| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
6. සන්‌දකසුත්‌තවණ්‌ණනා
6. Sandakasuttavaṇṇanā
223. දෙවෙන වස්‌සෙන කතො සොබ්‌භො දෙවකතසොබ්‌භො. තෙනාහ ‘‘වස්‌සො…පෙ.… රහදො’’ති. ගුහාති පංසුගුහා පාසාණගුහා මිස්‌සකගුහාති තිස්‌සො ගුහා. තත්‌ථ පංසුගුහා උදකමුත්‌තට්‌ඨානෙ අහොසි නින්‌නට්‌ඨානං පන උදකෙන අජ්‌ඣොත්‌ථතං. උමඞ්‌ගං කත්‌වාති හෙට්‌ඨා සුදුග්‌ගං කත්‌වා. අනමතග්‌ගියං පච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වාති ‘‘න ඛො සො සත්‌තාවාසො සුලභරූපො, යො ඉමිනා දීඝෙන අද්‌ධුනා අනාවුට්‌ඨපුබ්‌බො’’තිආදිනා (ම. නි. 1.160) ඉදඤ්‌ච තළාකං මයා වුත්‌ථපුබ්‌බං භවිස්‌සති, තම්‌පි ඨානං සො ච අත්‌තභාවො අපඤ්‌ඤත්‌තිකභාවං ගතොති එවං අනමතග්‌ගියං පච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වා තාදිසං ඨානං ගන්‌තුං වට්‌ටති. ඉමිනා නයෙන සමුද්‌දපබ්‌බතදස්‌සනාදීසුපි පච්‌චවෙක්‌ඛණාවිධි වෙදිතබ්‌බො.
223. Devena vassena kato sobbho devakatasobbho. Tenāha ‘‘vasso…pe… rahado’’ti. Guhāti paṃsuguhā pāsāṇaguhā missakaguhāti tisso guhā. Tattha paṃsuguhā udakamuttaṭṭhāne ahosi ninnaṭṭhānaṃ pana udakena ajjhotthataṃ. Umaṅgaṃ katvāti heṭṭhā suduggaṃ katvā. Anamataggiyaṃpaccavekkhitvāti ‘‘na kho so sattāvāso sulabharūpo, yo iminā dīghena addhunā anāvuṭṭhapubbo’’tiādinā (ma. ni. 1.160) idañca taḷākaṃ mayā vutthapubbaṃ bhavissati, tampi ṭhānaṃ so ca attabhāvo apaññattikabhāvaṃ gatoti evaṃ anamataggiyaṃ paccavekkhitvā tādisaṃ ṭhānaṃ gantuṃ vaṭṭati. Iminā nayena samuddapabbatadassanādīsupi paccavekkhaṇāvidhi veditabbo.
උච්‌චං නදමානායාති උච්‌චං කත්‌වා සද්‌දං කරොන්‌තියා කාමස්‌සාදභවස්‌සාදාදිවත්‌ථුන්‌ති ‘‘අයඤ්‌ච අයඤ්‌ච කාමො ඉට්‌ඨො කන්‌තො මනාපො, අසුකො භවො ඉට්‌ඨො කන්‌තො මනාපො, එවමයං ලොකො පියෙහි පියතරො’’ති එවං කාමස්‌සාදභවස්‌සාදලොකස්‌සාදාදිසඞ්‌ඛාතං වත්‌ථුං. දුග්‌ගතිතො සංසාරතො ච නිය්‍යාති එතෙනාති නිය්‍යානං, සග්‌ගමග්‌ගො මොක්‌ඛමග්‌ගො ච, තං නිය්‍යානං අරහති, නිය්‍යානෙ වා නියුත්‌තාති නිය්‍යානිකා, නිය්‍යානං වා ඵලං එතිස්‌සා අත්‌ථීති නිය්‍යානිකා, වචීදුච්‌චරිතාදිසංකිලෙසතො නිය්‍යාතීති වා නිය්‍යානීයා, ඊ-කාරස්‌ස රස්‌සත්‌තං ය-කාරස්‌ස ච ක-කාරං කත්‌වා නිය්‍යානිකා, චෙතනාය සද්‌ධිං සම්‌ඵප්‌පලාපා වෙරමණි. තප්‌පටිපක්‌ඛතො අනිය්‍යානිකා, තස්‌සා භාවො අනිය්‍යානිකත්‌තං, තස්‌මා අනිය්‍යානිකත්‌තා. තිරච්‌ඡානභූතාති තිරොකරණභූතා. ගෙහස්‌සිතකථාති කාමපටිසංයුත්‌තකථා. කම්‌මට්‌ඨානභාවෙති අනිච්‌චතාපටිසංයුත්‌තචතුසච්‌චකම්‌මට්‌ඨානභාවෙ. සහ අත්‌ථෙනාති සාත්‌ථකං, හිතපටිසංයුත්‌තන්‌ති අත්‌ථො. විසිඛාති ඝරසන්‌නිවෙසො, විසිඛාගහණෙන ච තන්‌නිවාසිනො ගහිතා ‘‘ගාමො ආගතො’’තිආදීසු (සාරත්‌ථ. ටී. 1.ආචරියපරම්‌පරකථාවණ්‌ණනා) විය. තෙනෙවාහ ‘‘සූරා සමත්‌ථා’’ති ‘‘සද්‌ධා පසන්‌නා’’ති ච. කුම්‌භට්‌ඨානප්‌පදෙසෙන කුම්‌භදාසියො වුත්‌තාති ආහ ‘‘කුම්‌භදාසිකථා වා’’ති.
