Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ජාතක-අට්‌ඨකථා • Jātaka-aṭṭhakathā

    2. වණ්‌ණාරොහවග්‌ගො

    2. Vaṇṇārohavaggo

    [361] 1. වණ්‌ණාරොහජාතකවණ්‌ණනා

    [361] 1. Vaṇṇārohajātakavaṇṇanā

    වණ්‌ණාරොහෙනාති ඉදං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො ද්‌වෙ අග්‌ගසාවකෙ ආරබ්‌භ කථෙසි. එකස්‌මිඤ්‌හි සමයෙ උභොපි මහාථෙරා ‘‘ඉමං අන්‌තොවස්‌සං සුඤ්‌ඤාගාරං අනුබ්‍රූහෙස්‌සාමා’’ති සත්‌ථාරං ආපුච්‌ඡිත්‌වා ගණං පහාය සයමෙව පත්‌තචීවරං ආදාය ජෙතවනා නික්‌ඛමිත්‌වා එකං පච්‌චන්‌තගාමං නිස්‌සාය අරඤ්‌ඤෙ විහරිංසු. අඤ්‌ඤතරොපි විඝාසාදපුරිසො ථෙරානං උපට්‌ඨානං කරොන්‌තො තත්‌ථෙව එකමන්‌තෙ වසි. සො ථෙරානං සමග්‌ගවාසං දිස්‌වා ‘‘ඉමෙ අතිවිය සමග්‌ගා වසන්‌ති, සක්‌කා නු ඛො එතෙ අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං භින්‌දිතු’’න්‌ති චින්‌තෙත්‌වා සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ‘‘කිං නු ඛො, භන්‌තෙ, අය්‍යෙන මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරෙන සද්‌ධිං තුම්‌හාකං කිඤ්‌චි වෙරං අත්‌ථී’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘කිං පනාවුසො’’ති. එස, භන්‌තෙ, මම ආගතකාලෙ ‘‘සාරිපුත්‌තො නාම ජාතිගොත්‌තකුලපදෙසෙහි වා සුතගන්‌ථපටිවෙධඉද්‌ධීහි වා මයා සද්‌ධිං කිං පහොතී’’ති තුම්‌හාකං අගුණමෙව කථෙසීති. ථෙරො සිතං කත්‌වා ‘‘ගච්‌ඡ ත්‌වං ආවුසො’’ති ආහ.

    Vaṇṇārohenāti idaṃ satthā jetavane viharanto dve aggasāvake ārabbha kathesi. Ekasmiñhi samaye ubhopi mahātherā ‘‘imaṃ antovassaṃ suññāgāraṃ anubrūhessāmā’’ti satthāraṃ āpucchitvā gaṇaṃ pahāya sayameva pattacīvaraṃ ādāya jetavanā nikkhamitvā ekaṃ paccantagāmaṃ nissāya araññe vihariṃsu. Aññataropi vighāsādapuriso therānaṃ upaṭṭhānaṃ karonto tattheva ekamante vasi. So therānaṃ samaggavāsaṃ disvā ‘‘ime ativiya samaggā vasanti, sakkā nu kho ete aññamaññaṃ bhinditu’’nti cintetvā sāriputtattheraṃ upasaṅkamitvā ‘‘kiṃ nu kho, bhante, ayyena mahāmoggallānattherena saddhiṃ tumhākaṃ kiñci veraṃ atthī’’ti pucchi. ‘‘Kiṃ panāvuso’’ti. Esa, bhante, mama āgatakāle ‘‘sāriputto nāma jātigottakulapadesehi vā sutaganthapaṭivedhaiddhīhi vā mayā saddhiṃ kiṃ pahotī’’ti tumhākaṃ aguṇameva kathesīti. Thero sitaṃ katvā ‘‘gaccha tvaṃ āvuso’’ti āha.

    සො අපරස්‌මිම්‌පි දිවසෙ මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරම්‌පි උපසඞ්‌කමිත්‌වා තථෙව කථෙසි. සොපි නං සිතං කත්‌වා ‘‘ගච්‌ඡ, ත්‌වං, ආවුසො’’ති වත්‌වා සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ‘‘ආවුසො, එසො විඝාසාදො තුම්‌හාකං සන්‌තිකෙ කිඤ්‌චි කථෙසී’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘ආමාවුසො, මය්‌හම්‌පි සන්‌තිකෙ කථෙසි, ඉමං නීහරිතුං වට්‌ටතී’’ති. ‘‘සාධු, ආවුසො, නීහරා’’ති වුත්‌තෙ ථෙරො ‘‘මා ඉධ වසී’’ති අච්‌ඡරං පහරිත්‌වා තං නීහරි. තෙ උභොපි සමග්‌ගවාසං වසිත්‌වා සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා වන්‌දිත්‌වා නිසීදිංසු. සත්‌ථා පටිසන්‌ථාරං කත්‌වා ‘‘සුඛෙන වස්‌සං වසිත්‌ථා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘භන්‌තෙ, එකො විඝාසාදො අම්‌හෙ භින්‌දිතුකාමො හුත්‌වා භින්‌දිතුං අසක්‌කොන්‌තො පලායී’’ති වුත්‌තෙ ‘‘න ඛො සො, සාරිපුත්‌ත, ඉදානෙව, පුබ්‌බෙපෙස තුම්‌හෙ ‘භින්‌දිස්‌සාමී’ති භින්‌දිතුං අසක්‌කොන්‌තො පලායී’’ති වත්‌වා තෙහි යාචිතො අතීතං ආහරි.

    So aparasmimpi divase mahāmoggallānattherampi upasaṅkamitvā tatheva kathesi. Sopi naṃ sitaṃ katvā ‘‘gaccha, tvaṃ, āvuso’’ti vatvā sāriputtattheraṃ upasaṅkamitvā ‘‘āvuso, eso vighāsādo tumhākaṃ santike kiñci kathesī’’ti pucchi. ‘‘Āmāvuso, mayhampi santike kathesi, imaṃ nīharituṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Sādhu, āvuso, nīharā’’ti vutte thero ‘‘mā idha vasī’’ti accharaṃ paharitvā taṃ nīhari. Te ubhopi samaggavāsaṃ vasitvā satthu santikaṃ gantvā vanditvā nisīdiṃsu. Satthā paṭisanthāraṃ katvā ‘‘sukhena vassaṃ vasitthā’’ti pucchitvā ‘‘bhante, eko vighāsādo amhe bhinditukāmo hutvā bhindituṃ asakkonto palāyī’’ti vutte ‘‘na kho so, sāriputta, idāneva, pubbepesa tumhe ‘bhindissāmī’ti bhindituṃ asakkonto palāyī’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.

    අතීතෙ බාරාණසියං බ්‍රහ්‌මදත්‌තෙ රජ්‌ජං කාරෙන්‌තෙ බොධිසත්‌තො අරඤ්‌ඤෙ රුක්‌ඛදෙවතා අහොසි. තදා සීහො ච බ්‍යග්‌ඝො ච අරඤ්‌ඤෙ පබ්‌බතගුහායං වසන්‌ති. එකො සිඞ්‌ගාලො තෙ උපට්‌ඨහන්‌තො තෙසං විඝාසං ඛාදිත්‌වා මහාකායො හුත්‌වා එකදිවසං චින්‌තෙසි ‘‘මයා සීහබ්‍යග්‌ඝානං මංසං න ඛාදිතපුබ්‌බං, මයා ඉමෙ ද්‌වෙ ජනෙ භින්‌දිතුං වට්‌ටති, තතො නෙසං කලහං කත්‌වා මතානං මංසං ඛාදිස්‌සාමී’’ති. සො සීහං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ‘‘කිං, සාමි, තුම්‌හාකං බ්‍යග්‌ඝෙන සද්‌ධිං කිඤ්‌චි වෙරං අත්‌ථී’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘කිං පන, සම්‌මා’’ති? එස, භන්‌තෙ, මමාගතකාලෙ ‘‘සීහො නාම සරීරවණ්‌ණෙන වා ආරොහපරිණාහෙන වා ජාතිබලවීරියෙහි වා මම කලභාගම්‌පි න පාපුණාතී’’ති තුම්‌හාකං අගුණමෙව කථෙසීති. අථ නං සීහො ‘‘ගච්‌ඡ ත්‌වං, න සො එවං කථෙස්‌සතී’’ති ආහ. බ්‍යග්‌ඝම්‌පි උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතෙනෙව උපායෙන කථෙසි. තං සුත්‌වා බ්‍යග්‌ඝොපි සීහං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ‘‘සම්‌ම, ත්‌වං කිර ඉදඤ්‌චිදඤ්‌ච වදෙසී’’ති පුච්‌ඡන්‌තො පඨමං ගාථමාහ –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto araññe rukkhadevatā ahosi. Tadā sīho ca byaggho ca araññe pabbataguhāyaṃ vasanti. Eko siṅgālo te upaṭṭhahanto tesaṃ vighāsaṃ khāditvā mahākāyo hutvā ekadivasaṃ cintesi ‘‘mayā sīhabyagghānaṃ maṃsaṃ na khāditapubbaṃ, mayā ime dve jane bhindituṃ vaṭṭati, tato nesaṃ kalahaṃ katvā matānaṃ maṃsaṃ khādissāmī’’ti. So sīhaṃ upasaṅkamitvā ‘‘kiṃ, sāmi, tumhākaṃ byagghena saddhiṃ kiñci veraṃ atthī’’ti pucchi. ‘‘Kiṃ pana, sammā’’ti? Esa, bhante, mamāgatakāle ‘‘sīho nāma sarīravaṇṇena vā ārohapariṇāhena vā jātibalavīriyehi vā mama kalabhāgampi na pāpuṇātī’’ti tumhākaṃ aguṇameva kathesīti. Atha naṃ sīho ‘‘gaccha tvaṃ, na so evaṃ kathessatī’’ti āha. Byagghampi upasaṅkamitvā eteneva upāyena kathesi. Taṃ sutvā byagghopi sīhaṃ upasaṅkamitvā ‘‘samma, tvaṃ kira idañcidañca vadesī’’ti pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –

    60.

    60.

    ‘‘වණ්‌ණාරොහෙන ජාතියා, බලනික්‌කමනෙන ච;

    ‘‘Vaṇṇārohena jātiyā, balanikkamanena ca;

    සුබාහු න මයා සෙය්‍යො, සුදාඨ ඉති භාසසී’’ති.

    Subāhu na mayā seyyo, sudāṭha iti bhāsasī’’ti.

    තත්‌ථ බලනික්‌කමනෙන චාති කායබලෙන චෙව වීරියබලෙන ච. සුබාහු න මයා සෙය්‍යොති අයං සුබාහු නාම බ්‍යග්‌ඝො එතෙහි කාරණෙහි මයා නෙව සදිසො න උත්‌තරිතරොති සච්‌චං කිර ත්‌වං සොභනාහි දාඨාහි සමන්‌නාගත සුදාඨ මිගරාජ, එවං වදෙසීති.

    Tattha balanikkamanena cāti kāyabalena ceva vīriyabalena ca. Subāhu na mayā seyyoti ayaṃ subāhu nāma byaggho etehi kāraṇehi mayā neva sadiso na uttaritaroti saccaṃ kira tvaṃ sobhanāhi dāṭhāhi samannāgata sudāṭha migarāja, evaṃ vadesīti.

    තං සුත්‌වා සුදාඨො සෙසා චතස්‌සො ගාථා අභාසි –

    Taṃ sutvā sudāṭho sesā catasso gāthā abhāsi –

    61.

    61.

    ‘‘වණ්‌ණාරොහෙන ජාතියා, බලනික්‌කමනෙන ච;

    ‘‘Vaṇṇārohena jātiyā, balanikkamanena ca;

    සුදාඨො න මයා සෙය්‍යො, සුබාහු ඉති භාසසි.

    Sudāṭho na mayā seyyo, subāhu iti bhāsasi.

    62.

    62.

    ‘‘එවං චෙ මං විහරන්‌තං, සුබාහු සම්‌ම දුබ්‌භසි;

    ‘‘Evaṃ ce maṃ viharantaṃ, subāhu samma dubbhasi;

    න දානාහං තයා සද්‌ධිං, සංවාසමභිරොචයෙ.

    Na dānāhaṃ tayā saddhiṃ, saṃvāsamabhirocaye.

    63.

    63.

    ‘‘යො පරෙසං වචනානි, සද්‌දහෙය්‍ය යථාතථං;

    ‘‘Yo paresaṃ vacanāni, saddaheyya yathātathaṃ;

    ඛිප්‌පං භිජ්‌ජෙථ මිත්‌තස්‌මිං, වෙරඤ්‌ච පසවෙ බහුං.

    Khippaṃ bhijjetha mittasmiṃ, verañca pasave bahuṃ.

    64.

    64.

    ‘‘න සො මිත්‌තො යො සදා අප්‌පමත්‌තො, භෙදාසඞ්‌කී රන්‌ධමෙවානුපස්‌සී;

    ‘‘Na so mitto yo sadā appamatto, bhedāsaṅkī randhamevānupassī;

    යස්‌මිඤ්‌ච සෙතී උරසීව පුත්‌තො, ස වෙ මිත්‌තො යො අභෙජ්‌ජො පරෙහී’’ති.

    Yasmiñca setī urasīva putto, sa ve mitto yo abhejjo parehī’’ti.

    තත්‌ථ සම්‌මාති වයස්‌ස. දුබ්‌භසීති යදි එවං තයා සද්‌ධිං සමග්‌ගවාසං වසන්‌තං මං සිඞ්‌ගාලස්‌ස කථං ගහෙත්‌වා ත්‌වං දුබ්‌භසි හනිතුං ඉච්‌ඡසි, ඉතො දානි පට්‌ඨාය අහං තයා සද්‌ධිං සංවාසං න අභිරොචයෙ. යථාතථන්‌ති තථතො යථාතථං යථාතච්‌ඡං අවිසංවාදකෙන අරියෙන වුත්‌තවචනං සද්‌ධාතබ්‌බං. එවං යො යෙසං කෙසඤ්‌චි පරෙසං වචනානි සද්‌දහෙථාති අත්‌ථො. යො සදා අප්‌පමත්‌තොති යො නිච්‌චං අප්‌පමත්‌තො හුත්‌වා මිත්‌තස්‌ස විස්‌සාසං න දෙති, සො මිත්‌තො නාම න හොතීති අත්‌ථො. භෙදාසඞ්‌කීති ‘‘අජ්‌ජ භිජ්‌ජිස්‌සති, ස්‌වෙ භිජ්‌ජිස්‌සතී’’ති එවං මිත්‌තස්‌ස භෙදමෙව ආසඞ්‌කති. රන්‌ධමෙවානුපස්‌සීති ඡිද්‌දං විවරමෙව පස්‌සන්‌තො. උරසීව පුත්‌තොති යස්‌මිං මිත්‌තෙ මාතු හදයෙ පුත්‌තො විය නිරාසඞ්‌කො නිබ්‌භයො සෙති.

    Tattha sammāti vayassa. Dubbhasīti yadi evaṃ tayā saddhiṃ samaggavāsaṃ vasantaṃ maṃ siṅgālassa kathaṃ gahetvā tvaṃ dubbhasi hanituṃ icchasi, ito dāni paṭṭhāya ahaṃ tayā saddhiṃ saṃvāsaṃ na abhirocaye. Yathātathanti tathato yathātathaṃ yathātacchaṃ avisaṃvādakena ariyena vuttavacanaṃ saddhātabbaṃ. Evaṃ yo yesaṃ kesañci paresaṃ vacanāni saddahethāti attho. Yo sadā appamattoti yo niccaṃ appamatto hutvā mittassa vissāsaṃ na deti, so mitto nāma na hotīti attho. Bhedāsaṅkīti ‘‘ajja bhijjissati, sve bhijjissatī’’ti evaṃ mittassa bhedameva āsaṅkati. Randhamevānupassīti chiddaṃ vivarameva passanto. Urasīva puttoti yasmiṃ mitte mātu hadaye putto viya nirāsaṅko nibbhayo seti.

    ඉති ඉමාහි චතූහි ගාථාහි සීහෙන මිත්‌තගුණෙ කථිතෙ බ්‍යග්‌ඝො ‘‘මය්‌හං දොසො’’ති සීහං ඛමාපෙසි. තෙ තත්‌ථෙව සමග්‌ගවාසං වසිංසු. සිඞ්‌ගාලො පන පලායිත්‌වා අඤ්‌ඤත්‌ථ ගතො.

    Iti imāhi catūhi gāthāhi sīhena mittaguṇe kathite byaggho ‘‘mayhaṃ doso’’ti sīhaṃ khamāpesi. Te tattheva samaggavāsaṃ vasiṃsu. Siṅgālo pana palāyitvā aññattha gato.

    සත්‌ථා ඉමං ධම්‌මදෙසනං ආහරිත්‌වා ජාතකං සමොධානෙසි – ‘‘තදා සිඞ්‌ගාලො විඝාසාදො අහොසි, සීහො සාරිපුත්‌තො, බ්‍යග්‌ඝො මොග්‌ගල්‌ලානො, තං කාරණං පච්‌චක්‌ඛතො දිට්‌ඨා තස්‌මිං වනෙ නිවුත්‌ථරුක්‌ඛදෙවතා පන අහමෙව අහොසි’’න්‌ති.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā siṅgālo vighāsādo ahosi, sīho sāriputto, byaggho moggallāno, taṃ kāraṇaṃ paccakkhato diṭṭhā tasmiṃ vane nivuttharukkhadevatā pana ahameva ahosi’’nti.

    වණ්‌ණාරොහජාතකවණ්‌ණනා පඨමා.

    Vaṇṇārohajātakavaṇṇanā paṭhamā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ජාතකපාළි • Jātakapāḷi / 361. වණ්‌ණාරොහජාතකං • 361. Vaṇṇārohajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact