Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ചൂളനിദ്ദേസപാളി • Cūḷaniddesapāḷi

    തതിയവഗ്ഗോ

    Tatiyavaggo

    ൧൪൧.

    141.

    ദിട്ഠീവിസൂകാനി ഉപാതിവത്തോ, പത്തോ നിയാമം പടിലദ്ധമഗ്ഗോ;

    Diṭṭhīvisūkāniupātivatto, patto niyāmaṃ paṭiladdhamaggo;

    ഉപ്പന്നഞാണോമ്ഹി അനഞ്ഞനേയ്യോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Uppannañāṇomhi anaññaneyyo, eko care khaggavisāṇakappo.

    ദിട്ഠിവിസൂകാനി ഉപാതിവത്തോതി ദിട്ഠിവിസൂകാനി വുച്ചന്തി വീസതിവത്ഥുകാ സക്കായദിട്ഠീ. ഇധ അസ്സുതവാ പുഥുജ്ജനോ അരിയാനം അദസ്സാവീ അരിയധമ്മസ്സ അകോവിദോ അരിയധമ്മേ അവിനീതോ സപ്പുരിസാനം അദസ്സാവീ സപ്പുരിസധമ്മസ്സ അകോവിദോ സപ്പുരിസധമ്മേ അവിനീതോ രൂപം അത്തതോ സമനുപസ്സതി രൂപവന്തം വാ അത്താനം അത്തനി വാ രൂപം രൂപസ്മിം വാ അത്താനം, വേദനം…പേ॰… സഞ്ഞം… സങ്ഖാരേ… വിഞ്ഞാണം അത്തതോ സമനുപസ്സതി വിഞ്ഞാണവന്തം വാ അത്താനം അത്തനി വാ വിഞ്ഞാണം വിഞ്ഞാണസ്മിം വാ അത്താനം. യാ ഏവരൂപാ ദിട്ഠി ദിട്ഠിഗതം ദിട്ഠിഗഹനം ദിട്ഠികന്താരോ ദിട്ഠിവിസൂകായികം ദിട്ഠിവിപ്ഫന്ദിതം ദിട്ഠിസംയോജനം ഗാഹോ പടിഗ്ഗാഹോ അഭിനിവേസോ പരാമാസോ കുമ്മഗ്ഗോ മിച്ഛാപഥോ മിച്ഛത്തം തിത്ഥായതനം വിപരിയേസഗ്ഗാഹോ വിപരീതഗ്ഗാഹോ വിപല്ലാസഗ്ഗാഹോ മിച്ഛാഗാഹോ, അയാഥാവകസ്മിം യാഥാവകന്തി ഗാഹോ, യാവതാ ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിഗതാനി – ഇമാനി ദിട്ഠിവിസൂകാനി. ദിട്ഠിവിസൂകാനി ഉപാതിവത്തോതി ദിട്ഠിവിസൂകാനി ഉപാതിവത്തോ അതിക്കന്തോ സമതിക്കന്തോ വീതിവത്തോതി – ദിട്ഠീവിസൂകാനി ഉപാതിവത്തോ.

    Diṭṭhivisūkāni upātivattoti diṭṭhivisūkāni vuccanti vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhī. Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ, vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho, ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho, yāvatā dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni – imāni diṭṭhivisūkāni. Diṭṭhivisūkāni upātivattoti diṭṭhivisūkāni upātivatto atikkanto samatikkanto vītivattoti – diṭṭhīvisūkāni upātivatto.

    പത്തോ നിയാമം പടിലദ്ധമഗ്ഗോതി നിയാമാ വുച്ചന്തി ചത്താരോ മഗ്ഗാ; അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ, സേയ്യഥിദം – സമ്മാദിട്ഠി സമ്മാസങ്കപ്പോ സമ്മാവാചാ സമ്മാകമ്മന്തോ സമ്മാആജീവോ സമ്മാവായാമോ സമ്മാസതി സമ്മാസമാധി. ചതൂഹി അരിയമഗ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ നിയാമം പത്തോ സമ്പത്തോ അധിഗതോ ഫസ്സിതോ സച്ഛികതോതി – പത്തോ നിയാമം. പടിലദ്ധമഗ്ഗോതി ലദ്ധമഗ്ഗോ പടിലദ്ധമഗ്ഗോ അധിഗതമഗ്ഗോ ഫസ്സിതമഗ്ഗോ സച്ഛികതമഗ്ഗോതി – പത്തോ നിയാമം പടിലദ്ധമഗ്ഗോ.

    Patto niyāmaṃ paṭiladdhamaggoti niyāmā vuccanti cattāro maggā; ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi. Catūhi ariyamaggehi samannāgato niyāmaṃ patto sampatto adhigato phassito sacchikatoti – patto niyāmaṃ. Paṭiladdhamaggoti laddhamaggo paṭiladdhamaggo adhigatamaggo phassitamaggo sacchikatamaggoti – patto niyāmaṃ paṭiladdhamaggo.

    ഉപ്പന്നഞാണോമ്ഹി അനഞ്ഞനേയ്യോതി തസ്സ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധസ്സ ഞാണം ഉപ്പന്നം സമുപ്പന്നം നിബ്ബത്തം അഭിനിബ്ബത്തം പാതുഭൂതം. ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി ഞാണം ഉപ്പന്നം സമുപ്പന്നം നിബ്ബത്തം അഭിനിബ്ബത്തം പാതുഭൂതം, ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി…പേ॰… ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി… ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി ഞാണം ഉപ്പന്നം സമുപ്പന്നം നിബ്ബത്തം അഭിനിബ്ബത്തം പാതുഭൂതന്തി – ഉപ്പന്നഞാണോമ്ഹി. അനഞ്ഞനേയ്യോതി സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ ന പരനേയ്യോ

    Uppannañāṇomhi anaññaneyyoti tassa paccekasambuddhassa ñāṇaṃ uppannaṃ samuppannaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti ñāṇaṃ uppannaṃ samuppannaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti ñāṇaṃ uppannaṃ samuppannaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtanti – uppannañāṇomhi. Anaññaneyyoti so paccekasambuddho na paraneyyo

    ന പരപ്പത്തിയോ ന പരപ്പച്ചയോ ന പരപടിബദ്ധഗൂ, യഥാഭൂതം 1 ജാനാതി പസ്സതി അസമ്മൂള്ഹോ സമ്പജാനോ പടിസ്സതോ. ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി ന പരനേയ്യോ ന പരപ്പത്തിയോ ന പരപ്പച്ചയോ ന പരപടിബദ്ധഗൂ, യഥാഭൂതം ജാനാതി പസ്സതി അസമ്മൂള്ഹോ സമ്പജാനോ പടിസ്സതോ. ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി…പേ॰… ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി…പേ॰… ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി ന പരനേയ്യോ ന പരപ്പത്തിയോ ന പരപ്പച്ചയോ ന പരപടിബദ്ധഗൂ, യഥാഭൂതം ജാനാതി പസ്സതി അസമ്മൂള്ഹോ സമ്പജാനോ പടിസ്സതോതി – ഉപ്പന്നഞാണോമ്ഹി അനഞ്ഞനേയ്യോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Na parappattiyo na parappaccayo na parapaṭibaddhagū, yathābhūtaṃ 2 jānāti passati asammūḷho sampajāno paṭissato. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti na paraneyyo na parappattiyo na parappaccayo na parapaṭibaddhagū, yathābhūtaṃ jānāti passati asammūḷho sampajāno paṭissato. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti na paraneyyo na parappattiyo na parappaccayo na parapaṭibaddhagū, yathābhūtaṃ jānāti passati asammūḷho sampajāno paṭissatoti – uppannañāṇomhi anaññaneyyo, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ദിട്ഠീവിസൂകാനി ഉപാതിവത്തോ, പത്തോ നിയാമം പടിലദ്ധമഗ്ഗോ;

    ‘‘Diṭṭhīvisūkāni upātivatto, patto niyāmaṃ paṭiladdhamaggo;

    ഉപ്പന്നഞാണോമ്ഹി അനഞ്ഞനേയ്യോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Uppannañāṇomhi anaññaneyyo, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൪൨.

    142.

    നില്ലോലുപോ നിക്കുഹോ നിപ്പിപാസോ, നിമ്മക്ഖോ നിദ്ധന്തകസാവമോഹോ;

    Nillolupo nikkuho nippipāso,nimmakkho niddhantakasāvamoho;

    നിരാസസോ 3 സബ്ബലോകേ ഭവിത്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Nirāsaso4sabbaloke bhavitvā, eko care khaggavisāṇakappo.

    നില്ലോലുപോ നിക്കുഹോ നിപ്പിപാസോതി ലോലുപ്പം വുച്ചതി തണ്ഹാ. യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… അഭിജ്ഝാ ലോഭോ അകുസലമൂലം. സാ ലോലുപ്പാ തണ്ഹാ തസ്സ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധസ്സ പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. തസ്മാ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ നില്ലോലുപോ.

    Nillolupo nikkuho nippipāsoti loluppaṃ vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Sā loluppā taṇhā tassa paccekasambuddhassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā paccekasambuddho nillolupo.

    നിക്കുഹോതി തീണി കുഹനവത്ഥൂനി – പച്ചയപടിസേവനസങ്ഖാതം കുഹനവത്ഥു, ഇരിയാപഥസങ്ഖാതം കുഹനവത്ഥു, സാമന്തജപ്പനസങ്ഖാതം കുഹനവത്ഥു.

    Nikkuhoti tīṇi kuhanavatthūni – paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu, iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu, sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu.

    കതമം പച്ചയപടിസേവനസങ്ഖാതം കുഹനവത്ഥു? ഇധ ഗഹപതികാ ഭിക്ഖും 5 നിമന്തേന്തി ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേഹി, സോ പാപിച്ഛോ ഇച്ഛാപകതോ അത്ഥികോ ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരാനം ഭിയ്യോകമ്യതം ഉപാദായ ചീവരം പച്ചക്ഖാതി, പിണ്ഡപാതം പച്ചക്ഖാതി, സേനാസനം പച്ചക്ഖാതി, ഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരം പച്ചക്ഖാതി. സോ ഏവമാഹ – ‘‘കിം സമണസ്സ മഹഗ്ഘേന ചീവരേന! ഏതം സാരുപ്പം യം സമണോ സുസാനാ വാ സങ്കാരകൂടാ വാ പാപണികാ വാ നന്തകാനി ഉച്ചിനിത്വാ സങ്ഘാടികം കരിത്വാ ധാരേയ്യ. കിം സമണസ്സ മഹഗ്ഘേന പിണ്ഡപാതേന! ഏതം സാരുപ്പം യം സമണോ ഉഞ്ഛാചരിയായ പിണ്ഡിയാലോപേന ജീവികം കപ്പേയ്യ. കിം സമണസ്സ മഹഗ്ഘേന സേനാസനേന! ഏതം സാരുപ്പം യം സമണോ രുക്ഖമൂലികോ വാ അസ്സ സോസാനികോ വാ അബ്ഭോകാസികോ വാ. കിം സമണസ്സ മഹഗ്ഘേന ഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേന! ഏതം സാരുപ്പം യം സമണോ പൂതിമുത്തേന വാ ഹരിതകീഖണ്ഡേന വാ ഓസധം കരേയ്യാ’’തി. തദുപാദായ ലൂഖം ചീവരം ധാരേതി ലൂഖം പിണ്ഡപാതം പരിഭുഞ്ജതി ലൂഖം സേനാസനം പടിസേവതി ലൂഖം ഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരം പടിസേവതി. തമേനം ഗഹപതികാ ഏവം ജാനന്തി – ‘‘അയം സമണോ അപ്പിച്ഛോ സന്തുട്ഠോ പവിവിത്തോ അസംസട്ഠോ ആരദ്ധവീരിയോ ധുതവാദോ’’തി. ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ നിമന്തേന്തി ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേഹി. സോ ഏവമാഹ – ‘‘തിണ്ണം സമ്മുഖീഭാവാ സദ്ധോ കുലപുത്തോ ബഹും പുഞ്ഞം പസവതി, സദ്ധായ സമ്മുഖീഭാവാ സദ്ധോ കുലപുത്തോ ബഹും പുഞ്ഞം പസവതി, ദേയ്യധമ്മസ്സ സമ്മുഖീഭാവാ സദ്ധോ കുലപുത്തോ ബഹും പുഞ്ഞം പസവതി, ദക്ഖിണേയ്യാനം സമ്മുഖീഭാവാ സദ്ധോ കുലപുത്തോ ബഹും പുഞ്ഞം പസവതി. തുമ്ഹാകഞ്ചേവായം സദ്ധാ അത്ഥി, ദേയ്യധമ്മോ ച സംവിജ്ജതി, അഹഞ്ച പടിഗ്ഗാഹകോ. സചേഹം ന പടിഗ്ഗഹേസ്സാമി, ഏവം തുമ്ഹേ പുഞ്ഞേന പരിബാഹിരാ ഭവിസ്സഥ 6. ന മയ്ഹം ഇമിനാ അത്ഥോ. അപി ച, തുമ്ഹാകംയേവ അനുകമ്പായ പടിഗ്ഗണ്ഹാമീ’’തി. തദുപാദായ ബഹുമ്പി ചീവരം പടിഗ്ഗണ്ഹാതി, ബഹുമ്പി പിണ്ഡപാതം പടിഗ്ഗണ്ഹാതി, ബഹുമ്പി സേനാസനം പടിഗ്ഗണ്ഹാതി, ബഹുമ്പി ഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരം പടിഗ്ഗണ്ഹാതി. യാ ഏവരൂപാ ഭാകുടികാ ഭാകുടിയം കുഹനാ കുഹായനാ കുഹിതത്തം – ഇദം പച്ചയപടിസേവനസങ്ഖാതം കുഹനവത്ഥു.

    Katamaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu? Idha gahapatikā bhikkhuṃ 7 nimantenti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi, so pāpiccho icchāpakato atthiko cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ bhiyyokamyataṃ upādāya cīvaraṃ paccakkhāti, piṇḍapātaṃ paccakkhāti, senāsanaṃ paccakkhāti, gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paccakkhāti. So evamāha – ‘‘kiṃ samaṇassa mahagghena cīvarena! Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo susānā vā saṅkārakūṭā vā pāpaṇikā vā nantakāni uccinitvā saṅghāṭikaṃ karitvā dhāreyya. Kiṃ samaṇassa mahagghena piṇḍapātena! Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo uñchācariyāya piṇḍiyālopena jīvikaṃ kappeyya. Kiṃ samaṇassa mahagghena senāsanena! Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo rukkhamūliko vā assa sosāniko vā abbhokāsiko vā. Kiṃ samaṇassa mahagghena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena! Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo pūtimuttena vā haritakīkhaṇḍena vā osadhaṃ kareyyā’’ti. Tadupādāya lūkhaṃ cīvaraṃ dhāreti lūkhaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjati lūkhaṃ senāsanaṃ paṭisevati lūkhaṃ gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paṭisevati. Tamenaṃ gahapatikā evaṃ jānanti – ‘‘ayaṃ samaṇo appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho āraddhavīriyo dhutavādo’’ti. Bhiyyo bhiyyo nimantenti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi. So evamāha – ‘‘tiṇṇaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati, saddhāya sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati, deyyadhammassa sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati, dakkhiṇeyyānaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati. Tumhākañcevāyaṃ saddhā atthi, deyyadhammo ca saṃvijjati, ahañca paṭiggāhako. Sacehaṃ na paṭiggahessāmi, evaṃ tumhe puññena paribāhirā bhavissatha 8. Na mayhaṃ iminā attho. Api ca, tumhākaṃyeva anukampāya paṭiggaṇhāmī’’ti. Tadupādāya bahumpi cīvaraṃ paṭiggaṇhāti, bahumpi piṇḍapātaṃ paṭiggaṇhāti, bahumpi senāsanaṃ paṭiggaṇhāti, bahumpi gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paṭiggaṇhāti. Yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ – idaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu.

    കതമം ഇരിയാപഥസങ്ഖാതം കുഹനവത്ഥു? ഇധേകച്ചോ പാപിച്ഛോ ഇച്ഛാപകതോ സമ്ഭാവനാധിപ്പായോ ‘‘ഏവം മം ജനോ സമ്ഭാവേസ്സതീ’’തി ഗമനം സണ്ഠപേതി ഠാനം സണ്ഠപേതി നിസജ്ജം 9 സണ്ഠപേതി സയനം സണ്ഠപേതി, പണിധായ ഗച്ഛതി പണിധായ തിട്ഠതി പണിധായ നിസീദതി പണിധായ സേയ്യം കപ്പേതി സമാഹിതോ വിയ ഗച്ഛതി സമാഹിതോ വിയ തിട്ഠതി സമാഹിതോ വിയ നിസീദതി സമാഹിതോ വിയ സേയ്യം കപ്പേതി, ആപാഥകജ്ഝായീവ 10 ഹോതി. യാ ഏവരൂപാ ഇരിയാപഥസ്സ ആഠപനാ ഠപനാ സണ്ഠപനാ ഭാകുടികാ ഭാകുടിയം കുഹനാ കുഹായനാ കുഹിതത്തം 11 – ഇദം ഇരിയാപഥസങ്ഖാതം കുഹനവത്ഥു.

    Katamaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu? Idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo ‘‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’’ti gamanaṃ saṇṭhapeti ṭhānaṃ saṇṭhapeti nisajjaṃ 12 saṇṭhapeti sayanaṃ saṇṭhapeti, paṇidhāya gacchati paṇidhāya tiṭṭhati paṇidhāya nisīdati paṇidhāya seyyaṃ kappeti samāhito viya gacchati samāhito viya tiṭṭhati samāhito viya nisīdati samāhito viya seyyaṃ kappeti, āpāthakajjhāyīva 13 hoti. Yā evarūpā iriyāpathassa āṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ 14 – idaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu.

    കതമം സാമന്തജപ്പനസങ്ഖാതം കുഹനവത്ഥു? ഇധേകച്ചോ പാപിച്ഛോ ഇച്ഛാപകതോ സമ്ഭാവനാധിപ്പായോ ‘‘ഏവം മം ജനോ സമ്ഭാവേസ്സതീ’’തി അരിയധമ്മേ സന്നിസ്സിതവാചം ഭാസതി. ‘‘യോ ഏവരൂപം ചീവരം ധാരേതി സോ സമണോ മഹേസക്ഖോ’’തി ഭണതി; യോ ഏവരൂപം പത്തം ധാരേതി…പേ॰… ലോഹഥാലകം ധാരേതി… ധമ്മകരണം ധാരേതി… പരിസ്സാവനം ധാരേതി… കുഞ്ചികം ധാരേതി… ഉപാഹനം ധാരേതി… കായബന്ധനം ധാരേതി… ആയോഗം 15 ധാരേതി സോ സമണോ മഹേസക്ഖോ’’തി ഭണതി; ‘‘യസ്സ ഏവരൂപാ ഉപജ്ഝായോ സോ സമണോ മഹേസക്ഖോ’’തി ഭണതി; യസ്സ ഏവരൂപോ ആചരിയോ …പേ॰… ഏവരൂപാ സമാനുപജ്ഝായകാ… സമാനാചരിയകാ… മിത്താ… സന്ദിട്ഠാ… സമ്ഭത്താ… സഹായാ സോ സമണോ മഹേസക്ഖോതി ഭണതി; യോ ഏവരൂപേ വിഹാരേ വസതി… അഡ്ഢയോഗേ വസതി… പാസാദേ വസതി… ഹമ്മിയേ വസതി… ഗുഹായം വസതി… ലേണേ വസതി… കുടിയം വസതി… കൂടാഗാരേ വസതി… അട്ടേ വസതി… മാളേ വസതി… ഉദ്ദണ്ഡേ 16 വസതി… ഉപട്ഠാനസാലായം വസതി… മണ്ഡപേ വസതി… രുക്ഖമൂലേ വസതി സോ സമണോ മഹേസക്ഖോ’’തി ഭണതി.

    Katamaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu? Idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo ‘‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’’ti ariyadhamme sannissitavācaṃ bhāsati. ‘‘Yo evarūpaṃ cīvaraṃ dhāreti so samaṇo mahesakkho’’ti bhaṇati; yo evarūpaṃ pattaṃ dhāreti…pe… lohathālakaṃ dhāreti… dhammakaraṇaṃ dhāreti… parissāvanaṃ dhāreti… kuñcikaṃ dhāreti… upāhanaṃ dhāreti… kāyabandhanaṃ dhāreti… āyogaṃ 17 dhāreti so samaṇo mahesakkho’’ti bhaṇati; ‘‘yassa evarūpā upajjhāyo so samaṇo mahesakkho’’ti bhaṇati; yassa evarūpo ācariyo …pe… evarūpā samānupajjhāyakā… samānācariyakā… mittā… sandiṭṭhā… sambhattā… sahāyā so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati; yo evarūpe vihāre vasati… aḍḍhayoge vasati… pāsāde vasati… hammiye vasati… guhāyaṃ vasati… leṇe vasati… kuṭiyaṃ vasati… kūṭāgāre vasati… aṭṭe vasati… māḷe vasati… uddaṇḍe 18 vasati… upaṭṭhānasālāyaṃ vasati… maṇḍape vasati… rukkhamūle vasati so samaṇo mahesakkho’’ti bhaṇati.

    അഥ വാ, കോരജികകോരജികോ ഭാകുടികഭാകുടികോ കുഹകകുഹകോ ലപകലപകോ മുഖസമ്ഭാവികോ ‘‘അയം സമണോ ഇമാസം ഏവരൂപാനം സന്താനം വിഹാരസമാപത്തീനം ലാഭീ’’തി താദിസം ഗമ്ഭീരം ഗൂള്ഹം നിപുണം പടിച്ഛന്നം ലോകുത്തരം സുഞ്ഞതാപടിസഞ്ഞുത്തം കഥം കഥേതി. യാ ഏവരൂപാ ഭാകുടികാ ഭാകുടിയം കുഹനാ കുഹായനാ കുഹിതത്തം, ഇദം സാമന്തജപ്പനസങ്ഖാതം കുഹനവത്ഥു. തസ്സ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധസ്സ ഇമാനി തീണി കുഹനവത്ഥൂനി പഹീനാനി സമുച്ഛിന്നാനി വൂപസന്താനി പടിപ്പസ്സദ്ധാനി അഭബ്ബുപ്പത്തികാനി ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢാനി. തസ്മാ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ നിക്കുഹോ.

    Atha vā, korajikakorajiko bhākuṭikabhākuṭiko kuhakakuhako lapakalapako mukhasambhāviko ‘‘ayaṃ samaṇo imāsaṃ evarūpānaṃ santānaṃ vihārasamāpattīnaṃ lābhī’’ti tādisaṃ gambhīraṃ gūḷhaṃ nipuṇaṃ paṭicchannaṃ lokuttaraṃ suññatāpaṭisaññuttaṃ kathaṃ katheti. Yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ, idaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. Tassa paccekasambuddhassa imāni tīṇi kuhanavatthūni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni. Tasmā so paccekasambuddho nikkuho.

    നിപ്പിപാസോതി പിപാസാ വുച്ചതി തണ്ഹാ. യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… അഭിജ്ഝാ ലോഭോ അകുസലമൂലം. സാ പിപാസാ തണ്ഹാ തസ്സ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധസ്സ പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. തസ്മാ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ നിപ്പിപാസോതി – നില്ലോലുപോ നിക്കുഹോ നിപ്പിപാസോ.

    Nippipāsoti pipāsā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Sā pipāsā taṇhā tassa paccekasambuddhassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā paccekasambuddho nippipāsoti – nillolupo nikkuho nippipāso.

    നിമ്മക്ഖോ നിദ്ധന്തകസാവമോഹോതി. മക്ഖോതി യോ മക്ഖോ മക്ഖായനാ 19 മക്ഖായിതത്തം നിട്ഠുരിയം നിട്ഠുരിയകമ്മം. കസാവോതി രാഗോ കസാവോ, ദോസോ കസാവോ, മോഹോ കസാവോ, കോധോ…പേ॰… ഉപനാഹോ… മക്ഖോ… പളാസോ… സബ്ബാകുസലാഭിസങ്ഖാരാ കസാവാ. മോഹോതി ദുക്ഖേ അഞ്ഞാണം, ദുക്ഖസമുദയേ അഞ്ഞാണം, ദുക്ഖനിരോധേ അഞ്ഞാണം, ദുക്ഖനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അഞ്ഞാണം, പുബ്ബന്തേ അഞ്ഞാണം, അപരന്തേ അഞ്ഞാണം, പുബ്ബന്താപരന്തേ അഞ്ഞാണം, ഇദപ്പച്ചയതാപടിച്ചസമുപ്പന്നേസു ധമ്മേസു അഞ്ഞാണം. യം ഏവരൂപം അഞ്ഞാണം അദസ്സനം അനഭിസമയോ അനനുബോധോ അപ്പടിവേധോ അസംഗാഹനാ അപരിയോഗാഹനാ അസമപേക്ഖനാ അപച്ചവേക്ഖണാ അപച്ചക്ഖകമ്മം ദുമ്മേജ്ഝം ബാല്യം അസമ്പജഞ്ഞം മോഹോ പമോഹോ സമ്മോഹോ അവിജ്ജാ അവിജ്ജോഘോ അവിജ്ജായോഗോ അവിജ്ജാനുസയോ അവിജ്ജാപരിയുട്ഠാനം അവിജ്ജാലങ്ഗീ മോഹോ അകുസലമൂലം. തസ്സ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധസ്സ മക്ഖോ ച കസാവോ ച മോഹോ ച വന്താ സംവന്താ നിദ്ധന്താ പഹീനാ സമുച്ഛിന്നാ വൂപസന്താ പടിപ്പസ്സദ്ധാ അഭബ്ബുപ്പത്തികാ ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢാതി. സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ നിമ്മക്ഖോ നിദ്ധന്തകസാവമോഹോ.

    Nimmakkhoniddhantakasāvamohoti. Makkhoti yo makkho makkhāyanā 20 makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ. Kasāvoti rāgo kasāvo, doso kasāvo, moho kasāvo, kodho…pe… upanāho… makkho… paḷāso… sabbākusalābhisaṅkhārā kasāvā. Mohoti dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ. Yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ. Tassa paccekasambuddhassa makkho ca kasāvo ca moho ca vantā saṃvantā niddhantā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti. So paccekasambuddho nimmakkho niddhantakasāvamoho.

    നിരാസസോ സബ്ബലോകേ ഭവിത്വാതി ആസാ വുച്ചതി തണ്ഹാ. യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… അഭിജ്ഝാ ലോഭോ അകുസലമൂലം. സബ്ബലോകേതി സബ്ബഅപായലോകേ സബ്ബമനുസ്സലോകേ സബ്ബദേവലോകേ സബ്ബഖന്ധലോകേ സബ്ബധാതുലോകേ സബ്ബആയതനലോകേ. നിരാസസോ സബ്ബലോകേ ഭവിത്വാതി സബ്ബലോകേ നിരാസസോ ഭവിത്വാ നിത്തണ്ഹോ ഭവിത്വാ നിപ്പിപാസോ ഭവിത്വാതി – നിരാസസോ സബ്ബലോകേ ഭവിത്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Nirāsaso sabbaloke bhavitvāti āsā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Sabbaloketi sabbaapāyaloke sabbamanussaloke sabbadevaloke sabbakhandhaloke sabbadhātuloke sabbaāyatanaloke. Nirāsaso sabbaloke bhavitvāti sabbaloke nirāsaso bhavitvā nittaṇho bhavitvā nippipāso bhavitvāti – nirāsaso sabbaloke bhavitvā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘നില്ലോലുപോ നിക്കുഹോ നിപ്പിപാസോ, നിമ്മക്ഖോ നിദ്ധന്തകസാവമോഹോ;

    ‘‘Nillolupo nikkuho nippipāso, nimmakkho niddhantakasāvamoho;

    നിരാസസോ സബ്ബലോകേ ഭവിത്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Nirāsaso sabbaloke bhavitvā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൪൩.

    143.

    പാപം സഹായം പരിവജ്ജയേഥ, അനത്ഥദസ്സിം വിസമേ നിവിട്ഠം;

    Pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha,anatthadassiṃvisame niviṭṭhaṃ;

    സയം ന സേവേ പസുതം പമത്തം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Sayaṃ na seve pasutaṃ pamattaṃ, eko care khaggavisāṇakappo.

    പാപം സഹായം പരിവജ്ജയേഥാതി. പാപസഹായോ വുച്ചതി യോ സോ സഹായോ ദസവത്ഥുകായ മിച്ഛാദിട്ഠിയാ സമന്നാഗതോ – നത്ഥി ദിന്നം, നത്ഥി യിട്ഠം, നത്ഥി ഹുതം, നത്ഥി സുകതദുക്കടാനം കമ്മാനം ഫലം വിപാകോ, നത്ഥി അയം ലോകോ, നത്ഥി പരോ ലോകോ, നത്ഥി മാതാ, നത്ഥി പിതാ, നത്ഥി സത്താ ഓപപാതികാ, നത്ഥി ലോകേ സമണബ്രാഹ്മണാ സമ്മഗ്ഗതാ സമ്മാപടിപന്നാ യേ ഇമഞ്ച ലോകം പരഞ്ച ലോകം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദേന്തീതി. അയം പാപസഹായോ. പാപം സഹായം പരിവജ്ജയേഥാതി. പാപം സഹായം വജ്ജേയ്യ പരിവജ്ജേയ്യാതി – പാപം സഹായം പരിവജ്ജയേഥ.

    Pāpaṃsahāyaṃ parivajjayethāti. Pāpasahāyo vuccati yo so sahāyo dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā samannāgato – natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko, natthi paro loko, natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti. Ayaṃ pāpasahāyo. Pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayethāti. Pāpaṃ sahāyaṃ vajjeyya parivajjeyyāti – pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha.

    അനത്ഥദസ്സിം വിസമേ നിവിട്ഠന്തി അനത്ഥദസ്സീ വുച്ചതി യോ സോ സഹായോ ദസവത്ഥുകായ മിച്ഛാദിട്ഠിയാ സമന്നാഗതോ – നത്ഥി ദിന്നം, നത്ഥി യിട്ഠം…പേ॰… യേ ഇമഞ്ച ലോകം പരഞ്ച ലോകം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദേന്തീതി. വിസമേ നിവിട്ഠന്തി വിസമേ കായകമ്മേ നിവിട്ഠം, വിസമേ വചീകമ്മേ നിവിട്ഠം, വിസമേ മനോകമ്മേ നിവിട്ഠം, വിസമേ പാണാതിപാതേ നിവിട്ഠം, വിസമേ അദിന്നാദാനേ നിവിട്ഠം, വിസമേ കാമേസുമിച്ഛാചാരേ നിവിട്ഠം, വിസമേ മുസാവാദേ നിവിട്ഠം, വിസമായ പിസുണായ വാചായ 21 നിവിട്ഠം, വിസമായ ഫരുസായ വാചായ 22 നിവിട്ഠം, വിസമേ സമ്ഫപ്പലാപേ നിവിട്ഠം, വിസമായ അഭിജ്ഝായ നിവിട്ഠം, വിസമേ ബ്യാപാദേ നിവിട്ഠം, വിസമായ മിച്ഛാദിട്ഠിയാ നിവിട്ഠം, വിസമേസു സങ്ഖാരേസു നിവിട്ഠം വിസമേസു പഞ്ചസു കാമഗുണേസു നിവിട്ഠം, വിസമേസു പഞ്ചസു നീവരണേസു നിവിട്ഠം വിനിവിട്ഠം സത്തം അല്ലീനം ഉപഗതം അജ്ഝോസിതം അധിമുത്തന്തി – അനത്ഥദസ്സിം വിസമേ നിവിട്ഠം.

    Anatthadassiṃ visame niviṭṭhanti anatthadassī vuccati yo so sahāyo dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā samannāgato – natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ…pe… ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti. Visame niviṭṭhanti visame kāyakamme niviṭṭhaṃ, visame vacīkamme niviṭṭhaṃ, visame manokamme niviṭṭhaṃ, visame pāṇātipāte niviṭṭhaṃ, visame adinnādāne niviṭṭhaṃ, visame kāmesumicchācāre niviṭṭhaṃ, visame musāvāde niviṭṭhaṃ, visamāya pisuṇāya vācāya 23 niviṭṭhaṃ, visamāya pharusāya vācāya 24 niviṭṭhaṃ, visame samphappalāpe niviṭṭhaṃ, visamāya abhijjhāya niviṭṭhaṃ, visame byāpāde niviṭṭhaṃ, visamāya micchādiṭṭhiyā niviṭṭhaṃ, visamesu saṅkhāresu niviṭṭhaṃ visamesu pañcasu kāmaguṇesu niviṭṭhaṃ, visamesu pañcasu nīvaraṇesu niviṭṭhaṃ viniviṭṭhaṃ sattaṃ allīnaṃ upagataṃ ajjhositaṃ adhimuttanti – anatthadassiṃ visame niviṭṭhaṃ.

    സയം ന സേവേ പസുതം പമത്തന്തി. പസുതന്തി യോപി കാമേ ഏസതി ഗവേസതി പരിയേസതി തച്ചരിതോ തബ്ബഹുലോ തഗ്ഗരുകോ തന്നിനോ തപ്പോണോ തപ്പബ്ഭാരോ തദധിമുത്തോ തദധിപതേയ്യോ, സോപി കാമപ്പസുതോ. യോപി തണ്ഹാവസേന രൂപേ പരിയേസതി, സദ്ദേ…പേ॰… ഗന്ധേ… രസേ… ഫോട്ഠബ്ബേ പരിയേസതി തച്ചരിതോ തബ്ബഹുലോ തഗ്ഗരുകോ തന്നിന്നോ തപ്പോണോ തപ്പബ്ഭാരോ തദധിമുത്തോ തദധിപതേയ്യോ, സോപി കാമപ്പസുതോ. യോപി തണ്ഹാവസേന രൂപേ പടിലഭതി, സദ്ദേ…പേ॰… ഗന്ധേ… രസേ… ഫോട്ഠബ്ബേ പടിലഭതി തച്ചരിതോ തബ്ബഹുലോ തഗ്ഗരുകോ തന്നിന്നോ തപ്പോണോ തപ്പബ്ഭാരോ തദധിമുത്തോ തദധിപതേയ്യോ, സോപി കാമപ്പസുതോ. യോപി തണ്ഹാവസേന രൂപേ പരിഭുഞ്ജതി, സദ്ദേ…പേ॰… ഗന്ധേ… രസേ… ഫോട്ഠബ്ബേ പരിഭുഞ്ജതി തച്ചരിതോ തബ്ബഹുലോ തഗ്ഗരുകോ തന്നിന്നോ തപ്പോണോ തപ്പബ്ഭാരോ തദധിമുത്തോ തദധിപതേയ്യോ, സോപി കാമപ്പസുതോ. യഥാ കലഹകാരകോ കലഹപ്പസുതോ, കമ്മകാരകോ കമ്മപ്പസുതോ, ഗോചരേ ചരന്തോ ഗോചരപ്പസുതോ, ഝായീ ഝാനപ്പസുതോ; ഏവമേവ യോ കാമേ ഏസതി ഗവേസതി പരിയേസതി തച്ചരിതോ തബ്ബഹുലോ തഗ്ഗരുകോ തന്നിന്നോ തപ്പോണോ തപ്പബ്ഭാരോ തദധിമുത്തോ തദധിപതേയ്യോ, സോപി കാമപ്പസുതോ. യോപി തണ്ഹാവസേന രൂപേ പരിയേസതി…പേ॰… യോപി തണ്ഹാവസേന രൂപേ പടിലഭതി…പേ॰… യോപി തണ്ഹാവസേന രൂപേ പരിഭുഞ്ജതി, സദ്ദേ…പേ॰… ഗന്ധേ… രസേ… ഫോട്ഠബ്ബേ പരിഭുഞ്ജതി തച്ചരിതോ തബ്ബഹുലോ തഗ്ഗരുകോ തന്നിന്നോ തപ്പോണോ തപ്പബ്ഭാരോ തദധിമുത്തോ തദധിപതേയ്യോ, സോപി കാമപ്പസുതോ. പമത്തന്തി. പമാദോ വത്തബ്ബോ കായദുച്ചരിതേ വാ വചീദുച്ചരിതേ വാ മനോദുച്ചരിതേ വാ പഞ്ചസു കാമഗുണേസു വാ ചിത്തസ്സ വോസഗ്ഗോ വോസഗ്ഗാനുപ്പദാനം കുസലാനം ധമ്മാനം ഭാവനായ അസക്കച്ചകിരിയതാ അസാതച്ചകിരിയതാ അനട്ഠിതകിരിയതാ ഓലീനവുത്തിതാ നിക്ഖിത്തച്ഛന്ദതാ നിക്ഖിത്തധുരതാ അനാസേവനാ അഭാവനാ അബഹുലീകമ്മം അനധിട്ഠാനം അനനുയോഗോ, യോ ഏവരൂപോ പമാദോ പമജ്ജനാ പമജ്ജിതത്തം – അയം വുച്ചതി പമാദോ.

    Sayaṃ na seve pasutaṃ pamattanti. Pasutanti yopi kāme esati gavesati pariyesati taccarito tabbahulo taggaruko tannino tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kāmappasuto. Yopi taṇhāvasena rūpe pariyesati, sadde…pe… gandhe… rase… phoṭṭhabbe pariyesati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kāmappasuto. Yopi taṇhāvasena rūpe paṭilabhati, sadde…pe… gandhe… rase… phoṭṭhabbe paṭilabhati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kāmappasuto. Yopi taṇhāvasena rūpe paribhuñjati, sadde…pe… gandhe… rase… phoṭṭhabbe paribhuñjati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kāmappasuto. Yathā kalahakārako kalahappasuto, kammakārako kammappasuto, gocare caranto gocarappasuto, jhāyī jhānappasuto; evameva yo kāme esati gavesati pariyesati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kāmappasuto. Yopi taṇhāvasena rūpe pariyesati…pe… yopi taṇhāvasena rūpe paṭilabhati…pe… yopi taṇhāvasena rūpe paribhuñjati, sadde…pe… gandhe… rase… phoṭṭhabbe paribhuñjati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kāmappasuto. Pamattanti. Pamādo vattabbo kāyaduccarite vā vacīduccarite vā manoduccarite vā pañcasu kāmaguṇesu vā cittassa vosaggo vosaggānuppadānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā asātaccakiriyatā anaṭṭhitakiriyatā olīnavuttitā nikkhittacchandatā nikkhittadhuratā anāsevanā abhāvanā abahulīkammaṃ anadhiṭṭhānaṃ ananuyogo, yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ – ayaṃ vuccati pamādo.

    സയം ന സേവേ പസുതം പമത്തന്തി പസുതം ന സേവേയ്യ പമത്തഞ്ച സയം ന സേവേയ്യ സാമം ന സേവേയ്യ ന നിസേവേയ്യ ന സംസേവേയ്യ ന പരിസംസേവേയ്യ ന ആചരേയ്യ ന സമാചരേയ്യ ന സമാദായ വത്തേയ്യാതി – സയം ന സേവേ പസുതം പമത്തം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Sayaṃ na seve pasutaṃ pamattanti pasutaṃ na seveyya pamattañca sayaṃ na seveyya sāmaṃ na seveyya na niseveyya na saṃseveyya na parisaṃseveyya na ācareyya na samācareyya na samādāya vatteyyāti – sayaṃ na seve pasutaṃ pamattaṃ, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘പാപം സഹായം പരിവജ്ജയേഥ, അനത്ഥദസ്സിം വിസമേ നിവിട്ഠം;

    ‘‘Pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha, anatthadassiṃ visame niviṭṭhaṃ;

    സയം ന സേവേ പസുതം പമത്തം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Sayaṃ na seve pasutaṃ pamattaṃ, eko care khaggavisāṇakappo.

    ൧൪൪.

    144.

    ബഹുസ്സുതം ധമ്മധരം ഭജേഥ, മിത്തം ഉളാരം പടിഭാനവന്തം;

    Bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha,mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantaṃ;

    അഞ്ഞായ അത്ഥാനി വിനേയ്യ കങ്ഖം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Aññāya atthāni vineyya kaṅkhaṃ, eko care khaggavisāṇakappo.

    ബഹുസ്സുതം ധമ്മധരം ഭജേഥാതി ബഹുസ്സുതോ ഹോതി മിത്തോ സുതധരോ സുതസന്നിചയോ. യേ തേ ധമ്മാ ആദികല്യാണാ മജ്ഝേകല്യാണാ പരിയോസാനകല്യാണാ സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം 25 കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം അഭിവദന്തി, തഥാരൂപാസ്സ ധമ്മാ ബഹുസ്സുതാ ഹോന്തി ധാതാ 26 വചസാ പരിചിതാ മനസാനുപേക്ഖിതാ ദിട്ഠിയാ സുപ്പടിവിദ്ധാ. ധമ്മധരന്തി ധമ്മം ധാരേന്തം 27 – സുത്തം ഗേയ്യം വേയ്യാകരണം ഗാഥം ഉദാനം ഇതിവുത്തകം ജാതകം അബ്ഭുതധമ്മം വേദല്ലം. ബഹുസ്സുതം ധമ്മധരം ഭജേഥാതി ബഹുസ്സുതഞ്ച ധമ്മധരഞ്ച മിത്തം ഭജേയ്യ സംഭജേയ്യ സേവേയ്യ നിസേവേയ്യ സംസേവേയ്യ പടിസേവേയ്യാതി – ബഹുസ്സുതം ധമ്മധരം ഭജേഥ.

    Bahussutaṃdhammadharaṃ bhajethāti bahussuto hoti mitto sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthaṃ sabyañjanaṃ 28 kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhātā 29 vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Dhammadharanti dhammaṃ dhārentaṃ 30 – suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajethāti bahussutañca dhammadharañca mittaṃ bhajeyya saṃbhajeyya seveyya niseveyya saṃseveyya paṭiseveyyāti – bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha.

    മിത്തം ഉളാരം പടിഭാനവന്തന്തി ഉളാരോ ഹോതി മിത്തോ സീലേന സമാധിനാ പഞ്ഞായ വിമുത്തിയാ വിമുത്തിഞാണദസ്സേന. പടിഭാനവന്തന്തി തയോ പടിഭാനവന്തോ – പരിയത്തിപടിഭാനവാ, പരിപുച്ഛാപടിഭാനവാ, അധിഗമപടിഭാനവാ. കതമോ പരിയത്തിപടിഭാനവാ? ഇധേകച്ചസ്സ ബുദ്ധവചനം പരിയാപുതം 31 ഹോതി സുത്തം ഗേയ്യം വേയ്യാകരണം ഗാഥാ ഉദാനം ഇതിവുത്തകം ജാതകം അബ്ഭുതധമ്മം വേദല്ലം. തസ്സ പരിയത്തിം നിസ്സായ പടിഭാതി – അയം പരിയത്തിപടിഭാനവാ.

    Mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantanti uḷāro hoti mitto sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassena. Paṭibhānavantanti tayo paṭibhānavanto – pariyattipaṭibhānavā, paripucchāpaṭibhānavā, adhigamapaṭibhānavā. Katamo pariyattipaṭibhānavā? Idhekaccassa buddhavacanaṃ pariyāputaṃ 32 hoti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Tassa pariyattiṃ nissāya paṭibhāti – ayaṃ pariyattipaṭibhānavā.

    കതമോ പരിപുച്ഛാപടിഭാനവാ? ഇധേകച്ചോ പരിപുച്ഛിതോപി ഹോതി അത്ഥേ ച ഞായേ ച ലക്ഖണേ ച കാരണേ ച ഠാനാട്ഠാനേ ച. തസ്സ പരിപുച്ഛം നിസ്സായ പടിഭാതി – അയം പരിപുച്ഛാപടിഭാനവാ.

    Katamo paripucchāpaṭibhānavā? Idhekacco paripucchitopi hoti atthe ca ñāye ca lakkhaṇe ca kāraṇe ca ṭhānāṭṭhāne ca. Tassa paripucchaṃ nissāya paṭibhāti – ayaṃ paripucchāpaṭibhānavā.

    കതമോ അധിഗമപടിഭാനവാ? ഇധേകച്ചസ്സ അധിഗതാ ഹോന്തി ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനാ ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദാ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി പഞ്ച ബലാനി സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ ചത്താരോ അരിയമഗ്ഗാ ചത്താരി സാമഞ്ഞഫലാനി ചതസ്സോ പടിസമ്ഭിദായോ ഛ അഭിഞ്ഞായോ 33. തസ്സ അത്ഥോ ഞാതോ ധമ്മോ ഞാതോ നിരുത്തി ഞാതാ. അത്ഥേ ഞാതേ അത്ഥോ പടിഭാതി, ധമ്മേ ഞാതേ ധമ്മോ പടിഭാതി, നിരുത്തിയാ ഞാതായ നിരുത്തി പടിഭാതി. ഇമേസു തീസു ഞാണം പടിഭാനപടിസമ്ഭിദാ. സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ ഇമായ പടിഭാനപടിസമ്ഭിദായ ഉപേതോ സമുപേതോ ഉപാഗതോ സമുപാഗതോ ഉപപന്നോ സമുപപന്നോ സമന്നാഗതോ. തസ്മാ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ പടിഭാനവാ . യസ്സ പരിയത്തി നത്ഥി പരിപുച്ഛാ നത്ഥി അധിഗമോ നത്ഥി, കിം തസ്സ പടിഭായിസ്സതീതി – മിത്തം ഉളാരം പടിഭാനവന്തം.

    Katamo adhigamapaṭibhānavā? Idhekaccassa adhigatā honti cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo cattāro ariyamaggā cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo cha abhiññāyo 34. Tassa attho ñāto dhammo ñāto nirutti ñātā. Atthe ñāte attho paṭibhāti, dhamme ñāte dhammo paṭibhāti, niruttiyā ñātāya nirutti paṭibhāti. Imesu tīsu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. So paccekasambuddho imāya paṭibhānapaṭisambhidāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato. Tasmā paccekasambuddho paṭibhānavā . Yassa pariyatti natthi paripucchā natthi adhigamo natthi, kiṃ tassa paṭibhāyissatīti – mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantaṃ.

    അഞ്ഞായ അത്ഥാനി വിനേയ്യ കങ്ഖന്തി അത്തത്ഥം അഞ്ഞായ പരത്ഥം അഞ്ഞായ ഉഭയത്ഥം അഞ്ഞായ ദിട്ഠധമ്മികത്ഥം അഞ്ഞായ സമ്പരായികത്ഥം അഞ്ഞായ പരമത്ഥം അഞ്ഞായ അഭിഞ്ഞായ ജാനിത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ കങ്ഖം വിനേയ്യ പടിവിനേയ്യ പജഹേയ്യ വിനോദേയ്യ ബ്യന്തീകരേയ്യ അനഭാവം ഗമേയ്യാതി – അഞ്ഞായ അത്ഥാനി വിനേയ്യ കങ്ഖം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Aññāya atthāni vineyya kaṅkhanti attatthaṃ aññāya paratthaṃ aññāya ubhayatthaṃ aññāya diṭṭhadhammikatthaṃ aññāya samparāyikatthaṃ aññāya paramatthaṃ aññāya abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā kaṅkhaṃ vineyya paṭivineyya pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṃ gameyyāti – aññāya atthāni vineyya kaṅkhaṃ, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ബഹുസ്സുതം ധമ്മധരം ഭജേഥ, മിത്തം ഉളാരം പടിഭാനവന്തം;

    ‘‘Bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha, mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantaṃ;

    അഞ്ഞായ അത്ഥാനി വിനേയ്യ കങ്ഖം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Aññāya atthāni vineyya kaṅkhaṃ, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൪൫.

    145.

    ഖിഡ്ഡം രതിം 35 കാമസുഖഞ്ച ലോകേ, അനലങ്കരിത്വാ അനപേക്ഖമാനോ;

    Khiḍḍaṃ ratiṃ36kāmasukhañca loke,analaṅkaritvā anapekkhamāno;

    വിഭൂസട്ഠാനാ 37 വിരതോ സച്ചവാദീ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Vibhūsaṭṭhānā38virato saccavādī, eko care khaggavisāṇakappo.

    ഖിഡ്ഡം രതിം കാമസുഖഞ്ച ലോകേതി. ഖിഡ്ഡാതി ദ്വേ ഖിഡ്ഡാ – കായികാ ഖിഡ്ഡാ ച വാചസികാ ഖിഡ്ഡാ ച…പേ॰… അയം കായികാ ഖിഡ്ഡാ…പേ॰… അയം വാചസികാ ഖിഡ്ഡാ. രതീതി അനുക്കണ്ഠിതാധിവചനമേതം – രതീതി. കാമസുഖന്തി വുത്തഞ്ഹേതം ഭഗവതാ 39 – ‘‘പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, കാമഗുണാ. കതമേ പഞ്ച? ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യാ രൂപാ ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ പിയരൂപാ കാമൂപസംഹിതാ രജനീയാ, സോതവിഞ്ഞേയ്യാ സദ്ദാ…പേ॰… ഘാനവിഞ്ഞേയ്യാ ഗന്ധാ… ജിവ്ഹാവിഞ്ഞേയ്യാ രസാ… കായവിഞ്ഞേയ്യാ ഫോട്ഠബ്ബാ ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ പിയരൂപാ കാമൂപസംഹിതാ രജനീയാ. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച കാമഗുണാ. യം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഇമേ പഞ്ച കാമഗുണേ പടിച്ച ഉപ്പജ്ജതി സുഖം സോമനസ്സം, ഇദം വുച്ചതി കാമസുഖം’’. ലോകേതി മനുസ്സലോകേതി – ഖിഡ്ഡം രതിം കാമസുഖഞ്ച ലോകേ.

    Khiḍḍaṃ ratiṃ kāmasukhañca loketi. Khiḍḍāti dve khiḍḍā – kāyikā khiḍḍā ca vācasikā khiḍḍā ca…pe… ayaṃ kāyikā khiḍḍā…pe… ayaṃ vācasikā khiḍḍā. Ratīti anukkaṇṭhitādhivacanametaṃ – ratīti. Kāmasukhanti vuttañhetaṃ bhagavatā 40 – ‘‘pañcime, bhikkhave, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Ime kho, bhikkhave, pañca kāmaguṇā. Yaṃ kho, bhikkhave, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, idaṃ vuccati kāmasukhaṃ’’. Loketi manussaloketi – khiḍḍaṃ ratiṃ kāmasukhañca loke.

    അനലങ്കരിത്വാ അനപേക്ഖമാനോതി ഖിഡ്ഡഞ്ച രതിഞ്ച കാമസുഖഞ്ച ലോകേ അനലങ്കരിത്വാ അനപേക്ഖോ ഹുത്വാ പജഹിത്വാ വിനോദേത്വാ ബ്യന്തീകരിത്വാ അനഭാവം ഗമേത്വാതി – അനലങ്കരിത്വാ അനപേക്ഖമാനോ.

    Analaṅkaritvāanapekkhamānoti khiḍḍañca ratiñca kāmasukhañca loke analaṅkaritvā anapekkho hutvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – analaṅkaritvā anapekkhamāno.

    വിഭൂസട്ഠാനാ വിരതോ സച്ചവാദീതി. വിഭൂസാതി ദ്വേ വിഭൂസാ – അത്ഥി അഗാരികവിഭൂസാ 41 അത്ഥി അനാഗാരികവിഭൂസാ. കതമാ അഗാരികവിഭൂസാ? കേസാ ച മസ്സൂ ച മാലാഗന്ധഞ്ച വിലേപനഞ്ച ആഭരണഞ്ച പിലന്ധനഞ്ച വത്ഥഞ്ച പാരുപനഞ്ച 42 വേഠനഞ്ച ഉച്ഛാദനം പരിമദ്ദനം ന്ഹാപനം സമ്ബാഹനം ആദാസം അഞ്ജനം മാലാഗന്ധവിലേപനം മുഖചുണ്ണം മുഖലേപനം ഹത്ഥബന്ധം സിഖാബന്ധം ദണ്ഡം നാളികം ഖഗ്ഗം ഛത്തം ചിത്രുപാഹനം ഉണ്ഹീസം മണിം വാളബീജനിം ഓദാതാനി വത്ഥാനി ദീഘദസാനി ഇതി വാ – അയം അഗാരികവിഭൂസാ.

    Vibhūsaṭṭhānāvirato saccavādīti. Vibhūsāti dve vibhūsā – atthi agārikavibhūsā 43 atthi anāgārikavibhūsā. Katamā agārikavibhūsā? Kesā ca massū ca mālāgandhañca vilepanañca ābharaṇañca pilandhanañca vatthañca pārupanañca 44 veṭhanañca ucchādanaṃ parimaddanaṃ nhāpanaṃ sambāhanaṃ ādāsaṃ añjanaṃ mālāgandhavilepanaṃ mukhacuṇṇaṃ mukhalepanaṃ hatthabandhaṃ sikhābandhaṃ daṇḍaṃ nāḷikaṃ khaggaṃ chattaṃ citrupāhanaṃ uṇhīsaṃ maṇiṃ vāḷabījaniṃ odātāni vatthāni dīghadasāni iti vā – ayaṃ agārikavibhūsā.

    കതമാ അനാഗാരികവിഭൂസാ? ചീവരമണ്ഡനാ പത്തമണ്ഡനാ സേനാസനമണ്ഡനാ ഇമസ്സ വാ പൂതികായസ്സ ബാഹിരാനം വാ പരിക്ഖാരാനം മണ്ഡനാ വിഭൂസനാ കേളനാ പരികേളനാ ഗദ്ധികതാ ഗദ്ധികത്തം 45 ചപലതാ 46 ചാപല്യം – അയം അനാഗാരികവിഭൂസാ.

    Katamā anāgārikavibhūsā? Cīvaramaṇḍanā pattamaṇḍanā senāsanamaṇḍanā imassa vā pūtikāyassa bāhirānaṃ vā parikkhārānaṃ maṇḍanā vibhūsanā keḷanā parikeḷanā gaddhikatā gaddhikattaṃ 47 capalatā 48 cāpalyaṃ – ayaṃ anāgārikavibhūsā.

    സച്ചവാദീതി സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ സച്ചവാദീ സച്ചസന്ധോ ഥേതോ പച്ചയികോ അവിസംവാദകോ ലോകസ്സ, വിഭൂസട്ഠാനാ ആരതോ വിരതോ പടിവിരതോ നിക്ഖന്തോ നിസ്സടോ വിപ്പമുത്തോ വിസഞ്ഞുത്തോ, വിമരിയാദികതേന ചേതസാ വിഹരതീതി – വിഭൂസട്ഠാനാ വിരതോ സച്ചവാദീ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Saccavādīti so paccekasambuddho saccavādī saccasandho theto paccayiko avisaṃvādako lokassa, vibhūsaṭṭhānā ārato virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto, vimariyādikatena cetasā viharatīti – vibhūsaṭṭhānā virato saccavādī, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ഖിഡ്ഡം രതിം കാമസുഖഞ്ച ലോകേ, അനലങ്കരിത്വാ അനപേക്ഖമാനോ;

    ‘‘Khiḍḍaṃ ratiṃ kāmasukhañca loke, analaṅkaritvā anapekkhamāno;

    വിഭൂസട്ഠാനാ വിരതോ സച്ചവാദീ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Vibhūsaṭṭhānā virato saccavādī, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൪൬.

    146.

    പുത്തഞ്ച ദാരം പിതരഞ്ച മാതരം, ധനാനി ധഞ്ഞാനി ച ബന്ധവാനി;

    Puttañca dāraṃ pitarañca mātaraṃ, dhanāni dhaññāni ca bandhavāni;

    ഹിത്വാന കാമാനി യഥോധികാനി, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Hitvāna kāmāni yathodhikāni, eko care khaggavisāṇakappo.

    പുത്തഞ്ച ദാരം പിതരഞ്ച മാതരന്തി. പുത്താതി ചത്താരോ പുത്താ – അത്രജോ പുത്തോ, ഖേത്തജോ 49 പുത്തോ, ദിന്നകോ പുത്തോ, അന്തേവാസികോ പുത്തോ. ദാരാ വുച്ചന്തി ഭരിയായോ. പിതാതി യോ സോ ജനകോ. മാതാതി യാ സാ ജനികാതി – പുത്തഞ്ച ദാരം പിതരഞ്ച മാതരം.

    Puttañcadāraṃ pitarañca mātaranti. Puttāti cattāro puttā – atrajo putto, khettajo 50 putto, dinnako putto, antevāsiko putto. Dārā vuccanti bhariyāyo. Pitāti yo so janako. Mātāti yā sā janikāti – puttañca dāraṃ pitarañca mātaraṃ.

    ധനാനി ധഞ്ഞാനി ച ബന്ധവാനീതി ധനാനി വുച്ചന്തി ഹിരഞ്ഞം സുവണ്ണം മുത്താ മണി വേളുരിയോ സങ്ഖോ സിലാ പവാളം രജതം ജാതരൂപം ലോഹിതങ്ഗോ 51 മസാരഗല്ലം. ധഞ്ഞാനി വുച്ചന്തി പുബ്ബണ്ണം അപരണ്ണം. പുബ്ബണ്ണം നാമ സാലി വീഹി യവോ ഗോധുമോ കങ്ഗു വരകോ കുദ്രൂസകോ 52. അപരണ്ണം നാമ സൂപേയ്യം. ബന്ധവാനീതി ചത്താരോ ബന്ധവാ – ഞാതിബന്ധവാപി ബന്ധു, ഗോത്തബന്ധവാപി ബന്ധു, മിത്തബന്ധവാപി ബന്ധു, സിപ്പബന്ധവാപി ബന്ധൂതി – ധനാനി ധഞ്ഞാനി ച ബന്ധവാനി.

    Dhanāni dhaññāni ca bandhavānīti dhanāni vuccanti hiraññaṃ suvaṇṇaṃ muttā maṇi veḷuriyo saṅkho silā pavāḷaṃ rajataṃ jātarūpaṃ lohitaṅgo 53 masāragallaṃ. Dhaññāni vuccanti pubbaṇṇaṃ aparaṇṇaṃ. Pubbaṇṇaṃ nāma sāli vīhi yavo godhumo kaṅgu varako kudrūsako 54. Aparaṇṇaṃ nāma sūpeyyaṃ. Bandhavānīti cattāro bandhavā – ñātibandhavāpi bandhu, gottabandhavāpi bandhu, mittabandhavāpi bandhu, sippabandhavāpi bandhūti – dhanāni dhaññāni ca bandhavāni.

    ഹിത്വാന കാമാനി യഥോധികാനീതി. കാമാതി ഉദ്ദാനതോ ദ്വേ കാമാ – വത്ഥുകാമാ ച കിലേസകാമാ ച…പേ॰… ഇമേ വുച്ചന്തി വത്ഥുകാമാ…പേ॰… ഇമേ വുച്ചന്തി കിലേസകാമാ. ഹിത്വാന കാമാനീതി വത്ഥുകാമേ പരിജാനിത്വാ, കിലേസകാമേ പഹായ പജഹിത്വാ വിനോദേത്വാ ബ്യന്തീകരിത്വാ അനഭാവം ഗമേത്വാ. ഹിത്വാന കാമാനി യഥോധികാനീതി സോതാപത്തിമഗ്ഗേന യേ കിലേസാ പഹീനാ, തേ കിലേസേ ന പുനേതി ന പച്ചേതി ന പച്ചാഗച്ഛതി; സകദാഗാമിമഗ്ഗേന യേ കിലേസാ പഹീനാ…പേ॰… അനാഗാമിമഗ്ഗേന യേ കിലേസാ പഹീനാ… അരഹത്തമഗ്ഗേന യേ കിലേസാ പഹീനാ, തേ കിലേസേ ന പുനേതി ന പച്ചേതി ന പച്ചാഗച്ഛതീതി – ഹിത്വാന കാമാനി യഥോധികാനി, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Hitvāna kāmāni yathodhikānīti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Hitvāna kāmānīti vatthukāme parijānitvā, kilesakāme pahāya pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvā. Hitvāna kāmāni yathodhikānīti sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati; sakadāgāmimaggena ye kilesā pahīnā…pe… anāgāmimaggena ye kilesā pahīnā… arahattamaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchatīti – hitvāna kāmāni yathodhikāni, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘പുത്തഞ്ച ദാരം പിതരഞ്ച മാതരം, ധനാനി ധഞ്ഞാനി ച ബന്ധവാനി;

    ‘‘Puttañca dāraṃ pitarañca mātaraṃ, dhanāni dhaññāni ca bandhavāni;

    ഹിത്വാന കാമാനി യഥോധികാനി, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Hitvāna kāmāni yathodhikāni, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൪൭.

    147.

    സങ്ഗോ ഏസോ പരിത്തമേത്ഥ സോഖ്യം, അപ്പസ്സാദോ ദുക്ഖമേത്ഥ ഭിയ്യോ;

    Saṅgoeso parittamettha sokhyaṃ, appassādo dukkhamettha bhiyyo;

    ഗളോ ഏസോ ഇതി ഞത്വാ മതിമാ 55, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Gaḷo eso iti ñatvā matimā56, eko care khaggavisāṇakappo.

    സങ്ഗോ ഏസോ പരിത്തമേത്ഥ സോഖ്യന്തി സങ്ഗോതി വാ ബളിസന്തി വാ ആമിസന്തി വാ ലഗ്ഗനന്തി വാ പലിബോധോതി വാ, പഞ്ചന്നേതം കാമഗുണാനം അധിവചനം. പരിത്തമേത്ഥ സോഖ്യന്തി വുത്തഞ്ഹേതം ഭഗവതാ – ‘‘പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, കാമഗുണാ. കതമേ പഞ്ച? ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യാ രൂപാ ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ പിയരൂപാ കാമൂപസംഹിതാ രജനീയാ…പേ॰… കായവിഞ്ഞേയ്യാ ഫോട്ഠബ്ബാ ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ പിയരൂപാ കാമൂപസംഹിതാ രജനീയാ. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച കാമഗുണാ. യം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഇമേ പഞ്ച കാമഗുണേ പടിച്ച ഉപ്പജ്ജതി സുഖം സോമനസ്സം, ഇദം വുച്ചതി കാമസുഖം. അപ്പകം ഏതം സുഖം , പരിത്തകം ഏതം സുഖം, ഥോകകം ഏതം സുഖം, ഓമകം ഏതം സുഖം, ലാമകം ഏതം സുഖം, ഛതുക്കം ഏതം സുഖ’’ന്തി – സങ്ഗോ ഏസോ പരിത്തമേത്ഥ സോഖ്യം.

    Saṅgo eso parittamettha sokhyanti saṅgoti vā baḷisanti vā āmisanti vā laggananti vā palibodhoti vā, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Parittamettha sokhyanti vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘pañcime, bhikkhave, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā…pe… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Ime kho, bhikkhave, pañca kāmaguṇā. Yaṃ kho, bhikkhave, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, idaṃ vuccati kāmasukhaṃ. Appakaṃ etaṃ sukhaṃ , parittakaṃ etaṃ sukhaṃ, thokakaṃ etaṃ sukhaṃ, omakaṃ etaṃ sukhaṃ, lāmakaṃ etaṃ sukhaṃ, chatukkaṃ etaṃ sukha’’nti – saṅgo eso parittamettha sokhyaṃ.

    അപ്പസ്സാദോ ദുക്ഖമേത്ഥ ഭിയ്യോതി അപ്പസ്സാദാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ 57 ബഹുദുക്ഖാ ബഹുപായാസാ 58; ആദീനവോ ഏത്ഥ ഭിയ്യോ. അട്ഠികങ്കലൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ, മംസപേസൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ, തിണുക്കൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ, അങ്ഗാരകാസൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ , സുപിനകൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ, യാചിതകൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ, രുക്ഖഫലൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ, അസിസൂനൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ, സത്തിസൂലൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ, സപ്പസിരൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ ബഹുദുക്ഖാ ബഹുപായാസാ, ആദീനവോ ഏത്ഥ ഭിയ്യോതി – അപ്പസ്സാദോ ദുക്ഖമേത്ഥ ഭിയ്യോ.

    Appassādo dukkhamettha bhiyyoti appassādā kāmā vuttā bhagavatā 59 bahudukkhā bahupāyāsā 60; ādīnavo ettha bhiyyo. Aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā vuttā bhagavatā, maṃsapesūpamā kāmā vuttā bhagavatā, tiṇukkūpamā kāmā vuttā bhagavatā, aṅgārakāsūpamā kāmā vuttā bhagavatā , supinakūpamā kāmā vuttā bhagavatā, yācitakūpamā kāmā vuttā bhagavatā, rukkhaphalūpamā kāmā vuttā bhagavatā, asisūnūpamā kāmā vuttā bhagavatā, sattisūlūpamā kāmā vuttā bhagavatā, sappasirūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyoti – appassādo dukkhamettha bhiyyo.

    ഗളോ ഏസോ ഇതി ഞത്വാ മതിമാതി ഗളോതി വാ ബളിസന്തി വാ ആമിസന്തി വാ ലഗ്ഗനന്തി വാ ബന്ധനന്തി വാ പലിബോധോതി വാ, പഞ്ചന്നേതം കാമഗുണാനം അധിവചനം. ഇതീതി പദസന്ധി പദസംസഗ്ഗോ പദപാരിപൂരീ അക്ഖരസമവായോ ബ്യഞ്ജനസിലിട്ഠതാ പദാനുപുബ്ബതാപേതം ഇതീതി. മതിമാതി പണ്ഡിതോ പഞ്ഞവാ ബുദ്ധിമാ ഞാണീ വിഭാവീ മേധാവീ. ഗളോ ഏസോ ഇതി ഞത്വാ മതിമാതി മതിമാ ഗളോതി ഞത്വാ ബളിസന്തി ഞത്വാ ആമിസം തി ഞത്വാ ലഗ്ഗനന്തി ഞത്വാ ബന്ധനന്തി ഞത്വാ പലിബോധോതി ഞത്വാ ജാനിത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാതി – ഗളോ ഏസോ ഇതി ഞത്വാ മതിമാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Gaḷo eso iti ñatvā matimāti gaḷoti vā baḷisanti vā āmisanti vā laggananti vā bandhananti vā palibodhoti vā, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Itīti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ itīti. Matimāti paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī. Gaḷo eso iti ñatvā matimāti matimā gaḷoti ñatvā baḷisanti ñatvā āmisaṃ ti ñatvā laggananti ñatvā bandhananti ñatvā palibodhoti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – gaḷo eso iti ñatvā matimā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘സങ്ഗോ ഏസോ പരിത്തമേത്ഥ സോഖ്യം, അപ്പസ്സാദോ ദുക്ഖമേത്ഥ ഭിയ്യോ;

    ‘‘Saṅgo eso parittamettha sokhyaṃ, appassādo dukkhamettha bhiyyo;

    ഗളോ ഏസോ ഇതി ഞത്വാ മതിമാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Gaḷo eso iti ñatvā matimā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൪൮.

    148.

    സന്ദാലയിത്വാന സംയോജനാനി, ജാലംവ ഭേത്വാ സലിലമ്ബുചാരീ;

    Sandālayitvāna saṃyojanāni, jālaṃva bhetvā salilambucārī;

    അഗ്ഗീവ ദഡ്ഢം അനിവത്തമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Aggīva daḍḍhaṃ anivattamāno, eko care khaggavisāṇakappo.

    സന്ദാലയിത്വാന സംയോജനാനീതി ദസ സംയോജനാനി – കാമരാഗസംയോജനം, പടിഘസംയോജനം, മാനസംയോജനം, ദിട്ഠിസംയോജനം, വിചികിച്ഛാസംയോജനം, സീലബ്ബതപരാമാസസംയോജനം, ഭവരാഗസംയോജനം, ഇസ്സാസംയോജനം, മച്ഛരിയസംയോജനം, അവിജ്ജാസംയോജനം. സന്ദാലയിത്വാന സംയോജനാനീതി ദസ സംയോജനാനി ദാലയിത്വാ സന്ദാലയിത്വാ പജഹിത്വാ വിനോദേത്വാ ബ്യന്തീകരിത്വാ അനഭാവം ഗമേത്വാതി – സന്ദാലയിത്വാന സംയോജനാനി.

    Sandālayitvāna saṃyojanānīti dasa saṃyojanāni – kāmarāgasaṃyojanaṃ, paṭighasaṃyojanaṃ, mānasaṃyojanaṃ, diṭṭhisaṃyojanaṃ, vicikicchāsaṃyojanaṃ, sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ, bhavarāgasaṃyojanaṃ, issāsaṃyojanaṃ, macchariyasaṃyojanaṃ, avijjāsaṃyojanaṃ. Sandālayitvāna saṃyojanānīti dasa saṃyojanāni dālayitvā sandālayitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – sandālayitvāna saṃyojanāni.

    ജാലംവ ഭേത്വാ സലിലമ്ബുചാരീതി ജാലം വുച്ചതി സുത്തജാലം. സലിലം വുച്ചതി ഉദകം. അമ്ബുചാരീ വുച്ചതി മച്ഛോ. യഥാ മച്ഛോ ജാലം ഭിന്ദിത്വാ പഭിന്ദിത്വാ ദാലയിത്വാ പദാലയിത്വാ സമ്പദാലയിത്വാ ചരതി വിഹരതി ഇരിയതി വത്തേതി പാലേതി യപേതി യാപേതി, ഏവമേവ ദ്വേ ജാലാ – തണ്ഹാജാലഞ്ച ദിട്ഠിജാലഞ്ച…പേ॰… ഇദം തണ്ഹാജാലം…പേ॰… ഇദം ദിട്ഠിജാലം. തസ്സ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധസ്സ തണ്ഹാജാലം പഹീനം, ദിട്ഠിജാലം പടിനിസ്സട്ഠം. തണ്ഹാജാലസ്സ പഹീനത്താ ദിട്ഠിജാലസ്സ പടിനിസ്സട്ഠത്താ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ രൂപേ ന സജ്ജതി സദ്ദേ ന സജ്ജതി ഗന്ധേ ന സജ്ജതി…പേ॰… ദിട്ഠസുതമുതവിഞ്ഞാതബ്ബേസു ധമ്മേസു ന സജ്ജതി ന ഗണ്ഹാതി ന ബജ്ഝതി ന പലിബജ്ഝതി, നിക്ഖന്തോ നിസ്സടോ വിപ്പമുത്തോ വിസഞ്ഞുത്തോ വിമരിയാദികതേന ചേതസാ വിഹരതീതി – ജാലംവ ഭേത്വാ സലിലമ്ബുചാരീ.

    Jālaṃva bhetvā salilambucārīti jālaṃ vuccati suttajālaṃ. Salilaṃ vuccati udakaṃ. Ambucārī vuccati maccho. Yathā maccho jālaṃ bhinditvā pabhinditvā dālayitvā padālayitvā sampadālayitvā carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti, evameva dve jālā – taṇhājālañca diṭṭhijālañca…pe… idaṃ taṇhājālaṃ…pe… idaṃ diṭṭhijālaṃ. Tassa paccekasambuddhassa taṇhājālaṃ pahīnaṃ, diṭṭhijālaṃ paṭinissaṭṭhaṃ. Taṇhājālassa pahīnattā diṭṭhijālassa paṭinissaṭṭhattā so paccekasambuddho rūpe na sajjati sadde na sajjati gandhe na sajjati…pe… diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu na sajjati na gaṇhāti na bajjhati na palibajjhati, nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – jālaṃva bhetvā salilambucārī.

    അഗ്ഗീവ ദഡ്ഢം അനിവത്തമാനോതി യഥാ അഗ്ഗി തിണകട്ഠുപാദാനം ദഹന്തോ ഗച്ഛതി അനിവത്തന്തോ, ഏവമേവ തസ്സ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധസ്സ സോതാപത്തിമഗ്ഗേന യേ കിലേസാ പഹീനാ തേ കിലേസേ ന പുനേതി ന പച്ചേതി ന പച്ചാഗച്ഛതി, സകദാഗാമിമഗ്ഗേന…പേ॰… അനാഗാമിമഗ്ഗേന… അരഹത്തമഗ്ഗേന യേ കിലേസാ പഹീനാ തേ കിലേസേ ന പുനേതി ന പച്ചേതി ന പച്ചാഗച്ഛതീതി – അഗ്ഗീവ ദഡ്ഢം അനിവത്തമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Aggīvadaḍḍhaṃ anivattamānoti yathā aggi tiṇakaṭṭhupādānaṃ dahanto gacchati anivattanto, evameva tassa paccekasambuddhassa sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati, sakadāgāmimaggena…pe… anāgāmimaggena… arahattamaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchatīti – aggīva daḍḍhaṃ anivattamāno, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘സന്ദാലയിത്വാന സംയോജനാനി, ജാലംവ ഭേത്വാ സലിലമ്ബുചാരീ;

    ‘‘Sandālayitvāna saṃyojanāni, jālaṃva bhetvā salilambucārī;

    അഗ്ഗീവ ദഡ്ഢം അനിവത്തമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Aggīva daḍḍhaṃ anivattamāno, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൪൯.

    149.

    ഓക്ഖിത്തചക്ഖു ന ച പാദലോലോ, ഗുത്തിന്ദ്രിയോ രക്ഖിതമാനസാനോ;

    Okkhittacakkhu na ca pādalolo,guttindriyo rakkhitamānasāno;

    അനവസ്സുതോ അപരിഡയ്ഹമാനോ 61, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Anavassuto apariḍayhamāno62, eko care khaggavisāṇakappo.

    ഓക്ഖിത്തചക്ഖു ന ച പാദലോലോതി കഥം ഖിത്തചക്ഖു ഹോതി? ഇധേകച്ചോ ഭിക്ഖു 63 ചക്ഖുലോലോ ചക്ഖുലോലിയേന സമന്നാഗതോ ഹോതി. അദിട്ഠം ദക്ഖിതബ്ബം ദിട്ഠം സമതിക്കമിതബ്ബന്തി – ആരാമേന ആരാമം ഉയ്യാനേന ഉയ്യാനം ഗാമേന ഗാമം നിഗമേന നിഗമം നഗരേന നഗരം രട്ഠേന രട്ഠം ജനപദേന ജനപദം ദീഘചാരികം അനവട്ഠിതചാരികം 64 അനുയുത്തോ ഹോതി രൂപദസ്സനായ. ഏവം ഖിത്തചക്ഖു ഹോതി.

    Okkhittacakkhu na ca pādaloloti kathaṃ khittacakkhu hoti? Idhekacco bhikkhu 65 cakkhulolo cakkhuloliyena samannāgato hoti. Adiṭṭhaṃ dakkhitabbaṃ diṭṭhaṃ samatikkamitabbanti – ārāmena ārāmaṃ uyyānena uyyānaṃ gāmena gāmaṃ nigamena nigamaṃ nagarena nagaraṃ raṭṭhena raṭṭhaṃ janapadena janapadaṃ dīghacārikaṃ anavaṭṭhitacārikaṃ 66 anuyutto hoti rūpadassanāya. Evaṃ khittacakkhu hoti.

    അഥ വാ, ഭിക്ഖു അന്തരഘരം പവിട്ഠോ വീഥിം പടിപന്നോ അസംവുതോ ഗച്ഛതി. ഹത്ഥിം ഓലോകേന്തോ അസ്സം ഓലോകേന്തോ രഥം ഓലോകേന്തോ പത്തിം ഓലോകേന്തോ കുമാരകേ ഓലോകേന്തോ കുമാരികായോ ഓലോകേന്തോ ഇത്ഥിയോ ഓലോകേന്തോ പുരിസേ ഓലോകേന്തോ അന്തരാപണം ഓലോകേന്തോ ഘരമുഖാനി ഓലോകേന്തോ ഉദ്ധം ഓലോകേന്തോ അധോ ഓലോകേന്തോ ദിസാവിദിസം വിപേക്ഖമാനോ 67 ഗച്ഛതി. ഏവമ്പി ഖിത്തചക്ഖു ഹോതി.

    Atha vā, bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno asaṃvuto gacchati. Hatthiṃ olokento assaṃ olokento rathaṃ olokento pattiṃ olokento kumārake olokento kumārikāyo olokento itthiyo olokento purise olokento antarāpaṇaṃ olokento gharamukhāni olokento uddhaṃ olokento adho olokento disāvidisaṃ vipekkhamāno 68 gacchati. Evampi khittacakkhu hoti.

    അഥ വാ, ഭിക്ഖു ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി അനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ. യത്വാധികരണമേനം ചക്ഖുന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ ന പടിപജ്ജതി, ന രക്ഖതി ചക്ഖുന്ദ്രിയം, ചക്ഖുന്ദ്രിയേ ന സംവരം ആപജ്ജതി. ഏവമ്പി ഖിത്തചക്ഖു ഹോതി.

    Atha vā, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Evampi khittacakkhu hoti.

    യഥാ വാ പനേകേ ഭോന്തോ സമണബ്രാഹ്മണാ സദ്ധാദേയ്യാനി ഭോജനാനി ഭുഞ്ജിത്വാ തേ ഏവരൂപം വിസൂകദസ്സനം അനുയുത്താ വിഹരന്തി, സേയ്യഥിദം – നച്ചം ഗീതം വാദിതം പേക്ഖം അക്ഖാനം പാണിസ്സരം വേതാളം കുമ്ഭഥൂണം സോഭനകം 69 ചണ്ഡാലം വംസം ധോവനം ഹത്ഥിയുദ്ധം അസ്സയുദ്ധം മഹിംസയുദ്ധം 70 ഉസഭയുദ്ധം അജയുദ്ധം മേണ്ഡയുദ്ധം കുക്കുടയുദ്ധം വട്ടകയുദ്ധം ദണ്ഡയുദ്ധം മുട്ഠിയുദ്ധം നിബ്ബുദ്ധം ഉയ്യോധികം ബലഗ്ഗം സേനാബ്യൂഹം അനീകദസ്സനം ഇതി വാ. ഇതി ഏവരൂപം വിസൂകദസ്സനം അനുയുത്തോ ഹോതി. ഏവമ്പി ഖിത്തചക്ഖു ഹോതി.

    Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ visūkadassanaṃ anuyuttā viharanti, seyyathidaṃ – naccaṃ gītaṃ vāditaṃ pekkhaṃ akkhānaṃ pāṇissaraṃ vetāḷaṃ kumbhathūṇaṃ sobhanakaṃ 71 caṇḍālaṃ vaṃsaṃ dhovanaṃ hatthiyuddhaṃ assayuddhaṃ mahiṃsayuddhaṃ 72 usabhayuddhaṃ ajayuddhaṃ meṇḍayuddhaṃ kukkuṭayuddhaṃ vaṭṭakayuddhaṃ daṇḍayuddhaṃ muṭṭhiyuddhaṃ nibbuddhaṃ uyyodhikaṃ balaggaṃ senābyūhaṃ anīkadassanaṃ iti vā. Iti evarūpaṃ visūkadassanaṃ anuyutto hoti. Evampi khittacakkhu hoti.

    കഥം ഓക്ഖിത്തചക്ഖു ഹോതി? ഇധേകച്ചോ ഭിക്ഖു ന ചക്ഖുലോലോ ന ചക്ഖുലോലിയേന സമന്നാഗതോ ഹോതി. അദിട്ഠം ദക്ഖിതബ്ബം ദിട്ഠം സമതിക്കമിതബ്ബന്തി – ന ആരാമേന ആരാമം ന ഉയ്യാനേന ഉയ്യാനം ന ഗാമേന ഗാമം ന നിഗമേന നിഗമം ന നഗരേന നഗരം ന രട്ഠേന രട്ഠം ന ജനപദേന ജനപദം ദീഘചാരികം അനവട്ഠിതചാരികം അനുയുത്തോ ഹോതി രൂപദസ്സനായ. ഏവം ഓക്ഖിത്തചക്ഖു ഹോതി.

    Kathaṃ okkhittacakkhu hoti? Idhekacco bhikkhu na cakkhulolo na cakkhuloliyena samannāgato hoti. Adiṭṭhaṃ dakkhitabbaṃ diṭṭhaṃ samatikkamitabbanti – na ārāmena ārāmaṃ na uyyānena uyyānaṃ na gāmena gāmaṃ na nigamena nigamaṃ na nagarena nagaraṃ na raṭṭhena raṭṭhaṃ na janapadena janapadaṃ dīghacārikaṃ anavaṭṭhitacārikaṃ anuyutto hoti rūpadassanāya. Evaṃ okkhittacakkhu hoti.

    അഥ വാ, ഭിക്ഖു അന്തരഘരം പവിട്ഠോ വീഥിം പടിപന്നോ സംവുതോ ഗച്ഛതി. ന ഹത്ഥിം ഓലോകേന്തോ ന അസ്സം ഓലോകേന്തോ ന രഥം ഓലോകേന്തോ ന പത്തിം ഓലോകേന്തോ ന കുമാരകേ ഓലോകേന്തോ ന കുമാരികായോ ഓലോകേന്തോ ന ഇത്ഥിയോ ഓലോകേന്തോ ന പുരിസേ ഓലോകേന്തോ ന അന്തരാപണം ഓലോകേന്തോ ന ഘരമുഖാനി ഓലോകേന്തോ ന ഉദ്ധം ഓലോകേന്തോ ന അധോ ഓലോകേന്തോ ന ദിസാവിദിസം വിപേക്ഖമാനോ ഗച്ഛതി. ഏവമ്പി ഓക്ഖിത്തചക്ഖു ഹോതി.

    Atha vā, bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno saṃvuto gacchati. Na hatthiṃ olokento na assaṃ olokento na rathaṃ olokento na pattiṃ olokento na kumārake olokento na kumārikāyo olokento na itthiyo olokento na purise olokento na antarāpaṇaṃ olokento na gharamukhāni olokento na uddhaṃ olokento na adho olokento na disāvidisaṃ vipekkhamāno gacchati. Evampi okkhittacakkhu hoti.

    അഥ വാ, ഭിക്ഖു ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ ന നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി നാനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ. യത്വാധികരണമേനം ചക്ഖുന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ പടിപജ്ജതി, രക്ഖതി ചക്ഖുന്ദ്രിയം, ചക്ഖുന്ദ്രിയേ സംവരം ആപജ്ജതി. ഏവമ്പി ഓക്ഖിത്തചക്ഖു ഹോതി.

    Atha vā, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Evampi okkhittacakkhu hoti.

    യഥാ വാ പനേകേ ഭോന്തോ സമണബ്രാഹ്മണാ സദ്ധാദേയ്യാനി ഭോജനാനി ഭുഞ്ജിത്വാ തേ ഏവരൂപം വിസൂകദസ്സനം അനുയുത്താ വിഹരന്തി, സേയ്യഥിദം – നച്ചം ഗീതം വാദിതം…പേ॰… അനീകദസ്സനം ഇതി വാ. ഇതി ഏവരൂപാ വിസൂകദസ്സനാ പടിവിരതോ. ഏവമ്പി ഓക്ഖിത്തചക്ഖു ഹോതി.

    Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ visūkadassanaṃ anuyuttā viharanti, seyyathidaṃ – naccaṃ gītaṃ vāditaṃ…pe… anīkadassanaṃ iti vā. Iti evarūpā visūkadassanā paṭivirato. Evampi okkhittacakkhu hoti.

    ന ച പാദലോലോതി കഥം പാദലോലോ ഹോതി? ഇധേകച്ചോ ഭിക്ഖു പാദലോലോ പാദലോലിയേന സമന്നാഗതോ ഹോതി – ആരാമേന ആരാമം ഉയ്യാനേന ഉയ്യാനം ഗാമേന ഗാമം നിഗമേന നിഗമം നഗരേന നഗരം രട്ഠേന രട്ഠം ജനപദേന ജനപദം ദീഘചാരികം അനവട്ഠിതചാരികം അനുയുത്തോ ഹോതി. ഏവമ്പി പാദലോലോ ഹോതി.

    Na ca pādaloloti kathaṃ pādalolo hoti? Idhekacco bhikkhu pādalolo pādaloliyena samannāgato hoti – ārāmena ārāmaṃ uyyānena uyyānaṃ gāmena gāmaṃ nigamena nigamaṃ nagarena nagaraṃ raṭṭhena raṭṭhaṃ janapadena janapadaṃ dīghacārikaṃ anavaṭṭhitacārikaṃ anuyutto hoti. Evampi pādalolo hoti.

    അഥ വാ, ഭിക്ഖു അന്തോസങ്ഘാരാമേ 73 പാദലോലോ പാദലോലിയേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന അത്ഥഹേതു ന കാരണഹേതു ഉദ്ധതോ അവൂപസന്തചിത്തോ പരിവേണതോ പരിവേണം ഗച്ഛതി, വിഹാരതോ വിഹാരം ഗച്ഛതി, അഡ്ഢയോഗതോ അഡ്ഢയോഗം ഗച്ഛതി, പാസാദതോ പാസാദം ഗച്ഛതി, ഹമ്മിയതോ ഹമ്മിയം ഗച്ഛതി, ഗുഹതോ ഗുഹം ഗച്ഛതി, ലേണതോ ലേണം ഗച്ഛതി, കുടിയാ കുടിം ഗച്ഛതി, കൂടാഗാരതോ കൂടാഗാരം ഗച്ഛതി, അട്ടതോ അട്ടം ഗച്ഛതി, മാളതോ മാളം ഗച്ഛതി, ഉദ്ദണ്ഡതോ ഉദ്ദണ്ഡം ഗച്ഛതി 74, ഉപട്ഠാനസാലതോ ഉപട്ഠാനസാലം ഗച്ഛതി, മണ്ഡപതോ മണ്ഡപം ഗച്ഛതി, രുക്ഖമൂലതോ രുക്ഖമൂലം ഗച്ഛതി, യത്ഥ വാ പന ഭിക്ഖൂ നിസീദന്തി വാ ഗച്ഛന്തി വാ, തത്ഥ ഏകസ്സ വാ ദുതിയോ ഹോതി, ദ്വിന്നം വാ തതിയോ ഹോതി, തിണ്ണം വാ ചതുത്ഥോ ഹോതി. തത്ഥ ബഹും സമ്ഫപ്പലാപം പലപതി, സേയ്യഥിദം – രാജകഥം ചോരകഥം…പേ॰… ഇതി ഭവാഭവകഥം കഥേതി. ഏവമ്പി പാദലോലോ ഹോതി.

    Atha vā, bhikkhu antosaṅghārāme 75 pādalolo pādaloliyena samannāgato hoti, na atthahetu na kāraṇahetu uddhato avūpasantacitto pariveṇato pariveṇaṃ gacchati, vihārato vihāraṃ gacchati, aḍḍhayogato aḍḍhayogaṃ gacchati, pāsādato pāsādaṃ gacchati, hammiyato hammiyaṃ gacchati, guhato guhaṃ gacchati, leṇato leṇaṃ gacchati, kuṭiyā kuṭiṃ gacchati, kūṭāgārato kūṭāgāraṃ gacchati, aṭṭato aṭṭaṃ gacchati, māḷato māḷaṃ gacchati, uddaṇḍato uddaṇḍaṃ gacchati 76, upaṭṭhānasālato upaṭṭhānasālaṃ gacchati, maṇḍapato maṇḍapaṃ gacchati, rukkhamūlato rukkhamūlaṃ gacchati, yattha vā pana bhikkhū nisīdanti vā gacchanti vā, tattha ekassa vā dutiyo hoti, dvinnaṃ vā tatiyo hoti, tiṇṇaṃ vā catuttho hoti. Tattha bahuṃ samphappalāpaṃ palapati, seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ…pe… iti bhavābhavakathaṃ katheti. Evampi pādalolo hoti.

    ന ച പാദലോലോതി സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ പാദലോലിയാ ആരതോ വിരതോ പടിവിരതോ നിക്ഖന്തോ നിസ്സടോ വിപ്പമുത്തോ വിസഞ്ഞുത്തോ വിമരിയാദികതേന ചേതസാ പടിസല്ലാനാരാമോ ഹോതി പടിസല്ലാനരതോ അജ്ഝത്തം ചേതോസമഥമനുയുത്തോ അനിരാകതജ്ഝാനോ വിപസ്സനായ സമന്നാഗതോ ബ്രൂഹേതാ സുഞ്ഞാഗാരം ഝായീ ഝാനരതോ ഏകത്തമനുയുത്തോ സദത്ഥഗരുകോതി – ഓക്ഖിത്തചക്ഖു ന ച പാദലോലോ.

    Na ca pādaloloti so paccekasambuddho pādaloliyā ārato virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā paṭisallānārāmo hoti paṭisallānarato ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno vipassanāya samannāgato brūhetā suññāgāraṃ jhāyī jhānarato ekattamanuyutto sadatthagarukoti – okkhittacakkhu na ca pādalolo.

    ഗുത്തിന്ദ്രിയോ രക്ഖിതമാനസാനോതി. ഗുത്തിന്ദ്രിയോതി സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ ന നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി നാനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ. യത്വാധികരണമേനം ചക്ഖുന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ പടിപജ്ജതി, രക്ഖതി ചക്ഖുന്ദ്രിയം, ചക്ഖുന്ദ്രിയേ സംവരം ആപജ്ജതി. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… ഘാനേന ഗന്ധം ഘായിത്വാ… ജിവ്ഹായ രസം സായിത്വാ… കായേന ഫോട്ഠബ്ബം ഫുസിത്വാ … മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ ന നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി നാനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ . യത്വാധികരണമേനം മനിന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ പടിപജ്ജതി, രക്ഖതി മനിന്ദ്രിയം, മനിന്ദ്രിയേ സംവരം ആപജ്ജതീതി – ഗുത്തിന്ദ്രിയോ. രക്ഖിതമാനസാനോതി ഗോപിതമാനസാനോതി – ഗുത്തിന്ദ്രിയോ രക്ഖിതമാനസാനോ.

    Guttindriyorakkhitamānasānoti. Guttindriyoti so paccekasambuddho cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā … manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī . Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjatīti – guttindriyo. Rakkhitamānasānoti gopitamānasānoti – guttindriyo rakkhitamānasāno.

    അനവസ്സുതോ പരിഡയ്ഹമാനോതി വുത്തഞ്ഹേതം ആയസ്മതാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനേന – ‘‘അവസ്സുതപരിയായഞ്ച 77 വോ, ആവുസോ, ദേസേസ്സാമി അനവസ്സുതപരിയായഞ്ച. തം സുണാഥ, സാധുകം മനസികരോഥ; ഭാസിസ്സാമീ’’തി. ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മതോ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനസ്സ പച്ചസ്സോസും. ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ 78 ഏതദവോച –

    Anavassuto pariḍayhamānoti vuttañhetaṃ āyasmatā mahāmoggallānena – ‘‘avassutapariyāyañca 79 vo, āvuso, desessāmi anavassutapariyāyañca. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasikarotha; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato mahāmoggallānassa paccassosuṃ. Āyasmā mahāmoggallāno 80 etadavoca –

    ‘‘കഥം ചാവുസോ, അവസ്സുതോ ഹോതി? ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ പിയരൂപേ രൂപേ അധിമുച്ചതി, അപ്പിയരൂപേ രൂപേ ബ്യാപജ്ജതി, അനുപട്ഠിതകായസ്സതി 81 ച വിഹരതി പരിത്തചേതസോ. തഞ്ച ചേതോവിമുത്തിം പഞ്ഞാവിമുത്തിം യഥാഭൂതം നപ്പജാനാതി, യത്ഥസ്സ 82 തേ ഉപ്പന്നാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ പിയരൂപേ ധമ്മേ അധിമുച്ചതി, അപ്പിയരൂപേ ധമ്മേ ബ്യാപജ്ജതി, അനുപട്ഠിതകായസ്സതി ച വിഹരതി പരിത്തചേതസോ. തഞ്ച ചേതോവിമുത്തിം പഞ്ഞാവിമുത്തിം യഥാഭൂതം നപ്പജാനാതി, യത്ഥസ്സ തേ ഉപ്പന്നാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി. അയം വുച്ചതാവുസോ, ഭിക്ഖു അവസ്സുതോ ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യേസു രൂപേസു…പേ॰… അവസ്സുതോ മനോവിഞ്ഞേയ്യേസു ധമ്മേസു. ഏവംവിഹാരിം ചാവുസോ, ഭിക്ഖും ചക്ഖുതോ ചേപി നം മാരോ ഉപസങ്കമതി, ലഭേഥേവ 83 മാരോ ഓതാരം ലഭേഥ 84 മാരോ ആരമ്മണം, സോതതോ ചേപി നം…പേ॰… മനതോ ചേപി നം മാരോ ഉപസങ്കമതി, ലഭേഥേവ മാരോ ഓതാരം ലഭേഥ മാരോ ആരമ്മണം.

    ‘‘Kathaṃ cāvuso, avassuto hoti? Idhāvuso, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe adhimuccati, appiyarūpe rūpe byāpajjati, anupaṭṭhitakāyassati 85 ca viharati parittacetaso. Tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, yatthassa 86 te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti. Sotena saddaṃ sutvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya piyarūpe dhamme adhimuccati, appiyarūpe dhamme byāpajjati, anupaṭṭhitakāyassati ca viharati parittacetaso. Tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti. Ayaṃ vuccatāvuso, bhikkhu avassuto cakkhuviññeyyesu rūpesu…pe… avassuto manoviññeyyesu dhammesu. Evaṃvihāriṃ cāvuso, bhikkhuṃ cakkhuto cepi naṃ māro upasaṅkamati, labhetheva 87 māro otāraṃ labhetha 88 māro ārammaṇaṃ, sotato cepi naṃ…pe… manato cepi naṃ māro upasaṅkamati, labhetheva māro otāraṃ labhetha māro ārammaṇaṃ.

    ‘‘സേയ്യഥാപി, ആവുസോ, നളാഗാരം വാ തിണാഗാരം വാ സുക്ഖം കോളാപം 89 തേരോവസ്സികം. പുരത്ഥിമായ ചേപി നം ദിസായ പുരിസോ ആദിത്തായ തിണുക്കായ ഉപസങ്കമേയ്യ, ലഭേഥേവ അഗ്ഗി ഓതാരം ലഭേഥ അഗ്ഗി ആരമ്മണം; പച്ഛിമായ ചേപി നം ദിസായ…പേ॰… ഉത്തരായ ചേപി നം ദിസായ… ദക്ഖിണായ ചേപി നം ദിസായ… ഹേട്ഠിമതോ 90 ചേപി നം ദിസായ… ഉപരിമതോ 91 ചേപി നം ദിസായ… യതോ കുതോചി ചേപി നം പുരിസോ ആദിത്തായ തിണുക്കായ ഉപസങ്കമേയ്യ, ലഭേഥേവ അഗ്ഗി ഓതാരം ലഭേഥ അഗ്ഗി ആരമ്മണം. ഏവമേവ ഖോ, ആവുസോ, ഏവംവിഹാരിം ഭിക്ഖും ചക്ഖുതോ ചേപി നം മാരോ ഉപസങ്കമതി, ലഭേഥേവ മാരോ ഓതാരം ലഭേഥ മാരോ ആരമ്മണം, സോതതോ ചേപി നം…പേ॰… മനതോ ചേപി നം മാരോ ഉപസങ്കമതി, ലഭേഥേവ മാരോ ഓതാരം ലഭേഥ മാരോ ആരമ്മണം.

    ‘‘Seyyathāpi, āvuso, naḷāgāraṃ vā tiṇāgāraṃ vā sukkhaṃ koḷāpaṃ 92 terovassikaṃ. Puratthimāya cepi naṃ disāya puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya, labhetheva aggi otāraṃ labhetha aggi ārammaṇaṃ; pacchimāya cepi naṃ disāya…pe… uttarāya cepi naṃ disāya… dakkhiṇāya cepi naṃ disāya… heṭṭhimato 93 cepi naṃ disāya… uparimato 94 cepi naṃ disāya… yato kutoci cepi naṃ puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya, labhetheva aggi otāraṃ labhetha aggi ārammaṇaṃ. Evameva kho, āvuso, evaṃvihāriṃ bhikkhuṃ cakkhuto cepi naṃ māro upasaṅkamati, labhetheva māro otāraṃ labhetha māro ārammaṇaṃ, sotato cepi naṃ…pe… manato cepi naṃ māro upasaṅkamati, labhetheva māro otāraṃ labhetha māro ārammaṇaṃ.

    ‘‘ഏവംവിഹാരിം ചാവുസോ, ഭിക്ഖും രൂപാ അധിഭംസു 95, ന ഭിക്ഖു രൂപേ അധിഭോസി; സദ്ദാ ഭിക്ഖും അധിഭംസു, ന ഭിക്ഖു സദ്ദേ അധിഭോസി; ഗന്ധാ ഭിക്ഖും അധിഭംസു, ന ഭിക്ഖു ഗന്ധേ അധിഭോസി; രസാ ഭിക്ഖും അധിഭംസു, ന ഭിക്ഖു രസേ അധിഭോസി; ഫോട്ഠബ്ബാ ഭിക്ഖും അധിഭംസു, ന ഭിക്ഖു ഫോട്ഠബ്ബേ അധിഭോസി; ധമ്മാ ഭിക്ഖും അധിഭംസു, ന ഭിക്ഖു ധമ്മേ അധിഭോസി. അയം വുച്ചതാവുസോ, ഭിക്ഖു രൂപാധിഭൂതോ സദ്ദാധിഭൂതോ ഗന്ധാധിഭൂതോ രസാധിഭൂതോ ഫോട്ഠബ്ബാധിഭൂതോ ധമ്മാധിഭൂതോ അധിഭൂ അനധിഭൂതോ അധിഭംസു നം പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ സംകിലേസികാ പോനോഭവികാ സദരാ ദുക്ഖവിപാകാ ആയതിം ജാതിജരാമരണിയാ. ഏവം ഖോ, ആവുസോ, അവസ്സുതോ ഹോതി.

    ‘‘Evaṃvihāriṃ cāvuso, bhikkhuṃ rūpā adhibhaṃsu 96, na bhikkhu rūpe adhibhosi; saddā bhikkhuṃ adhibhaṃsu, na bhikkhu sadde adhibhosi; gandhā bhikkhuṃ adhibhaṃsu, na bhikkhu gandhe adhibhosi; rasā bhikkhuṃ adhibhaṃsu, na bhikkhu rase adhibhosi; phoṭṭhabbā bhikkhuṃ adhibhaṃsu, na bhikkhu phoṭṭhabbe adhibhosi; dhammā bhikkhuṃ adhibhaṃsu, na bhikkhu dhamme adhibhosi. Ayaṃ vuccatāvuso, bhikkhu rūpādhibhūto saddādhibhūto gandhādhibhūto rasādhibhūto phoṭṭhabbādhibhūto dhammādhibhūto adhibhū anadhibhūto adhibhaṃsu naṃ pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā. Evaṃ kho, āvuso, avassuto hoti.

    ‘‘കഥം ചാവുസോ, അനവസ്സുതോ ഹോതി? ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ പിയരൂപേ രൂപേ നാധിമുച്ചതി, അപ്പിയരൂപേ രൂപേ ന ബ്യാപജ്ജതി, ഉപട്ഠിതകായസ്സതി ച വിഹരതി അപ്പമാണചേതസോ. തഞ്ച ചേതോവിമുത്തിം പഞ്ഞാവിമുത്തിം യഥാഭൂതം പജാനാതി, യത്ഥസ്സ തേ ഉപ്പന്നാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി; സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ പിയരൂപേ ധമ്മേ നാധിമുച്ചതി, അപ്പിയരൂപേ ധമ്മേ ന ബ്യാപജ്ജതി, ഉപട്ഠിതകായസ്സതി ച വിഹരതി അപ്പമാണചേതസോ. തഞ്ച ചേതോവിമുത്തിം പഞ്ഞാവിമുത്തിം യഥാഭൂതം പജാനാതി, യത്ഥസ്സ തേ ഉപ്പന്നാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി. അയം വുച്ചതാവുസോ, ഭിക്ഖു അനവസ്സുതോ ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യേസു രൂപേസു…പേ॰… അനവസ്സുതോ മനോവിഞ്ഞേയ്യേസു ധമ്മേസു. ഏവംവിഹാരിം ചാവുസോ, ഭിക്ഖും ചക്ഖുതോ ചേപി നം മാരോ ഉപസങ്കമതി, നേവ ലഭേഥ മാരോ ഓതാരം, ന ലഭേഥ മാരോ ആരമ്മണം; സോതതോ ചേപി നം…പേ॰… മനതോ ചേപി നം മാരോ ഉപസങ്കമതി, നേവ ലഭേഥ മാരോ ഓതാരം, ന ലഭേഥ മാരോ ആരമ്മണം.

    ‘‘Kathaṃ cāvuso, anavassuto hoti? Idhāvuso, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe nādhimuccati, appiyarūpe rūpe na byāpajjati, upaṭṭhitakāyassati ca viharati appamāṇacetaso. Tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti; sotena saddaṃ sutvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya piyarūpe dhamme nādhimuccati, appiyarūpe dhamme na byāpajjati, upaṭṭhitakāyassati ca viharati appamāṇacetaso. Tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti. Ayaṃ vuccatāvuso, bhikkhu anavassuto cakkhuviññeyyesu rūpesu…pe… anavassuto manoviññeyyesu dhammesu. Evaṃvihāriṃ cāvuso, bhikkhuṃ cakkhuto cepi naṃ māro upasaṅkamati, neva labhetha māro otāraṃ, na labhetha māro ārammaṇaṃ; sotato cepi naṃ…pe… manato cepi naṃ māro upasaṅkamati, neva labhetha māro otāraṃ, na labhetha māro ārammaṇaṃ.

    ‘‘സേയ്യഥാപി, ആവുസോ, കൂടാഗാരാ വാ കൂടാഗാരസാലാ 97 വാ ബഹലമത്തികാ അദ്ദാവലേപനാ 98 പുരത്ഥിമായ ചേപി നം ദിസായ പുരിസോ ആദിത്തായ തിണുക്കായ ഉപസങ്കമേയ്യ, നേവ ലഭേഥ അഗ്ഗി ഓതാരം, ന ലഭേഥ അഗ്ഗി ആരമ്മണം; പച്ഛിമായ ചേപി നം ദിസായ… ഉത്തരായ ചേപി നം ദിസായ… ദക്ഖിണായ ചേപി നം ദിസായ… ഹേട്ഠിമതോ ചേപി നം ദിസായ… ഉപരിമതോ ചേപി നം ദിസായ… യതോ കുതോചി ചേപി നം പുരിസോ ആദിത്തായ തിണുക്കായ ഉപസങ്കമേയ്യ, നേവ ലഭേഥ അഗ്ഗി ഓതാരം ന ലഭേഥ അഗ്ഗി ആരമ്മണം. ഏവമേവ ഖോ, ആവുസോ, ഏവംവിഹാരിം ഭിക്ഖും ചക്ഖുതോ ചേപി നം മാരോ ഉപസങ്കമതി, നേവ ലഭേഥ മാരോ ഓതാരം ന ലഭേഥ മാരോ ആരമ്മണം; സോതതോ ചേപി നം…പേ॰… മനതോ ചേപി നം മാരോ ഉപസങ്കമതി നേവ ലഭേഥ മാരോ ഓതാരം ന ലഭേഥ മാരോ ആരമ്മണം.

    ‘‘Seyyathāpi, āvuso, kūṭāgārā vā kūṭāgārasālā 99 vā bahalamattikā addāvalepanā 100 puratthimāya cepi naṃ disāya puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya, neva labhetha aggi otāraṃ, na labhetha aggi ārammaṇaṃ; pacchimāya cepi naṃ disāya… uttarāya cepi naṃ disāya… dakkhiṇāya cepi naṃ disāya… heṭṭhimato cepi naṃ disāya… uparimato cepi naṃ disāya… yato kutoci cepi naṃ puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya, neva labhetha aggi otāraṃ na labhetha aggi ārammaṇaṃ. Evameva kho, āvuso, evaṃvihāriṃ bhikkhuṃ cakkhuto cepi naṃ māro upasaṅkamati, neva labhetha māro otāraṃ na labhetha māro ārammaṇaṃ; sotato cepi naṃ…pe… manato cepi naṃ māro upasaṅkamati neva labhetha māro otāraṃ na labhetha māro ārammaṇaṃ.

    ‘‘ഏവംവിഹാരീ ചാവുസോ, ഭിക്ഖു രൂപേ അധിഭോസി 101, ന രൂപാ ഭിക്ഖും അധിഭംസു; സദ്ദേ ഭിക്ഖു അധിഭോസി, ന സദ്ദാ ഭിക്ഖും അധിഭംസു; ഗന്ധേ ഭിക്ഖു അധിഭോസി, ന ഗന്ധാ ഭിക്ഖും അധിഭംസു; രസേ ഭിക്ഖു അധിഭോസി, ന രസാ ഭിക്ഖും അധിഭംസു; ഫോട്ഠബ്ബേ ഭിക്ഖു അധിഭോസി, ന ഫോട്ഠബ്ബാ ഭിക്ഖും അധിഭംസു; ധമ്മേ ഭിക്ഖു അധിഭോസി, ന ധമ്മാ ഭിക്ഖും അധിഭംസു. അയം വുച്ചതാവുസോ , ഭിക്ഖു രൂപാധിഭൂ സദ്ദാധിഭൂ ഗന്ധാധിഭൂ രസാധിഭൂ ഫോട്ഠബ്ബാധിഭൂ ധമ്മാധിഭൂ അധിഭൂ അനധിഭൂതോ 102. അധിഭോസി തേ പാപകേ അകുസലേ ധമ്മേ സംകിലേസികേ പോനോഭവികേ സദരേ ദുക്ഖവിപാകേ ആയതിം ജാതിജരാമരണിയേ. ഏവം ഖോ, ആവുസോ, അനവസ്സുതോ ഹോതീ’’തി – അനവസ്സുതോ.

    ‘‘Evaṃvihārī cāvuso, bhikkhu rūpe adhibhosi 103, na rūpā bhikkhuṃ adhibhaṃsu; sadde bhikkhu adhibhosi, na saddā bhikkhuṃ adhibhaṃsu; gandhe bhikkhu adhibhosi, na gandhā bhikkhuṃ adhibhaṃsu; rase bhikkhu adhibhosi, na rasā bhikkhuṃ adhibhaṃsu; phoṭṭhabbe bhikkhu adhibhosi, na phoṭṭhabbā bhikkhuṃ adhibhaṃsu; dhamme bhikkhu adhibhosi, na dhammā bhikkhuṃ adhibhaṃsu. Ayaṃ vuccatāvuso , bhikkhu rūpādhibhū saddādhibhū gandhādhibhū rasādhibhū phoṭṭhabbādhibhū dhammādhibhū adhibhū anadhibhūto 104. Adhibhosi te pāpake akusale dhamme saṃkilesike ponobhavike sadare dukkhavipāke āyatiṃ jātijarāmaraṇiye. Evaṃ kho, āvuso, anavassuto hotī’’ti – anavassuto.

    അപരിഡയ്ഹമാനോതി രാഗജേന പരിളാഹേന അപരിഡയ്ഹമാനോ, ദോസജേന പരിളാഹേന അപരിഡയ്ഹമാനോ, മോഹജേന പരിളാഹേന അപരിഡയ്ഹമാനോതി – അനവസ്സുതോ അപരിഡയ്ഹമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Apariḍayhamānoti rāgajena pariḷāhena apariḍayhamāno, dosajena pariḷāhena apariḍayhamāno, mohajena pariḷāhena apariḍayhamānoti – anavassuto apariḍayhamāno, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ഓക്ഖിത്തചക്ഖു ന ച പാദലോലോ, ഗുത്തിന്ദ്രിയോ രക്ഖിതമാനസാനോ;

    ‘‘Okkhittacakkhu na ca pādalolo, guttindriyo rakkhitamānasāno;

    അനവസ്സുതോ അപരിഡയ്ഹമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Anavassuto apariḍayhamāno, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൫൦.

    150.

    ഓഹാരയിത്വാ ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി, സഞ്ഛന്നപത്തോ യഥാ പാരിഛത്തകോ;

    Ohārayitvā gihibyañjanāni,sañchannapatto yathā pārichattako;

    കാസായവത്ഥോ അഭിനിക്ഖമിത്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Kāsāyavattho abhinikkhamitvā, eko care khaggavisāṇakappo.

    ഓഹാരയിത്വാ ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനീതി ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി വുച്ചന്തി കേസാ ച മസ്സൂ ച…പേ॰… ദീഘദസാനി ഇതി വാ. ഓഹാരയിത്വാ ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനീതി ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി ഓരോപയിത്വാ സമോരോപയിത്വാ നിക്ഖിപിത്വാ പടിപ്പസ്സമ്ഭിത്വാതി – ഓഹാരയിത്വാ ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി.

    Ohārayitvā gihibyañjanānīti gihibyañjanāni vuccanti kesā ca massū ca…pe… dīghadasāni iti vā. Ohārayitvā gihibyañjanānīti gihibyañjanāni oropayitvā samoropayitvā nikkhipitvā paṭippassambhitvāti – ohārayitvā gihibyañjanāni.

    സഞ്ഛന്നപത്തോ യഥാ പാരിഛത്തകോതി യഥാ സോ പാരിഛത്തകോ കോവിളാരോ ബഹലപത്തപലാസോ 105 സന്ദച്ഛായോ 106, ഏവമേവ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ പരിപുണ്ണപത്തചീവരധരോതി – സഞ്ഛന്നപത്തോ യഥാ പാരിഛത്തകോ.

    Sañchannapatto yathā pārichattakoti yathā so pārichattako koviḷāro bahalapattapalāso 107 sandacchāyo 108, evameva so paccekasambuddho paripuṇṇapattacīvaradharoti – sañchannapatto yathā pārichattako.

    കാസായവത്ഥോ അഭിനിക്ഖമിത്വാതി സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ സബ്ബം ഘരാവാസപലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ പുത്തദാരം പലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ ഞാതിപലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ മിത്താമച്ചപലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ സന്നിധിപലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ 109 കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിത്വാ അകിഞ്ചനഭാവം ഉപഗന്ത്വാ ഏകോ ചരതി വിഹരതി ഇരിയതി വത്തേതി പാലേതി യപേതി യാപേതീതി – കാസായവത്ഥോ അഭിനിക്ഖമിത്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Kāsāyavatthoabhinikkhamitvāti so paccekasambuddho sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadāraṃ palibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā sannidhipalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā 110 kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – kāsāyavattho abhinikkhamitvā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ഓഹാരയിത്വാ ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി, സഞ്ഛന്നപത്തോ യഥാ പാരിഛത്തകോ;

    ‘‘Ohārayitvā gihibyañjanāni, sañchannapatto yathā pārichattako;

    കാസായവത്ഥോ അഭിനിക്ഖമിത്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Kāsāyavattho abhinikkhamitvā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    തതിയോ വഗ്ഗോ.

    Tatiyo vaggo.







    Footnotes:
    1. തം (ക॰)
    2. taṃ (ka.)
    3. നിരാസയോ (സീ॰ അട്ഠ॰) സു॰ നി॰ ൫൬
    4. nirāsayo (sī. aṭṭha.) su. ni. 56
    5. ഭിക്ഖൂ (ക॰) മഹാനി॰ ൮൭
    6. ഭവിസ്സന്തി (മഹാനി॰ ൮൭)
    7. bhikkhū (ka.) mahāni. 87
    8. bhavissanti (mahāni. 87)
    9. നിസജ്ജനം (ക॰)
    10. ആപാതകജ്ഝായീ ച (ക॰)
    11. കുഹായിതത്തം (സ്യാ॰ ക॰), വിസുദ്ധിമഗ്ഗട്ഠകഥാ ഓലോകേതബ്ബാ
    12. nisajjanaṃ (ka.)
    13. āpātakajjhāyī ca (ka.)
    14. kuhāyitattaṃ (syā. ka.), visuddhimaggaṭṭhakathā oloketabbā
    15. ആയോഗബന്ധനം (സ്യാ॰ ക॰) മഹാനി॰ ൮൭
    16. ഉട്ടണ്ഡേ (ക॰)
    17. āyogabandhanaṃ (syā. ka.) mahāni. 87
    18. uṭṭaṇḍe (ka.)
    19. മക്ഖിയനാ (ക॰) പസ്സ വിഭ॰ ൮൯൨
    20. makkhiyanā (ka.) passa vibha. 892
    21. പിസുണവാചായ (ക॰)
    22. ഫരുസവാചായ (ക॰)
    23. pisuṇavācāya (ka.)
    24. pharusavācāya (ka.)
    25. സത്ഥാ സബ്യഞ്ജനാ (സ്യാ॰) പസ്സ മ॰ നി॰ ൩.൮൨
    26. ധതാ (സ്യാ॰)
    27. ധാരേതി (ക॰)
    28. satthā sabyañjanā (syā.) passa ma. ni. 3.82
    29. dhatā (syā.)
    30. dhāreti (ka.)
    31. പരിയാപുടം (സ്യാ॰ ക॰) പസ്സ ദീ॰ നി॰ ൩.൨൮൨
    32. pariyāpuṭaṃ (syā. ka.) passa dī. ni. 3.282
    33. ഛളഭിഞ്ഞായോ (സ്യാ॰)
    34. chaḷabhiññāyo (syā.)
    35. രതീ (സ്യാ॰)
    36. ratī (syā.)
    37. വിഭൂസനട്ഠാനാ (സ്യാ॰ ക॰), വിഭൂസണട്ഠാനാ (സീ॰ അട്ഠ॰)
    38. vibhūsanaṭṭhānā (syā. ka.), vibhūsaṇaṭṭhānā (sī. aṭṭha.)
    39. പസ്സ മ॰ നി॰ ൨.൨൮൦
    40. passa ma. ni. 2.280
    41. അഗാരികസ്സ വിഭൂസാ (ക॰) ഏവമുപരിപി
    42. പസാധനഞ്ച (സ്യാ॰), സയനാസനഞ്ച (ക॰) ചൂളനി॰ ഖഗ്ഗവിസാണസുത്തനിദ്ദേസ ൧൩൦ നത്ഥി പാഠനാനത്തം
    43. agārikassa vibhūsā (ka.) evamuparipi
    44. pasādhanañca (syā.), sayanāsanañca (ka.) cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 130 natthi pāṭhanānattaṃ
    45. ഗേധികതാ ഗേധികത്തം (സ്യാ॰) പസ്സ വിഭ॰ ൮൫൪
    46. ചപലനാ (സ്യാ॰)
    47. gedhikatā gedhikattaṃ (syā.) passa vibha. 854
    48. capalanā (syā.)
    49. ഖേത്രജോ (സ്യാ॰ ക॰)
    50. khetrajo (syā. ka.)
    51. ലോഹിതകോ (?)
    52. കുദ്രുസകോ (സ്യാ॰)
    53. lohitako (?)
    54. kudrusako (syā.)
    55. മുതീമാ (സു॰ നി॰ ൬൧)
    56. mutīmā (su. ni. 61)
    57. പസ്സ മ॰ നി॰ ൧.൨൩൭
    58. ബഹൂപായാസാ (സ്യാ॰)
    59. passa ma. ni. 1.237
    60. bahūpāyāsā (syā.)
    61. അപരിദയ്ഹമാനോ (ക॰)
    62. aparidayhamāno (ka.)
    63. നത്ഥി സ്യാ॰ പോത്ഥകേ മഹാനി॰ ൧൫൭
    64. അനവത്ഥചാരികം (സ്യാ॰)
    65. natthi syā. potthake mahāni. 157
    66. anavatthacārikaṃ (syā.)
    67. പേക്ഖമാനോ (സ്യാ॰ ക॰)
    68. pekkhamāno (syā. ka.)
    69. സോഭനഗരകം (സ്യാ॰), സോഭനകരണം (ക॰)
    70. മഹിസയുദ്ധം (സ്യാ॰)
    71. sobhanagarakaṃ (syā.), sobhanakaraṇaṃ (ka.)
    72. mahisayuddhaṃ (syā.)
    73. അന്തോപി സംഘാരാമേ (ക॰)
    74. ഉദ്ദണ്ഡം ഗച്ഛതി, ഉദ്ധോസിതതോ ഉദ്ധോസിതം ഗച്ഛതി (സ്യാ॰) പസ്സ മഹാനി॰ ൧൭
    75. antopi saṃghārāme (ka.)
    76. uddaṇḍaṃ gacchati, uddhositato uddhositaṃ gacchati (syā.) passa mahāni. 17
    77. പസ്സ സം॰ നി॰ ൪.൨൪൩
    78. മഹാമോഗ്ഗലാനോ (ക॰)
    79. passa saṃ. ni. 4.243
    80. mahāmoggalāno (ka.)
    81. അനുപട്ഠിതകായസതി (സ്യാ॰ ക॰)
    82. തത്ഥ യേ (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൪.൨൪൩
    83. ലഭതേവ (സ്യാ॰ ക॰) ഏവമുപരിപി
    84. ലഭതി (സ്യാ॰ ക॰) ഏവമുപരിപി
    85. anupaṭṭhitakāyasati (syā. ka.)
    86. tattha ye (ka.) passa saṃ. ni. 4.243
    87. labhateva (syā. ka.) evamuparipi
    88. labhati (syā. ka.) evamuparipi
    89. കോലാപം (സ്യാ॰) സം॰ നി॰ ൪.൨൪൩
    90. പച്ഛതോ (സ്യാ॰), ഹേട്ഠിമായ (ക॰)
    91. ഉപരിതോ (സ്യാ॰), ഉപരിമായ (ക॰)
    92. kolāpaṃ (syā.) saṃ. ni. 4.243
    93. pacchato (syā.), heṭṭhimāya (ka.)
    94. uparito (syā.), uparimāya (ka.)
    95. അഭിഭവിംസു (സ്യാ॰), അഭിഭംസു (ക॰) ഏവമുപരിപി
    96. abhibhaviṃsu (syā.), abhibhaṃsu (ka.) evamuparipi
    97. സന്ഥാഗാരസാലാ (സ്യാ॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൪.൨൪൩
    98. അല്ലാവലേപനാ (സ്യാ॰)
    99. santhāgārasālā (syā.) passa saṃ. ni. 4.243
    100. allāvalepanā (syā.)
    101. അഭിഭവിംസു (സ്യാ॰), അഭിഭോസി (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൪.൨൪൩
    102. അനഭിഭൂതോ കേഹി ചി കിലേസേഹി (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൪.൨൪൩
    103. abhibhaviṃsu (syā.), abhibhosi (ka.) passa saṃ. ni. 4.243
    104. anabhibhūto kehi ci kilesehi (ka.) passa saṃ. ni. 4.243
    105. സാഖപത്തപലാസോ (ക॰)
    106. സണ്ഡച്ഛായോ (സ്യാ॰), സന്തച്ഛായോ (ക॰) പസ്സ മ॰ നി॰ ൧.൧൫൪
    107. sākhapattapalāso (ka.)
    108. saṇḍacchāyo (syā.), santacchāyo (ka.) passa ma. ni. 1.154
    109. ഓഹാരയിത്വാ (സ്യാ॰ ക॰)
    110. ohārayitvā (syā. ka.)



    Related texts:



    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ചൂളനിദ്ദേസ-അട്ഠകഥാ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ൩. തതിയവഗ്ഗവണ്ണനാ • 3. Tatiyavaggavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact