| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya |
၃. ဥပနိသသုတ္တံ
3. Upanisasuttaṃ
၂၃. သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ‘‘ဇာနတော အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ပသ္သတော အာသဝာနံ ခယံ ဝဒာမိ, နော အဇာနတော နော အပသ္သတော။ ကိဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဇာနတော ကိံ ပသ္သတော အာသဝာနံ ခယော ဟောတိ ? ဣတိ ရူပံ ဣတိ ရူပသ္သ သမုဒယော ဣတိ ရူပသ္သ အတ္ထင္ဂမော, ဣတိ ဝေဒနာ။ပေ.။ ဣတိ သညာ။ ဣတိ သင္ခာရာ။ ဣတိ ဝိညာဏံ ဣတိ ဝိညာဏသ္သ သမုဒယော ဣတိ ဝိညာဏသ္သ အတ္ထင္ဂမောတိ။ ဧဝံ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဇာနတော ဧဝံ ပသ္သတော အာသဝာနံ ခယော ဟောတိ’’။
23. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘jānato ahaṃ, bhikkhave, passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmi, no ajānato no apassato. Kiñca, bhikkhave, jānato kiṃ passato āsavānaṃ khayo hoti ? Iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo, iti vedanā…pe… iti saññā… iti saṅkhārā… iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamoti. Evaṃ kho, bhikkhave, jānato evaṃ passato āsavānaṃ khayo hoti’’.
‘‘ယမ္ပိသ္သ တံ, ဘိက္ခဝေ, ခယသ္မိံ ခယေညာဏံ, တမ္ပိ သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, ခယေဉာဏသ္သ ဥပနိသာ? ‘ဝိမုတ္တီ’တိသ္သ ဝစနီယံ။ ဝိမုတ္တိမ္ပာဟံ 1, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဝိမုတ္တိယာ ဥပနိသာ? ‘ဝိရာဂော’တိသ္သ ဝစနီယံ။ ဝိရာဂမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဝိရာဂသ္သ ဥပနိသာ? ‘နိဗ္ဗိဒာ’တိသ္သ ဝစနီယံ။ နိဗ္ဗိဒမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, နိဗ္ဗိဒာယ ဥပနိသာ? ‘ယထာဘူတဉာဏဒသ္သန’န္တိသ္သ ဝစနီယံ။ ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနသ္သ ဥပနိသာ? ‘သမာဓီ’တိသ္သ ဝစနီယံ။ သမာဓိမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။
‘‘Yampissa taṃ, bhikkhave, khayasmiṃ khayeññāṇaṃ, tampi saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, khayeñāṇassa upanisā? ‘Vimuttī’tissa vacanīyaṃ. Vimuttimpāhaṃ 2, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, vimuttiyā upanisā? ‘Virāgo’tissa vacanīyaṃ. Virāgampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, virāgassa upanisā? ‘Nibbidā’tissa vacanīyaṃ. Nibbidampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, nibbidāya upanisā? ‘Yathābhūtañāṇadassana’ntissa vacanīyaṃ. Yathābhūtañāṇadassanampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, yathābhūtañāṇadassanassa upanisā? ‘Samādhī’tissa vacanīyaṃ. Samādhimpāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
‘‘ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, သမာဓိသ္သ ဥပနိသာ? ‘သုခ’န္တိသ္သ ဝစနီယံ။ သုခမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, သုခသ္သ ဥပနိသာ? ‘ပသ္သဒ္ဓီ’တိသ္သ ဝစနီယံ။ ပသ္သဒ္ဓိမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, ပသ္သဒ္ဓိယာ ဥပနိသာ? ‘ပီတီ’တိသ္သ ဝစနီယံ။ ပီတိမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, ပီတိယာ ဥပနိသာ? ‘ပာမောဇ္ဇ’န္တိသ္သ ဝစနီယံ။ ပာမောဇ္ဇမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, ပာမောဇ္ဇသ္သ ဥပနိသာ? ‘သဒ္ဓာ’တိသ္သ ဝစနီယံ။ သဒ္ဓမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။
‘‘Kā ca, bhikkhave, samādhissa upanisā? ‘Sukha’ntissa vacanīyaṃ. Sukhampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, sukhassa upanisā? ‘Passaddhī’tissa vacanīyaṃ. Passaddhimpāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, passaddhiyā upanisā? ‘Pītī’tissa vacanīyaṃ. Pītimpāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, pītiyā upanisā? ‘Pāmojja’ntissa vacanīyaṃ. Pāmojjampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, pāmojjassa upanisā? ‘Saddhā’tissa vacanīyaṃ. Saddhampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
‘‘ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓာယ ဥပနိသာ? ‘ဒုက္ခ’န္တိသ္သ ဝစနီယံ။ ဒုက္ခမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခသ္သ ဥပနိသာ? ‘ဇာတီ’တိသ္သ ဝစနီယံ။ ဇာတိမ္ပာဟံ , ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဇာတိယာ ဥပနိသာ? ‘ဘဝော’တိသ္သ ဝစနီယံ။ ဘဝမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ , နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဘဝသ္သ ဥပနိသာ? ‘ဥပာဒာန’န္တိသ္သ ဝစနီယံ။ ဥပာဒာနမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဥပာဒာနသ္သ ဥပနိသာ? ‘တဏ္ဟာ’တိသ္သ ဝစနီယံ။ တဏ္ဟမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသံ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသံ။
‘‘Kā ca, bhikkhave, saddhāya upanisā? ‘Dukkha’ntissa vacanīyaṃ. Dukkhampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, dukkhassa upanisā? ‘Jātī’tissa vacanīyaṃ. Jātimpāhaṃ , bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, jātiyā upanisā? ‘Bhavo’tissa vacanīyaṃ. Bhavampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi , no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, bhavassa upanisā? ‘Upādāna’ntissa vacanīyaṃ. Upādānampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, upādānassa upanisā? ‘Taṇhā’tissa vacanīyaṃ. Taṇhampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
‘‘ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, တဏ္ဟာယ ဥပနိသာ? ‘ဝေဒနာ’တိသ္သ ဝစနီယံ။ပေ.။ ‘ဖသ္သော’တိသ္သ ဝစနီယံ။ ‘သဠာယတန’န္တိသ္သ ဝစနီယံ။ ‘နာမရူပ’န္တိသ္သ ဝစနီယံ။ ‘ဝိညာဏ’န္တိသ္သ ဝစနီယံ။ ‘သင္ခာရာ’တိသ္သ ဝစနီယံ။ သင္ခာရေပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဥပနိသေ ဝဒာမိ, နော အနုပနိသေ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, သင္ခာရာနံ ဥပနိသာ? ‘အဝိဇ္ဇာ’တိသ္သ ဝစနီယံ။
‘‘Kā ca, bhikkhave, taṇhāya upanisā? ‘Vedanā’tissa vacanīyaṃ…pe… ‘phasso’tissa vacanīyaṃ… ‘saḷāyatana’ntissa vacanīyaṃ… ‘nāmarūpa’ntissa vacanīyaṃ… ‘viññāṇa’ntissa vacanīyaṃ… ‘saṅkhārā’tissa vacanīyaṃ. Saṅkhārepāhaṃ, bhikkhave, saupanise vadāmi, no anupanise. Kā ca, bhikkhave, saṅkhārānaṃ upanisā? ‘Avijjā’tissa vacanīyaṃ.
‘‘ဣတိ ခော, ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇူပနိသာ သင္ခာရာ, သင္ခာရူပနိသံ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏူပနိသံ နာမရူပံ, နာမရူပူပနိသံ သဠာယတနံ, သဠာယတနူပနိသော ဖသ္သော, ဖသ္သူပနိသာ ဝေဒနာ, ဝေဒနူပနိသာ တဏ္ဟာ, တဏ္ဟူပနိသံ ဥပာဒာနံ, ဥပာဒာနူပနိသော ဘဝော, ဘဝူပနိသာ ဇာတိ, ဇာတူပနိသံ ဒုက္ခံ, ဒုက္ခူပနိသာ သဒ္ဓာ, သဒ္ဓူပနိသံ ပာမောဇ္ဇံ, ပာမောဇ္ဇူပနိသာ ပီတိ, ပီတူပနိသာ ပသ္သဒ္ဓိ, ပသ္သဒ္ဓူပနိသံ သုခံ, သုခူပနိသော သမာဓိ, သမာဓူပနိသံ ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနံ, ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနူပနိသာ နိဗ္ဗိဒာ, နိဗ္ဗိဒူပနိသော ဝိရာဂော, ဝိရာဂူပနိသာ ဝိမုတ္တိ, ဝိမုတ္တူပနိသံ ခယေဉာဏံ။
‘‘Iti kho, bhikkhave, avijjūpanisā saṅkhārā, saṅkhārūpanisaṃ viññāṇaṃ, viññāṇūpanisaṃ nāmarūpaṃ, nāmarūpūpanisaṃ saḷāyatanaṃ, saḷāyatanūpaniso phasso, phassūpanisā vedanā, vedanūpanisā taṇhā, taṇhūpanisaṃ upādānaṃ, upādānūpaniso bhavo, bhavūpanisā jāti, jātūpanisaṃ dukkhaṃ, dukkhūpanisā saddhā, saddhūpanisaṃ pāmojjaṃ, pāmojjūpanisā pīti, pītūpanisā passaddhi, passaddhūpanisaṃ sukhaṃ, sukhūpaniso samādhi, samādhūpanisaṃ yathābhūtañāṇadassanaṃ, yathābhūtañāṇadassanūpanisā nibbidā, nibbidūpaniso virāgo, virāgūpanisā vimutti, vimuttūpanisaṃ khayeñāṇaṃ.
‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပရိပဗ္ဗတေ ထုလ္လဖုသိတကေ ဒေဝေ ဝသ္သန္တေ တံ ဥဒကံ ယထာနိန္နံ ပဝတ္တမာနံ ပဗ္ဗတကန္ဒရပဒရသာခာ ပရိပူရေတိ။ ပဗ္ဗတကန္ဒရပဒရသာခာပရိပူရာ ကုသောဗ္ဘေ 3 ပရိပူရေန္တိ။ ကုသောဗ္ဘာ ပရိပူရာ မဟာသောဗ္ဘေ ပရိပူရေန္တိ။ မဟာသောဗ္ဘာ ပရိပူရာ ကုန္နဒိယော ပရိပူရေန္တိ။ ကုန္နဒိယော ပရိပူရာ မဟာနဒိယော ပရိပူရေန္တိ။ မဟာနဒိယော ပရိပူရာ မဟာသမုဒ္ဒံ ပရိပူရေန္တိ။
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, uparipabbate thullaphusitake deve vassante taṃ udakaṃ yathāninnaṃ pavattamānaṃ pabbatakandarapadarasākhā paripūreti. Pabbatakandarapadarasākhāparipūrā kusobbhe 4 paripūrenti. Kusobbhā paripūrā mahāsobbhe paripūrenti. Mahāsobbhā paripūrā kunnadiyo paripūrenti. Kunnadiyo paripūrā mahānadiyo paripūrenti. Mahānadiyo paripūrā mahāsamuddaṃ paripūrenti.
‘‘ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇူပနိသာ သင္ခာရာ, သင္ခာရူပနိသံ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏူပနိသံ နာမရူပံ, နာမရူပူပနိသံ သဠာယတနံ, သဠာယတနူပနိသော ဖသ္သော, ဖသ္သူပနိသာ ဝေဒနာ, ဝေဒနူပနိသာ တဏ္ဟာ, တဏ္ဟူပနိသံ ဥပာဒာနံ, ဥပာဒာနူပနိသော ဘဝော, ဘဝူပနိသာ ဇာတိ, ဇာတူပနိသံ ဒုက္ခံ, ဒုက္ခူပနိသာ သဒ္ဓာ, သဒ္ဓူပနိသံ ပာမောဇ္ဇံ, ပာမောဇ္ဇူပနိသာ ပီတိ, ပီတူပနိသာ ပသ္သဒ္ဓိ, ပသ္သဒ္ဓူပနိသံ သုခံ, သုခူပနိသော သမာဓိ, သမာဓူပနိသံ ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနံ, ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနူပနိသာ နိဗ္ဗိဒာ, နိဗ္ဗိဒူပနိသော ဝိရာဂော, ဝိရာဂူပနိသာ ဝိမုတ္တိ, ဝိမုတ္တူပနိသံ ခယေဉာဏ’’န္တိ။ တတိယံ။
‘‘Evameva kho, bhikkhave, avijjūpanisā saṅkhārā, saṅkhārūpanisaṃ viññāṇaṃ, viññāṇūpanisaṃ nāmarūpaṃ, nāmarūpūpanisaṃ saḷāyatanaṃ, saḷāyatanūpaniso phasso, phassūpanisā vedanā, vedanūpanisā taṇhā, taṇhūpanisaṃ upādānaṃ, upādānūpaniso bhavo, bhavūpanisā jāti, jātūpanisaṃ dukkhaṃ, dukkhūpanisā saddhā, saddhūpanisaṃ pāmojjaṃ, pāmojjūpanisā pīti, pītūpanisā passaddhi, passaddhūpanisaṃ sukhaṃ, sukhūpaniso samādhi, samādhūpanisaṃ yathābhūtañāṇadassanaṃ, yathābhūtañāṇadassanūpanisā nibbidā, nibbidūpaniso virāgo, virāgūpanisā vimutti, vimuttūpanisaṃ khayeñāṇa’’nti. Tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၃. ဥပနိသသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Upanisasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ၃. ဥပနိသသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Upanisasuttavaṇṇanā