Uccaṃ nadamānāyāti uccaṃ katvā saddaṃ karontiyā kāmassādabhavassādādivatthunti ‘‘ayañca ayañca kāmo iṭṭho kanto manāpo, asuko bhavo iṭṭho kanto manāpo, evamayaṃ loko piyehi piyataro’’ti evaṃ kāmassādabhavassādalokassādādisaṅkhātaṃ vatthuṃ. Duggatito saṃsārato ca niyyāti etenāti niyyānaṃ, saggamaggo mokkhamaggo ca, taṃ niyyānaṃ arahati, niyyāne vā niyuttāti niyyānikā, niyyānaṃ vā phalaṃ etissā atthīti niyyānikā, vacīduccaritādisaṃkilesato niyyātīti vā niyyānīyā, ī-kārassa rassattaṃ ya-kārassa ca ka-kāraṃ katvā niyyānikā, cetanāya saddhiṃ samphappalāpā veramaṇi. Tappaṭipakkhato aniyyānikā, tassā bhāvo aniyyānikattaṃ, tasmā aniyyānikattā. Tiracchānabhūtāti tirokaraṇabhūtā. Gehassitakathāti kāmapaṭisaṃyuttakathā. Kammaṭṭhānabhāveti aniccatāpaṭisaṃyuttacatusaccakammaṭṭhānabhāve. Saha atthenāti sātthakaṃ, hitapaṭisaṃyuttanti attho. Visikhāti gharasanniveso, visikhāgahaṇena ca tannivāsino gahitā ‘‘gāmo āgato’’tiādīsu (sārattha. ṭī. 1.ācariyaparamparakathāvaṇṇanā) viya. Tenevāha ‘‘sūrā samatthā’’ti ‘‘saddhā pasannā’’ti ca. Kumbhaṭṭhānappadesena kumbhadāsiyo vuttāti āha ‘‘kumbhadāsikathā vā’’ti.
228. වොහාරො විය තෙසං තථා වොහාරමත්‌තං ගහෙත්‌වා වුත්‌තං ‘‘බ්‍රහ්‌මචරියවාසෙ’’ති. අකතාති සමෙන, විසමෙන වා කෙනචි හෙතුනා න කතා න විහිතා. කතවිධො කරණවිධි නත්‌ථි එතෙසන්‌ති අකටවිධා. පදද්‌වයෙනපි ලොකෙ කෙනචි හෙතුපච්‌චයෙන නෙසං අනිබ්‌බත්‌තතං දස්‌සෙති. ඉද්‌ධියාපි න නිම්‌මිතාති කස්‌සචි ඉද්‌ධිමතො චෙතොවසිප්‌පත්‌තස්‌ස දෙවස්‌ස, ඉස්‌සරාදිනො වා ඉද්‌ධියාපි න නිම්‌මිතා. අනිම්‌මාතාති කස්‌සචි අනිම්‌මාපිතා. රූපාදිජනකභාවන්‌ති රූපසද්‌දාදීනං පච්‌චයභාවං, රූපාදයොපි පථවියාදීහි අප්‌පටිබද්‌ධවුත්‌තිකාති තස්‌ස අධිප්‌පායො. යථා පබ්‌බතකූටං කෙනචි අනිබ්‌බත්‌තිතං කස්‌සචි ච අනිබ්‌බත්‌තනකං, එවමෙතෙපීති ආහ ‘‘පබ්‌බතකූටා විය ඨිතාති කූටට්‌ඨා’’ති. යමිදං බීජතො අඞ්‌කුරාදි ජායතීති වුච්‌චති, තං විජ්‌ජමානමෙව තතො නික්‌ඛමති නාවිජ්‌ජමානං, අඤ්‌ඤථා අඤ්‌ඤතොපි අඤ්‌ඤස්‌ස උපලද්‌ධි සියාති අධිප්‌පායො. එවං ඨිතාති එවං නිබ්‌බිකාරා ඨිතා. උභයෙනපීති අත්‌ථද්‌වයෙනපීති වදන්‌ති. ‘‘කූටට්‌ඨා එසිකට්‌ඨායිට්‌ඨිතා’’ති පදද්‌වයෙනපි. තෙසං සත්‌තන්‌නං කායානං. ඨිතත්‌තාති නිබ්‌බිකාරාභාවෙන ඨිතත්‌තා. න චලන්‌තීති විකාරං නාපජ්‌ජන්‌ති. විකාරාභාවතො හි තෙසං සත්‌තන්‌නං කායානං එසිකට්‌ඨායිට්‌ඨිතතා. අනිඤ්‌ජනඤ්‌ච අත්‌ථතො පකතියා අවට්‌ඨානමෙවාති දස්‌සෙතුං ‘‘න විපරිණාමෙන්‌තී’’ති වුත්‌තං. තථා අවිපරිණාමධම්‌මත්‌තා එව තෙ අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං න බ්‍යාබාධෙන්‌ති. සති හි විකාරං ආපාදෙතබ්‌බතාය බ්‍යාබාධකතාපි සියා, තථා අනුග්‌ගහෙතබ්‌බතාය අනුග්‌ගාහකතාති තදභාවං දස්‌සෙතුං පාළියං ‘‘නාල’’න්‌තිආදි වුත්‌තං.
228. Vohāro viya tesaṃ tathā vohāramattaṃ gahetvā vuttaṃ ‘‘brahmacariyavāse’’ti. Akatāti samena, visamena vā kenaci hetunā na katā na vihitā. Katavidho karaṇavidhi natthi etesanti akaṭavidhā. Padadvayenapi loke kenaci hetupaccayena nesaṃ anibbattataṃ dasseti. Iddhiyāpi na nimmitāti kassaci iddhimato cetovasippattassa devassa, issarādino vā iddhiyāpi na nimmitā. Animmātāti kassaci animmāpitā. Rūpādijanakabhāvanti rūpasaddādīnaṃ paccayabhāvaṃ, rūpādayopi pathaviyādīhi appaṭibaddhavuttikāti tassa adhippāyo. Yathā pabbatakūṭaṃ kenaci anibbattitaṃ kassaci ca anibbattanakaṃ, evametepīti āha ‘‘pabbatakūṭā viya ṭhitāti kūṭaṭṭhā’’ti. Yamidaṃ bījato aṅkurādi jāyatīti vuccati, taṃ vijjamānameva tato nikkhamati nāvijjamānaṃ, aññathā aññatopi aññassa upaladdhi siyāti adhippāyo. Evaṃ ṭhitāti evaṃ nibbikārā ṭhitā. Ubhayenapīti atthadvayenapīti vadanti. ‘‘Kūṭaṭṭhā esikaṭṭhāyiṭṭhitā’’ti padadvayenapi. Tesaṃ sattannaṃ kāyānaṃ. Ṭhitattāti nibbikārābhāvena ṭhitattā. Na calantīti vikāraṃ nāpajjanti. Vikārābhāvato hi tesaṃ sattannaṃ kāyānaṃ esikaṭṭhāyiṭṭhitatā. Aniñjanañca atthato pakatiyā avaṭṭhānamevāti dassetuṃ ‘‘na vipariṇāmentī’’ti vuttaṃ. Tathā avipariṇāmadhammattā eva te aññamaññaṃ na byābādhenti. Sati hi vikāraṃ āpādetabbatāya byābādhakatāpi siyā, tathā anuggahetabbatāya anuggāhakatāti tadabhāvaṃ dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘nāla’’ntiādi vuttaṃ.
පථවී එව කායෙකදෙසත්‌තා පථවීකායො. හන්‌තුං වා ඝාතෙතුං වා සමත්‌ථො නාම නත්‌ථි ජීවසත්‌තමානං කායානං නිච්‌චතාය නිබ්‌බිකාරභාවතො, එතෙනෙව නෙසමහන්‌තබ්‌බතා අඝාතෙතබ්‌බතා අත්‌ථතො වුත්‌තායෙවාති දට්‌ඨබ්‌බා. තථා හි වුත්‌තං ‘‘සත්‌තන්‌නංත්‌වෙව කායාන’’න්‌තිආදි. සොතුං වා සාවෙතුං වා සමත්‌ථො නාම නත්‌ථීති පච්‌චෙකං නෙසං සවනෙසු අසමත්‌ථත්‌තා තදෙකදෙසාදීසුපි අසමත්‌ථතං දීපෙති. යදි කොචි හන්‌තා නත්‌ථි, කථං සත්‌ථප්‌පහාරොති ආහ ‘‘යථා මුග්‌ගරාසිආදීසූ’’තිආදි. කෙවලං සඤ්‌ඤාමත්‌තමෙව හොති, හනනඝාතනාදි පන පරමත්‌ථතො නත්‌ථෙව කායානං අවිකොපනීයභාවතොති අධිප්‌පායො. කෙවලං තක්‌කමත්‌තෙන නිරත්‌ථකං දිට්‌ඨිං දීපෙතීති එතෙන යස්‌මා තක්‌කිකා නිරඞ්‌කුසතාය පරිකප්‌පනස්‌ස යං කිඤ්‌චි අත්‌තනා පරිකප්‌පිතං සාරතො මඤ්‌ඤමානා තථෙව අභිනිවිස්‌ස තක්‌කදිට්‌ඨිග්‌ගාහං ගණ්‌හන්‌ති, තස්‌මා න තෙසං දිට්‌ඨිවත්‌ථුස්‌මිං විඤ්‌ඤූහි විචාරණා කත්‌තබ්‌බාති දස්‌සෙති. කෙචීති සාරසමාසාචරියා. පඤ්‌චින්‌ද්‍රියවසෙනාති පඤ්‌චරූපින්‌ද්‍රියවසෙන. කම්‌මන්‌ති ලද්‌ධි කම්‌මභාවෙන සුපාකටත්‌තා. අවඞ්‌කකථාතාරණාදිකා ද්‌වාසට්‌ඨි පටිපදා. එකස්‌මිං කප්‌පෙති එකස්‌මිං මහාකප්‌පෙ.
Pathavī eva kāyekadesattā pathavīkāyo. Hantuṃ vā ghātetuṃ vā samattho nāma natthi jīvasattamānaṃ kāyānaṃ niccatāya nibbikārabhāvato, eteneva nesamahantabbatā aghātetabbatā atthato vuttāyevāti daṭṭhabbā. Tathā hi vuttaṃ ‘‘sattannaṃtveva kāyāna’’ntiādi. Sotuṃ vā sāvetuṃ vā samattho nāma natthīti paccekaṃ nesaṃ savanesu asamatthattā tadekadesādīsupi asamatthataṃ dīpeti. Yadi koci hantā natthi, kathaṃ satthappahāroti āha ‘‘yathā muggarāsiādīsū’’tiādi. Kevalaṃ saññāmattameva hoti, hananaghātanādi pana paramatthato nattheva kāyānaṃ avikopanīyabhāvatoti adhippāyo. Kevalaṃ takkamattena niratthakaṃ diṭṭhiṃ dīpetīti etena yasmā takkikā niraṅkusatāya parikappanassa yaṃ kiñci attanā parikappitaṃ sārato maññamānā tatheva abhinivissa takkadiṭṭhiggāhaṃ gaṇhanti, tasmā na tesaṃ diṭṭhivatthusmiṃ viññūhi vicāraṇā kattabbāti dasseti. Kecīti sārasamāsācariyā. Pañcindriyavasenāti pañcarūpindriyavasena. Kammanti laddhi kammabhāvena supākaṭattā. Avaṅkakathātāraṇādikā dvāsaṭṭhi paṭipadā. Ekasmiṃ kappeti ekasmiṃ mahākappe.
පුරිසභූමියොති පධානපුග්‌ගලෙන නිද්‌දෙසො, ඉත්‌ථීනම්‌පෙතා භූමියො ඉච්‌ඡන්‌තෙව. භික්‌ඛු ච පන්‌නකොතිආදි තෙසං පාළියෙව. තත්‌ථ පන්‌නකොති භික්‌ඛාය විචරණකොති වදන්‌ති, තෙසං වා පටිපත්‌තිං පටිපන්‌නකො. ජිනොති ජිණ්‌ණො, ජරාවසෙන නිහීනධාතුකොති වදන්‌ති, අත්‌තනො වා පටිපත්‌තියා පටිපක්‌ඛං ජිනිත්‌වා ඨිතො. සො කිර තථාභූතො කස්‌සචිපි ධම්‌මං න කථෙති, තෙනාහ ‘‘න කිඤ්‌චි ආහා’’ති. අලාභින්‌ති ‘‘සො න කුම්‌භිමුඛා පටිග්‌ගණ්‌හතී’’තිආදිනා (දී. නි. 1.394) නයෙන වුත්‌තඅලාභහෙතුසමායොගෙන අලාභිං. තතො එව ජිඝච්‌ඡාදුබ්‌බලපරෙතතාය සයනපරායණං සමණං පන්‌නභූමීති වදති.
Purisabhūmiyoti padhānapuggalena niddeso, itthīnampetā bhūmiyo icchanteva. Bhikkhu ca pannakotiādi tesaṃ pāḷiyeva. Tattha pannakoti bhikkhāya vicaraṇakoti vadanti, tesaṃ vā paṭipattiṃ paṭipannako. Jinoti jiṇṇo, jarāvasena nihīnadhātukoti vadanti, attano vā paṭipattiyā paṭipakkhaṃ jinitvā ṭhito. So kira tathābhūto kassacipi dhammaṃ na katheti, tenāha ‘‘na kiñci āhā’’ti. Alābhinti ‘‘so na kumbhimukhā paṭiggaṇhatī’’tiādinā (dī. ni. 1.394) nayena vuttaalābhahetusamāyogena alābhiṃ. Tato eva jighacchādubbalaparetatāya sayanaparāyaṇaṃ samaṇaṃ pannabhūmīti vadati.
ආජීවවුත්‌තිසතානීති සත්‌තානං ආජීවභූතානි ජීවිකාවුත්‌තිසතානි. පසුග්‌ගහණෙන එළකජාති ගහිතා, මිගග්‌ගහණෙන රුරුගවයාදිසබ්‌බමිගජාති. බහූ දෙවාති චාතුමහාරාජිකාදිබ්‍රහ්‌මකායිකාදිවසෙන නෙසං අන්‌තරභෙදවසෙන බහූ දෙවා. තත්‌ථ චාතුමහාරාජිකානං එකච්‌චො අන්‌තරභෙදො ‘‘මහාසමයසුත්‌තෙන’’ (දී. නි. 2.331 ආදයො) දීපෙතබ්‌බො. මානුසාපි අනන්‌තාති දීපදෙසකුලවංසාජීවාදිවිභාගවසෙන මානුසාපි අනන්‌තභෙදා. පිසාචා එව පෙසාචා, තෙ අපරපෙතාදයො මහන්‌තා වෙදිතබ්‌බා.
Ājīvavuttisatānīti sattānaṃ ājīvabhūtāni jīvikāvuttisatāni. Pasuggahaṇena eḷakajāti gahitā, migaggahaṇena rurugavayādisabbamigajāti. Bahū devāti cātumahārājikādibrahmakāyikādivasena nesaṃ antarabhedavasena bahū devā. Tattha cātumahārājikānaṃ ekacco antarabhedo ‘‘mahāsamayasuttena’’ (dī. ni. 2.331 ādayo) dīpetabbo. Mānusāpi anantāti dīpadesakulavaṃsājīvādivibhāgavasena mānusāpi anantabhedā. Pisācā eva pesācā, te aparapetādayo mahantā veditabbā.
ඡද්‌දන්‌තදහමන්‌දාකිනියො කුළීරමුචලින්‌දනාමෙන වදති. ගණ්‌ඨිකාති පබ්‌බගණ්‌ඨිකා. පණ්‌ඩිතොපි…පෙ.… උද්‌ධං න ගච්‌ඡති, කස්‌මා? සත්‌තානං සංසරණකාලස්‌ස නියතභාවතො.
Chaddantadahamandākiniyo kuḷīramucalindanāmena vadati. Gaṇṭhikāti pabbagaṇṭhikā. Paṇḍitopi…pe… uddhaṃ na gacchati, kasmā? Sattānaṃ saṃsaraṇakālassa niyatabhāvato.
අපරිපක්‌කං සංසරණනිමිත්‌තං සීලාදිනා පරිපාචෙති නාම සීඝංයෙව විසුද්‌ධිප්‌පත්‌තියා. පරිපක්‌කං ඵුස්‌ස ඵුස්‌ස පත්‌වා පත්‌වා පරිපක්‌කභාවාපාදනෙන බ්‍යන්‌තිං කරොති නාම. සුත්‌තගුළෙති සුත්‌තවට්‌ටියං. නිබ්‌බෙඨියමානමෙව පලෙතීති උපමාය සත්‌තානං සංසාරො අනුක්‌කමෙන ඛීයතෙව, න තස්‌ස වද්‌ධීති දස්‌සෙති පරිච්‌ඡින්‌නරූපත්‌තා.
Aparipakkaṃ saṃsaraṇanimittaṃ sīlādinā paripāceti nāma sīghaṃyeva visuddhippattiyā. Paripakkaṃ phussa phussa patvā patvā paripakkabhāvāpādanena byantiṃ karoti nāma. Suttaguḷeti suttavaṭṭiyaṃ. Nibbeṭhiyamānameva paletīti upamāya sattānaṃ saṃsāro anukkamena khīyateva, na tassa vaddhīti dasseti paricchinnarūpattā.
229. නියතිවාදෙ පක්‌ඛිපන්‌තොති සබ්‌බඤ්‌ඤුතං පටිජානිත්‌වාපි පදෙසඤ්‌ඤුතාය අසම්‌පායමානො තත්‌ථ අත්‌තනො අඤ්‌ඤාණකිරියං පරිහරිතුං අසක්‌කොන්‌තො ච ‘‘එවමෙසා නියතී’’ති නියතිවාදෙ පක්‌ඛිපන්‌තො.
229.Niyativāde pakkhipantoti sabbaññutaṃ paṭijānitvāpi padesaññutāya asampāyamāno tattha attano aññāṇakiriyaṃ pariharituṃ asakkonto ca ‘‘evamesā niyatī’’ti niyativāde pakkhipanto.
230. ධම්‌මකථාය අපස්‌සයභූතො අනුස්‌සවො එතස්‌ස අත්‌ථීති අනුස්‌සවී, තෙනෙවස්‌ස අපස්‌සයවාදං දස්‌සෙතුං ‘‘අනුස්‌සවනිස්‌සිතො’’ති ආහ. සවනං සච්‌චතොති යං කිඤ්‌චි අනුස්‌සවං, තං සවනං සච්‌චන්‌ති ගහෙත්‌වා ඨිතො. පිටකසම්‌පදායාති ගන්‌ථසම්‌පාදනෙන, තාදිසං ගන්‌ථං පගුණං වාචුග්‌ගතං කත්‌වා තං නිස්‌සාය ධම්‌මං කථෙති. තෙනාහ ‘‘වග්‌ගපණ්‌ණාසකායා’’තිආදි.
230. Dhammakathāya apassayabhūto anussavo etassa atthīti anussavī, tenevassa apassayavādaṃ dassetuṃ ‘‘anussavanissito’’ti āha. Savanaṃ saccatoti yaṃ kiñci anussavaṃ, taṃ savanaṃ saccanti gahetvā ṭhito. Piṭakasampadāyāti ganthasampādanena, tādisaṃ ganthaṃ paguṇaṃ vācuggataṃ katvā taṃ nissāya dhammaṃ katheti. Tenāha ‘‘vaggapaṇṇāsakāyā’’tiādi.
232. මන්‌දපඤ්‌ඤොති පරිත්‌තපඤ්‌ඤො. මොමූහොති සම්‌මුය්‌හකො. ‘‘එවන්‌තිපි මෙ නො’’තිආදිනා විවිධො නානප්‌පකාරො ඛෙපො වාචාය පරවාදානං ඛීපනං වාචාවික්‌ඛෙපො, තං වාචාවික්‌ඛෙපං, න මරති න පච්‌ඡිජ්‌ජති යථාවුත්‌තො වාදවික්‌ඛෙපො එතායාති අමරා, තත්‌ථ පවත්‌තා දිට්‌ඨි අමරාවික්‌ඛෙපො, තං අමරාවික්‌ඛෙපං. අපරියන්‌තවික්‌ඛෙපන්‌ති ‘‘එවම්‌පි මෙ නො’’තිආදිනා පුච්‌ඡිතස්‌ස අපරියොසාපනවසෙන වික්‌ඛෙපං. ඉතො චිතො ච සන්‌ධාවති එකස්‌මිං සභාවෙ අනවට්‌ඨානතො. ගාහං න උපගච්‌ඡතීති මිච්‌ඡාගාහතාය උත්‌තරවිධානාය පුරිමපක්‌ඛං ඨපෙත්‌වා ගාහං න උපගච්‌ඡති. අමරාසදිසාය අමරාය වික්‌ඛෙපොති අමරාවික්‌ඛෙපො.
232.Mandapaññoti parittapañño. Momūhoti sammuyhako. ‘‘Evantipi me no’’tiādinā vividho nānappakāro khepo vācāya paravādānaṃ khīpanaṃ vācāvikkhepo, taṃ vācāvikkhepaṃ, na marati na pacchijjati yathāvutto vādavikkhepo etāyāti amarā, tattha pavattā diṭṭhi amarāvikkhepo, taṃ amarāvikkhepaṃ. Apariyantavikkhepanti ‘‘evampi me no’’tiādinā pucchitassa apariyosāpanavasena vikkhepaṃ. Ito cito ca sandhāvati ekasmiṃ sabhāve anavaṭṭhānato. Gāhaṃ na upagacchatīti micchāgāhatāya uttaravidhānāya purimapakkhaṃ ṭhapetvā gāhaṃ na upagacchati. Amarāsadisāya amarāya vikkhepoti amarāvikkhepo.
ඉදං කුසලන්‌ති එත්‌ථ ඉති-සද්‌දො පකාරත්‌ථො, ඉමිනා පකාරෙනාති අත්‌ථො. අමරාවික්‌ඛෙපිකො යථා කුසලෙ, එවං අඤ්‌ඤස්‌මිං යං කිඤ්‌චි කෙනචි පුච්‌ඡිතං අත්‌ථං අත්‌තනො අරුච්‌චනතාය ‘‘එවන්‌තිපි මෙ නො’’තිආදිනා තත්‌ථ තත්‌ථ වික්‌ඛෙපඤ්‌ඤෙව ආපජ්‌ජති, තස්‌මා ‘‘එවන්‌තිපි මෙ නො’’තිආදි තත්‌ථ තත්‌ථ පුච්‌ඡිතාකාරපටිසෙධනවසෙන වික්‌ඛිපනාකාරදස්‌සනං. නනු චෙත්‌ථ වික්‌ඛෙපවාදිනො වික්‌ඛෙපපක්‌ඛස්‌ස අනනුජානනං වික්‌ඛෙපපක්‌ඛෙ අවට්‌ඨානං යුත්‌තන්‌ති? න, තත්‌ථාපි තස්‌ස සම්‌මූළ්‌හස්‌ස පටික්‌ඛෙපවසෙනෙව වික්‌ඛෙපවාදස්‌ස පවත්‌තනතො. තෙන වුත්‌තං ‘‘නො’’ති. තථා හි සඤ්‌චයො බෙලට්‌ඨපුත්‌තො රඤ්‌ඤා අජාතසත්‌තුනා සන්‌දිට්‌ඨිකං සාමඤ්‌ඤඵලං පුට්‌ඨො පරලොකත්‌තිකාදීනං පටිසෙධනමුඛෙන වික්‌ඛෙපං බ්‍යාකාසි.
Idaṃ kusalanti ettha iti-saddo pakārattho, iminā pakārenāti attho. Amarāvikkhepiko yathā kusale, evaṃ aññasmiṃ yaṃ kiñci kenaci pucchitaṃ atthaṃ attano aruccanatāya ‘‘evantipi me no’’tiādinā tattha tattha vikkhepaññeva āpajjati, tasmā ‘‘evantipi me no’’tiādi tattha tattha pucchitākārapaṭisedhanavasena vikkhipanākāradassanaṃ. Nanu cettha vikkhepavādino vikkhepapakkhassa ananujānanaṃ vikkhepapakkhe avaṭṭhānaṃ yuttanti? Na, tatthāpi tassa sammūḷhassa paṭikkhepavaseneva vikkhepavādassa pavattanato. Tena vuttaṃ ‘‘no’’ti. Tathā hi sañcayo belaṭṭhaputto raññā ajātasattunā sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ puṭṭho paralokattikādīnaṃ paṭisedhanamukhena vikkhepaṃ byākāsi.
එත්‌ථාහ – ‘‘නනු චායං සබ්‌බොපි අමරාවික්‌ඛෙපිකො කුසලාදයො ධම්‌මෙ පරලොකත්‌තිකාදීනි ච යථාභූතං අනවබුජ්‌ඣමානො තත්‌ථ තත්‌ථ පඤ්‌හං පුට්‌ඨො සමානො පුච්‌ඡාය වික්‌ඛෙපමත්‌තං ආපජ්‌ජති, තස්‌ස කථං දිට්‌ඨිගතභාවො. න හි අවත්‌තුකාමස්‌ස විය පුච්‌ඡිතමත්‌ථං අජානන්‌තස්‌ස වික්‌ඛෙපකරණමත්‌තෙන තස්‌ස දිට්‌ඨිගතිකතා යුත්‌තා’’ති? වුච්‌චතෙ – න හෙව ඛො පුච්‌ඡාය වික්‌ඛෙපකරණමත්‌තෙන තස්‌ස දිට්‌ඨිගතිකතා, අථ ඛො මිච්‌ඡාභිනිවෙසවසෙන. සස්‌සතාභිනිවෙසෙන මිච්‌ඡාභිනිවිට්‌ඨොයෙව හි පුග්‌ගලො මන්‌දබුද්‌ධිතාය කුසලාදිධම්‌මෙ පරලොකත්‌තිකාදීනි ච යාථාවතො අප්‌පටිපජ්‌ජමානො අත්‌තනා අවිඤ්‌ඤාතස්‌ස අත්‌ථස්‌ස පරං විඤ්‌ඤාපෙතුං අසක්‌කුණෙය්‍යතාය මුසාවාදභයෙන ච වික්‌ඛෙපං ආපජ්‌ජතීති. අථ වා පුඤ්‌ඤපාපානං තබ්‌බිපාකානඤ්‌ච අනවබොධෙන අසද්‌දහනෙන ච තබ්‌බිසයාය පුච්‌ඡාය වික්‌ඛෙපකරණංයෙව සුන්‌දරන්‌ති ඛන්‌තිං රුචිං උප්‌පාදෙත්‌වා අභිනිවිසන්‌තස්‌ස උප්‌පන්‌නා විසුංයෙව සා එකා දිට්‌ඨි සත්‌තභඞ්‌ගදිට්‌ඨි වියාති දට්‌ඨබ්‌බා, ඉන්‌ද්‍රියබද්‌ධතො ච තතියට්‌ඨානභාවෙ දස්‌සිතො.
Etthāha – ‘‘nanu cāyaṃ sabbopi amarāvikkhepiko kusalādayo dhamme paralokattikādīni ca yathābhūtaṃ anavabujjhamāno tattha tattha pañhaṃ puṭṭho samāno pucchāya vikkhepamattaṃ āpajjati, tassa kathaṃ diṭṭhigatabhāvo. Na hi avattukāmassa viya pucchitamatthaṃ ajānantassa vikkhepakaraṇamattena tassa diṭṭhigatikatā yuttā’’ti? Vuccate – na heva kho pucchāya vikkhepakaraṇamattena tassa diṭṭhigatikatā, atha kho micchābhinivesavasena. Sassatābhinivesena micchābhiniviṭṭhoyeva hi puggalo mandabuddhitāya kusalādidhamme paralokattikādīni ca yāthāvato appaṭipajjamāno attanā aviññātassa atthassa paraṃ viññāpetuṃ asakkuṇeyyatāya musāvādabhayena ca vikkhepaṃ āpajjatīti. Atha vā puññapāpānaṃ tabbipākānañca anavabodhena asaddahanena ca tabbisayāya pucchāya vikkhepakaraṇaṃyeva sundaranti khantiṃ ruciṃ uppādetvā abhinivisantassa uppannā visuṃyeva sā ekā diṭṭhi sattabhaṅgadiṭṭhi viyāti daṭṭhabbā, indriyabaddhato ca tatiyaṭṭhānabhāve dassito.
234. සන්‌නිධිකාරකං කාමෙති එත්‌ථ අනින්‌ද්‍රියබද්‌ධානි අධිප්‌පෙතානීති තිලතණ්‌ඩුලාදිග්‌ගහණං, තස්‌ස ලොකස්‌ස අප්‌පසාදපරිහාරත්‌ථං කදාචි තණ්‌ඩුලනාළිආදිසඞ්‌ගහණකරණං සන්‌ධාය වුත්‌තං ‘‘තිලතණ්‌ඩුලාදයො පඤ්‌ඤායන්‌තී’’ති.
234.Sannidhikārakaṃkāmeti ettha anindriyabaddhāni adhippetānīti tilataṇḍulādiggahaṇaṃ, tassa lokassa appasādaparihāratthaṃ kadāci taṇḍulanāḷiādisaṅgahaṇakaraṇaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tilataṇḍulādayo paññāyantī’’ti.
236. ආජීවකා මතා නාමාති ඉමෙ ආජීවකා සබ්‌බසො සම්‌මාපටිපත්‌තිරහිතා මිච්‌ඡා එව ච පටිපජ්‌ජමානා අධිසීලසඞ්‌ඛාතස්‌ස සීලජීවිතස්‌ස අභාවෙන මතා නාම. පුත්‌තමතාති මතපුත්‌තා. සමණෙ ගොතමෙ බ්‍රහ්‌මචරියවාසො අත්‌ථීති සමණං එව ගොතමං පරිසුද්‌ධො සුපරිපුණ්‌ණො තක්‌කරස්‌ස සම්‌මා දුක්‌ඛක්‌ඛයාවහො බ්‍රහ්‌මචරියවාසො අත්‌ථි. එතෙනෙත්‌ථ ධම්‌මසුධම්‌මතාදිදීපනෙන බුද්‌ධසුබුද්‌ධතඤ්‌ච දීපෙති, අඤ්‌ඤත්‌ථ නත්‌ථීති ඉමිනා බාහිරකෙසු තස්‌ස අභාවං. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
236.Ājīvakā matā nāmāti ime ājīvakā sabbaso sammāpaṭipattirahitā micchā eva ca paṭipajjamānā adhisīlasaṅkhātassa sīlajīvitassa abhāvena matā nāma. Puttamatāti mataputtā. Samaṇe gotame brahmacariyavāso atthīti samaṇaṃ eva gotamaṃ parisuddho suparipuṇṇo takkarassa sammā dukkhakkhayāvaho brahmacariyavāso atthi. Etenettha dhammasudhammatādidīpanena buddhasubuddhatañca dīpeti, aññattha natthīti iminā bāhirakesu tassa abhāvaṃ. Sesaṃ suviññeyyameva.
සන්‌දකසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Sandakasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 6. සන්‌දකසුත්‌තං • 6. Sandakasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 6. සන්‌දකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 6. Sandakasuttavaṇṇanā
