| Library / Philosophy and Religion |
Amṛtabindu Upanishad of the Krishna Yajur-veda
Sanskrit Devanagari with Roman transliteration (IAST)
ॐ सह नाववतु सह नौ भुनक्तु सह वीर्यं करवावहै ।
तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥
oṃ saha nāvavatu saha nau bhunaktu saha vīryaṃ karavāvahai ।
tejasvināvadhītamastu mā vidviṣāvahai ॥
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।
हरिः ॐ ॥
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ।
hariḥ oṃ ॥
मनो हि द्विविधं प्रोक्तं शुद्धं चाशुद्धमेव च ।
अशुद्धं कामसंकल्पं शुद्धं कामविवर्जितम् ॥ १॥
mano hi dvividhaṃ proktaṃ śuddhaṃ cāśuddhameva ca ।
aśuddhaṃ kāmasaṃkalpaṃ śuddhaṃ kāmavivarjitam ॥ 1॥
मन एव मनुष्याणां कारणं बन्धमोक्षयोः ।
बन्धाय विषयासक्तं मुक्त्यै निर्विषयं स्मृतम् ॥ २॥
mana eva manuṣyāṇāṃ kāraṇaṃ bandhamokṣayoḥ ।
bandhāya viṣayāsaktaṃ muktyai nirviṣayaṃ smṛtam ॥ 2॥
यतो निर्विषयस्यास्य मनसो मुक्तिरिष्यते ।
अतो निर्विषयं नित्यं मनः कार्यं मुमुक्षुणा ॥ ३॥
yato nirviṣayasyāsya manaso muktiriṣyate ।
ato nirviṣayaṃ nityaṃ manaḥ kāryaṃ mumukṣuṇā ॥ 3॥
निरस्तविषयासङ्गं संनिरुद्धं मनो हृदि ।
यदाऽऽयात्यात्मनो भावं तदा तत्परमं पदम् ॥ ४॥
nirastaviṣayāsaṅgaṃ saṃniruddhaṃ mano hṛdi ।
yadā''yātyātmano bhāvaṃ tadā tatparamaṃ padam ॥ 4॥
तावदेव निरोद्धव्यं यावधृदि गतं क्षयम् ।
एतज्ज्ञानं च ध्यानं च शेषो न्यायश्च विस्तरः ॥ ५॥
tāvadeva niroddhavyaṃ yāvadhṛdi gataṃ kṣayam ।
etajjñānaṃ ca dhyānaṃ ca śeṣo nyāyaśca vistaraḥ ॥ 5॥
नैव चिन्त्यं न चाचिन्त्यं न चिन्त्यं चिन्त्यमेव च ।
पक्षपातविनिर्मुक्तं ब्रह्म सम्पद्यते तदा ॥ ६॥
naiva cintyaṃ na cācintyaṃ na cintyaṃ cintyameva ca ।
pakṣapātavinirmuktaṃ brahma sampadyate tadā ॥ 6॥
स्वरेण संधयेद्योगमस्वरं भावयेत्परम् ।
अस्वरेणानुभावेन नाभावो भाव इष्यते ॥ ७॥
svareṇa saṃdhayedyogamasvaraṃ bhāvayetparam ।
asvareṇānubhāvena nābhāvo bhāva iṣyate ॥ 7॥
तदेव निष्कलं ब्रह्म निर्विकल्पं निरञ्जनम् ।
तद्ब्रह्माहमिति ज्ञात्वा ब्रह्म सम्पद्यते ध्रुवम् ॥ ८॥
tadeva niṣkalaṃ brahma nirvikalpaṃ nirañjanam ।
tadbrahmāhamiti jñātvā brahma sampadyate dhruvam ॥ 8॥
निर्विकल्पमनन्तं च हेतुदृष्टान्तवर्जितम् ।
अप्रमेयमनादिं च यज्ज्ञात्वा मुच्यते बुधः ॥ ९॥
nirvikalpamanantaṃ ca hetudṛṣṭāntavarjitam ।
aprameyamanādiṃ ca yajjñātvā mucyate budhaḥ ॥ 9॥
न निरोधो न चोत्पत्तिर्न बद्धो न च साधकः ।
न मुमुक्षुर्न वै मुक्त1 इत्येषा परमार्थता ॥ १०॥
na nirodho na cotpattirna baddho na ca sādhakaḥ ।
na mumukṣurna vai mukta2 ityeṣā paramārthatā ॥ 10॥
एक एवात्मा मन्तव्यो जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तिषु ।
स्थानत्रयव्यतीतस्य पुनर्जन्म न विद्यते ॥ ११॥
eka evātmā mantavyo jāgratsvapnasuṣuptiṣu ।
sthānatrayavyatītasya punarjanma na vidyate ॥ 11॥
एक एव हि भूतात्मा भूते भूते व्यवस्थितः ।
एकधा बहुधा चैव दृश्यते जलचन्द्रवत् ॥ १२॥
eka eva hi bhūtātmā bhūte bhūte vyavasthitaḥ ।
ekadhā bahudhā caiva dṛśyate jalacandravat ॥ 12॥
घटसंवृतमाकाशं नीयमानो घटे यथा ।
घटो नीयेत नाकाशः तद्वज्जीवो नभोपमः ॥ १३॥
ghaṭasaṃvṛtamākāśaṃ nīyamāno ghaṭe yathā ।
ghaṭo nīyeta nākāśaḥ tadvajjīvo nabhopamaḥ ॥ 13॥
घटवद्विविधाकारं भिद्यमानं पुनः पुनः ।
तद्भेदे न3 च जानाति स जानाति च नित्यशः ॥ १४॥
ghaṭavadvividhākāraṃ bhidyamānaṃ punaḥ punaḥ ।
tadbhede na4 ca jānāti sa jānāti ca nityaśaḥ ॥ 14॥
शब्दमायावृतो नैव तमसा याति पुष्करे ।
भिन्ने तमसि चैकत्वमेक एवानुपश्यति ॥ १५॥
śabdamāyāvṛto naiva tamasā yāti puṣkare ।
bhinne tamasi caikatvameka evānupaśyati ॥ 15॥
शब्दाक्षरं परं ब्रह्म तस्मिन्क्षीणे यदक्षरम् ।
तद्विद्वानक्षरं ध्यायेद्यदीच्छेच्छान्तिमात्मनः ॥ १६॥
śabdākṣaraṃ paraṃ brahma tasminkṣīṇe yadakṣaram ।
tadvidvānakṣaraṃ dhyāyedyadīcchecchāntimātmanaḥ ॥ 16॥
द्वे विद्ये वेदितव्ये तु शब्दब्रह्म परं च यत् ।
शब्दब्रह्मणि निष्णातः परं ब्रह्माधिगच्छति ॥ १७॥
dve vidye veditavye tu śabdabrahma paraṃ ca yat ।
śabdabrahmaṇi niṣṇātaḥ paraṃ brahmādhigacchati ॥ 17॥
ग्रन्थमभ्यस्य मेधावी ज्ञानविज्ञानतत्परः ।
पलालमिव धान्यार्थी त्यजेद्ग्रन्थमशेषतः ॥ १८॥
granthamabhyasya medhāvī jñānavijñānatatparaḥ ।
palālamiva dhānyārthī tyajedgranthamaśeṣataḥ ॥ 18॥
गवामनेकवर्णानां क्षीरस्याप्येकवर्णता ।
क्षीरवत्पश्यते ज्ञानं लिङ्गिनस्तु गवां यथा ॥ १९॥
gavāmanekavarṇānāṃ kṣīrasyāpyekavarṇatā ।
kṣīravatpaśyate jñānaṃ liṅginastu gavāṃ yathā ॥ 19॥
घृतमिव पयसि निगूढं भूते भूते च वसति विज्ञानम् ।
सततं मनसि मन्थयितव्यं मनो मन्थानभूतेन ॥ २०॥
ghṛtamiva payasi nigūḍhaṃ bhūte bhūte ca vasati vijñānam ।
satataṃ manasi manthayitavyaṃ mano manthānabhūtena ॥ 20॥
ज्ञाननेत्रं समाधाय चोद्धरेद्वह्निवत्परम् ।
निष्कलं निश्चलं शान्तं तद्ब्रह्माहमिति स्मृतम् ॥ २१॥
jñānanetraṃ samādhāya coddharedvahnivatparam ।
niṣkalaṃ niścalaṃ śāntaṃ tadbrahmāhamiti smṛtam ॥ 21॥
सर्वभूताधिवासं यद्भूतेषु च वसत्यपि ।
सर्वानुग्राहकत्वेन तदस्म्यहं वासुदेवः ॥ २२॥
sarvabhūtādhivāsaṃ yadbhūteṣu ca vasatyapi ।
sarvānugrāhakatvena tadasmyahaṃ vāsudevaḥ ॥ 22॥
ॐ सह नाववतु सह नौ भुनक्तु सह वीर्यं करवावहै ।
तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥
oṃ saha nāvavatu saha nau bhunaktu saha vīryaṃ karavāvahai ।
tejasvināvadhītamastu mā vidviṣāvahai ॥
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।
हरिः ॐ ॥
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ।
hariḥ oṃ ॥
॥ इति कृष्ण यजुर्वेदेऽमृतबिन्दूपनिषत् समाप्ता ॥
॥ iti kṛṣṇa yajurvede'mṛtabindūpaniṣat samāptā ॥
Notes:
1 Variant reading: मुक्तः
3 Variant reading: तद्भग्नं
Notes:
2 Variant reading: muktaḥ
4 Variant reading: tadbhagnaṃ
Subscribe now to get unrestricted access to all resources, in all languages, throughout this web site!
Subscription Form
THIS ARTICLE IN OTHER LANGUAGES:
YOU MAY ALSO LIKE
Subscribe now to get unrestricted access to all resources, in all languages, throughout this web site!
Subscription Form
