Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    2. සිරිමිත්‌තත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    2. Sirimittattheragāthāvaṇṇanā

    අක්‌කොධනොතිආදිකා ආයස්‌මතො සිරිමිත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ විවට්‌ටූපනිස්‌සයං කුසලං උපචිනිත්‌වා ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ රාජගහෙ මහද්‌ධනකුටුම්‌බිකස්‌ස පුත්‌තො හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌ති, සිරිමිත්‌තොති ලද්‌ධනාමො. තස්‌ස කිර මාතා සිරිගුත්‌තස්‌ස භගිනී. තස්‌ස වත්‌ථු ධම්‌මපදවණ්‌ණනායං (ධ. ප. අට්‌ඨ. 1.ගරහදින්‌නවත්‌ථු) ආගතමෙව. සො සිරිගුත්‌තස්‌ස භාගිනෙය්‍යො සිරිමිත්‌තො වයප්‌පත්‌තො සත්‌ථු ධනපාලදමනෙ ලද්‌ධප්‌පසාදො පබ්‌බජිත්‌වා විපස්‌සනාය කම්‌මං කරොන්‌තො නචිරස්‌සෙව අරහත්‌තං පත්‌තො. එකදිවසං පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසිතුං ආසනං අභිරුහිත්‌වා චිත්‌තබීජනිං ගහෙත්‌වා නිසින්‌නො භික්‌ඛූනං ධම්‌මං කථෙසි. කථෙන්‌තො ච උළාරතරෙ ගුණෙ විභජිත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො –

    Akkodhanotiādikā āyasmato sirimittattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahe mahaddhanakuṭumbikassa putto hutvā nibbatti, sirimittoti laddhanāmo. Tassa kira mātā siriguttassa bhaginī. Tassa vatthu dhammapadavaṇṇanāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.garahadinnavatthu) āgatameva. So siriguttassa bhāgineyyo sirimitto vayappatto satthu dhanapāladamane laddhappasādo pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ patto. Ekadivasaṃ pātimokkhaṃ uddisituṃ āsanaṃ abhiruhitvā cittabījaniṃ gahetvā nisinno bhikkhūnaṃ dhammaṃ kathesi. Kathento ca uḷāratare guṇe vibhajitvā dassento –

    502.

    502.

    ‘‘අක්‌කොධනොනුපනාහී, අමායො රිත්‌තපෙසුණො;

    ‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;

    ස වෙ තාදිසකො භික්‌ඛු, එවං පෙච්‌ච න සොචති.

    Sa ve tādisako bhikkhu, evaṃ pecca na socati.

    503.

    503.

    ‘‘අක්‌කොධනොනුපනාහී, අමායො රිත්‌තපෙසුණො;

    ‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;

    ගුත්‌තද්‌වාරො සදා භික්‌ඛු, එවං පෙච්‌ච න සොචති.

    Guttadvāro sadā bhikkhu, evaṃ pecca na socati.

    504.

    504.

    ‘‘අක්‌කොධනොනුපනාහී, අමායො රිත්‌තපෙසුණො;

    ‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;

    කල්‍යාණසීලො සො භික්‌ඛු, එවං පෙච්‌ච න සොචති.

    Kalyāṇasīlo so bhikkhu, evaṃ pecca na socati.

    505.

    505.

    ‘‘අක්‌කොධනොනුපනාහී, අමායො රිත්‌තපෙසුණො;

    ‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;

    කල්‍යාණමිත්‌තො සො භික්‌ඛු, එවං පෙච්‌ච න සොචති.

    Kalyāṇamitto so bhikkhu, evaṃ pecca na socati.

    506.

    506.

    ‘‘අක්‌කොධනොනුපනාහී, අමායො රිත්‌තපෙසුණො;

    ‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;

    කල්‍යාණපඤ්‌ඤො සො භික්‌ඛු, එවං පෙච්‌ච න සොචති.

    Kalyāṇapañño so bhikkhu, evaṃ pecca na socati.

    507.

    507.

    ‘‘යස්‌ස සද්‌ධා තථාගතෙ, අචලා සුප්‌පතිට්‌ඨිතා;

    ‘‘Yassa saddhā tathāgate, acalā suppatiṭṭhitā;

    සීලඤ්‌ච යස්‌ස කල්‍යාණං, අරියකන්‌තං පසංසිතං.

    Sīlañca yassa kalyāṇaṃ, ariyakantaṃ pasaṃsitaṃ.

    508.

    508.

    ‘‘සඞ්‌ඝෙ පසාදො යස්‌සත්‌ථි, උජුභූතඤ්‌ච දස්‌සනං;

    ‘‘Saṅghe pasādo yassatthi, ujubhūtañca dassanaṃ;

    අදලිද්‌දොති තං ආහු, අමොඝං තස්‌ස ජීවිතං.

    Adaliddoti taṃ āhu, amoghaṃ tassa jīvitaṃ.

    509.

    509.

    ‘‘තස්‌මා සද්‌ධඤ්‌ච සීලඤ්‌ච, පසාදං ධම්‌මදස්‌සනං;

    ‘‘Tasmā saddhañca sīlañca, pasādaṃ dhammadassanaṃ;

    අනුයුඤ්‌ජෙථ මෙධාවී, සරං බුද්‌ධාන සාසන’’න්‌ති. – ඉමා ගාථා අභාසි;

    Anuyuñjetha medhāvī, saraṃ buddhāna sāsana’’nti. – imā gāthā abhāsi;

    තත්‌ථ අක්‌කොධනොති අකුජ්‌ඣනසීලො. උපට්‌ඨිතෙ හි කොධුප්‌පත්‌තිනිමිත්‌තෙ අධිවාසනඛන්‌තියං ඨත්‌වා කොපස්‌ස අනුප්‌පාදකො. අනුපනාහීති න උපනාහකො, පරෙහි කතං අපරාධං පටිච්‌ච ‘‘අක්‌කොච්‌ඡි මං අවධි මං, අජිනි මං අහාසි මෙ’’තිආදිනා (ධ. ප. 3; මහාව. 464; ම. නි. 3.237) කොධස්‌ස අනුපනය්‌හනසීලො. සන්‌තදොසපටිච්‌ඡාදනලක්‌ඛණාය මායාය අභාවතො අමායො. පිසුණවාචාවිරහිතතො රිත්‌තපෙසුණො, ස වෙ තාදිසකො භික්‌ඛූති සො තථාරූපො තථාජාතිකො යථාවුත්‌තගුණසමන්‌නාගතො භික්‌ඛු . එවං යථාවුත්‌තපටිපත්‌තියා පෙච්‌ච පරලොකෙ න සොචති සොකනිමිත්‌තස්‌ස අභාවතො. චක්‌ඛුද්‌වාරාදයො කායද්‌වාරාදයො ච ගුත්‌තා පිහිතා සංවුතා එතස්‌සාති ගුත්‌තද්‌වාරො. කල්‍යාණසීලොති සුන්‌දරසීලො සුවිසුද්‌ධසීලො. කල්‍යාණමිත්‌තොති –

    Tattha akkodhanoti akujjhanasīlo. Upaṭṭhite hi kodhuppattinimitte adhivāsanakhantiyaṃ ṭhatvā kopassa anuppādako. Anupanāhīti na upanāhako, parehi kataṃ aparādhaṃ paṭicca ‘‘akkocchi maṃ avadhi maṃ, ajini maṃ ahāsi me’’tiādinā (dha. pa. 3; mahāva. 464; ma. ni. 3.237) kodhassa anupanayhanasīlo. Santadosapaṭicchādanalakkhaṇāya māyāya abhāvato amāyo. Pisuṇavācāvirahitato rittapesuṇo, sa ve tādisako bhikkhūti so tathārūpo tathājātiko yathāvuttaguṇasamannāgato bhikkhu . Evaṃ yathāvuttapaṭipattiyā pecca paraloke na socati sokanimittassa abhāvato. Cakkhudvārādayo kāyadvārādayo ca guttā pihitā saṃvutā etassāti guttadvāro. Kalyāṇasīloti sundarasīlo suvisuddhasīlo. Kalyāṇamittoti –

    ‘‘පියො ගරුභාවනියො, වත්‌තා ච වචනක්‌ඛමො;

    ‘‘Piyo garubhāvaniyo, vattā ca vacanakkhamo;

    ගම්‌භීරඤ්‌ච කථං කත්‌තා, නො චට්‌ඨානෙ නියොජයෙ’’ති. (අ. නි. 7.37) –

    Gambhīrañca kathaṃ kattā, no caṭṭhāne niyojaye’’ti. (a. ni. 7.37) –

    එවං විභාවිතලක්‌ඛණො කල්‍යාණමිත්‌තො එතස්‌සාති කල්‍යාණමිත්‌තො. කල්‍යාණපඤ්‌ඤොති සුන්‌දරපඤ්‌ඤො. යදිපි පඤ්‌ඤා නාම අසුන්‌දරා නත්‌ථි, නිය්‍යානිකාය පන පඤ්‌ඤාය වසෙන එවං වුත්‌තං

    Evaṃ vibhāvitalakkhaṇo kalyāṇamitto etassāti kalyāṇamitto. Kalyāṇapaññoti sundarapañño. Yadipi paññā nāma asundarā natthi, niyyānikāya pana paññāya vasena evaṃ vuttaṃ

    එවමෙත්‌ථ කොධාදීනං වික්‌ඛම්‌භනවසෙන සමුච්‌ඡෙදවසෙන ච අක්‌කොධනාදිමුඛෙන, පුග්‌ගලාධිට්‌ඨානාය ගාථාය සම්‌මාපටිපත්‌තිං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි නිප්‌ඵත්‌තිතලොකුත්‌තරසද්‌ධාදිකෙ උද්‌ධරිත්‌වා පුග්‌ගලාධිට්‌ඨානාය එව ගාථාය සම්‌මාපටිපත්‌තිං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘යස්‌ස සද්‌ධා’’තිආදිමාහ. තස්‌සත්‌ථො – යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස තථාගතෙ සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙ ‘‘ඉතිපි සො භගවා’’තිආදිනයප්‌පවත්‌තා මග්‌ගෙනාගතසද්‌ධා, තතො එව අචලා අවිකම්‌පා සුට්‌ඨු පතිට්‌ඨිතා. ‘‘අත්‌ථී’’ති, පදං ආනෙත්‌වා සම්‌බන්‌ධිතබ්‌බං. අරියකන්‌තන්‌ති අරියානං කන්‌තං පියායිතං භවන්‌තරෙපි අවිජහනතො. පසංසිතන්‌ති බුද්‌ධාදීහි පසට්‌ඨං, වණ්‌ණිතං ථොමිතං අත්‌ථීති යොජනා. තං පනෙතං සීලං ගහට්‌ඨසීලං පබ්‌බජිතසීලන්‌ති දුවිධං. තත්‌ථ ගහට්‌ඨසීලං නාම පඤ්‌චසික්‌ඛාපදසීලං, යං ගහට්‌ඨෙන රක්‌ඛිතුං සක්‌කා. පබ්‌බජිතසීලං නාම දසසික්‌ඛාපදසීලං උපාදාය සබ්‌බං චතුපාරිසුද්‌ධිසීලං, තයිදං සබ්‌බම්‌පි අඛණ්‌ඩාදිභාවෙන අපරාමට්‌ඨතාය ‘‘කල්‍යාණ’’න්‌ති වෙදිතබ්‌බං.

    Evamettha kodhādīnaṃ vikkhambhanavasena samucchedavasena ca akkodhanādimukhena, puggalādhiṭṭhānāya gāthāya sammāpaṭipattiṃ dassetvā idāni nipphattitalokuttarasaddhādike uddharitvā puggalādhiṭṭhānāya eva gāthāya sammāpaṭipattiṃ dassento ‘‘yassa saddhā’’tiādimāha. Tassattho – yassa puggalassa tathāgate sammāsambuddhe ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinayappavattā maggenāgatasaddhā, tato eva acalā avikampā suṭṭhu patiṭṭhitā. ‘‘Atthī’’ti, padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Ariyakantanti ariyānaṃ kantaṃ piyāyitaṃ bhavantarepi avijahanato. Pasaṃsitanti buddhādīhi pasaṭṭhaṃ, vaṇṇitaṃ thomitaṃ atthīti yojanā. Taṃ panetaṃ sīlaṃ gahaṭṭhasīlaṃ pabbajitasīlanti duvidhaṃ. Tattha gahaṭṭhasīlaṃ nāma pañcasikkhāpadasīlaṃ, yaṃ gahaṭṭhena rakkhituṃ sakkā. Pabbajitasīlaṃ nāma dasasikkhāpadasīlaṃ upādāya sabbaṃ catupārisuddhisīlaṃ, tayidaṃ sabbampi akhaṇḍādibhāvena aparāmaṭṭhatāya ‘‘kalyāṇa’’nti veditabbaṃ.

    සඞ්‌ඝෙ පසාදො යස්‌සත්‌ථීති ‘‘සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො’’තිආදිනා අරියසඞ්‌ඝෙ පසාදො සද්‌ධා යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අත්‌ථි අචලො සුප්‌පතිට්‌ඨිතොති ආනෙත්‌වා යොජෙතබ්‌බං. උජුභූතඤ්‌ච දස්‌සනන්‌ති දිට්‌ඨිවඞ්‌කාභාවතො කිලෙසවඞ්‌කාභාවතො ච උජුභූතං. අකුටිලං අජිම්‌හං කම්‌මස්‌සකතාදස්‌සනඤ්‌චෙව සප්‌පච්‌චයනාමරූපදස්‌සනඤ්‌චාති දුවිධම්‌පි දස්‌සනං යස්‌ස අත්‌ථි අචලං සුප්‌පතිට්‌ඨිතන්‌ති යොජනා. අදලිද්‌දොති තං ආහු සද්‌ධාධනං, සීලධනං, සුතධනං, චාගධනං, පඤ්‌ඤාධනන්‌ති ඉමෙසං සුවිසුද්‌ධානං ධනානං අත්‌ථිතාය ‘‘අදලිද්‌දො’’ති තං තාදිසං පුග්‌ගලං බුද්‌ධාදයො අරියා ආහු. අමොඝං තස්‌ස ජීවිතං තස්‌ස තථාරූපස්‌ස ජීවිතං දිට්‌ඨධම්‌මිකාදිඅත්‌ථාධිගමෙන අමොඝං අවඤ්‌ඣං සඵලමෙවාති ආහූති අත්‌ථො.

    Saṅghe pasādo yassatthīti ‘‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādinā ariyasaṅghe pasādo saddhā yassa puggalassa atthi acalo suppatiṭṭhitoti ānetvā yojetabbaṃ. Ujubhūtañca dassananti diṭṭhivaṅkābhāvato kilesavaṅkābhāvato ca ujubhūtaṃ. Akuṭilaṃ ajimhaṃ kammassakatādassanañceva sappaccayanāmarūpadassanañcāti duvidhampi dassanaṃ yassa atthi acalaṃ suppatiṭṭhitanti yojanā. Adaliddoti taṃ āhu saddhādhanaṃ, sīladhanaṃ, sutadhanaṃ, cāgadhanaṃ, paññādhananti imesaṃ suvisuddhānaṃ dhanānaṃ atthitāya ‘‘adaliddo’’ti taṃ tādisaṃ puggalaṃ buddhādayo ariyā āhu. Amoghaṃ tassa jīvitaṃ tassa tathārūpassa jīvitaṃ diṭṭhadhammikādiatthādhigamena amoghaṃ avañjhaṃ saphalamevāti āhūti attho.

    තස්‌මාති , යස්‌මා යථාවුත්‌තසද්‌ධාදිගුණසමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘අදලිද්‌දො අමොඝජීවිතො’’ති වුච්‌චති, තස්‌මා අහම්‌පි තථාරූපො භවෙය්‍යන්‌ති. සද්‌ධඤ්‌ච…පෙ.… සාසනන්‌ති ‘‘සබ්‌බපාපස්‌ස අකරණ’’න්‌තිආදිනා (ධ. ප. 183; දී. නි. 2.90) වුත්‌තං බුද්‌ධානං සාසනං අනුස්‌සරන්‌තො කුලපුත්‌තො වුත්‌තප්‌පභෙදං සද්‌ධඤ්‌චෙව සීලඤ්‌ච ධම්‌මදස්‌සනහෙතුකං ධම්‌මෙ සුනිච්‌ඡයා විමොක්‌ඛභූතං පසාදඤ්‌ච අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය වඩ්‌ඪෙය්‍යාති.

    Tasmāti , yasmā yathāvuttasaddhādiguṇasamannāgato puggalo ‘‘adaliddo amoghajīvito’’ti vuccati, tasmā ahampi tathārūpo bhaveyyanti. Saddhañca…pe… sāsananti ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādinā (dha. pa. 183; dī. ni. 2.90) vuttaṃ buddhānaṃ sāsanaṃ anussaranto kulaputto vuttappabhedaṃ saddhañceva sīlañca dhammadassanahetukaṃ dhamme sunicchayā vimokkhabhūtaṃ pasādañca anuyuñjeyya vaḍḍheyyāti.

    එවං ථෙරො භික්‌ඛූනං ධම්‌මදෙසනාමුඛෙන අත්‌තනි විජ්‌ජමානෙ ගුණෙ පකාසෙන්‌තො අඤ්‌ඤං බ්‍යාකාසි.

    Evaṃ thero bhikkhūnaṃ dhammadesanāmukhena attani vijjamāne guṇe pakāsento aññaṃ byākāsi.

    සිරිමිත්‌තත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Sirimittattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 2. සිරිමිත්‌තත්‌ථෙරගාථා • 2. Sirimittattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact