Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්‌තිප්‌පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi

    10. වෙවචනහාරවිභඞ්‌ගො

    10. Vevacanahāravibhaṅgo

    37. තත්‌ථ කතමො වෙවචනො හාරො? ‘‘වෙවචනානි බහූනී’’ති. යථා එකං භගවා ධම්‌මං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤෙහි වෙවචනෙහි නිද්‌දිසති. යථාහ භගවා –

    37. Tattha katamo vevacano hāro? ‘‘Vevacanāni bahūnī’’ti. Yathā ekaṃ bhagavā dhammaṃ aññamaññehi vevacanehi niddisati. Yathāha bhagavā –

    ‘‘ආසා ච පිහා අභිනන්‌දනා ච, අනෙකධාතූසු සරා පතිට්‌ඨිතා;

    ‘‘Āsā ca pihā abhinandanā ca, anekadhātūsu sarā patiṭṭhitā;

    අඤ්‌ඤාණමූලප්‌පභවා පජප්‌පිතා, සබ්‌බා මයා බ්‍යන්‌තිකතා සමූලිකා’’ති.

    Aññāṇamūlappabhavā pajappitā, sabbā mayā byantikatā samūlikā’’ti.

    ආසා නාම වුච්‌චති යා භවිස්‌සස්‌ස අත්‌ථස්‌ස ආසීසනා 1 අවස්‌සං ආගමිස්‌සතීති ආසාස්‌ස උප්‌පජ්‌ජති. පිහා නාම යා වත්‌තමානස්‌ස 2 අත්‌ථස්‌ස පත්‌ථනා, සෙය්‍යතරං වා දිස්‌වා ‘‘එදිසො භවෙය්‍ය’’න්‌ති පිහාස්‌ස උප්‌පජ්‌ජති. අත්‌ථනිප්‌ඵත්‌තිපටිපාලනා අභිනන්‌දනා නාම, පියං වා ඤාතිං අභිනන්‌දති, පියං වා ධම්‌මං අභිනන්‌දති, අප්‌පටිකූලතො වා අභිනන්‌දති.

    Āsā nāma vuccati yā bhavissassa atthassa āsīsanā 3 avassaṃ āgamissatīti āsāssa uppajjati. Pihā nāma yā vattamānassa 4 atthassa patthanā, seyyataraṃ vā disvā ‘‘ediso bhaveyya’’nti pihāssa uppajjati. Atthanipphattipaṭipālanā abhinandanā nāma, piyaṃ vā ñātiṃ abhinandati, piyaṃ vā dhammaṃ abhinandati, appaṭikūlato vā abhinandati.

    අනෙකධාතූති චක්‌ඛුධාතු රූපධාතු චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණධාතු, සොතධාතු සද්‌දධාතු සොතවිඤ්‌ඤාණධාතු, ඝානධාතු ගන්‌ධධාතු ඝානවිඤ්‌ඤාණධාතු, ජිව්‌හාධාතු රසධාතු ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤාණධාතු , කායධාතු ඵොට්‌ඨබ්‌බධාතු කායවිඤ්‌ඤාණධාතු, මනොධාතු ධම්‌මධාතු මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු.

    Anekadhātūti cakkhudhātu rūpadhātu cakkhuviññāṇadhātu, sotadhātu saddadhātu sotaviññāṇadhātu, ghānadhātu gandhadhātu ghānaviññāṇadhātu, jivhādhātu rasadhātu jivhāviññāṇadhātu , kāyadhātu phoṭṭhabbadhātu kāyaviññāṇadhātu, manodhātu dhammadhātu manoviññāṇadhātu.

    සරාති කෙචි රූපාධිමුත්‌තා කෙචි සද්‌දාධිමුත්‌තා කෙචි ගන්‌ධාධිමුත්‌තා කෙචි රසාධිමුත්‌තා කෙචි ඵොට්‌ඨබ්‌බාධිමුත්‌තා කෙචි ධම්‌මාධිමුත්‌තා. තත්‌ථ යානි ඡ ගෙහසිතානි දොමනස්‌සානි යානි ච ඡ ගෙහසිතානි සොමනස්‌සානි යානි ච ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි දොමනස්‌සානි යානි ච ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි සොමනස්‌සානි, ඉමානි චතුවීසපදානි තණ්‌හාපක්‌ඛො, තණ්‌හාය එතං වෙවචනං. යා ඡ උපෙක්‌ඛා ගෙහසිතා, අයං දිට්‌ඨිපක්‌ඛො.

    Sarāti keci rūpādhimuttā keci saddādhimuttā keci gandhādhimuttā keci rasādhimuttā keci phoṭṭhabbādhimuttā keci dhammādhimuttā. Tattha yāni cha gehasitāni domanassāni yāni ca cha gehasitāni somanassāni yāni ca cha nekkhammasitāni domanassāni yāni ca cha nekkhammasitāni somanassāni, imāni catuvīsapadāni taṇhāpakkho, taṇhāya etaṃ vevacanaṃ. Yā cha upekkhā gehasitā, ayaṃ diṭṭhipakkho.

    38. සායෙව පත්‌ථනාකාරෙන ධම්‌මනන්‌දී ධම්‌මපෙමං ධම්‌මජ්‌ඣොසානන්‌ති තණ්‌හාය එතං වෙවචනං. චිත්‌තං මනො විඤ්‌ඤාණන්‌ති චිත්‌තස්‌ස එතං වෙවචනං. මනින්‌ද්‍රියං මනොධාතු මනායතනං විජානනාති මනස්‌සෙතං වෙවචනං. පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං අධිපඤ්‌ඤා සික්‌ඛා පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො ධම්‌මවිචයසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො ඤාණං සම්‌මාදිට්‌ඨි තීරණා විපස්‌සනා ධම්‌මෙ ඤාණං අත්‌ථෙ ඤාණං අන්‌වයෙ ඤාණං ඛයෙ ඤාණං අනුප්‌පාදෙ ඤාණං අනඤ්‌ඤාතඤ්‌ඤස්‌සාමීතින්‌ද්‍රියං අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං අඤ්‌ඤාතාවින්‌ද්‍රියං චක්‌ඛු විජ්‌ජා බුද්‌ධි භූරි මෙධා ආලොකො, යං වා පන යං කිඤ්‌චි අඤ්‌ඤංපි එවං ජාතියං, පඤ්‌ඤාය එතං වෙවචනං. පඤ්‌චින්‌ද්‍රියානි ලොකුත්‌තරානි, සබ්‌බා පඤ්‌ඤා. අපි ච ආධිපතෙය්‍යට්‌ඨෙන සද්‌ධා, ආරම්‌භට්‌ඨෙන වීරියං, අපිලාපනට්‌ඨෙන සති, අවික්‌ඛෙපට්‌ඨෙන සමාධි, පජානනට්‌ඨෙන පඤ්‌ඤා.

    38. Sāyeva patthanākārena dhammanandī dhammapemaṃ dhammajjhosānanti taṇhāya etaṃ vevacanaṃ. Cittaṃ mano viññāṇanti cittassa etaṃ vevacanaṃ. Manindriyaṃ manodhātu manāyatanaṃ vijānanāti manassetaṃ vevacanaṃ. Paññindriyaṃ paññābalaṃ adhipaññā sikkhā paññā paññākkhandho dhammavicayasambojjhaṅgo ñāṇaṃ sammādiṭṭhi tīraṇā vipassanā dhamme ñāṇaṃ atthe ñāṇaṃ anvaye ñāṇaṃ khaye ñāṇaṃ anuppāde ñāṇaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ cakkhu vijjā buddhi bhūri medhā āloko, yaṃ vā pana yaṃ kiñci aññaṃpi evaṃ jātiyaṃ, paññāya etaṃ vevacanaṃ. Pañcindriyāni lokuttarāni, sabbā paññā. Api ca ādhipateyyaṭṭhena saddhā, ārambhaṭṭhena vīriyaṃ, apilāpanaṭṭhena sati, avikkhepaṭṭhena samādhi, pajānanaṭṭhena paññā.

    යථා ච බුද්‌ධානුස්‌සතියං වුත්‌තං ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා. බලනිප්‌ඵත්‌තිගතො වෙසාරජ්‌ජප්‌පත්‌තො අධිගතප්‌පටිසම්‌භිදො චතුයොගවිප්‌පහීනො අගතිගමනවීතිවත්‌තො උද්‌ධටසල්‌ලො නිරූළ්‌හවණො මද්‌දිතකණ්‌ඩකො නිබ්‌බාපිතපරියුට්‌ඨානො 5 බන්‌ධනාතීතො ගන්‌ථවිනිවෙඨනො අජ්‌ඣාසයවීතිවත්‌තො භින්‌නන්‌ධකාරො චක්‌ඛුමා ලොකධම්‌මසමතික්‌කන්‌තො අනුරොධවිරොධවිප්‌පයුත්‌තො ඉට්‌ඨානිට්‌ඨෙසු ධම්‌මෙසු අසඞ්‌ඛෙපගතො බන්‌ධනාතිවත්‌තො ඨපිතසඞ්‌ගාමො අභික්‌කන්‌තතරො උක්‌කාධරො ආලොකකරො පජ්‌ජොතකරො තමොනුදො රණඤ්‌ජහො අපරිමාණවණ්‌ණො අප්‌පමෙය්‍යවණ්‌ණො අසඞ්‌ඛෙය්‍යවණ්‌ණො ආභංකරො පභංකරො ධම්‌මොභාසපජ්‌ජොතකරොති ච බුද්‌ධා භගවන්‌තොති ච බුද්‌ධානුස්‌සතියා එතං වෙවචනං.

    Yathā ca buddhānussatiyaṃ vuttaṃ itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā. Balanipphattigato vesārajjappatto adhigatappaṭisambhido catuyogavippahīno agatigamanavītivatto uddhaṭasallo nirūḷhavaṇo madditakaṇḍako nibbāpitapariyuṭṭhāno 6 bandhanātīto ganthaviniveṭhano ajjhāsayavītivatto bhinnandhakāro cakkhumā lokadhammasamatikkanto anurodhavirodhavippayutto iṭṭhāniṭṭhesu dhammesu asaṅkhepagato bandhanātivatto ṭhapitasaṅgāmo abhikkantataro ukkādharo ālokakaro pajjotakaro tamonudo raṇañjaho aparimāṇavaṇṇo appameyyavaṇṇo asaṅkheyyavaṇṇo ābhaṃkaro pabhaṃkaro dhammobhāsapajjotakaroti ca buddhā bhagavantoti ca buddhānussatiyā etaṃ vevacanaṃ.

    යථා ච ධම්‌මානුස්‌සතියං වුත්‌තං ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො සන්‌දිට්‌ඨිකො අකාලිකො එහිපස්‌සිකො ඔපනෙය්‍යිකො 7 පච්‌චත්‌තං වෙදිතබ්‌බො විඤ්‌ඤූහි. යදිදං මදනිම්‌මදනො පිපාසවිනයො ආලයසමුග්‌ඝාටො වට්‌ටූපච්‌ඡෙදො සුඤ්‌ඤතො අතිදුල්‌ලභො තණ්‌හක්‌ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්‌බානං.

    Yathā ca dhammānussatiyaṃ vuttaṃ svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko 8 paccattaṃ veditabbo viññūhi. Yadidaṃ madanimmadano pipāsavinayo ālayasamugghāṭo vaṭṭūpacchedo suññato atidullabho taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

    ‘‘අසඞ්‌ඛතං අනතං 9 අනාසවඤ්‌ච, සච්‌චඤ්‌ච පාරං නිපුණං සුදුද්‌දසං;

    ‘‘Asaṅkhataṃ anataṃ 10 anāsavañca, saccañca pāraṃ nipuṇaṃ sududdasaṃ;

    අජජ්‌ජරං ධුවං අපලොකිතං 11, අනිදස්‌සනං නිප්‌පපඤ්‌ච සන්‌තං.

    Ajajjaraṃ dhuvaṃ apalokitaṃ 12, anidassanaṃ nippapañca santaṃ.

    ‘‘අමතං පණීතඤ්‌ච සිවඤ්‌ච ඛෙමං, තණ්‌හාක්‌ඛයො අච්‌ඡරියඤ්‌ච අබ්‌භුතං;

    ‘‘Amataṃ paṇītañca sivañca khemaṃ, taṇhākkhayo acchariyañca abbhutaṃ;

    අනීතිකං අනීතිකධම්‌මං 13, නිබ්‌බානමෙතං සුගතෙන දෙසිතං.

    Anītikaṃ anītikadhammaṃ 14, nibbānametaṃ sugatena desitaṃ.

    ‘‘අජාතං අභූතං අනුපද්‌දවඤ්‌ච, අකතං අසොකඤ්‌ච අථො විසොකං;

    ‘‘Ajātaṃ abhūtaṃ anupaddavañca, akataṃ asokañca atho visokaṃ;

    අනූපසග්‌ගංනුපසග්‌ගධම්‌මං, නිබ්‌බානමෙතං සුගතෙන දෙසිතං.

    Anūpasaggaṃnupasaggadhammaṃ, nibbānametaṃ sugatena desitaṃ.

    ‘‘ගම්‌භීරඤ්‌චෙව දුප්‌පස්‌සං, උත්‌තරඤ්‌ච අනුත්‌තරං;

    ‘‘Gambhīrañceva duppassaṃ, uttarañca anuttaraṃ;

    අසමං අප්‌පටිසමං, ජෙට්‌ඨං සෙට්‌ඨන්‌ති වුච්‌චති.

    Asamaṃ appaṭisamaṃ, jeṭṭhaṃ seṭṭhanti vuccati.

    ‘‘ලෙණඤ්‌ච තාණං අරණං අනඞ්‌ගණං, අකාච මෙතං විමලන්‌ති වුච්‌චති;

    ‘‘Leṇañca tāṇaṃ araṇaṃ anaṅgaṇaṃ, akāca metaṃ vimalanti vuccati;

    දීපො සුඛං අප්‌පමාණං පතිට්‌ඨා, අකිඤ්‌චනං අප්‌පපඤ්‌චන්‌ති වුත්‌ත’’න්‌ති.

    Dīpo sukhaṃ appamāṇaṃ patiṭṭhā, akiñcanaṃ appapañcanti vutta’’nti.

    ධම්‌මානුස්‌සතියා එතං වෙවචනං.

    Dhammānussatiyā etaṃ vevacanaṃ.

    යථා ච සඞ්‌ඝානුස්‌සතියං වුත්‌තං සුප්‌පටිපන්‌නො උජුප්‌පටිපන්‌නො ඤායප්‌පටිපන්‌නො සාමීචිප්‌පටිපන්‌නො යදිදං චත්‌තාරි පුරිසයුගානි අට්‌ඨ පුරිසපුග්‌ගලා එස භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො ආහුනෙය්‍යො පාහුනෙය්‍යො දක්‌ඛිණෙය්‍යො අඤ්‌ජලිකරණීයො අනුත්‌තරං පුඤ්‌ඤක්‌ඛෙත්‌තං ලොකස්‌ස, සීලසම්‌පන්‌නො සමාධිසම්‌පන්‌නො පඤ්‌ඤාසම්‌පන්‌නො විමුත්‌තිසම්‌පන්‌නො විමුත්‌තිඤාණදස්‌සනසම්‌පන්‌නො සත්‌තානං සාරො සත්‌තානං මණ්‌ඩො සත්‌තානං උද්‌ධාරො සත්‌තානං එසිකා 15 සත්‌තානං සුරභිපසූනං පුජ්‌ජො දෙවානඤ්‌ච මනුස්‌සානඤ්‌චාති සඞ්‌ඝානුස්‌සතියා එතං වෙවචනං.

    Yathā ca saṅghānussatiyaṃ vuttaṃ suppaṭipanno ujuppaṭipanno ñāyappaṭipanno sāmīcippaṭipanno yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa, sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno vimuttisampanno vimuttiñāṇadassanasampanno sattānaṃ sāro sattānaṃ maṇḍo sattānaṃ uddhāro sattānaṃ esikā 16 sattānaṃ surabhipasūnaṃ pujjo devānañca manussānañcāti saṅghānussatiyā etaṃ vevacanaṃ.

    යථා ච සීලානුස්‌සතියං වුත්‌තං යානි තානි සීලානි අඛණ්‌ඩානි අච්‌ඡිද්‌දානි අසබලානි අකම්‌මාසානි අරියානි අරියකන්‌තානි භුජිස්‌සානි විඤ්‌ඤුප්‌පසත්‌ථානි අපරාමට්‌ඨානි සමාධිසංවත්‌තනිකානි, අලඞ්‌කාරො ච සීලං උත්‌තමඞ්‌ගොපසොභණතාය, නිධානඤ්‌ච සීලං සබ්‌බදොභග්‌ගසමතික්‌කමනට්‌ඨෙන , සිප්‌පඤ්‌ච සීලං අක්‌ඛණවෙධිතාය, වෙලා ච සීලං අනතික්‌කමනට්‌ඨෙන, ධඤ්‌ඤඤ්‌ච සීලං දලිද්‌දොපච්‌ඡෙදනට්‌ඨෙන 17, ආදාසො ච සීලං ධම්‌මවොලොකනතාය, පාසාදො ච සීලං වොලොකනට්‌ඨෙන, සබ්‌බභූමානුපරිවත්‌ති ච සීලං අමතපරියොසානන්‌ති සීලානුස්‌සතියා එතං වෙවචනං.

    Yathā ca sīlānussatiyaṃ vuttaṃ yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni ariyāni ariyakantāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, alaṅkāro ca sīlaṃ uttamaṅgopasobhaṇatāya, nidhānañca sīlaṃ sabbadobhaggasamatikkamanaṭṭhena , sippañca sīlaṃ akkhaṇavedhitāya, velā ca sīlaṃ anatikkamanaṭṭhena, dhaññañca sīlaṃ daliddopacchedanaṭṭhena 18, ādāso ca sīlaṃ dhammavolokanatāya, pāsādo ca sīlaṃ volokanaṭṭhena, sabbabhūmānuparivatti ca sīlaṃ amatapariyosānanti sīlānussatiyā etaṃ vevacanaṃ.

    යථා ච චාගානුස්‌සතියං වුත්‌තං යස්‌මිං සමයෙ අරියසාවකො අගාරං අජ්‌ඣාවසති මුත්‌තචාගො පයතපාණි වොස්‌සග්‌ගරතො යාචයොගො දානසංවිභාගරතොති චාගානුස්‌සතියා එතං වෙවචනං. තෙනාහ ආයස්‌මා මහාකච්‌චායනො ‘‘වෙවචනානි බහූනී’’ති.

    Yathā ca cāgānussatiyaṃ vuttaṃ yasmiṃ samaye ariyasāvako agāraṃ ajjhāvasati muttacāgo payatapāṇi vossaggarato yācayogo dānasaṃvibhāgaratoti cāgānussatiyā etaṃ vevacanaṃ. Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘vevacanāni bahūnī’’ti.

    නියුත්‌තො වෙවචනො හාරො.

    Niyutto vevacano hāro.







    Footnotes:
    1. ආසිංසනා (සී.)
    2. වත්‌තමානකස්‌ස (සී.)
    3. āsiṃsanā (sī.)
    4. vattamānakassa (sī.)
    5. නිබ්‌බාහිත … (ක.)
    6. nibbāhita … (ka.)
    7. ඔපනයිකො (සී.)
    8. opanayiko (sī.)
    9. අසඞ්‌ඛතං නන්‌ත … (සී.) පස්‌ස සං. නි. 4.409
    10. asaṅkhataṃ nanta … (sī.) passa saṃ. ni. 4.409
    11. අපලොකියං (සී. ක.)
    12. apalokiyaṃ (sī. ka.)
    13. නීතිකධම්‌මමෙව වා (සී. ක.) පස්‌ස සං. නි. 4.409
    14. nītikadhammameva vā (sī. ka.) passa saṃ. ni. 4.409
    15. එසිකො (ක.)
    16. esiko (ka.)
    17. දළිද්‌දො… (සී.)
    18. daḷiddo… (sī.)



    Related texts:



    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-අට්‌ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / 10. වෙවචනහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • 10. Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-ටීකා • Nettippakaraṇa-ṭīkā / 10. වෙවචනහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • 10. Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī / 10. වෙවචනහාරවිභඞ්‌ගවිභාවනා • 10. Vevacanahāravibhaṅgavibhāvanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact