Taittiriya Upanishad

taittirīyopaniṣat

oṃ śrī gurubhyo namaḥ । hariḥ oṃ ।

prathamā śīkṣāvallī
oṃ śaṃ no mitraḥ śaṃ varuṇaḥ । śaṃ no bhavatvaryamā ।
śaṃ na indro bṛhaspatiḥ । śaṃ no viṣṇururukramaḥ ।
namo brahmaṇe । namaste vāyo । tvameva pratyakṣaṃ brahmāsi ।
tvāmeva pratyakṣaṃ brahma vadiṣyāmi । ṛtaṃ vadiṣyāmi ।
satyaṃ vadiṣyāmi । tanmāmavatu । tadvaktāramavatu ।
avatu mām । avatu vaktāram ।
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥ 1॥

iti prathamo'nuvākaḥ ॥

śikṣāśāstrārthasaṅgrahaḥ
oṃ śīkṣāṃ vyākhyāsyāmaḥ । varṇaḥ svaraḥ । mātrā balam ।
sāma santānaḥ । ityuktaḥ śīkṣādhyāyaḥ ॥ 1॥

iti dvitīyo'nuvākaḥ ॥

saṃhitopāsanam
saha nau yaśaḥ । saha nau brahmavarcasam ।
athātaḥ sam̐hitāyā upaniṣadam vyākhyāsyāmaḥ ।
pañcasvadhikaraṇeṣu ।
adhilokamadhijyautiṣamadhividyamadhiprajamadhyātmam ।
tā mahāsam̐hitā ityācakṣate । athādhilokam ।
pṛthivī pūrvarūpam । dyauruttararūpam ।
ākāśaḥ sandhiḥ ॥ 1॥

vāyuḥ sandhānam । ityadhilokam । athādhijautiṣam ।
agniḥ pūrvarūpam । āditya uttararūpam । āpaḥ sandhiḥ ।
vaidyutaḥ sandhānam । ityadhijyautiṣam । athādhividyam ।
ācāryaḥ pūrvarūpam ॥ 2॥

antevāsyuttararūpam । vidyā sandhiḥ ।
pravacanam̐sandhānam ।
ityadhividyam । athādhiprajam । mātā pūrvarūpam ।
pitottararūpam । prajā sandhiḥ । prajananam̐sandhānam ।
ityadhiprajam ॥ 3॥

athādhyātmam । adharāhanuḥ pūrvarūpam ।
uttarāhanūttararūpam । vāksandhiḥ । jihvāsandhānam ।
ityadhyātmam । itīmāmahāsam̐hitāḥ ।
ya evametā mahāsam̐hitā vyākhyātā ve`da ।
sandhīyate prajayā paśubhiḥ ।
brahmavarcasenānnādyena suvargyeṇa lokena ॥ 4॥

iti tṛtīyo'nuvākaḥ ॥

medhādisiddhyarthā āvahantīhomamantrāḥ
yaśchandasāmṛṣabho viśvarūpaḥ ।
chandobhyo'dhyamṛtātsambabhūva ।
sa mendro medhayā spṛṇotu ।
amṛtasya deva dhāraṇo bhūyāsam ।
śarīraṃ me vicarṣaṇam । jihvā me madhumattamā ।
karṇābhyāṃ bhūriviśruvam ।
brahmaṇaḥ kośo'si medhayā pihitaḥ ।
śrutaṃ me gopāya । āvahantī vitanvānā ॥ 1॥

kurvāṇā'cīramātmanaḥ । vāsām̐si mama gāvaśca ।
annapāne ca sarvadā । tato me śriyamāvaha ।
lomaśāṃ paśubhiḥ saha svāhā ।
āmāyantu brahmacāriṇaḥ svāhā ।
vimā''yantu brahmacāriṇaḥ svāhā ।
pramā''yantu brahmacāriṇaḥ svāhā ।
damāyantu brahmacāriṇaḥ svāhā ।
śamāyantu brahmacāriṇaḥ svāhā ॥ 2॥

yaśo jane'sāni svāhā । śreyān vasyaso'sāni svāhā ।
taṃ tvā bhaga praviśāni svāhā ।
sa mā bhaga praviśa svāhā ।
tasmin sahasraśākhe । nibhagā'haṃ tvayi mṛje svāhā ।
yathā''paḥ pravatā''yanti । yathā māsā aharjaram ।
evaṃ māṃ brahmacāriṇaḥ । dhātarāyantu sarvataḥ svāhā ।
prativeśo'si pramābhāhi pramāpadyasva ॥ 3॥

iti caturtho'nuvākaḥ ॥

vyāhṛtyupāsanam
bhūrbhuvaḥ suvariti vā etāstisro vyāhṛtayaḥ ।
tāsāmuhasmai tāṃ caturthīm । māhācamasyaḥ pravedayate ।
maha iti । tadbrahma । sa ātmā । aṅgānyanyā devatāḥ ।
bhūriti vā ayaṃ lokaḥ । bhuva ityantarikṣam ।
suvarityasau lokaḥ ॥ 1॥

maha ityādityaḥ । ādityena vāva sarveloka mahīyante ।
bhūriti vā agniḥ । bhuva iti vāyuḥ । suvarityādityaḥ ।
maha iti candramāḥ । candramasā vāva
sarvāṇi jyotīm̐ṣi mahīyante । bhūriti vā ṛcaḥ ।
bhuva iti sāmāni ।
suvariti yajūm̐ṣi ॥ 2॥

maha iti brahma । brahmaṇā vāva sarvevedā mahīyante ।
bhūriti vai prāṇaḥ । bhuva ityapānaḥ । suvariti vyānaḥ ।
maha ityannam । annena vāva sarve prāṇa mahīyante ।
tā vā etāścatasraścaturdha । catasraścatasro vyāhṛtayaḥ ।
tā yo veda ।
sa veda brahma । sarve'smaidevā balimāvahanti ॥ 3॥

iti pañcamo'nuvākaḥ ॥

manomayatvādiguṇakabrahmopāsanayā svārājyasiddhiḥ
sa ya eṣo'ntahṛdaya ākāśaḥ ।
tasminnayaṃ puruṣo manomayaḥ । amṛto hiraṇmayaḥ ।
antareṇa tāluke । ya eṣastana ivāvalambate । sendrayoniḥ ।
yatrāsau keśānto vivartate । vyapohya śīrṣakapāle ।
bhūrityagnau pratitiṣṭhati । bhuva iti vāyau ॥ 1॥

suvarityāditye । maha iti brahmaṇi । āpnoti svārājyam ।
āpnoti manasaspatim । vākpatiścakṣuṣpatiḥ ।
śrotrapatirvijñānapatiḥ । etattato bhavati ।
ākāśaśarīraṃ brahma ।
satyātma prāṇārāmaṃ mana ānandam ।
śāntisamṛddhamamṛtam ।
iti prācīna yogyopāsva ॥ 2॥ iti ṣaṣṭho'nuvākaḥ ॥

pṛthivyādyupādhikapañcabrahmopāsanam
pṛthivyantarikṣaṃ dyaurdiśo'vāntaradiśāḥ ।
agnirvāyurādityaścandramā nakṣatrāṇi ।
āpa oṣadhayo vanaspataya ākāśa ātmā । ityadhibhūtam ।
athādhyātmam । prāṇo vyāno'pāna udānaḥ samānaḥ ।
cakṣuḥ śrotraṃ mano vāk tvak ।
carmamām̐sa snāvāsthi majjā ।
etadadhividhāya ṛṣiravocat ।
pāṅktaṃ vā idam̐sarvam ।
pāṅktenaiva pāṅktag spṛṇotīti ॥ 1॥ iti saptamo'nuvākaḥ ॥

praṇavopāsanam
omiti brahma । omitīdam̐sarvam ।
omityetadanukṛtirhasma vā apyośrāvayetyāśrāvayanti ।
omiti sāmāni gāyanti । oṃm̐śomiti śastrāṇi śam̐santi ।
omityadhvaryuḥ pratigaraṃ pratigṛṇāti ।
omiti brahmā prasauti । omityagnihotramanujānāti ।
omiti brāhmaṇaḥ pravakṣyannāha brahmopāpnavānīti ।
brahmaivopāpnoti ॥ 1॥ ityaṣṭamo'nuvākaḥ ॥

svādhyāyapraśaṃsā
ṛtaṃ ca svādhyāyapravacane ca ।
satyaṃ ca svādhyāyapravacane ca ।
tapaśca svādhyāyapravacane ca ।
damaśca svādhyāyapravacane ca ।
śamaśca svādhyāyapravacane ca ।
agnayaśca svādhyāyapravacane ca ।
agnihotraṃ ca svādhyāyapravacane ca ।
atithayaśca svādhyāyapravacane ca ।
mānuṣaṃ ca svādhyāyapravacane ca ।
prajā ca svādhyāyapravacane ca ।
prajanaśca svādhyāyapravacane ca ।
prajātiśca svādhyāyapravacane ca ।
satyamiti satyavacā rāthī taraḥ ।
tapa iti taponityaḥ pauruśiṣṭiḥ ।
svādhyāyapravacane eveti nāko maudgalyaḥ ।
taddhi tapastaddhi tapaḥ ॥ 1॥ iti navamo'nuvākaḥ ॥

brahmajñyānaprakāśakamantraḥ
ahaṃ vṛkṣasya rerivā । kīrtiḥ pṛṣṭhaṃ gireriva ।
ūrdhvapavitro vājinīva svamṛtamasmi ।
draviṇam̐savarcasam । sumedha amṛtokṣitaḥ ।
iti triśaṅkorvedānuvacanam ॥ 1॥ iti daśamo'nuvākaḥ ॥

śiṣyānuśāsanam
vedamanūcyācāryontevāsinamanuśāsti ।
satyaṃ vada । dharmaṃ cara । svādhyāyānmā pramadaḥ ।
ācāryāya priyaṃ dhanamāhṛtya prajātantuṃ mā vyavacchetsīḥ ।
satyānna pramaditavyam । dharmānna pramaditavyam ।
kuśalānna pramaditavyam । bhūtyai na pramaditavyam ।
svādhyāyapravacanābhyāṃ na pramaditavyam ॥ 1॥

devapitṛkāryābhyāṃ na pramaditavyam । mātṛdevo bhava ।
pitṛdevo bhava । ācāryadevo bhava । atithidevo bhava ।
yānyanavadyāni karmāṇi । tāni sevitavyāni । no itarāṇi ।
yānyasmākam̐sucaritāni । tāni tvayopāsyāni ॥ 2॥

no itarāṇi । ye ke cārumacchreyām̐so brāhmaṇāḥ ।
teṣāṃ tvayā''sanena praśvasitavyam । śraddhayā deyam ।
aśraddhayā'deyam । śriyā deyam । hriyā deyam ।
bhiyā deyam । saṃvidā deyam ।
atha yadi te karmavicikitsā vā vṛttavicikitsā vā syāt ॥ 3॥

ye tatra brāhmaṇāḥ saṃmarśinaḥ । yuktā āyuktāḥ ।
alūkṣā dharmakāmāḥ syuḥ । yathā te tatra varteran ।
tathā tatra vartethāḥ । athābhyākhyāteṣu ।
ye tatra brāhmaṇāḥ saṃmarśinaḥ । yuktā āyuktāḥ ।
alūkṣā dharmakāmāḥ syuḥ । yathā te teṣu varteran ।
tathā teṣu vartethāḥ । eṣa ādeśaḥ । eṣa upadeśaḥ ।
eṣā vedopaniṣat । etadanuśāsanam । evamupāsitavyam ।
evamu caitadupāsyam ॥ 4॥ ityekādaśa'nuvākaḥ ॥

uttaraśāntipāṭhaḥ
śaṃ no mitraḥ śaṃ varuṇaḥ । śaṃ no bhavatvaryamā ।
śaṃ na indro bṛhaspatiḥ । śaṃ no viṣṇururukramaḥ ।
namo brahmaṇe । namaste vāyo । tvameva pratyakṣaṃ brahmāsi ।
tvāmeva pratyakṣaṃ brahmāvādiṣam । ṛtamavādiṣam ।
satyamavādiṣam । tanmāmāvīt । tadvaktāramāvīt ।
āvīnmām । āvīdvaktāram ।
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥ 1॥ iti dvādaśo'nuvākaḥ ॥

॥ iti śīkṣāvallī samāptā ॥

dvitīyā brahmānandavallī
oṃ saha nāvavatu । saha nau bhunaktu । saha vīryaṃ karavāvahai ।
tejasvināvadhītamastu mā vidviṣāvahai ।
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥

upaniṣatsārasaṅgrahaḥ
oṃ brahmavidāpnoti param । tadeṣā'bhyuktā ।
satyaṃ jñānamanantaṃ brahma ।
yo veda nihitaṃ guhāyāṃ parame vyoman ।
so'śnute sarvān kāmānsaha । brahmaṇā vipaściteti ॥

tasmādvā etasmādātmana ākāśaḥ sambhūtaḥ । ākāśādvāyuḥ ।
vāyoragniḥ । agnerāpaḥ । adbhyaḥ pṛthivī ।
pṛthivyā oṣadhayaḥ । oṣadhībhyonnam । annātpuruṣaḥ ।
sa vā eṣa puruṣo'nnarasamayaḥ । tasyedameva śiraḥ ।
ayaṃ dakṣiṇaḥ pakṣaḥ । ayamuttaraḥ pakṣaḥ ।
ayamātmā । idaṃ pucchaṃ pratiṣṭhā ।
tadapyeṣa śloko bhavati ॥ 1॥ iti prathamo'nuvākaḥ ॥

pañcakośovivaraṇam
annādvai prajāḥ prajāyante । yāḥ kāśca pṛthivīm̐śritāḥ ।
atho annenaiva jīvanti । athainadapi yantyantataḥ ।
annam̐hi bhūtānāṃ jyeṣṭham । tasmāt sarvauṣadhamucyate ।
sarvaṃ vai te'nnamāpnuvanti । ye'nnaṃ brahmopāsate ।
annam̐hi bhūtānāṃ jyeṣṭham । tasmāt sarvauṣadhamucyate ।
annād bhūtāni jāyante । jātānyannena vardhante ।
adyate'tti ca bhūtāni । tasmādannaṃ taducyata iti ।
tasmādvā etasmādannarasamayāt । anyo'ntara ātmā prāṇamayaḥ ।
tenaiṣa pūrṇaḥ । sa vā eṣa puruṣavidha eva ।
tasya puruṣavidhatām । anvayaṃ puruṣavidhaḥ ।
tasya prāṇa eva śiraḥ । vyāno dakṣiṇaḥ pakṣaḥ ।
apāna uttaraḥ pakṣaḥ । ākāśa ātmā ।
pṛthivī pucchaṃ pratiṣṭhā । tadapyeṣa śloko bhavati ॥ 1॥

iti dvitīyo'nuvākaḥ ॥

prāṇaṃ devā anu prāṇanti । manuṣyāḥ paśavaśca ye ।
prāṇo hi bhūtānāmāyuḥ । tasmāt sarvāyuṣamucyate ।
sarvameva ta āyuryanti । ye prāṇaṃ brahmopāsate ।
prāṇo hi bhūtānāmāyuḥ । tasmāt sarvāyuṣamucyata iti ।
tasyaiṣa eva śārīra ātmā । yaḥ pūrvasya ।
tasmādvā etasmāt prāṇamayāt । anyo'ntara ātmā manomayaḥ ।
tenaiṣa pūrṇaḥ । sa vā eṣa puruṣavidha eva ।
tasya puruṣavidhatām । anvayaṃ puruṣavidhaḥ ।
tasya yajureva śiraḥ । ṛgdakṣiṇaḥ pakṣaḥ । sāmottaraḥ pakṣaḥ ।
ādeśa ātmā । atharvāṅgirasaḥ pucchaṃ pratiṣṭhā ।
tadapyeṣa śloko bhavati ॥ 1॥ iti tṛtīyo'nuvākaḥ ॥

yato vāco nivartante । aprāpya manasā saha ।
ānandaṃ brahmaṇo vidvān । na bibheti kadācaneti ।
tasyaiṣa eva śārīra ātmā । yaḥ pūrvasya ।
tasmādvā etasmānmanomayāt । anyo'ntara ātmā vijñānamayaḥ ।
tenaiṣa pūrṇaḥ । sa vā eṣa puruṣavidha eva ।
tasya puruṣavidhatām ।
anvayaṃ puruṣavidhaḥ । tasya śraddhaiva śiraḥ ।
ṛtaṃ dakṣiṇaḥ pakṣaḥ ।
satyamuttaraḥ pakṣaḥ । yoga ātmā । mahaḥ pucchaṃ pratiṣṭhā ।
tadapyeṣa śloko bhavati ॥ 1॥ iti caturtho'nuvākaḥ ॥

vijñānaṃ yajñaṃ tanute । karmāṇi tanute'pi ca ।
vijñānaṃ devāḥ sarve ।
brahma jyeṣṭhamupāsate । vijñānaṃ brahma cedveda ।
tasmāccenna pramādyati । śarīre pāpmano hitvā ।
sarvānkāmān samaśnuta iti । tasyaiṣa eva śārīra ātmā ।
yaḥ pūrvasya । tasmādvā etasmādvijñānamayāt ।
anyo'ntara ātmā''nandamayaḥ । tenaiṣa pūrṇaḥ ।
sa vā eṣa puruṣavidha eva । tasya puruṣavidhatām ।
anvayaṃ puruṣavidhaḥ । tasya priyameva śiraḥ ।
modo dakṣiṇaḥ pakṣaḥ ।
pramoda uttaraḥ pakṣaḥ । ānanda ātmā । brahma pucchaṃ pratiṣṭhā ।
tadapyeṣa śloko bhavati ॥ 1॥ iti pañcamo'nuvākaḥ ॥

asanneva sa bhavati । asadbrahmeti veda cet ।
asti brahmeti cedveda । santamenaṃ tato viduriti ।
tasyaiṣa eva śārīra ātmā । yaḥ pūrvasya ।
athāto'nupraśnāḥ । utāvidvānamuṃ lokaṃ pretya ।
kaścana gacchatī3 3 for prolonging the vowel in the form । a'' ।
āho vidvānamuṃ lokaṃ pretya । kaścitsamaśnutā3 u ।
so'kāmayata । bahusyāṃ prajāyeyeti । sa tapo'tapyata ।
sa tapastaptvā । idam̐sarvamasṛjata । yadidaṃ kiñca ।
tatsṛṣṭvā । tadevānuprāviśat । tadanu praviśya ।
sacca tyaccābhavat ।
niruktaṃ cāniruktaṃ ca । nilayanaṃ cānilayanaṃ ca ।
vijñānaṃ cāvijñānaṃ ca । satyaṃ cānṛtaṃ ca satyamabhavat ।
yadidaṃ kiñca । tatsatyamityācakṣate ।
tadapyeṣa śloko bhavati ॥ 1॥ iti ṣaṣṭho'nuvākaḥ ॥

abhayapratiṣṭhā
asadvā idamagra āsīt । tato vai sadajāyata ।
tadātmāna svayamakuruta । tasmāttatsukṛtamucyata iti ।
yadvai tat sukṛtam । raso vai saḥ ।
rasam̐hyevāyaṃ labdhvā''nandī bhavati । ko hyevānyātkaḥ
prāṇyāt । yadeṣa ākāśa ānando na syāt ।
eṣa hyevā''nandayāti ।
yadā hyevaiṣa etasminnadṛśye'nātmye'nirukte'nilayane'bhayaṃ
pratiṣṭhāṃ vindate । atha so'bhayaṃ gato bhavati ।
yadā hyevaiṣa etasminnudaramantaraṃ kurute ।
atha tasya bhayaṃ bhavati । tatveva bhayaṃ viduṣo'manvānasya ।
tadapyeṣa śloko bhavati ॥ 1॥ iti saptamo'nuvākaḥ ॥

brahmānandamīmāṃsā
bhīṣā'smādvātaḥ pavate । bhīṣodeti sūryaḥ ।
bhīṣā'smādagniścendraśca । mṛtyurdhāvati pañcama iti ।
saiṣā''nandasya mīmām̐sā bhavati ।
yuvā syātsādhuyuvā'dhyāyakaḥ ।
āśiṣṭho dṛḍhiṣṭho baliṣṭhaḥ ।
tasyeyaṃ pṛthivī sarvā vittasya pūrṇā syāt ।
sa eko mānuṣa ānandaḥ । te ye śataṃ mānuṣā ānandāḥ ॥ 1॥

sa eko manuṣyagandharvāṇāmānandaḥ । śrotriyasya cākāmahatasya ।
te ye śataṃ manuṣyagandharvāṇāmānandāḥ ।
sa eko devagandharvāṇāmānandaḥ । śrotriyasya cākāmahatasya ।
te ye śataṃ devagandharvāṇāmānandāḥ ।
sa ekaḥ pitṛṇāṃ ciralokalokānāmānandaḥ ।
śrotriyasya cākāmahatasya ।
te ye śataṃ pitṛṇāṃ ciralokalokānāmānandāḥ ।
sa eka ājānajānāṃ devānāmānandaḥ ॥ 2॥

śrotriyasya cākāmahatasya ।
te ye śataṃ ājānajānāṃ devānāmānandāḥ ।
sa ekaḥ karmadevānāṃ devānāmānandaḥ ।
ye karmaṇā devānapiyanti । śrotriyasya cākāmahatasya ।
te ye śataṃ karmadevānāṃ devānāmānandāḥ ।
sa eko devānāmānandaḥ । śrotriyasya cākāmahatasya ।
te ye śataṃ devānāmānandāḥ । sa eka indrasyā''nandaḥ ॥ 3॥

śrotriyasya cākāmahatasya । te ye śatamindrasyā''nandāḥ ।
sa eko bṛhaspaterānandaḥ । śrotriyasya cākāmahatasya ।
te ye śataṃ bṛhaspaterānandāḥ । sa ekaḥ prajāpaterānandaḥ ।
śrotriyasya cākāmahatasya ।
te ye śataṃ prajāpaterānandāḥ ।
sa eko brahmaṇa ānandaḥ । śrotriyasya cākāmahatasya ॥ 4॥

sa yaścāyaṃ puruṣe । yaścāsāvāditye । sa ekaḥ ।
sa ya evaṃvit । asmāllokātpretya ।
etamannamayamātmānamupasaṅkrāmati ।
etaṃ prāṇamayamātmānamupasaṅkrāmati ।
etaṃ manomayamātmānamupasaṅkrāmati ।
etaṃ vijñānamayamātmānamupasaṅkrāmati ।
etamānandamayamātmānamupasaṅkrāmati ।
tadapyeṣa śloko bhavati ॥ 5॥ ityaṣṭamo'nuvākaḥ ॥

yato vāco nivartante । aprāpya manasā saha ।
ānandaṃ brahmaṇo vidvān ।
na bibheti kutaścaneti ।
etam̐ha vāva na tapati ।
kimaham̐sādhu nākaravam । kimahaṃ pāpamakaravamiti ।
sa ya evaṃ vidvānete ātmāna spṛṇute ।
ubhe hyevaiṣa ete ātmāna spṛṇute । ya evaṃ veda ।
ityupaniṣat ॥ 1॥ iti navamo'nuvākaḥ ॥

॥ iti brahmānandavallī samāptā ॥

oṃ saha nāvavatu । saha nau bhunaktu । saha vīryaṃ karavāvahai ।
tejasvināvadhītamastu mā vidviṣāvahai ।
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥

tṛtīyā bhṛguvallī
oṃ saha nāvavatu । saha nau bhunaktu । saha vīryaṃ karavāvahai ।
tejasvināvadhītamastu mā vidviṣāvahai ।
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥

bhṛgurvai vāruṇiḥ । varuṇaṃ pitaramupasasāra ।
adhīhi bhagavo brahmeti । tasmā etatprovāca ।
annaṃ prāṇaṃ cakṣuḥ śrotraṃ mano vācamiti ।
tam̐hovāca । yato vā imāni bhūtāni jāyante ।
yena jātāni jīvanti ।
yatprayantyabhisaṃviśanti । tadvijijñāsasva । tadbrahmeti ।
sa tapo'tapyata । sa tapastaptvā ॥ 1॥ iti prathamo'nuvākaḥ ॥

pañcakośāntaḥsthitabrahmanirūpaṇam
annaṃ brahmeti vyajānāt । annāddhyeva khalvimāni
bhutāni jāyante । annena jātāni jīvanti ।
annaṃ prayantyabhisaṃviśantīti । tadvijñāya ।
punareva varuṇaṃ pitaramupasasāra ।
adhīhi bhagavo brahmeti । tam̐hovāca ।
tapasā brahma vijijñāsasva । tapo brahmeti ।
sa tapo'tapyata । sa tapastaptvā ॥ 1॥ iti dvitīyo'nuvākaḥ ॥

prāṇo brahmeti vyajānāt । prāṇāddhyeva khalvimāni
bhūtāni jāyante । prāṇena jātāni jīvanti ।
prāṇaṃ prayantyabhisaṃviśantīti । tadvijñāya ।
punareva varuṇaṃ pitaramupasasāra ।
adhīhi bhagavo brahmeti । tam̐hovāca ।
tapasā brahma vijijñāsasva । tapo brahmeti ।
sa tapo'tapyata । sa tapastaptvā ॥ 1॥ iti tṛtīyo'nuvākaḥ ॥

mano brahmeti vyajānāt । manaso hyeva khalvimāni
bhūtāni jāyante । manasā jātāni jīvanti ।
manaḥ prayantyabhisaṃviśantīti । tadvijñāya ।
punareva varuṇaṃ pitaramupasasāra ।
adhīhi bhagavo brahmeti । tam̐hovāca ।
tapasā brahma vijijñāsasva । tapo brahmeti ।
sa tapo'tapyata । sa tapastaptvā ॥ 1॥ iti caturtho'nuvākaḥ ॥

vijñānaṃ brahmeti vyajānāt । vijñānāddhyeva khalvimāni
bhūtāni jāyante । vijñānena jātāni jīvanti ।
vijñānaṃ prayantyabhisaṃviśantīti । tadvijñāya ।
punareva varuṇaṃ pitaramupasasāra ।
adhīhi bhagavo brahmeti । tam̐hovāca ।
tapasā brahma vijijñāsasva । tapo brahmeti ।
sa tapo'tapyata । sa tapastaptvā ॥ 1॥ iti pañcamo'nuvākaḥ ॥

ānando brahmeti vyajānāt । ānandādhyeva khalvimāni
bhūtāni jāyante । ānandena jātāni jīvanti ।
ānandaṃ prayantyabhisaṃviśantīti ।
saiṣā bhārgavī vāruṇī vidyā । parame vyomanpratiṣṭhitā ।
sa ya evaṃ veda pratitiṣṭhati । annavānannādo bhavati ।
mahānbhavati prajayā paśubhirbrahmavarcasena ।
mahān kīrtyā ॥ 1॥ iti ṣaṣṭho'nuvākaḥ ॥

annabrahmopāsanam
annaṃ na nindyāt । tadvratam । prāṇo vā annam ।
śarīramannādam । prāṇe śarīraṃ pratiṣṭhitam ।
śarīre prāṇaḥ pratiṣṭhitaḥ । tadetadannamanne pratiṣṭhitam ।
sa ya etadannamanne pratiṣṭhitaṃ veda pratitiṣṭhati ।
annavānannādo bhavati । mahānbhavati prajayā
paśubhirbrahmavarcasena । mahān kīrtyā ॥ 1॥

iti saptamo'nuvākaḥ ॥

annaṃ na paricakṣīta । tadvratam । āpo vā annam ।
jyotirannādam । apsu jyotiḥ pratiṣṭhitam ।
jyotiṣyāpaḥ pratiṣṭhitāḥ । tadetadannamanne pratiṣṭhitam ।
sa ya etadannamanne pratiṣṭhitaṃ veda pratitiṣṭhati ।
annavānannādo bhavati । mahānbhavati prajayā
paśubhirbrahmavarcasena । mahān kīrtyā ॥ 1॥

ityaṣṭamo'nuvākaḥ ॥

annaṃ bahu kurvīta । tadvratam । pṛthivī vā annam ।
ākāśo'nnādaḥ । pṛthivyāmākāśaḥ pratiṣṭhitaḥ ।
ākāśe pṛthivī pratiṣṭhitā ।
tadetadannamanne pratiṣṭhitam ।
sa ya etadannamanne pratiṣṭhitaṃ veda pratitiṣṭhati ।
annavānannādo bhavati । mahānbhavati prajayā
paśubhirbrahmavarcasena । mahān kīrtyā ॥ 1॥

iti navamo'nuvākaḥ ॥

sadācārapradarśanam । brahmānandānubhavaḥ
na kañcana vasatau pratyācakṣīta । tadvratam ।
tasmādyayā kayā ca vidhayā bahvannaṃ prāpnuyāt ।
arādhyasmā annamityācakṣate ।
etadvai mukhato'nnam̐rāddham ।
mukhato'smā annam̐rādhyate ।
etadvai madhyato'nnam̐rāddham ।
madhyato'smā annam̐rādhyate ।
edadvā antato'nnam̐rāddham ।
antato'smā anna rādhyate ॥ 1॥

ya evaṃ veda । kṣema iti vāci । yogakṣema iti prāṇāpānayoḥ ।
karmeti hastayoḥ । gatiriti pādayoḥ । vimuktiriti pāyau ।
iti mānuṣīḥ samājñāḥ । atha daivīḥ । tṛptiriti vṛṣṭau ।
balamiti vidyuti ॥ 2॥

yaśa iti paśuṣu । jyotiriti nakṣatreṣu ।
prajātiramṛtamānanda ityupasthe । sarvamityākāśe ।
tatpratiṣṭhetyupāsīta । pratiṣṭhāvān bhavati ।
tanmaha ityupāsīta । mahānbhavati । tanmana ityupāsīta ।
mānavānbhavati ॥ 3॥

tannama ityupāsīta । namyante'smai kāmāḥ ।
tadbrahmetyupāsīta । brahmavānbhavati ।
tadbrahmaṇaḥ parimara ityupāsīta ।
paryeṇaṃ mriyante dviṣantaḥ sapatnāḥ ।
pari ye'priyā bhrātṛvyāḥ ।
sa yaścāyaṃ puruṣe । yaścāsāvāditye । sa ekaḥ ॥ 4॥

sa ya evaṃvit । asmāllokātpretya ।
etamannamayamātmānamupasaṅkramya ।
etaṃ prāṇamayamātmānamupasaṅkramya ।
etaṃ manomayamātmānamupasaṅkramya ।
etaṃ vijñānamayamātmānamupasaṅkramya ।
etamānandamayamātmānamupasaṅkramya ।
imām̐llokankāmānnī kāmarūpyanusañcaran ।
etat sāma gāyannāste । hā 3 vu hā 3 vu hā 3 vu ॥ 5॥

ahamannamahamannamahamannam ।
ahamannādo'3hamannādo'3ahamannādaḥ ।
aham̐ślokakṛdaham̐ślokakṛdaham̐ślokakṛt ।
ahamasmi prathamajā ṛtā3sya ।
pūrvaṃ devebhyo'mṛtasya nā3bhāi ।
yo mā dadāti sa ideva mā3a'vāḥ ।
ahamannamannamadantamā3dmi ।
ahaṃ viśvaṃ bhuvanamabhyabhavā3m ।
suvarna jyotīḥ । ya evaṃ veda । ityupaniṣat ॥ 6॥

iti daśamo'nuvākaḥ ॥

॥ iti bhṛguvallī samāptā ॥

oṃ saha nāvavatu । saha nau bhunaktu । saha vīryaṃ karavāvahai ।
tejasvi nāvadhītamastu mā vidviṣāvahai ।
॥ oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥

॥ hariḥ oṃ ॥