ආගතා නිරයදුක්‌ඛං සරිත්‌වා රොදන්‌ති, දෙවලොකතො ආගතා හසන්‌ති, තම්‌පි කිලෙසසහගතචිත්‌තෙනෙව හොති. ආජීවොති මිච්‌ඡාජීවො සම්‌මාජීවොතිපි නානත්‌තං න හොති. අඤ්‌ඤත්‍ර මාතුථඤ්‌ඤාති ථඤ්‌ඤචොරදාරකා නාම හොන්‌ති, මාතරි ඛීරං පායන්‌තියා අපිවිත්‌වා අඤ්‌ඤවිහිතකාලෙ පිට්‌ඨිපස්‌සෙන ආගන්‌ත්‌වා ථඤ්‌ඤං පිවන්‌ති. එත්‌තකං මුඤ්‌චිත්‌වා අඤ්‌ඤො මිච්‌ඡාජීවො නත්‌ථි. අයම්‌පි කිලෙසසහගතචිත්‌තෙනෙව හොතීති දස්‌සෙති.
262.Yathā uggāhamānassāti yathā tassa vacanaṃ, evaṃ sante uttānaseyyako kumāro ayojjhasamaṇo thirasamaṇo bhavissati, mayaṃ pana evaṃ na vadāmāti dīpeti. Kāyotipi na hotīti sakakāyo parakāyotipi visesañāṇaṃ na hoti. Aññatraphanditamattāti paccattharaṇe valisamphassena vā maṅguladaṭṭhena vā kāyaphandanamattaṃ nāma hoti. Taṃ ṭhapetvā aññaṃ kāyena karaṇakammaṃ nāma natthi. Tampi ca kilesasahagatacitteneva hoti. Vācātipi na hotīti micchāvācā sammāvācātipi nānattaṃ na hoti. Roditamattāti jighacchāpipāsāparetassa pana roditamattaṃ hoti. Tampi kilesasahagatacitteneva. Saṅkappoti micchāsaṅkappo sammāsaṅkappotipi nānattaṃ na hoti. Vikūjitamattāti vikūjitamattaṃ rodanahasitamattaṃ hoti. Daharakumārakānañhi cittaṃ atītārammaṇaṃ pavattati, nirayato āgatā nirayadukkhaṃ saritvā rodanti, devalokato āgatā hasanti, tampi kilesasahagatacitteneva hoti. Ājīvoti micchājīvo sammājīvotipi nānattaṃ na hoti. Aññatra mātuthaññāti thaññacoradārakā nāma honti, mātari khīraṃ pāyantiyā apivitvā aññavihitakāle piṭṭhipassena āgantvā thaññaṃ pivanti. Ettakaṃ muñcitvā añño micchājīvo natthi. Ayampi kilesasahagatacitteneva hotīti dasseti.
263. එවං පරිබ්‌බාජකවාදං පටික්‌ඛිපිත්‌වා ඉදානි සයං සෙක්‌ඛභූමියං මාතිකං ඨපෙන්‌තො චතූහි ඛො අහන්‌තිආදිමාහ. තත්‌ථ සමධිගය්‌හ තිට්‌ඨතීති විසෙසෙත්‌වා තිට්‌ඨති. න කායෙන පාප කම්‌මන්‌තිආදීසු න කෙවලං අකරණමත්‌තමෙව, භගවා පන එත්‌ථ සංවරප්‌පහානපටිසඞ්‌ඛා පඤ්‌ඤපෙති. තං සන්‌ධායෙවමාහ. න චෙව සම්‌පන්‌නකුසලන්‌තිආදි පන ඛීණාසවං සන්‌ධාය වුත්‌තං.
263. Evaṃ paribbājakavādaṃ paṭikkhipitvā idāni sayaṃ sekkhabhūmiyaṃ mātikaṃ ṭhapento catūhi kho ahantiādimāha. Tattha samadhigayha tiṭṭhatīti visesetvā tiṭṭhati. Nakāyena pāpa kammantiādīsu na kevalaṃ akaraṇamattameva, bhagavā pana ettha saṃvarappahānapaṭisaṅkhā paññapeti. Taṃ sandhāyevamāha. Na ceva sampannakusalantiādi pana khīṇāsavaṃ sandhāya vuttaṃ.
ඉදානි අසෙක්‌ඛභූමියං මාතිකං ඨපෙන්‌තො දසහි ඛො අහන්‌තිආදිමාහ. තත්‌ථ තීණි පදානි නිස්‌සාය ද්‌වෙ පඨමචතුක්‌කා ඨපිතා, එකං පදං නිස්‌සාය ද්‌වෙ පච්‌ඡිමචතුක්‌කා. අයං සෙක්‌ඛභූමියං මාතිකා.
Idāni asekkhabhūmiyaṃ mātikaṃ ṭhapento dasahi kho ahantiādimāha. Tattha tīṇi padāni nissāya dve paṭhamacatukkā ṭhapitā, ekaṃ padaṃ nissāya dve pacchimacatukkā. Ayaṃ sekkhabhūmiyaṃ mātikā.
264. ඉදානි තං විභජන්‌තො කතමෙ ච ථපති අකුසලසීලාතිආදිමාහ. තත්‌ථ සරාගන්‌ති අට්‌ඨවිධං ලොභසහගතචිත්‌තං. සදොසන්‌ති පටිඝසම්‌පයුත්‌තචිත්‌තද්‌වයං. සමොහන්‌ති විචිකිච්‌ඡුද්‌ධච්‌චසහගතචිත්‌තද්‌වයම්‌පි වට්‌ටති, සබ්‌බාකුසලචිත්‌තානිපි. මොහො සබ්‌බාකුසලෙ උප්‌පජ්‌ජතීති හි වුත්‌තං. ඉතොසමුට්‌ඨානාති ඉතො සරාගාදිචිත්‌තතො සමුට්‌ඨානං උප්‌පත්‌ති එතෙසන්‌ති ඉතොසමුට්‌ඨානා.
264. Idāni taṃ vibhajanto katame ca thapati akusalasīlātiādimāha. Tattha sarāganti aṭṭhavidhaṃ lobhasahagatacittaṃ. Sadosanti paṭighasampayuttacittadvayaṃ. Samohanti vicikicchuddhaccasahagatacittadvayampi vaṭṭati, sabbākusalacittānipi. Moho sabbākusale uppajjatīti hi vuttaṃ. Itosamuṭṭhānāti ito sarāgādicittato samuṭṭhānaṃ uppatti etesanti itosamuṭṭhānā.
කුහින්‌ති කතරං ඨානං පාපුණිත්‌වා අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣන්‌ති. එත්‌ථෙතෙති සොතාපත්‌තිඵලෙ භුම්‌මං. පාතිමොක්‌ඛසංවරසීලඤ්‌හි සොතාපත්‌තිඵලෙ පරිපුණ්‌ණං හොති, තං ඨානං පත්‌වා අකුසලසීලං අසෙසං නිරුජ්‌ඣති. අකුසලසීලන්‌ති ච දුස්‌සීලස්‌සෙතං අධිවචනන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.
Kuhinti kataraṃ ṭhānaṃ pāpuṇitvā aparisesā nirujjhanti. Ettheteti sotāpattiphale bhummaṃ. Pātimokkhasaṃvarasīlañhi sotāpattiphale paripuṇṇaṃ hoti, taṃ ṭhānaṃ patvā akusalasīlaṃ asesaṃ nirujjhati. Akusalasīlanti ca dussīlassetaṃ adhivacananti veditabbaṃ.
අකුසලානං සීලානං නිරොධාය පටිපන්‌නොති එත්‌ථ යාව සොතාපත්‌තිමග්‌ගා නිරොධාය පටිපන්‌නො නාම හොති, ඵලපත්‌තෙ පන තෙ නිරොධිතා නාම හොන්‌ති.
Akusalānaṃ sīlānaṃ nirodhāya paṭipannoti ettha yāva sotāpattimaggā nirodhāya paṭipanno nāma hoti, phalapatte pana te nirodhitā nāma honti.
265. වීතරාගන්‌තිආදීහි අට්‌ඨවිධං කාමාවචරකුසලචිත්‌තමෙව වුත්‌තං. එතෙන හි කුසලසීලං සමුට්‌ඨාති.
265.Vītarāgantiādīhi aṭṭhavidhaṃ kāmāvacarakusalacittameva vuttaṃ. Etena hi kusalasīlaṃ samuṭṭhāti.
සීලවා හොතීති සීලසම්‌පන්‌නො හොති ගුණසම්‌පන්‌නො ච. නො ච සීලමයොති අලමෙත්‌තාවතා, නත්‌ථි ඉතො කිඤ්‌චි උත්‌තරි කරණීයන්‌ති එවං සීලමයො න හොති. යත්‌ථස්‌ස තෙති අරහත්‌තඵලෙ භුම්‌මං. අරහත්‌තඵලඤ්‌හි පත්‌වා අකුසලසීලං අසෙසං නිරුජ්‌ඣති.
Sīlavā hotīti sīlasampanno hoti guṇasampanno ca. No ca sīlamayoti alamettāvatā, natthi ito kiñci uttari karaṇīyanti evaṃ sīlamayo na hoti. Yatthassa teti arahattaphale bhummaṃ. Arahattaphalañhi patvā akusalasīlaṃ asesaṃ nirujjhati.
නිරොධාය පටිපන්‌නොති එත්‌ථ යාව අරහත්‌තමග්‌ගා නිරොධාය පටිපන්‌නො නාම හොති, ඵලපත්‌තෙ පන තෙ නිරොධිතා නාම හොන්‌ති.
Nirodhāya paṭipannoti ettha yāva arahattamaggā nirodhāya paṭipanno nāma hoti, phalapatte pana te nirodhitā nāma honti.
266. කාමසඤ්‌ඤාදීසු කාමසඤ්‌ඤා අට්‌ඨලොභසහගතචිත්‌තසහජාතා, ඉතරා ද්‌වෙ දොමනස්‌සසහගතචිත්‌තද්‌වයෙන සහජාතා.
266.Kāmasaññādīsu kāmasaññā aṭṭhalobhasahagatacittasahajātā, itarā dve domanassasahagatacittadvayena sahajātā.
පඨමං ඣානන්‌ති අනාගාමිඵලපඨමජ්‌ඣානං. එත්‌ථෙතෙති අනාගාමිඵලෙ භුම්‌මං. අනාගාමිඵලඤ්‌හි පත්‌වා අකුසලසඞ්‌කප්‌පා අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣන්‌ති.
Paṭhamaṃjhānanti anāgāmiphalapaṭhamajjhānaṃ. Ettheteti anāgāmiphale bhummaṃ. Anāgāmiphalañhi patvā akusalasaṅkappā aparisesā nirujjhanti.
නිරොධාය පටිපන්‌නොති එත්‌ථ යාව අනාගාමිමග්‌ගා නිරොධාය පටිපන්‌නො නාම හොති, ඵලපත්‌තෙ පන තෙ නිරොධිතා නාම හොන්‌ති. නෙක්‌ඛම්‌මසඤ්‌ඤාදයො හි තිස්‌සොපි අට්‌ඨකාමාවචරකුසලසහජාතසඤ්‌ඤාව.
Nirodhāya paṭipannoti ettha yāva anāgāmimaggā nirodhāya paṭipanno nāma hoti, phalapatte pana te nirodhitā nāma honti. Nekkhammasaññādayo hi tissopi aṭṭhakāmāvacarakusalasahajātasaññāva.
267. එත්‌ථෙතෙති අරහත්‌තඵලෙ භුම්‌මං. දුතියජ්‌ඣානිකං අරහත්‌තඵලඤ්‌හි පාපුණිත්‌වා කුසලසඞ්‌කප්‌පා අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣන්‌ති. නිරොධාය පටිපන්‌නොති එත්‌ථ යාව අරහත්‌තමග්‌ගා නිරොධාය පටිපන්‌නො නාම හොති, ඵලපත්‌තෙ පන තෙ නිරොධිතා නාම හොන්‌ති. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානමෙවාති.
267.Ettheteti arahattaphale bhummaṃ. Dutiyajjhānikaṃ arahattaphalañhi pāpuṇitvā kusalasaṅkappā aparisesā nirujjhanti. Nirodhāya paṭipannoti ettha yāva arahattamaggā nirodhāya paṭipanno nāma hoti, phalapatte pana te nirodhitā nāma honti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
පපඤ්‌චසූදනියා මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
සමණමුණ්‌ඩිකසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Samaṇamuṇḍikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 8. සමණමුණ්‌ඩිකසුත්‌තං • 8. Samaṇamuṇḍikasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 8. සමණමුණ්‌ඩිකාපුත්‌තසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Samaṇamuṇḍikāputtasuttavaṇṇanā
