Library / Philosophy and Religion |
Panchabrahma Upanishad
Sanskrit Devanagari with Roman transliteration (IAST)
॥ पञ्चब्रह्मोपनिषत् ॥
॥ pañcabrahmopaniṣat ॥
ब्रह्मादिपञ्चब्रह्माणो यत्र विश्रान्तिमाप्नुयुः ।
brahmādipañcabrahmāṇo yatra viśrāntimāpnuyuḥ ।
तदखण्डसुखाकारं रामचन्द्रपदं भजे ॥
tadakhaṇḍasukhākāraṃ rāmacandrapadaṃ bhaje ॥
ॐ सह नाववतु ॥
oṃ saha nāvavatu ॥
सह नौ भुनक्तु ॥
saha nau bhunaktu ॥
सह वीर्यं करवावहै ॥
saha vīryaṃ karavāvahai ॥
तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥
tejasvināvadhītamastu mā vidviṣāvahai ॥
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥
हरिः ॐ ॥
hariḥ oṃ ॥
अथ पैप्पलादो भगवान्भो किमादौ किं जातमिति ।
atha paippalādo bhagavānbho kimādau kiṃ jātamiti ।
सद्यो जातमिति ।
sadyo jātamiti ।
किं भगव इति ।
kiṃ bhagava iti ।
अघोर इति ।
aghora iti ।
किं भगव इति ।
kiṃ bhagava iti ।
वामदेव इति ।
vāmadeva iti ।
किं वा पुनरिमे भगव इति ।
kiṃ vā punarime bhagava iti ।
तत्पुरुष इति ।
tatpuruṣa iti ।
किं वा पुनरिमे भगव इति ।
kiṃ vā punarime bhagava iti ।
सर्वेषां दिव्यानां प्रेरयिता ईशान इति ।
sarveṣāṃ divyānāṃ prerayitā īśāna iti ।
ईशानो भूतभव्यस्य सर्वेषां देवयोगिनाम् ।
īśāno bhūtabhavyasya sarveṣāṃ devayoginām ।
कति वर्णाः ।
kati varṇāḥ ।
कति भेदाः ।
kati bhedāḥ ।
कति शक्तयः ।
kati śaktayaḥ ।
यत्सर्वं तद्गुह्यम् ।
yatsarvaṃ tadguhyam ।
तस्मै नमो महादेवाय महारुद्राय प्रोवाच
तस्मै भगवान्महेशः ।
tasmai namo mahādevāya mahārudrāya provāca
tasmai bhagavānmaheśaḥ ।
गोप्याद्गोप्यतरं लोके यद्यस्ति श्रुणु शाकल ।
सद्यो जातं मही पूषा रमा ब्रह्मः त्रिवृत्स्वरः ॥ १॥
gopyādgopyataraṃ loke yadyasti śruṇu śākala ।
sadyo jātaṃ mahī pūṣā ramā brahmaḥ trivṛtsvaraḥ ॥ 1॥
ऋग्वेदो गार्हपत्यं च मन्त्राः सप्तस्वरास्तथा ।
वर्णं पीतं क्रिया शक्तिः सर्वाभीष्टफलप्रदम् ॥ २॥
ṛgvedo gārhapatyaṃ ca mantrāḥ saptasvarāstathā ।
varṇaṃ pītaṃ kriyā śaktiḥ sarvābhīṣṭaphalapradam ॥ 2॥
अघोरं सलिलं चन्द्रं गौरी वेद द्वितीयकम् ।
नीर्दाभं स्वरं सान्द्रं दक्षिणाग्निरुदाहृतम् ॥ ३॥
aghoraṃ salilaṃ candraṃ gaurī veda dvitīyakam ।
nīrdābhaṃ svaraṃ sāndraṃ dakṣiṇāgnirudāhṛtam ॥ 3॥
पञ्चाशद्वर्णसंयुक्तं स्थितिरिच्छक्रियान्वितम् ।
शक्तिरक्षणसंयुक्तं सर्वाघौघविनाशनम् ॥ ४॥
pañcāśadvarṇasaṃyuktaṃ sthitiricchakriyānvitam ।
śaktirakṣaṇasaṃyuktaṃ sarvāghaughavināśanam ॥ 4॥
सर्वदुष्टप्रशमनं सर्वैश्वर्यफलप्रदम् ।
वामदेव महाबोधदायकं पावनात्मकम् ॥ ५॥
sarvaduṣṭapraśamanaṃ sarvaiśvaryaphalapradam ।
vāmadeva mahābodhadāyakaṃ pāvanātmakam ॥ 5॥
विद्यालोकसमायुक्तं भानुकोटिसमप्रभम् ।
प्रसन्नं सामवेदाख्यं नानाष्टकसमन्वितम् ॥ ६॥
vidyālokasamāyuktaṃ bhānukoṭisamaprabham ।
prasannaṃ sāmavedākhyaṃ nānāṣṭakasamanvitam ॥ 6॥
धीरस्वरमधीनं चावहनीयमनुत्तमम् ।
ज्ञानसंहारसंयुक्तं शक्तिद्वयसमन्वितम् ॥ ७॥
dhīrasvaramadhīnaṃ cāvahanīyamanuttamam ।
jñānasaṃhārasaṃyuktaṃ śaktidvayasamanvitam ॥ 7॥
वर्णं शुक्लं तमोमिश्रं पूर्णबोधकरं स्वयम् ।
धामत्रयनियन्तारं धामत्रयसमन्वितम् ॥ ८॥
varṇaṃ śuklaṃ tamomiśraṃ pūrṇabodhakaraṃ svayam ।
dhāmatrayaniyantāraṃ dhāmatrayasamanvitam ॥ 8॥
सर्वसौभाग्यदं नॄणां सर्वकर्मफलप्रदम् ।
अष्टाक्षरसमायुक्तमष्टपत्रान्तरस्थितम् ॥ ९॥
sarvasaubhāgyadaṃ nṝṇāṃ sarvakarmaphalapradam ।
aṣṭākṣarasamāyuktamaṣṭapatrāntarasthitam ॥ 9॥
यत्तत्पुरुषं प्रोक्तं वायुमण्डलसंवृतम् ।
पञ्चाग्निना समायुक्तं मन्त्रशक्तिनियामकम् ॥ १०॥
yattatpuruṣaṃ proktaṃ vāyumaṇḍalasaṃvṛtam ।
pañcāgninā samāyuktaṃ mantraśaktiniyāmakam ॥ 10॥
पञ्चाशत्स्वरवर्णाख्यमथर्ववेदस्वरूपकम् ।
कोटिकोटिगणाध्यक्षं ब्रह्माण्डाखण्डविग्रहम् ॥ ११॥
pañcāśatsvaravarṇākhyamatharvavedasvarūpakam ।
koṭikoṭigaṇādhyakṣaṃ brahmāṇḍākhaṇḍavigraham ॥ 11॥
वर्णं रक्तं कामदं च सर्वाधिव्याधिभेषजम् ।
सृष्टिस्थितिलयादीनां कारणं सर्वशक्तिधृक् ॥ १२॥
varṇaṃ raktaṃ kāmadaṃ ca sarvādhivyādhibheṣajam ।
sṛṣṭisthitilayādīnāṃ kāraṇaṃ sarvaśaktidhṛk ॥ 12॥
अवस्थात्रितयातीतं तुरीयं ब्रह्मसंज्ञितम् ।
ब्रह्मविष्ण्वादिभिः सेव्यं सर्वेषां जनकं परम् ॥ १३॥
avasthātritayātītaṃ turīyaṃ brahmasaṃjñitam ।
brahmaviṣṇvādibhiḥ sevyaṃ sarveṣāṃ janakaṃ param ॥ 13॥
ईशानं परमं विद्यात्प्रेरकं बुद्धिसाक्षिणम् ।
आकाशात्मकमव्यक्तमोङ्कारस्वरभूषितम् ॥ १४॥
īśānaṃ paramaṃ vidyātprerakaṃ buddhisākṣiṇam ।
ākāśātmakamavyaktamoṅkārasvarabhūṣitam ॥ 14॥
सर्वदेवमयं शान्तं शान्त्यतीतं स्वराद्बहिः ।
अकारादिस्वराध्यक्षमाकाशमयविग्रहम् ॥ १५॥
sarvadevamayaṃ śāntaṃ śāntyatītaṃ svarādbahiḥ ।
akārādisvarādhyakṣamākāśamayavigraham ॥ 15॥
पञ्चकृत्यनियन्तारं पञ्चब्रह्मात्मकं बृहत् ।
पञ्चब्रह्मोपसंहारं कृत्वा स्वात्मनि संस्थितः ॥ १६॥
pañcakṛtyaniyantāraṃ pañcabrahmātmakaṃ bṛhat ।
pañcabrahmopasaṃhāraṃ kṛtvā svātmani saṃsthitaḥ ॥ 16॥
स्वमायावैभवान्सर्वान्संहृत्य स्वात्मनि स्थितः ।
पञ्चब्रह्मात्मकातीतो भासते स्वस्वतेजसा ॥ १७॥
svamāyāvaibhavānsarvānsaṃhṛtya svātmani sthitaḥ ।
pañcabrahmātmakātīto bhāsate svasvatejasā ॥ 17॥
आदावन्ते च मध्ये च भाससे नान्यहेतुना ।
मायया मोहिताः शम्भोर्महादेवं जगद्गुरुम् ॥ १८॥
ādāvante ca madhye ca bhāsase nānyahetunā ।
māyayā mohitāḥ śambhormahādevaṃ jagadgurum ॥ 18॥
न जानन्ति सुराः सर्वे सर्वकारणकारणम् ।
न सन्दृशे तिष्ठति रूपमस्य
परात्परं पुरुषं विश्वधाम ॥ १९॥
na jānanti surāḥ sarve sarvakāraṇakāraṇam ।
na sandṛśe tiṣṭhati rūpamasya
parātparaṃ puruṣaṃ viśvadhāma ॥ 19॥
येन प्रकाशते विश्वं यत्रैव प्रविलीयते ।
तद्ब्रह्म परमं शान्तं तद्ब्रह्मास्मि परमं पदम् ॥ २०॥
yena prakāśate viśvaṃ yatraiva pravilīyate ।
tadbrahma paramaṃ śāntaṃ tadbrahmāsmi paramaṃ padam ॥ 20॥
पञ्चब्रह्म परं विद्यात्सद्योजातादिपूर्वकम् ।
दृश्यते श्रूयते यच्च पञ्चब्रह्मात्मकं स्वयम् ॥ २१॥
pañcabrahma paraṃ vidyātsadyojātādipūrvakam ।
dṛśyate śrūyate yacca pañcabrahmātmakaṃ svayam ॥ 21॥
पञ्चधा वर्तमानं तं ब्रह्मकार्यमिति स्मृतम् ।
ब्रह्मकार्यमिति ज्ञात्वा ईशानं प्रतिपद्यते ॥ २२॥
pañcadhā vartamānaṃ taṃ brahmakāryamiti smṛtam ।
brahmakāryamiti jñātvā īśānaṃ pratipadyate ॥ 22॥
पञ्चब्रह्मात्मकं सर्वं स्वात्मनि प्रविलाप्य च ।
सोऽहमस्मीति जानीयाद्विद्वान्ब्रह्माऽमृतो भवेत् ॥ २३॥
pañcabrahmātmakaṃ sarvaṃ svātmani pravilāpya ca ।
so'hamasmīti jānīyādvidvānbrahmā'mṛto bhavet ॥ 23॥
इत्येतद्ब्रह्म जानीयाद्यः स मुक्तो न संशयः ।
पञ्चाक्षरमयं शम्भुं परब्रह्मस्वरूपिणम् ॥ २४॥
ityetadbrahma jānīyādyaḥ sa mukto na saṃśayaḥ ।
pañcākṣaramayaṃ śambhuṃ parabrahmasvarūpiṇam ॥ 24॥
नकारादियकारान्तं ज्ञात्वा पञ्चाक्षरं जपेत् ।
सर्वं पञ्चात्मकं विद्यात्पञ्चब्रह्मात्मतत्त्वतः ॥ २५॥
nakārādiyakārāntaṃ jñātvā pañcākṣaraṃ japet ।
sarvaṃ pañcātmakaṃ vidyātpañcabrahmātmatattvataḥ ॥ 25॥
पञ्चब्रह्मात्मिकीं विद्यां योऽधीते भक्तिभावितः ।
स पञ्चात्मकतामेत्य भासते पञ्चधा स्वयम् ॥ २६॥
pañcabrahmātmikīṃ vidyāṃ yo'dhīte bhaktibhāvitaḥ ।
sa pañcātmakatāmetya bhāsate pañcadhā svayam ॥ 26॥
एवमुक्त्वा महादेवो गालवस्य महात्मनः ।
कृपां चकार तत्रैव स्वान्तर्धिमगमत्स्वयम् ॥ २७॥
evamuktvā mahādevo gālavasya mahātmanaḥ ।
kṛpāṃ cakāra tatraiva svāntardhimagamatsvayam ॥ 27॥
यस्य श्रवणमात्रेणाश्रुतमेव श्रुतं भवेत् ।
अमतं च मतं ज्ञातमविज्ञातं च शाकल ॥ २८॥
yasya śravaṇamātreṇāśrutameva śrutaṃ bhavet ।
amataṃ ca mataṃ jñātamavijñātaṃ ca śākala ॥ 28॥
एकेनैव तु पिण्डेन मृत्तिकायाश्च गौतम ।
विज्ञातं मृण्मयं सर्वं मृदभिन्नं हि कायकम् ॥ २९॥
ekenaiva tu piṇḍena mṛttikāyāśca gautama ।
vijñātaṃ mṛṇmayaṃ sarvaṃ mṛdabhinnaṃ hi kāyakam ॥ 29॥
एकेन लोहमणिना सर्वं लोहमयं यथा ।
विज्ञातं स्यादथैकेन नखानां कृन्तनेन च ॥ ३०॥
ekena lohamaṇinā sarvaṃ lohamayaṃ yathā ।
vijñātaṃ syādathaikena nakhānāṃ kṛntanena ca ॥ 30॥
सर्वं कार्ष्णायसं ज्ञातं तदभिन्नं स्वभावतः ।
कारणाभिन्नरूपेण कार्यं कारणमेव हि ॥ ३१॥
sarvaṃ kārṣṇāyasaṃ jñātaṃ tadabhinnaṃ svabhāvataḥ ।
kāraṇābhinnarūpeṇa kāryaṃ kāraṇameva hi ॥ 31॥
तद्रूपेण सदा सत्यं भेदेनोक्तिर्मृषा खलु ।
तच्च कारणमेकं हि न भिन्नं नोभयात्मकम् ॥ ३२॥
tadrūpeṇa sadā satyaṃ bhedenoktirmṛṣā khalu ।
tacca kāraṇamekaṃ hi na bhinnaṃ nobhayātmakam ॥ 32॥
भेदः सर्वत्र मिथ्यैव धर्मादेरनिरूपणात् ।
अतश्च कारणं नित्यमेकमेवाद्वयं खलु ॥ ३३॥
bhedaḥ sarvatra mithyaiva dharmāderanirūpaṇāt ।
ataśca kāraṇaṃ nityamekamevādvayaṃ khalu ॥ 33॥
अत्र कारणमद्वैतं शुद्धचैतन्यमेव हि ।
अस्मिन्ब्रह्मपुरे वेश्म दहरं यदिदं मुने ॥ ३४॥
atra kāraṇamadvaitaṃ śuddhacaitanyameva hi ।
asminbrahmapure veśma daharaṃ yadidaṃ mune ॥ 34॥
पुण्डरीकं तु तन्मध्ये आकाशो दहरोऽस्ति तत् ।
स शिवः सच्चिदानन्दः सोऽन्वेष्टव्यो मुमुक्षिभिः ॥ ३५॥
puṇḍarīkaṃ tu tanmadhye ākāśo daharo'sti tat ।
sa śivaḥ saccidānandaḥ so'nveṣṭavyo mumukṣibhiḥ ॥ 35॥
अयं हृदि स्थितः साक्षी सर्वेषामविशेषतः ।
तेनायं हृदयं प्रोक्तः शिवः संसारमोचकः ॥ ३६॥
ayaṃ hṛdi sthitaḥ sākṣī sarveṣāmaviśeṣataḥ ।
tenāyaṃ hṛdayaṃ proktaḥ śivaḥ saṃsāramocakaḥ ॥ 36॥
इत्युपनिषत् ॥
ityupaniṣat ॥
ॐ सह नाववतु ॥
oṃ saha nāvavatu ॥
सह नौ भुनक्तु ॥
saha nau bhunaktu ॥
सह वीर्यं करवावहै ॥
saha vīryaṃ karavāvahai ॥
तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥
tejasvināvadhītamastu mā vidviṣāvahai ॥
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥
इति पञ्चब्रह्मोपनिषत्समाप्ता ॥
iti pañcabrahmopaniṣatsamāptā ॥
Subscribe now to get unrestricted access to all resources, in all languages, throughout this web site!
Subscription Form
YOU MAY ALSO LIKE
Subscribe now to get unrestricted access to all resources, in all languages, throughout this web site!
Subscription Form