| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
15. වත්‌ථුනානත්‌තඤාණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
15. Vatthunānattañāṇaniddesavaṇṇanā
66. වත්‌ථුනානත්‌තඤාණනිද්‌දෙසෙ චක්‌ඛුං අජ්‌ඣත්‌තං වවත්‌ථෙතීති අජ්‌ඣත්‌තභූතං චක්‌ඛුං වවත්‌ථපෙති. යථා සො චක්‌ඛුං වවත්‌ථපෙති, තථා වත්‌තුකාමො කථං චක්‌ඛුං අජ්‌ඣත්‌තං වවත්‌ථෙතීති පුච්‌ඡිත්‌වා පුන චක්‌ඛු අවිජ්‌ජාසම්‌භූතන්‌ති වවත්‌ථෙතීතිආදිනා වවත්‌ථාපනාකාරං දස්‌සෙති. තත්‌ථ අවිජ්‌ජාතණ්‌හා අතීතා උපත්‌ථම්‌භකහෙතුයො, කම්‌මං අතීතං ජනකහෙතු, ආහාරො ඉදානි උපත්‌ථම්‌භකහෙතු. එතෙන චක්‌ඛූපත්‌ථම්‌භකානි උතුචිත්‌තානි ගහිතානෙව හොන්‌ති. චතුන්‌නං මහාභූතානං උපාදායාති උපයොගත්‌ථෙ සාමිවචනං, චත්‌තාරි මහාභූතානි උපාදියිත්‌වා පවත්‌තන්‌ති අත්‌ථො. එතෙන පසාදචක්‌ඛුභාවො දස්‌සිතො හොති, සසම්‌භාරභාවො පටික්‌ඛිත්‌තො. උප්‌පන්‌නන්‌ති අද්‌ධාවසෙන, සන්‌තතිඛණවසෙන වා පච්‌චුප්‌පන්‌නං. සමුදාගතන්‌ති හෙතුතො සමුට්‌ඨිතං. එත්‌තාවතා විපස්‌සනාපුබ්‌බභාගෙ චක්‌ඛුවවත්‌ථානං දස්‌සිතං. අහුත්‌වා සම්‌භූතන්‌තිආදීහි අනිච්‌චානුපස්‌සනා. පුබ්‌බෙ උදයා අවිජ්‌ජමානතො අහුත්‌වා සම්‌භූතං, උද්‌ධං වයා අභාවතො හුත්‌වා න භවිස්‌සති. අන්‌තවන්‌තතොති අන්‌තො අස්‌ස අත්‌ථීති අන්‌තවා, අන්‌තවා එව අන්‌තවන්‌තො යථා ‘‘සතිමන්‌තො, ගතිමන්‌තො, ධිතිමන්‌තො ච යො ඉසී’’ති (ථෙරගා. 1052). තතො අන්‌තවන්‌තතො, භඞ්‌ගවිජ්‌ජමානතොති අත්‌ථො. අද්‌ධුවන්‌ති සබ්‌බාවත්‌ථානිපාතිතාය, ථිරභාවස්‌ස ච අභාවතාය න ථිරං. අසස්‌සතන්‌ති න නිච්‌චං. විපරිණාමධම්‌මන්‌ති ජරාය චෙව මරණෙන චාති ද්‌වෙධා විපරිණාමපකතිකං. චක්‌ඛු අනිච්‌චන්‌තිආදීනි චක්‌ඛුං අනිච්‌චතොතිආදීනි ච වුත්‌තත්‌ථානි. මනොති ඉධ භවඞ්‌ගමනස්‌ස අධිප්‌පෙතත්‌තා අවිජ්‌ජාසම්‌භූතොතිආදි යුජ්‌ජතියෙව. ආහාරසම්‌භූතොති එත්‌ථ සම්‌පයුත්‌තඵස්‌සාහාරමනොසඤ්‌චෙතනාහාරවසෙන වෙදිතබ්‌බං. උප්‌පන්‌නොති ච අද්‌ධාසන්‌තතිවසෙන.
66. Vatthunānattañāṇaniddese cakkhuṃ ajjhattaṃ vavatthetīti ajjhattabhūtaṃ cakkhuṃ vavatthapeti. Yathā so cakkhuṃ vavatthapeti, tathā vattukāmo kathaṃ cakkhuṃ ajjhattaṃ vavatthetīti pucchitvā puna cakkhu avijjāsambhūtanti vavatthetītiādinā vavatthāpanākāraṃ dasseti. Tattha avijjātaṇhā atītā upatthambhakahetuyo, kammaṃ atītaṃ janakahetu, āhāro idāni upatthambhakahetu. Etena cakkhūpatthambhakāni utucittāni gahitāneva honti. Catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti upayogatthe sāmivacanaṃ, cattāri mahābhūtāni upādiyitvā pavattanti attho. Etena pasādacakkhubhāvo dassito hoti, sasambhārabhāvo paṭikkhitto. Uppannanti addhāvasena, santatikhaṇavasena vā paccuppannaṃ. Samudāgatanti hetuto samuṭṭhitaṃ. Ettāvatā vipassanāpubbabhāge cakkhuvavatthānaṃ dassitaṃ. Ahutvā sambhūtantiādīhi aniccānupassanā. Pubbe udayā avijjamānato ahutvā sambhūtaṃ, uddhaṃ vayā abhāvato hutvā na bhavissati. Antavantatoti anto assa atthīti antavā, antavā eva antavanto yathā ‘‘satimanto, gatimanto, dhitimanto ca yo isī’’ti (theragā. 1052). Tato antavantato, bhaṅgavijjamānatoti attho. Addhuvanti sabbāvatthānipātitāya, thirabhāvassa ca abhāvatāya na thiraṃ. Asassatanti na niccaṃ. Vipariṇāmadhammanti jarāya ceva maraṇena cāti dvedhā vipariṇāmapakatikaṃ. Cakkhu aniccantiādīni cakkhuṃ aniccatotiādīni ca vuttatthāni. Manoti idha bhavaṅgamanassa adhippetattā avijjāsambhūtotiādi yujjatiyeva. Āhārasambhūtoti ettha sampayuttaphassāhāramanosañcetanāhāravasena veditabbaṃ. Uppannoti ca addhāsantativasena.
වත්‌ථුනානත්‌තඤාණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Vatthunānattañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi / 15. වත්‌ථුනානත්‌තඤාණනිද්‌දෙසො • 15. Vatthunānattañāṇaniddeso
