English Edition

Tejobindu Upanishad

Sanskrit Devanagari with Roman transliteration (IAST)

तेजोबिन्दूपनिषत्

tejobindūpaniṣat

यत्र चिन्मात्रकलना यात्यपह्नवमञ्जसा ।
तच्चिन्मात्रमखण्डैकरसं ब्रह्म भवाम्यहम् ॥

yatra cinmātrakalanā yātyapahnavamañjasā ।
taccinmātramakhaṇḍaikarasaṃ brahma bhavāmyaham ॥

ॐ सह नाववतु ॥ सह नौ भुनक्तु ॥ सह वीर्यं करवावहै ॥

oṃ saha nāvavatu ॥ saha nau bhunaktu ॥ saha vīryaṃ karavāvahai ॥

तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥

tejasvināvadhītamastu mā vidviṣāvahai ॥

ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥

oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥

ॐ तेजोबिन्दुः परं ध्यानं विश्वात्महृदिसंस्थितम् ।
आणवं शाम्भवं शान्तं स्थूलं सूक्ष्मं परं च यत् ॥ १॥

oṃ tejobinduḥ paraṃ dhyānaṃ viśvātmahṛdisaṃsthitam ।
āṇavaṃ śāmbhavaṃ śāntaṃ sthūlaṃ sūkṣmaṃ paraṃ ca yat ॥ 1॥

दुःखाढ्यं च दुराराध्यं दुष्प्रेक्ष्यं मुक्तमव्ययम् ।
दुर्लभं तत्स्वयं ध्यानं मुनीनां च मनीषिणाम् ॥ २॥

duḥkhāḍhyaṃ ca durārādhyaṃ duṣprekṣyaṃ muktamavyayam ।
durlabhaṃ tatsvayaṃ dhyānaṃ munīnāṃ ca manīṣiṇām ॥ 2॥

यताहारो जितक्रोधो जितसङ्गो जितेन्द्रियः ।
निर्द्वन्द्वो निरहङ्कारो निराशीरपरिग्रहः ॥ ३॥

yatāhāro jitakrodho jitasaṅgo jitendriyaḥ ।
nirdvandvo nirahaṅkāro nirāśīraparigrahaḥ ॥ 3॥

अगम्यागमकर्ता यो गम्याऽगमयमानसः ।
मुखे त्रीणि च विन्दन्ति त्रिधामा हंस उच्यते ॥ ४॥

agamyāgamakartā yo gamyā'gamayamānasaḥ ।
mukhe trīṇi ca vindanti tridhāmā haṃsa ucyate ॥ 4॥

परं गुह्यतमं विद्धि ह्यस्ततन्द्रो निराश्रयः ।
सोमरूपकला सूक्ष्मा विष्णोस्तत्परमं पदम् ॥ ५॥

paraṃ guhyatamaṃ viddhi hyastatandro nirāśrayaḥ ।
somarūpakalā sūkṣmā viṣṇostatparamaṃ padam ॥ 5॥

त्रिवक्त्रं त्रिगुणं स्थानं त्रिधातुं रूपवर्जितम् ।
निश्चलं निर्विकल्पं च निराकारं निराश्रयम् ॥ ६॥

trivaktraṃ triguṇaṃ sthānaṃ tridhātuṃ rūpavarjitam ।
niścalaṃ nirvikalpaṃ ca nirākāraṃ nirāśrayam ॥ 6॥

उपाधिरहितं स्थानं वाङ्मनोऽतीतगोचरम् ।
स्वभावं भावसङ्ग्राह्यमसङ्घातं पदाच्च्युतम् ॥ ७॥

upādhirahitaṃ sthānaṃ vāṅmano'tītagocaram ।
svabhāvaṃ bhāvasaṅgrāhyamasaṅghātaṃ padāccyutam ॥ 7॥

अनानानन्दनातीतं दुष्प्रेक्ष्यं मुक्तिमव्ययम् ।
चिन्त्यमेवं विनिर्मुक्तं शाश्वतं ध्रुवमच्युतम् ॥ ८॥

anānānandanātītaṃ duṣprekṣyaṃ muktimavyayam ।
cintyamevaṃ vinirmuktaṃ śāśvataṃ dhruvamacyutam ॥ 8॥

तद्ब्रह्मणस्तदध्यात्मं तद्विष्णोस्तत्परायणम् ।
अचिन्त्यं चिन्मयात्मानं यद्व्योम परमं स्थितम् ॥ ९॥

tadbrahmaṇastadadhyātmaṃ tadviṣṇostatparāyaṇam ।
acintyaṃ cinmayātmānaṃ yadvyoma paramaṃ sthitam ॥ 9॥

अशून्यं शून्यभावं तु शून्यातीतं हृदि स्थितम् ।
न ध्यानं च न च ध्याता न ध्येयो ध्येय एव च ॥ १०॥

aśūnyaṃ śūnyabhāvaṃ tu śūnyātītaṃ hṛdi sthitam ।
na dhyānaṃ ca na ca dhyātā na dhyeyo dhyeya eva ca ॥ 10॥

सर्वं च न परं शून्यं न परं नापरात्परम् ।
अचिन्त्यमप्रबुद्धं च न सत्यं न परं विदुः ॥ ११॥

sarvaṃ ca na paraṃ śūnyaṃ na paraṃ nāparātparam ।
acintyamaprabuddhaṃ ca na satyaṃ na paraṃ viduḥ ॥ 11॥

मुनीनां सम्प्रयुक्तं च न देवा न परं विदुः ।
लोभं मोहं भयं दर्पं कामं क्रोधं च किल्बिषम् ॥ १२॥

munīnāṃ samprayuktaṃ ca na devā na paraṃ viduḥ ।
lobhaṃ mohaṃ bhayaṃ darpaṃ kāmaṃ krodhaṃ ca kilbiṣam ॥ 12॥

शीतोष्णे क्षुत्पिपासे च सङ्कल्पकविकल्पकम् ।
न ब्रह्मकुलदर्पं च न मुक्तिग्रन्थिसञ्चयम् ॥ १३॥

śītoṣṇe kṣutpipāse ca saṅkalpakavikalpakam ।
na brahmakuladarpaṃ ca na muktigranthisañcayam ॥ 13॥

न भयं न सुखं दुःखं तथा मानावमानयोः ।
एतद्भावविनिर्मुक्तं तद्ग्राह्यं ब्रह्म तत्परम् ॥ १४॥

na bhayaṃ na sukhaṃ duḥkhaṃ tathā mānāvamānayoḥ ।
etadbhāvavinirmuktaṃ tadgrāhyaṃ brahma tatparam ॥ 14॥

यमो हि नियमस्त्यागो मौनं देशश्च कालतः ।
आसनं मूलबन्धश्च देहसाम्यं च दृक्स्थितिः ॥ १५॥

yamo hi niyamastyāgo maunaṃ deśaśca kālataḥ ।
āsanaṃ mūlabandhaśca dehasāmyaṃ ca dṛksthitiḥ ॥ 15॥

प्राणसंयमनं चैव प्रत्याहारश्च धारणा ।
आत्मध्यानं समाधिश्च प्रोक्तान्यङ्गानि वै क्रमात् ॥ १६॥

prāṇasaṃyamanaṃ caiva pratyāhāraśca dhāraṇā ।
ātmadhyānaṃ samādhiśca proktānyaṅgāni vai kramāt ॥ 16॥

सर्वं ब्रह्मेति वै ज्ञानादिन्द्रियग्रामसंयमः ।
यमोऽऽयमिति सम्प्रोक्तोऽभ्यसनीयो मुहुर्मुहुः ॥ १७॥

sarvaṃ brahmeti vai jñānādindriyagrāmasaṃyamaḥ ।
yamo''yamiti samprokto'bhyasanīyo muhurmuhuḥ ॥ 17॥

सजातीयप्रवाहश्च विजातीयतिरस्कृतिः ।
नियमो हि परानन्दो नियमात्क्रियते बुधैः ॥ १८॥

sajātīyapravāhaśca vijātīyatiraskṛtiḥ ।
niyamo hi parānando niyamātkriyate budhaiḥ ॥ 18॥

त्यागः प्रपञ्चरूपस्य सच्चिदात्मावलोकनात् ।
त्यागो हि महता पूज्यः सद्यो मोक्षप्रदायकः ॥ १९॥

tyāgaḥ prapañcarūpasya saccidātmāvalokanāt ।
tyāgo hi mahatā pūjyaḥ sadyo mokṣapradāyakaḥ ॥ 19॥

यस्माद्वाचो निवर्तन्ते अप्राप्य मनसा सह ।
यन्मौनं योगिभिर्गम्यं तद्भजेत्सर्वदा बुधः ॥ २०॥

yasmādvāco nivartante aprāpya manasā saha ।
yanmaunaṃ yogibhirgamyaṃ tadbhajetsarvadā budhaḥ ॥ 20॥

वाचो यस्मान्निवर्तन्ते तद्वक्तुं केन शक्यते ।
प्रपञ्चो यदि वक्तव्यः सोऽपि शब्दविवर्जितः ॥ २१॥

vāco yasmānnivartante tadvaktuṃ kena śakyate ।
prapañco yadi vaktavyaḥ so'pi śabdavivarjitaḥ ॥ 21॥

इति वा तद्भवेन्मौनं सर्वं सहजसंज्ञितम् ।
गिरां मौनं तु बालानामयुक्तं ब्रह्मवादिनाम् ॥ २२॥

iti vā tadbhavenmaunaṃ sarvaṃ sahajasaṃjñitam ।
girāṃ maunaṃ tu bālānāmayuktaṃ brahmavādinām ॥ 22॥

आदावन्ते च मध्ये च जनो यस्मिन्न विद्यते ।
येनेदं सततं व्याप्तं स देशो विजनः स्मृतः ॥ २३॥

ādāvante ca madhye ca jano yasminna vidyate ।
yenedaṃ satataṃ vyāptaṃ sa deśo vijanaḥ smṛtaḥ ॥ 23॥

कल्पना सर्वभूतानां ब्रह्मादीनां निमेषतः ।
कालशब्देन निर्दिष्टं ह्यखण्डानन्दमद्वयम् ॥ २४॥

kalpanā sarvabhūtānāṃ brahmādīnāṃ nimeṣataḥ ।
kālaśabdena nirdiṣṭaṃ hyakhaṇḍānandamadvayam ॥ 24॥

सुखेनैव भवेद्यस्मिन्नजस्रं ब्रह्मचिन्तनम् ।
आसनं तद्विजानीयादन्यत्सुखविनाशनम् ॥ २५॥

sukhenaiva bhavedyasminnajasraṃ brahmacintanam ।
āsanaṃ tadvijānīyādanyatsukhavināśanam ॥ 25॥

सिद्धये सर्वभूतादि विश्वाधिष्ठानमद्वयम् ।
यस्मिन्सिद्धिं गताः सिद्धास्तत्सिद्धासनमुच्यते ॥ २६॥

siddhaye sarvabhūtādi viśvādhiṣṭhānamadvayam ।
yasminsiddhiṃ gatāḥ siddhāstatsiddhāsanamucyate ॥ 26॥

यन्मूलं सर्वलोकानां यन्मूलं चित्तबन्धनम् ।
मूलबन्धः सदा सेव्यो योग्योऽसौ ब्रह्मवादिनाम् ॥ २७॥

yanmūlaṃ sarvalokānāṃ yanmūlaṃ cittabandhanam ।
mūlabandhaḥ sadā sevyo yogyo'sau brahmavādinām ॥ 27॥

अङ्गानां समतां विद्यात्समे ब्रह्मणि लीयते ।
नो चेन्नैव समानत्वमृजुत्वं शुष्कवृक्षवत् ॥ २८॥

aṅgānāṃ samatāṃ vidyātsame brahmaṇi līyate ।
no cennaiva samānatvamṛjutvaṃ śuṣkavṛkṣavat ॥ 28॥

दृष्टीं ज्ञानमयीं कृत्वा पश्येद्ब्रह्ममयं जगत् ।
सा दृष्टिः परमोदारा न नासाग्रावलोकिनी ॥ २९॥

dṛṣṭīṃ jñānamayīṃ kṛtvā paśyedbrahmamayaṃ jagat ।
sā dṛṣṭiḥ paramodārā na nāsāgrāvalokinī ॥ 29॥

द्रष्टृदर्शनदृश्यानां विरामो यत्र वा भवेत् ।
दृष्टिस्तत्रैव कर्तव्या न नासाग्रावलोकिनी ॥ ३०॥

draṣṭṛdarśanadṛśyānāṃ virāmo yatra vā bhavet ।
dṛṣṭistatraiva kartavyā na nāsāgrāvalokinī ॥ 30॥

चित्तादिसर्वभावेषु ब्रह्मत्वेनैव भावनात् ।
निरोधः सर्ववृत्तीनां प्राणायामः स उच्यते ॥ ३१॥

cittādisarvabhāveṣu brahmatvenaiva bhāvanāt ।
nirodhaḥ sarvavṛttīnāṃ prāṇāyāmaḥ sa ucyate ॥ 31॥

निषेधनं प्रपञ्चस्य रेचकाख्यः समीरितः ।
ब्रह्मैवास्मीति या वृत्तिः पूरको वायुरुच्यते ॥ ३२॥

niṣedhanaṃ prapañcasya recakākhyaḥ samīritaḥ ।
brahmaivāsmīti yā vṛttiḥ pūrako vāyurucyate ॥ 32॥

ततस्तद्वृत्तिनैश्चल्यं कुम्भकः प्राणसंयमः ।
अयं चापि प्रबुद्धानामज्ञानां घ्राणपीडनम् ॥ ३३॥

tatastadvṛttinaiścalyaṃ kumbhakaḥ prāṇasaṃyamaḥ ।
ayaṃ cāpi prabuddhānāmajñānāṃ ghrāṇapīḍanam ॥ 33॥

विषयेष्वात्मतां दृष्ट्वा मनसश्चित्तरञ्जकम् ।
प्रत्याहारः स विज्ञेयोऽभ्यसनीयो मुहुर्मुहुः ॥ ३४॥

viṣayeṣvātmatāṃ dṛṣṭvā manasaścittarañjakam ।
pratyāhāraḥ sa vijñeyo'bhyasanīyo muhurmuhuḥ ॥ 34॥

यत्र यत्र मनो याति ब्रह्मणस्तत्र दर्शनात् ।
मनसा धारणं चैव धारणा सा परा मता ॥ ३५॥

yatra yatra mano yāti brahmaṇastatra darśanāt ।
manasā dhāraṇaṃ caiva dhāraṇā sā parā matā ॥ 35॥

ब्रह्मैवास्मीति सद्वृत्त्या निरालम्बतया स्थितिः ।
ध्यानशब्देन विख्यातः परमानन्ददायकः ॥ ३६॥

brahmaivāsmīti sadvṛttyā nirālambatayā sthitiḥ ।
dhyānaśabdena vikhyātaḥ paramānandadāyakaḥ ॥ 36॥

निर्विकारतया वृत्त्या ब्रह्माकारतया पुनः ।
वृत्तिविस्मरणं सम्यक्समाधिरभिधीयते ॥ ३७॥

nirvikāratayā vṛttyā brahmākāratayā punaḥ ।
vṛttivismaraṇaṃ samyaksamādhirabhidhīyate ॥ 37॥

इमं चाकृत्रिमानन्दं तावत्साधु समभ्यसेत् ।
लक्ष्यो यावत्क्षणात्पुंसः प्रत्यक्त्वं सम्भवेत्स्वयम् ॥ ३८॥

imaṃ cākṛtrimānandaṃ tāvatsādhu samabhyaset ।
lakṣyo yāvatkṣaṇātpuṃsaḥ pratyaktvaṃ sambhavetsvayam ॥ 38॥

ततः साधननिर्मुक्तः सिद्धो भवति योगिराट् ।
तत्स्वं रूपं भवेत्तस्य विषयो मनसो गिराम् ॥ ३९॥

tataḥ sādhananirmuktaḥ siddho bhavati yogirāṭ ।
tatsvaṃ rūpaṃ bhavettasya viṣayo manaso girām ॥ 39॥

समाधौ क्रियमाणे तु विघ्नान्यायान्ति वै बलात् ।
अनुसन्धानराहित्यमालस्यं भोगलालसम् ॥ ४०॥

samādhau kriyamāṇe tu vighnānyāyānti vai balāt ।
anusandhānarāhityamālasyaṃ bhogalālasam ॥ 40॥

लयस्तमश्च विक्षेपस्तेजः स्वेदश्च शून्यता ।
एवं हि विघ्नबाहुल्यं त्याज्यं ब्रह्मविशारदैः ॥ ४१॥

layastamaśca vikṣepastejaḥ svedaśca śūnyatā ।
evaṃ hi vighnabāhulyaṃ tyājyaṃ brahmaviśāradaiḥ ॥ 41॥

भाववृत्त्या हि भावत्वं शून्यवृत्त्या हि शून्यता ।
ब्रह्मवृत्त्या हि पूर्णत्वं तया पूर्णत्वमभ्यसेत् ॥ ४२॥

bhāvavṛttyā hi bhāvatvaṃ śūnyavṛttyā hi śūnyatā ।
brahmavṛttyā hi pūrṇatvaṃ tayā pūrṇatvamabhyaset ॥ 42॥

ये हि वृत्तिं विहायैनां ब्रह्माख्यां पावनीं पराम् ।
वृथैव ते तु जीवन्ति पशुभिश्च समा नराः ॥ ४३॥

ye hi vṛttiṃ vihāyaināṃ brahmākhyāṃ pāvanīṃ parām ।
vṛthaiva te tu jīvanti paśubhiśca samā narāḥ ॥ 43॥

ये तु वृत्तिं विजानन्ति ज्ञात्वा वै वर्धयन्ति ये ।
ते वै सत्पुरुषा धन्या वन्द्यास्ते भुवनत्रये ॥ ४४॥

ye tu vṛttiṃ vijānanti jñātvā vai vardhayanti ye ।
te vai satpuruṣā dhanyā vandyāste bhuvanatraye ॥ 44॥

येषां वृत्तिः समा वृद्धा परिपक्वा च सा पुनः ।
ते वै सद्ब्रह्मतां प्राप्ता नेतरे शब्दवादिनः ॥ ४५॥

yeṣāṃ vṛttiḥ samā vṛddhā paripakvā ca sā punaḥ ।
te vai sadbrahmatāṃ prāptā netare śabdavādinaḥ ॥ 45॥

कुशला ब्रह्मवार्तायां वृत्तिहीनाः सुरागिणः ।
तेऽप्यज्ञानतया नूनं पुनरायान्ति यान्ति च ॥ ४६॥

kuśalā brahmavārtāyāṃ vṛttihīnāḥ surāgiṇaḥ ।
te'pyajñānatayā nūnaṃ punarāyānti yānti ca ॥ 46॥

निमिषार्धं न तिष्ठन्ति वृत्तिं ब्रह्ममयीं विना ।
यथा तिष्ठन्ति ब्रह्माद्याः सनकाद्याः शुकादयः ॥ ४७॥

nimiṣārdhaṃ na tiṣṭhanti vṛttiṃ brahmamayīṃ vinā ।
yathā tiṣṭhanti brahmādyāḥ sanakādyāḥ śukādayaḥ ॥ 47॥

कारणं यस्य वै कार्यं कारणं तस्य जायते ।
कारणं तत्त्वतो नश्येत्कार्याभावे विचारतः ॥ ४८॥

kāraṇaṃ yasya vai kāryaṃ kāraṇaṃ tasya jāyate ।
kāraṇaṃ tattvato naśyetkāryābhāve vicārataḥ ॥ 48॥

अथ शुद्धं भवेद्वस्तु यद्वै वाचामगोचरम् ।
उदेति शुद्धचित्तानां वृत्तिज्ञानं ततः परम् ॥ ४९॥

atha śuddhaṃ bhavedvastu yadvai vācāmagocaram ।
udeti śuddhacittānāṃ vṛttijñānaṃ tataḥ param ॥ 49॥

भावितं तीव्रवेगेन यद्वस्तु निश्चयात्मकम् ।
दृश्यं ह्यदृश्यतां नीत्वा ब्रह्माकारेण चिन्तयेत् ॥ ५०॥

bhāvitaṃ tīvravegena yadvastu niścayātmakam ।
dṛśyaṃ hyadṛśyatāṃ nītvā brahmākāreṇa cintayet ॥ 50॥

विद्वान्नित्यं सुखे तिष्ठेद्धिया चिद्रसपूर्णया ॥

vidvānnityaṃ sukhe tiṣṭheddhiyā cidrasapūrṇayā ॥

इति प्रथमोऽध्यायः ॥ १॥

iti prathamo'dhyāyaḥ ॥ 1॥

अथ ह कुमारः शिवं पप्रच्छाऽखण्डैकरस-
चिन्मात्रस्वरूपमनुब्रूहीति । स होवाच परमः शिवः ।
अखण्डैकरसं दृश्यमखण्डैकरसं जगत् ।
अखण्डैकरसं भावमखण्डैकरसं स्वयम् ॥ १॥

atha ha kumāraḥ śivaṃ papracchā'khaṇḍaikarasa-
cinmātrasvarūpamanubrūhīti । sa hovāca paramaḥ śivaḥ ।
akhaṇḍaikarasaṃ dṛśyamakhaṇḍaikarasaṃ jagat ।
akhaṇḍaikarasaṃ bhāvamakhaṇḍaikarasaṃ svayam ॥ 1॥

अखण्डैकरसो मन्त्र अखण्डैकरसा क्रिया ।
अखण्डैकरसं ज्ञानमखण्डैकरसं जलम् ॥ २॥

akhaṇḍaikaraso mantra akhaṇḍaikarasā kriyā ।
akhaṇḍaikarasaṃ jñānamakhaṇḍaikarasaṃ jalam ॥ 2॥

अखण्डैकरसा भूमिरखण्डैकरसं वियत् ।
अखण्डैकरसं शास्त्रमखण्डैकरसा त्रयी ॥ ३॥

akhaṇḍaikarasā bhūmirakhaṇḍaikarasaṃ viyat ।
akhaṇḍaikarasaṃ śāstramakhaṇḍaikarasā trayī ॥ 3॥

अखण्डैकरसं ब्रह्म चाखण्डैकरसं व्रतम् ।
अखण्डैकरसो जीव अखण्डैकरसो ह्यजः ॥ ४॥

akhaṇḍaikarasaṃ brahma cākhaṇḍaikarasaṃ vratam ।
akhaṇḍaikaraso jīva akhaṇḍaikaraso hyajaḥ ॥ 4॥

अखण्डैकरसो ब्रह्मा अखण्डैकरसो हरिः ।
अखण्डैकरसो रुद्र अखण्डैकरसोऽस्म्यहम् ॥ ५॥

akhaṇḍaikaraso brahmā akhaṇḍaikaraso hariḥ ।
akhaṇḍaikaraso rudra akhaṇḍaikaraso'smyaham ॥ 5॥

अखण्डैकरसो ह्यात्मा ह्यखण्डैकरसो गुरुः ।
अखण्डैकरसं लक्ष्यमखण्डैकरसं महः ॥ ६॥

akhaṇḍaikaraso hyātmā hyakhaṇḍaikaraso guruḥ ।
akhaṇḍaikarasaṃ lakṣyamakhaṇḍaikarasaṃ mahaḥ ॥ 6॥

अखण्डैकरसो देह अखण्डैकरसं मनः ।
अखण्डैकरसं चित्तमखण्डैकरसं सुखम् ॥ ७॥

akhaṇḍaikaraso deha akhaṇḍaikarasaṃ manaḥ ।
akhaṇḍaikarasaṃ cittamakhaṇḍaikarasaṃ sukham ॥ 7॥

अखण्डैकरसा विद्या अखण्डैकरसोऽव्ययः ।
अखण्डैकरसं नित्यमखण्डैकरसं परम् ॥ ८॥

akhaṇḍaikarasā vidyā akhaṇḍaikaraso'vyayaḥ ।
akhaṇḍaikarasaṃ nityamakhaṇḍaikarasaṃ param ॥ 8॥

अखण्डैकरसं किञ्चिदखण्डैकरसं परम् ।
अखण्डैकरसादन्यन्नास्ति नास्ति षडानन ॥ ९॥

akhaṇḍaikarasaṃ kiñcidakhaṇḍaikarasaṃ param ।
akhaṇḍaikarasādanyannāsti nāsti ṣaḍānana ॥ 9॥

अखण्डैकरसान्नास्ति अखण्डैकरसान्न हि ।
अखण्डैकरसात्किञ्चिदखण्डैकरसादहम् ॥ १०॥

akhaṇḍaikarasānnāsti akhaṇḍaikarasānna hi ।
akhaṇḍaikarasātkiñcidakhaṇḍaikarasādaham ॥ 10॥

अखण्डैकरसं स्थूलं सूक्ष्मं चाखण्डरूपकम् ।
अखण्डैकरसं वेद्यमखण्डैकरसो भवान् ॥ ११॥

akhaṇḍaikarasaṃ sthūlaṃ sūkṣmaṃ cākhaṇḍarūpakam ।
akhaṇḍaikarasaṃ vedyamakhaṇḍaikaraso bhavān ॥ 11॥

अखण्डैकरसं गुह्यमखण्डैकरसादिकम् ।
अखण्डैकरसो ज्ञाता ह्यखण्डैकरसा स्थितिः ॥ १२॥

akhaṇḍaikarasaṃ guhyamakhaṇḍaikarasādikam ।
akhaṇḍaikaraso jñātā hyakhaṇḍaikarasā sthitiḥ ॥ 12॥

अखण्डैकरसा माता अखण्डैकररसः पिता ।
अखण्डैकरसो भ्राता अखण्डैकरसः पतिः ॥ १३॥

akhaṇḍaikarasā mātā akhaṇḍaikararasaḥ pitā ।
akhaṇḍaikaraso bhrātā akhaṇḍaikarasaḥ patiḥ ॥ 13॥

अखण्डैकरसं सूत्रमखण्डैकरसो विराट् ।
अखण्डैकरसं गात्रमखण्डैकरसं शिरः ॥ १४॥

akhaṇḍaikarasaṃ sūtramakhaṇḍaikaraso virāṭ ।
akhaṇḍaikarasaṃ gātramakhaṇḍaikarasaṃ śiraḥ ॥ 14॥

अखण्डैकरसं चान्तरखण्डैकरसं बहिः ।
अखण्डैकरसं पूर्णमखण्डैकरसामृतम् ॥ १५॥

akhaṇḍaikarasaṃ cāntarakhaṇḍaikarasaṃ bahiḥ ।
akhaṇḍaikarasaṃ pūrṇamakhaṇḍaikarasāmṛtam ॥ 15॥

अखैण्डैकरसं गोत्रमखण्डैकरसं गृहम् ।
अखण्डैकरसं गोप्यमखण्डैकरसशशी ॥ १६॥

akhaiṇḍaikarasaṃ gotramakhaṇḍaikarasaṃ gṛham ।
akhaṇḍaikarasaṃ gopyamakhaṇḍaikarasaśaśī ॥ 16॥

अखण्डैकरसास्तारा अखण्डैकरसो रविः ।
अखण्डैकरसं क्षेत्रमखण्डैकरसा क्षमा ॥ १७॥

akhaṇḍaikarasāstārā akhaṇḍaikaraso raviḥ ।
akhaṇḍaikarasaṃ kṣetramakhaṇḍaikarasā kṣamā ॥ 17॥

अखण्डैकरस शान्त अखण्डैकरसोऽगुणः ।
अखण्डैकरसः साक्षी अखण्डैकरसः सुहृत् ॥ १८॥

akhaṇḍaikarasa śānta akhaṇḍaikaraso'guṇaḥ ।
akhaṇḍaikarasaḥ sākṣī akhaṇḍaikarasaḥ suhṛt ॥ 18॥

अखण्डैकरसो बन्धुरखण्डैकरसः सखा ।
अखण्डैकरसो राजा अखण्डैकरसं पुरम् ॥ १९॥

akhaṇḍaikaraso bandhurakhaṇḍaikarasaḥ sakhā ।
akhaṇḍaikaraso rājā akhaṇḍaikarasaṃ puram ॥ 19॥

अखण्डैकरसं राज्यमखण्डैकरसाः प्रजाः ।
अखण्डैकरसं तारमखण्डैकरसो जपः ॥ २०॥

akhaṇḍaikarasaṃ rājyamakhaṇḍaikarasāḥ prajāḥ ।
akhaṇḍaikarasaṃ tāramakhaṇḍaikaraso japaḥ ॥ 20॥

अखण्डैकरसं ध्यानमखण्डैकरसं पदम् ।
अखण्डैकरसं ग्राह्यमखण्डैकरसं महत् ॥ २१॥

akhaṇḍaikarasaṃ dhyānamakhaṇḍaikarasaṃ padam ।
akhaṇḍaikarasaṃ grāhyamakhaṇḍaikarasaṃ mahat ॥ 21॥

अखण्डैकरसं ज्योतिरखण्डैकरसं धनम् ।
अखण्डैकरसं भोज्यमखण्डैकरसं हविः ॥ २२॥

akhaṇḍaikarasaṃ jyotirakhaṇḍaikarasaṃ dhanam ।
akhaṇḍaikarasaṃ bhojyamakhaṇḍaikarasaṃ haviḥ ॥ 22॥

अखण्डैकरसो होम अखण्डैकरसो जपः ।
अखण्डैकरसं स्वर्गमखण्डैकरसः स्वयम् ॥ २३॥

akhaṇḍaikaraso homa akhaṇḍaikaraso japaḥ ।
akhaṇḍaikarasaṃ svargamakhaṇḍaikarasaḥ svayam ॥ 23॥

अखण्डैकरसं सर्वं चिन्मात्रमिति भावयेत् ।
चिन्मात्रमेव चिन्मात्रमखण्डैकरसं परम् ॥ २४॥

akhaṇḍaikarasaṃ sarvaṃ cinmātramiti bhāvayet ।
cinmātrameva cinmātramakhaṇḍaikarasaṃ param ॥ 24॥

भववर्जितचिन्मात्रं सर्वं चिन्मात्रमेव हि ।
इदं च सर्वं चिन्मात्रमयं चिन्मयमेव हि ॥ २५॥

bhavavarjitacinmātraṃ sarvaṃ cinmātrameva hi ।
idaṃ ca sarvaṃ cinmātramayaṃ cinmayameva hi ॥ 25॥

आत्मभावं च चिन्मात्रमखण्डैकरसं विदुः ।
सर्वलोकं च चिन्मात्रं वत्ता मत्ता च चिन्मयम् ॥ २६॥

ātmabhāvaṃ ca cinmātramakhaṇḍaikarasaṃ viduḥ ।
sarvalokaṃ ca cinmātraṃ vattā mattā ca cinmayam ॥ 26॥

आकाशो भूर्जलं वायुरग्निर्ब्रह्मा हरिः शिवः ।
यत्किञ्चिद्यन्न किञ्चिच्च सर्वं चिन्मात्रमेव हि ॥ २७॥

ākāśo bhūrjalaṃ vāyuragnirbrahmā hariḥ śivaḥ ।
yatkiñcidyanna kiñcicca sarvaṃ cinmātrameva hi ॥ 27॥

अखण्डैकरसं सर्वं यद्यच्चिन्मात्रमेव हि ।
भूतं भव्यं भविष्यच्च सर्वं चिन्मात्रमेव हि ॥ २८॥

akhaṇḍaikarasaṃ sarvaṃ yadyaccinmātrameva hi ।
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyacca sarvaṃ cinmātrameva hi ॥ 28॥

द्रव्यं कालं च चिन्मात्रं ज्ञानं ज्ञेयं चिदेव हि ।
ज्ञाता चिन्मात्ररूपश्च सर्वं चिन्मयमेव हि ॥ २९॥

dravyaṃ kālaṃ ca cinmātraṃ jñānaṃ jñeyaṃ cideva hi ।
jñātā cinmātrarūpaśca sarvaṃ cinmayameva hi ॥ 29॥

सम्भाषणं च चिन्मात्रं यद्यच्चिन्मात्रमेव हि ।
असच्च सच्च चिन्मात्रमाद्यन्तं चिन्मयं सदा ॥ ३०॥

sambhāṣaṇaṃ ca cinmātraṃ yadyaccinmātrameva hi ।
asacca sacca cinmātramādyantaṃ cinmayaṃ sadā ॥ 30॥

आदिरन्तश्च चिन्मात्रं गुरुशिष्यादि चिन्मयम् ।
दृग्दृश्यं यदि चिन्मात्रमस्ति चेच्चिन्मयं सदा ॥ ३१॥

ādirantaśca cinmātraṃ guruśiṣyādi cinmayam ।
dṛgdṛśyaṃ yadi cinmātramasti ceccinmayaṃ sadā ॥ 31॥

सर्वाश्चर्यं हि चिन्मात्रं देहं चिन्मात्रमेव हि ।
लिङ्गं च कारणं चैव चिन्मात्रान्न हि विद्यते ॥ ३२॥

sarvāścaryaṃ hi cinmātraṃ dehaṃ cinmātrameva hi ।
liṅgaṃ ca kāraṇaṃ caiva cinmātrānna hi vidyate ॥ 32॥

अहं त्वं चैव चिन्मात्रं मूर्तामूर्तादिचिन्मयम् ।
पुण्यं पापं च चिन्मात्रं जीवश्चिन्मात्रविग्रहः ॥ ३३॥

ahaṃ tvaṃ caiva cinmātraṃ mūrtāmūrtādicinmayam ।
puṇyaṃ pāpaṃ ca cinmātraṃ jīvaścinmātravigrahaḥ ॥ 33॥

चिन्मात्रान्नास्ति सङ्कल्पश्चिन्मात्रान्नास्ति वेदनम् ।
चिन्मात्रान्नास्ति मन्त्रादि चिन्मात्रान्नास्ति देवता ॥ ३४॥

cinmātrānnāsti saṅkalpaścinmātrānnāsti vedanam ।
cinmātrānnāsti mantrādi cinmātrānnāsti devatā ॥ 34॥

चिन्मात्रान्नास्ति दिक्पालाश्चिन्मात्राद्व्यावहारिकम् ।
चिन्मात्रात्परमं ब्रह्म चिन्मात्रान्नास्ति कोऽपि हि ॥ ३५॥

cinmātrānnāsti dikpālāścinmātrādvyāvahārikam ।
cinmātrātparamaṃ brahma cinmātrānnāsti ko'pi hi ॥ 35॥

चिन्मात्रान्नास्ति माया च चिन्मात्रान्नास्ति पूजनम् ।
चिन्मात्रान्नास्ति मन्तव्यं चिन्मात्रान्नास्ति सत्यकम् ॥ ३६॥

cinmātrānnāsti māyā ca cinmātrānnāsti pūjanam ।
cinmātrānnāsti mantavyaṃ cinmātrānnāsti satyakam ॥ 36॥

चिन्मात्रान्नास्ति कोशादि चिन्मात्रान्नास्ति वै वसु ।
चिन्मात्रान्नास्ति मौनं च चिन्मात्रान्नस्त्यमौनकम् ॥ ३७॥

cinmātrānnāsti kośādi cinmātrānnāsti vai vasu ।
cinmātrānnāsti maunaṃ ca cinmātrānnastyamaunakam ॥ 37॥

चिन्मात्रान्नास्ति वैराग्यं सर्वं चिन्मात्रमेव हि ।
यच्च यावच्च चिन्मात्रं यच्च यावच्च दृश्यते ॥ ३८॥

cinmātrānnāsti vairāgyaṃ sarvaṃ cinmātrameva hi ।
yacca yāvacca cinmātraṃ yacca yāvacca dṛśyate ॥ 38॥

यच्च यावच्च दूरस्थं सर्वं चिन्मात्रमेव हि ।
यच्च यावच्च भूतादि यच्च यावच्च लक्ष्यते ॥ ३९॥

yacca yāvacca dūrasthaṃ sarvaṃ cinmātrameva hi ।
yacca yāvacca bhūtādi yacca yāvacca lakṣyate ॥ 39॥

यच्च यावच्च वेदान्ताः सर्वं चिन्मात्रमेव हि ।
चिन्मात्रान्नास्ति गमनं चिन्मात्रान्नास्ति मोक्षकम् ॥ ४०॥

yacca yāvacca vedāntāḥ sarvaṃ cinmātrameva hi ।
cinmātrānnāsti gamanaṃ cinmātrānnāsti mokṣakam ॥ 40॥

चिन्मात्रान्नास्ति लक्ष्यं च सर्वं चिन्मात्रमेव हि ।
अखण्डैकरसं ब्रह्म चिन्मात्रान्न हि विद्यते ॥ ४१॥

cinmātrānnāsti lakṣyaṃ ca sarvaṃ cinmātrameva hi ।
akhaṇḍaikarasaṃ brahma cinmātrānna hi vidyate ॥ 41॥

शास्त्रे मयि त्वयीशे च ह्यखण्डैकरसो भवान् ।
इत्येकरूपतया यो वा जानात्यहं त्विति ॥ ४२॥

śāstre mayi tvayīśe ca hyakhaṇḍaikaraso bhavān ।
ityekarūpatayā yo vā jānātyahaṃ tviti ॥ 42॥

सकृज्ज्ञानेन मुक्तिः स्यात्सम्यग्ज्ञाने स्वयं गुरुः ॥ ४३॥

sakṛjjñānena muktiḥ syātsamyagjñāne svayaṃ guruḥ ॥ 43॥

इति द्वितीयोऽध्यायः ॥ २॥

iti dvitīyo'dhyāyaḥ ॥ 2॥

कुमारः पितरमात्मानुभवमनुब्रूहीति पप्रच्छ ।
स होवाच परः शिवः ।
परब्रह्मस्वरूपोऽहं परमानन्दमस्म्यहम् ।
केवलं ज्ञानरूपोऽहं केवलं परमोऽस्म्यहम् ॥ १॥

kumāraḥ pitaramātmānubhavamanubrūhīti papraccha ।
sa hovāca paraḥ śivaḥ ।
parabrahmasvarūpo'haṃ paramānandamasmyaham ।
kevalaṃ jñānarūpo'haṃ kevalaṃ paramo'smyaham ॥ 1॥

केवलं शान्तरूपोऽहं केवलं चिन्मयोऽस्म्यहम् ।
केवलं नित्यरूपोऽहं केवलं शाश्वतोऽस्म्यहम् ॥ २॥

kevalaṃ śāntarūpo'haṃ kevalaṃ cinmayo'smyaham ।
kevalaṃ nityarūpo'haṃ kevalaṃ śāśvato'smyaham ॥ 2॥

केवलं सत्त्वरूपोऽहमहं त्यक्त्वाहमस्म्यहम् ।
सर्वहीनस्वरूपोऽहं चिदाकाशमयोऽस्म्यहम् ॥ ३॥

kevalaṃ sattvarūpo'hamahaṃ tyaktvāhamasmyaham ।
sarvahīnasvarūpo'haṃ cidākāśamayo'smyaham ॥ 3॥

केवलं तुर्यरूपोऽस्मि तुर्यातीतोऽस्मि केवलः ।
सदा चैतन्यरूपोऽस्मि चिदानन्दमयोऽस्म्यहम् ॥ ४॥

kevalaṃ turyarūpo'smi turyātīto'smi kevalaḥ ।
sadā caitanyarūpo'smi cidānandamayo'smyaham ॥ 4॥

केवलाकाररूपोऽस्मि शुद्धरूपोऽस्म्यहं सदा ।
केवलं ज्ञानरूपोऽस्मि केवलं प्रियमस्म्यहम् ॥ ५॥

kevalākārarūpo'smi śuddharūpo'smyahaṃ sadā ।
kevalaṃ jñānarūpo'smi kevalaṃ priyamasmyaham ॥ 5॥

निर्विकल्पस्वरूपोऽस्मि निरीहोऽस्मि निरामयः ।
सदाऽसङ्गस्वरूपोऽस्मि निर्विकारोऽहमव्ययः ॥ ६॥

nirvikalpasvarūpo'smi nirīho'smi nirāmayaḥ ।
sadā'saṅgasvarūpo'smi nirvikāro'hamavyayaḥ ॥ 6॥

सदैकरसरूपोऽस्मि सदा चिन्मात्रविग्रहः ।
अपरिच्छिन्नरूपोऽस्मि ह्यखण्डानन्दरूपवान् ॥ ७॥

sadaikarasarūpo'smi sadā cinmātravigrahaḥ ।
aparicchinnarūpo'smi hyakhaṇḍānandarūpavān ॥ 7॥

सत्परानन्दरूपोऽस्मि चित्परानन्दमस्म्यहम् ।
अन्तरान्तररूपोऽहमवाङ्मनसगोचरः ॥ ८॥

satparānandarūpo'smi citparānandamasmyaham ।
antarāntararūpo'hamavāṅmanasagocaraḥ ॥ 8॥

आत्मानन्दस्वरूपोऽहं सत्यानन्दोऽस्म्यहं सदा ।
आत्मारामस्वरूपोऽस्मि ह्ययमात्मा सदाशिवः ॥ ९॥

ātmānandasvarūpo'haṃ satyānando'smyahaṃ sadā ।
ātmārāmasvarūpo'smi hyayamātmā sadāśivaḥ ॥ 9॥

आत्मप्रकाशरूपोऽस्मि ह्यात्मज्योतिरसोऽस्म्यहम् ।
आदिमध्यान्तहीनोऽस्मि ह्याकाशसदृशोऽस्म्यहम् ॥ १०॥

ātmaprakāśarūpo'smi hyātmajyotiraso'smyaham ।
ādimadhyāntahīno'smi hyākāśasadṛśo'smyaham ॥ 10॥

नित्यशुद्धचिदानन्दसत्तामात्रोऽहमव्ययः ।
नित्यबुद्धविशुद्धैकसच्चिदानन्दमस्म्यहम् ॥ १॥

nityaśuddhacidānandasattāmātro'hamavyayaḥ ।
nityabuddhaviśuddhaikasaccidānandamasmyaham ॥ 1॥

नित्यशेषस्वरूपोऽस्मि सर्वातीतोऽस्म्यहं सदा ।
रूपातीतस्वरूपोऽस्मि परमाकाशविग्रहः ॥ १२॥

nityaśeṣasvarūpo'smi sarvātīto'smyahaṃ sadā ।
rūpātītasvarūpo'smi paramākāśavigrahaḥ ॥ 12॥

भूमानन्दस्वरूपोऽस्मि भाषाहीनोऽस्म्यहं सदा ।
सर्वाधिष्ठानरूपोऽस्मि सर्वदा चिद्घनोऽस्म्यहम् ॥ १३॥

bhūmānandasvarūpo'smi bhāṣāhīno'smyahaṃ sadā ।
sarvādhiṣṭhānarūpo'smi sarvadā cidghano'smyaham ॥ 13॥

देहभावविहीनोऽस्मि चिन्ताहीनोऽस्मि सर्वदा ।
चित्तवृत्तिविहीनोऽहं चिदात्मैकरसोऽस्म्यहम् ॥ १४॥

dehabhāvavihīno'smi cintāhīno'smi sarvadā ।
cittavṛttivihīno'haṃ cidātmaikaraso'smyaham ॥ 14॥

सर्वदृश्यविहीनोऽहं दृग्रूपोऽस्म्यहमेव हि ।
सर्वदा पूर्णरूपोऽस्मि नित्यतृप्तोऽस्म्यहं सदा ॥ १५॥

sarvadṛśyavihīno'haṃ dṛgrūpo'smyahameva hi ।
sarvadā pūrṇarūpo'smi nityatṛpto'smyahaṃ sadā ॥ 15॥

अहं ब्रह्मैव सर्वं स्यादहं चैतन्यमेव हि ।
अहमेवाहमेवास्मि भूमाकाशस्वरूपवान् ॥ १६॥

ahaṃ brahmaiva sarvaṃ syādahaṃ caitanyameva hi ।
ahamevāhamevāsmi bhūmākāśasvarūpavān ॥ 16॥

अहमेव महानात्मा ह्यहमेव परात्परः ।
अहमन्यवदाभामि ह्यहमेव शरीरवत् ॥ १७॥

ahameva mahānātmā hyahameva parātparaḥ ।
ahamanyavadābhāmi hyahameva śarīravat ॥ 17॥

अहं शिष्यवदाभामि ह्ययं लोकत्रयाश्रयः ।
अहं कालत्रयातीत अहं वेदैरुपासितः ॥ १८॥

ahaṃ śiṣyavadābhāmi hyayaṃ lokatrayāśrayaḥ ।
ahaṃ kālatrayātīta ahaṃ vedairupāsitaḥ ॥ 18॥

अहं शास्त्रेण निर्णीत अहं चित्ते व्यवस्थितः ।
मत्त्यक्तं नास्ति किञ्चिद्वा मत्त्यक्तं पृथिवी च वा ॥ १९॥

ahaṃ śāstreṇa nirṇīta ahaṃ citte vyavasthitaḥ ।
mattyaktaṃ nāsti kiñcidvā mattyaktaṃ pṛthivī ca vā ॥ 19॥

मयातिरिक्तं यद्यद्वा तत्तन्नास्तीति निश्चिनु ।
अहं ब्रह्मास्मि सिद्धोऽस्मि नित्यशुद्धोऽस्म्यहं सदा ॥ २०॥

mayātiriktaṃ yadyadvā tattannāstīti niścinu ।
ahaṃ brahmāsmi siddho'smi nityaśuddho'smyahaṃ sadā ॥ 20॥

निर्गुणः केवलात्मास्मि निराकारोऽस्म्यहं सदा ।
केवलं ब्रह्ममात्रोऽस्मि ह्यजरोऽस्म्यमरोऽस्म्यहम् ॥ २१॥

nirguṇaḥ kevalātmāsmi nirākāro'smyahaṃ sadā ।
kevalaṃ brahmamātro'smi hyajaro'smyamaro'smyaham ॥ 21॥

स्वयमेव स्वयं भामि स्वयमेव सदात्मकः ।
स्वयमेवात्मनि स्वस्थः स्वयमेव परा गतिः ॥ २२॥

svayameva svayaṃ bhāmi svayameva sadātmakaḥ ।
svayamevātmani svasthaḥ svayameva parā gatiḥ ॥ 22॥

स्वयमेव स्वयं भञ्जे स्वयमेव स्वयं रमे ।
स्वयमेव स्वयं ज्योतिः स्वयमेव स्वयं महः ॥ २३॥

svayameva svayaṃ bhañje svayameva svayaṃ rame ।
svayameva svayaṃ jyotiḥ svayameva svayaṃ mahaḥ ॥ 23॥

स्वस्यात्मनि स्वयं रंस्ये स्वात्मन्येव विलोकये ।
स्वात्मन्येव सुखासीनः स्वात्ममात्रावशेषकः ॥ २४॥

svasyātmani svayaṃ raṃsye svātmanyeva vilokaye ।
svātmanyeva sukhāsīnaḥ svātmamātrāvaśeṣakaḥ ॥ 24॥

स्वचैतन्ये स्वयं स्थास्ये स्वात्मराज्ये सुखे रमे ।
स्वात्मसिंहासने स्थित्वा स्वात्मनोऽन्यन्न चिन्तये ॥ २५॥

svacaitanye svayaṃ sthāsye svātmarājye sukhe rame ।
svātmasiṃhāsane sthitvā svātmano'nyanna cintaye ॥ 25॥

चिद्रूपमात्रं ब्रह्मैव सच्चिदानन्दमद्वयम् ।
आनन्दघन एवाहमहं ब्रह्मास्मि केवलम् ॥ २६॥

cidrūpamātraṃ brahmaiva saccidānandamadvayam ।
ānandaghana evāhamahaṃ brahmāsmi kevalam ॥ 26॥

सर्वदा सर्वशून्योऽहं सर्वात्मानन्दवानहम् ।
नित्यानन्दस्वरूपोऽहमात्माकाशोऽस्मि नित्यदा ॥ २७॥

sarvadā sarvaśūnyo'haṃ sarvātmānandavānaham ।
nityānandasvarūpo'hamātmākāśo'smi nityadā ॥ 27॥

अहमेव हृदाकाशश्चिदादित्यस्वरूपवान् ।
आत्मनात्मनि तृप्तोऽस्मि ह्यरूपोऽस्म्यहमव्ययः ॥ २८॥

ahameva hṛdākāśaścidādityasvarūpavān ।
ātmanātmani tṛpto'smi hyarūpo'smyahamavyayaḥ ॥ 28॥

एकसङ्ख्याविहीनोऽस्मि नित्यमुक्तस्वरूपवान् ।
आकाशादपि सूक्ष्मोऽहमाद्यन्ताभाववानहम् ॥ २९॥

ekasaṅkhyāvihīno'smi nityamuktasvarūpavān ।
ākāśādapi sūkṣmo'hamādyantābhāvavānaham ॥ 29॥

सर्वप्रकाशरूपोऽहं परावरसुखोऽस्म्यहम् ।
सत्तामात्रस्वरूपोऽहं शुद्धमोक्षस्वरूपवान् ॥ ३०॥

sarvaprakāśarūpo'haṃ parāvarasukho'smyaham ।
sattāmātrasvarūpo'haṃ śuddhamokṣasvarūpavān ॥ 30॥

सत्यानन्दस्वरूपोऽहं ज्ञानानन्दघनोऽस्म्यहम् ।
विज्ञानमात्ररूपोऽहं सच्चिदानन्दलक्षणः ॥ ३१॥

satyānandasvarūpo'haṃ jñānānandaghano'smyaham ।
vijñānamātrarūpo'haṃ saccidānandalakṣaṇaḥ ॥ 31॥

ब्रह्ममात्रमिदं सर्वं ब्रह्मणोऽन्यन्न किञ्चन ।
तदेवाहं सदानन्दं ब्रह्मैवाहं सनातनम् ॥ ३२॥

brahmamātramidaṃ sarvaṃ brahmaṇo'nyanna kiñcana ।
tadevāhaṃ sadānandaṃ brahmaivāhaṃ sanātanam ॥ 32॥

त्वमित्येतत्तदित्येतन्मत्तोऽन्यन्नास्ति किञ्चन ।
चिच्चैतन्यस्वरूपोऽहमहमेव शिवः परः ॥ ३३॥

tvamityetattadityetanmatto'nyannāsti kiñcana ।
ciccaitanyasvarūpo'hamahameva śivaḥ paraḥ ॥ 33॥

अतिभावस्वरूपोऽहमहमेव सुखात्मकः ।
साक्षिवस्तुविहीनत्वात्साक्षित्वं नास्ति मे सदा ॥ ३४॥

atibhāvasvarūpo'hamahameva sukhātmakaḥ ।
sākṣivastuvihīnatvātsākṣitvaṃ nāsti me sadā ॥ 34॥

केवलं ब्रह्ममात्रत्वादहमात्मा सनातनः ।
अहमेवादिशेषोऽहमहं शेषोऽहमेव हि ॥ ३५॥

kevalaṃ brahmamātratvādahamātmā sanātanaḥ ।
ahamevādiśeṣo'hamahaṃ śeṣo'hameva hi ॥ 35॥

नामरूपविमुक्तोऽहमहमानन्दविग्रहः ।
इन्द्रियाभावरूपोऽहं सर्वभावस्वरूपकः ॥ ३६॥

nāmarūpavimukto'hamahamānandavigrahaḥ ।
indriyābhāvarūpo'haṃ sarvabhāvasvarūpakaḥ ॥ 36॥

बन्धमुक्तिविहीनोऽहं शाश्वतानन्दविग्रहः ।
आदिचैतन्यमात्रोऽहमखण्डैकरसोऽस्म्यहम् ॥ ३७॥

bandhamuktivihīno'haṃ śāśvatānandavigrahaḥ ।
ādicaitanyamātro'hamakhaṇḍaikaraso'smyaham ॥ 37॥

वाङ्मनोऽगोचरश्चाहं सर्वत्र सुखवानहम् ।
सर्वत्र पूर्णरूपोऽहं भूमानन्दमयोऽस्म्यहम् ॥ ३८॥

vāṅmano'gocaraścāhaṃ sarvatra sukhavānaham ।
sarvatra pūrṇarūpo'haṃ bhūmānandamayo'smyaham ॥ 38॥

सर्वत्र तृप्तिरूपोऽहं परामृतरसोऽस्म्यहम् ।
एकमेवाद्वितीयं सद्ब्रह्मैवाहं न संशयः ॥ ३९॥

sarvatra tṛptirūpo'haṃ parāmṛtaraso'smyaham ।
ekamevādvitīyaṃ sadbrahmaivāhaṃ na saṃśayaḥ ॥ 39॥

सर्वशून्यस्वरूपोऽहं सकलागमगोचरः ।
मुक्तोऽहं मोक्षरूपोऽहं निर्वाणसुखरूपवान् ॥ ४०॥

sarvaśūnyasvarūpo'haṃ sakalāgamagocaraḥ ।
mukto'haṃ mokṣarūpo'haṃ nirvāṇasukharūpavān ॥ 40॥

सत्यविज्ञानमात्रोऽहं सन्मात्रानन्दवानहम् ।
तुरीयातीतरूपोऽहं निर्विकल्पस्वरूपवान् ॥ ४१॥

satyavijñānamātro'haṃ sanmātrānandavānaham ।
turīyātītarūpo'haṃ nirvikalpasvarūpavān ॥ 41॥

सर्वदा ह्यजरूपोऽहं नीरागोऽस्मि निरञ्जनः ।
अहं शुद्धोऽस्मि बुद्धोऽस्मि नित्योऽस्मि प्रभुरस्म्यहम् ॥ ४२॥

sarvadā hyajarūpo'haṃ nīrāgo'smi nirañjanaḥ ।
ahaṃ śuddho'smi buddho'smi nityo'smi prabhurasmyaham ॥ 42॥

ओङ्कारार्थस्वरूपोऽस्मि निष्कलङ्कमयोऽस्म्यहम् ।
चिदाकारस्वरूपोऽस्मि नाहमस्मि न सोऽस्म्यहम् ॥ ४३॥

oṅkārārthasvarūpo'smi niṣkalaṅkamayo'smyaham ।
cidākārasvarūpo'smi nāhamasmi na so'smyaham ॥ 43॥

न हि किञ्चित्स्वरूपोऽस्मि निर्व्यापारस्वरूपवान् ।
निरंशोऽस्मि निराभासो न मनो नेन्द्रियोऽस्म्यहम् ॥ ४४॥

na hi kiñcitsvarūpo'smi nirvyāpārasvarūpavān ।
niraṃśo'smi nirābhāso na mano nendriyo'smyaham ॥ 44॥

न बुद्धिर्न विकल्पोऽहं न देहादित्रयोऽस्म्यहम् ।
न जाग्रत्स्वप्नरूपोऽहं न सुषुप्तिस्वरूपवान् ॥ ४५॥

na buddhirna vikalpo'haṃ na dehāditrayo'smyaham ।
na jāgratsvapnarūpo'haṃ na suṣuptisvarūpavān ॥ 45॥

न तापत्रयरूपोऽहं नेषणात्रयवानहम् ।
श्रवणं नास्ति मे सिद्धेर्मननं च चिदात्मनि ॥ ४६॥

na tāpatrayarūpo'haṃ neṣaṇātrayavānaham ।
śravaṇaṃ nāsti me siddhermananaṃ ca cidātmani ॥ 46॥

सजातीयं न मे किञ्चिद्विजातीयं न मे क्वचित् ।
स्वगतं च न मे किञ्चिन्न मे भेदत्रयं क्वचित् ॥ ४७॥

sajātīyaṃ na me kiñcidvijātīyaṃ na me kvacit ।
svagataṃ ca na me kiñcinna me bhedatrayaṃ kvacit ॥ 47॥

असत्यं हि मनोरूपमसत्यं बुद्धिरूपकम् ।
अहङ्कारमसिद्धीति नित्योऽहं शाश्वतो ह्यजः ॥ ४८॥

asatyaṃ hi manorūpamasatyaṃ buddhirūpakam ।
ahaṅkāramasiddhīti nityo'haṃ śāśvato hyajaḥ ॥ 48॥

देहत्रयमसद्विद्धि कालत्रयमसत्सदा ।
गुणत्रयमसत्विद्धि ह्ययं सत्यात्मकः शुचिः ॥ ४९॥

dehatrayamasadviddhi kālatrayamasatsadā ।
guṇatrayamasatviddhi hyayaṃ satyātmakaḥ śuciḥ ॥ 49॥

श्रुतं सर्वमसत्द्विद्धि वेदं सर्वमसत्सदा ।
शास्त्रं सर्वमसत्द्विद्धि ह्यहं सत्यचिदात्मकः ॥ ५०॥

śrutaṃ sarvamasatdviddhi vedaṃ sarvamasatsadā ।
śāstraṃ sarvamasatdviddhi hyahaṃ satyacidātmakaḥ ॥ 50॥

मूर्तित्रयमसद्विद्धि सर्वभूतमसत्सदा ।
सर्वतत्त्वमसद्विद्धि ह्ययं भूमा सदाशिवः ॥ ५१॥

mūrtitrayamasadviddhi sarvabhūtamasatsadā ।
sarvatattvamasadviddhi hyayaṃ bhūmā sadāśivaḥ ॥ 51॥

गुरुशिष्यमसद्विद्धि गुरोर्मन्त्रमसत्ततः ।
यद्दृश्यं तदसद्विद्धि न मां विद्धि तथाविधम् ॥ ५२॥

guruśiṣyamasadviddhi gurormantramasattataḥ ।
yaddṛśyaṃ tadasadviddhi na māṃ viddhi tathāvidham ॥ 52॥

यच्चिन्त्यं तदसद्विद्धि यन्न्यायं तदसत्सदा ।
यद्धितं तदसद्विद्धि न मां विद्धि तथाविधम् ॥ ५३॥

yaccintyaṃ tadasadviddhi yannyāyaṃ tadasatsadā ।
yaddhitaṃ tadasadviddhi na māṃ viddhi tathāvidham ॥ 53॥

सर्वान्प्राणानसद्विद्धि सर्वान्भोगानसत्त्विति ।
दृष्टं श्रुतमसद्विद्धि ओतं प्रोतमसन्मयम् ॥ ५४॥

sarvānprāṇānasadviddhi sarvānbhogānasattviti ।
dṛṣṭaṃ śrutamasadviddhi otaṃ protamasanmayam ॥ 54॥

कार्याकार्यमसद्विद्धि नष्टं प्राप्तमसन्मयम् ।
दुःखादुःखमसद्विद्धि सर्वासर्वमन्मयम् ॥ ५५॥

kāryākāryamasadviddhi naṣṭaṃ prāptamasanmayam ।
duḥkhāduḥkhamasadviddhi sarvāsarvamanmayam ॥ 55॥

पूर्णापूर्णमसद्विद्धि धर्माधर्ममसन्मयम् ।
लाभालाभावसद्विद्धि जयाजयमसन्मयम् ॥ ५६॥

pūrṇāpūrṇamasadviddhi dharmādharmamasanmayam ।
lābhālābhāvasadviddhi jayājayamasanmayam ॥ 56॥

शब्दं सर्वमसद्विद्धि स्पर्शं सर्वमसत्सदा ।
रूपं सर्वमसद्विद्धि रसं सर्वमसन्मयम् ॥ ५७॥

śabdaṃ sarvamasadviddhi sparśaṃ sarvamasatsadā ।
rūpaṃ sarvamasadviddhi rasaṃ sarvamasanmayam ॥ 57॥

गन्धं सर्वमसद्विद्धि सर्वाज्ञानमसन्मयम् ।
असदेव सदा सर्वमसदेव भवोद्भवम् ॥ ५८॥

gandhaṃ sarvamasadviddhi sarvājñānamasanmayam ।
asadeva sadā sarvamasadeva bhavodbhavam ॥ 58॥

असदेव गुणं सर्वं सन्मात्रमहमेव हि ।
स्वात्ममन्त्रं सदा पश्येत्स्वात्ममन्त्रं सदाभ्यसेत् ॥ ५९॥

asadeva guṇaṃ sarvaṃ sanmātramahameva hi ।
svātmamantraṃ sadā paśyetsvātmamantraṃ sadābhyaset ॥ 59॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं दृश्यपापं विनाशयेत् ।
अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयमन्यमन्त्रं विनाशयेत् ॥ ६०॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ dṛśyapāpaṃ vināśayet ।
ahaṃ brahmāsmi mantro'yamanyamantraṃ vināśayet ॥ 60॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं देहदोषं विनाशयेत् ।
अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं जन्मपापं विनाशयेत् ॥ ६१॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ dehadoṣaṃ vināśayet ।
ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ janmapāpaṃ vināśayet ॥ 61॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं मृत्युपाशं विनाशयेत् ।
अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं द्वैतदुःखं विनाशयेत् ॥ ६२॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ mṛtyupāśaṃ vināśayet ।
ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ dvaitaduḥkhaṃ vināśayet ॥ 62॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं भेदबुद्धिं विनाशयेत् ।
अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं चिन्तादुःखं विनाशयेत् ॥ ६३॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ bhedabuddhiṃ vināśayet ।
ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ cintāduḥkhaṃ vināśayet ॥ 63॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं बुद्धिव्याधिं विनाशयेत् ।
अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं चित्तबन्धं विनाशयेत् ॥ ६४॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ buddhivyādhiṃ vināśayet ।
ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ cittabandhaṃ vināśayet ॥ 64॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं सर्वव्याधीन्विनाशयेत् ।
अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं सर्वशोकं विनाशयेत् ॥ ६५॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ sarvavyādhīnvināśayet ।
ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ sarvaśokaṃ vināśayet ॥ 65॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं कामादीन्नाशयेत्क्षणात् ।
अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं क्रोधशक्तिं विनाशयेत् ॥ ६६॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ kāmādīnnāśayetkṣaṇāt ।
ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ krodhaśaktiṃ vināśayet ॥ 66॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं चित्तवृत्तिं विनाशयेत् ।
अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं सङ्कल्पादीन्विनाशयेत् ॥ ६७॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ cittavṛttiṃ vināśayet ।
ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ saṅkalpādīnvināśayet ॥ 67॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं कोटिदोषं विनाशयेत् ।
अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं सर्वतन्त्रं विनाशयेत् ॥ ६८॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ koṭidoṣaṃ vināśayet ।
ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ sarvatantraṃ vināśayet ॥ 68॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयमात्माज्ञानं विनाशयेत् ।
अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयमात्मलोकजयप्रदः ॥ ६९॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yamātmājñānaṃ vināśayet ।
ahaṃ brahmāsmi mantro'yamātmalokajayapradaḥ ॥ 69॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयमप्रतर्क्यसुखप्रदः ।
अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयमजडत्वं प्रयच्छति ॥ ७०॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yamapratarkyasukhapradaḥ ।
ahaṃ brahmāsmi mantro'yamajaḍatvaṃ prayacchati ॥ 70॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयमनात्मासुरमर्दनः ।
अहं ब्रह्मास्मि वज्रोऽयमनात्माख्यगिरीन्हरेत् ॥ ७१॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yamanātmāsuramardanaḥ ।
ahaṃ brahmāsmi vajro'yamanātmākhyagirīnharet ॥ 71॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयमनात्माख्यासुरान्हरेत् ।
अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं सर्वांस्तान्मोक्षयिष्यति ॥ ७२॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yamanātmākhyāsurānharet ।
ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ sarvāṃstānmokṣayiṣyati ॥ 72॥

अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽयं ज्ञानानन्दं प्रयच्छति ।
सप्तकोटिमहामन्त्रं जन्मकोटिशतप्रदम् ॥ ७३॥

ahaṃ brahmāsmi mantro'yaṃ jñānānandaṃ prayacchati ।
saptakoṭimahāmantraṃ janmakoṭiśatapradam ॥ 73॥

सर्वमन्त्रान्समुत्सृज्य एतं मन्त्रं समभ्यसेत् ।
सद्यो मोक्षमवाप्नोति नात्र सन्देहमण्वपि ॥ ७४॥

sarvamantrānsamutsṛjya etaṃ mantraṃ samabhyaset ।
sadyo mokṣamavāpnoti nātra sandehamaṇvapi ॥ 74॥

इति तृतीयोध्यायः ॥ ३॥

iti tṛtīyodhyāyaḥ ॥ 3॥

कुमारः परमेश्वरं पप्रच्छ जीवन्मुक्तविदेहमुक्तयोः
स्थितिमनुब्रूहीति । स होवाच परः शिवः ।
चिदात्माहं परात्माहं निर्गुणोऽहं परात्परः ।
आत्ममात्रेण यस्तिष्ठेत्स जीवन्मुक्त उच्यते ॥ १॥

kumāraḥ parameśvaraṃ papraccha jīvanmuktavidehamuktayoḥ
sthitimanubrūhīti । sa hovāca paraḥ śivaḥ ।
cidātmāhaṃ parātmāhaṃ nirguṇo'haṃ parātparaḥ ।
ātmamātreṇa yastiṣṭhetsa jīvanmukta ucyate ॥ 1॥

देहत्रयातिरिक्तोऽहं शुद्धचैतन्यमस्म्यहम् ।
ब्रह्माहमिति यस्यान्तः स जीवनमुक्त उच्यते ॥ २॥

dehatrayātirikto'haṃ śuddhacaitanyamasmyaham ।
brahmāhamiti yasyāntaḥ sa jīvanamukta ucyate ॥ 2॥

आनन्दघनरूपोऽस्मि परानन्दघनोऽस्म्यहम् ।
यस्य देहादिकं नास्ति यस्य ब्रह्मेति निश्चयः ।
परमानन्दपूर्णो यः स जीवन्मुक्त उच्यते ॥ ३॥

ānandaghanarūpo'smi parānandaghano'smyaham ।
yasya dehādikaṃ nāsti yasya brahmeti niścayaḥ ।
paramānandapūrṇo yaḥ sa jīvanmukta ucyate ॥ 3॥

यस्य किञ्चिदहं नास्ति चिन्मात्रेणावतिष्ठते ।
चैतन्यमात्रो यस्यान्तश्चिन्मात्रैकस्वरूपवान् ॥ ४॥

yasya kiñcidahaṃ nāsti cinmātreṇāvatiṣṭhate ।
caitanyamātro yasyāntaścinmātraikasvarūpavān ॥ 4॥

सर्वत्र पूर्णरूपात्मा सर्वत्रात्मावशेषकः ।
आनन्दरतिरव्यक्तः परिपूर्णश्चिदात्मकः ॥ ५॥

sarvatra pūrṇarūpātmā sarvatrātmāvaśeṣakaḥ ।
ānandaratiravyaktaḥ paripūrṇaścidātmakaḥ ॥ 5॥

शुद्धचैतन्यरूपात्मा सर्वसङ्गविवर्जितः ।
नित्यानन्दः प्रसन्नात्मा ह्यन्यचिन्ताविवर्जितः ॥ ६
किञ्चिदस्तित्वहीनो यः स जीवन्मुक्त उच्यते ।
न मे चित्तं न मे बुद्धिर्नाहङ्कारो न चेन्द्रियम् ॥ ७॥

śuddhacaitanyarūpātmā sarvasaṅgavivarjitaḥ ।
nityānandaḥ prasannātmā hyanyacintāvivarjitaḥ ॥ 6
kiñcidastitvahīno yaḥ sa jīvanmukta ucyate ।
na me cittaṃ na me buddhirnāhaṅkāro na cendriyam ॥ 7॥

न मे देहः कदाचिद्वा न मे प्राणादयः क्वचित् ।
न मे माया न मे कामो न मे क्रोधः परोऽस्म्यहम् ॥ ८॥

na me dehaḥ kadācidvā na me prāṇādayaḥ kvacit ।
na me māyā na me kāmo na me krodhaḥ paro'smyaham ॥ 8॥

न मे किञ्चिदिदं वापि न मे किञ्चित्क्वचिज्जगत् ।
न मे दोषो न मे लिङ्गं न मे चक्षुर्न मे मनः ॥ ९॥

na me kiñcididaṃ vāpi na me kiñcitkvacijjagat ।
na me doṣo na me liṅgaṃ na me cakṣurna me manaḥ ॥ 9॥

न मे श्रोत्रं न मे नासा न मे जिह्वा न मे करः ।
न मे जाग्रन्न मे स्वप्नं न मे कारणमण्वपि ॥ १०॥

na me śrotraṃ na me nāsā na me jihvā na me karaḥ ।
na me jāgranna me svapnaṃ na me kāraṇamaṇvapi ॥ 10॥

न मे तुरीयमिति यः स जीवन्मुक्त उच्यते ।
इदं सर्वं न मे किञ्चिदयं सर्वं न मे क्वचित् ॥ ११॥

na me turīyamiti yaḥ sa jīvanmukta ucyate ।
idaṃ sarvaṃ na me kiñcidayaṃ sarvaṃ na me kvacit ॥ 11॥

न मे कालो न मे देशो न मे वस्तु न मे मतिः ।
न मे स्नानं न मे सन्ध्या न मे दैवं न मे स्थलम् ॥ १२॥

na me kālo na me deśo na me vastu na me matiḥ ।
na me snānaṃ na me sandhyā na me daivaṃ na me sthalam ॥ 12॥

न मे तीर्थं न मे सेवा न मे ज्ञानं न मे पदम् ।
न मे बन्धो न मे जन्म न मे वाक्यं न मे रविः ॥ १३॥

na me tīrthaṃ na me sevā na me jñānaṃ na me padam ।
na me bandho na me janma na me vākyaṃ na me raviḥ ॥ 13॥

न मे पुण्यं न मे पापं न मे कार्यं न मे शुभम् ।
ने मे जीव इति स्वात्मा न मे किञ्चिज्जगत्रयम् ॥ १४॥

na me puṇyaṃ na me pāpaṃ na me kāryaṃ na me śubham ।
ne me jīva iti svātmā na me kiñcijjagatrayam ॥ 14॥

न मे मोक्षो न मे द्वैतं न मे वेदो न मे विधिः ।
न मेऽन्तिकं न मे दूरं न मे बोधो न मे रहः ॥ १५॥

na me mokṣo na me dvaitaṃ na me vedo na me vidhiḥ ।
na me'ntikaṃ na me dūraṃ na me bodho na me rahaḥ ॥ 15॥

न मे गुरुर्न मे शिष्यो न मे हीनो न चाधिकः ।
न मे ब्रह्म न मे विष्णुर्न मे रुद्रो न चन्द्रमाः ॥ १६॥

na me gururna me śiṣyo na me hīno na cādhikaḥ ।
na me brahma na me viṣṇurna me rudro na candramāḥ ॥ 16॥

न मे पृथ्वी न मे तोयं न मे वायुर्न मे वियत् ।
न मे वह्निर्न मे गोत्रं न मे लक्ष्यं न मे भवः ॥ १७॥

na me pṛthvī na me toyaṃ na me vāyurna me viyat ।
na me vahnirna me gotraṃ na me lakṣyaṃ na me bhavaḥ ॥ 17॥

न मे ध्याता न मे ध्येयं न मे ध्यानं न मे मनुः ।
न मे शीतं न मे चोष्णं न मे तृष्णा न मे क्षुधा ॥ १८॥

na me dhyātā na me dhyeyaṃ na me dhyānaṃ na me manuḥ ।
na me śītaṃ na me coṣṇaṃ na me tṛṣṇā na me kṣudhā ॥ 18॥

न मे मित्रं न मे शत्रुर्न मे मोहो न मे जयः ।
न मे पूर्वं न मे पश्चान्न मे चोर्ध्वं न मे दिशः ॥ १९॥

na me mitraṃ na me śatrurna me moho na me jayaḥ ।
na me pūrvaṃ na me paścānna me cordhvaṃ na me diśaḥ ॥ 19॥

न मे वक्तव्यमल्पं वा न मे श्रोतव्यमण्वपि ।
न मे गन्तव्यमीषद्वा न मे ध्यातव्यमण्वपि ॥ २०॥

na me vaktavyamalpaṃ vā na me śrotavyamaṇvapi ।
na me gantavyamīṣadvā na me dhyātavyamaṇvapi ॥ 20॥

न मे भोक्तव्यमीषद्वा न मे स्मर्तव्यमण्वपि ।
न मे भोगो न मे रागो न मे यागो न मे लयः ॥ २१॥

na me bhoktavyamīṣadvā na me smartavyamaṇvapi ।
na me bhogo na me rāgo na me yāgo na me layaḥ ॥ 21॥

न मे मौर्ख्यं न मे शान्तं न मे बन्धो न मे प्रियम् ।
न मे मोदः प्रमोदो वा न मे स्थूलं न मे कृशम् ॥ २२॥

na me maurkhyaṃ na me śāntaṃ na me bandho na me priyam ।
na me modaḥ pramodo vā na me sthūlaṃ na me kṛśam ॥ 22॥

न मे दीर्घं न मे ह्रस्वं न मे वृद्धिर्न मे क्षयः ।
अध्यारोपोऽपवादो वा न मे चैकं न मे बहु ॥ २३॥

na me dīrghaṃ na me hrasvaṃ na me vṛddhirna me kṣayaḥ ।
adhyāropo'pavādo vā na me caikaṃ na me bahu ॥ 23॥

न मे आन्ध्यं न मे मान्द्यं न मे पट्विदमण्वपि ।
न मे मांसं न मे रक्तं न मे मेदो न मे ह्यसृक् ॥ २४॥

na me āndhyaṃ na me māndyaṃ na me paṭvidamaṇvapi ।
na me māṃsaṃ na me raktaṃ na me medo na me hyasṛk ॥ 24॥

न मे मज्जा न मेऽस्थिर्वा न मे त्वग्धातु सप्तकम् ।
न मे शुक्लं न मे रक्तं न मे नीलं नमे पृथक् ॥ २५॥

na me majjā na me'sthirvā na me tvagdhātu saptakam ।
na me śuklaṃ na me raktaṃ na me nīlaṃ name pṛthak ॥ 25॥

न मे तापो न मे लाभो मुख्यं गौणं न मे क्वचित् ।
न मे भ्रान्तिर्न मे स्थैर्यं न मे गुह्यं न मे कुलम् ॥ २६॥

na me tāpo na me lābho mukhyaṃ gauṇaṃ na me kvacit ।
na me bhrāntirna me sthairyaṃ na me guhyaṃ na me kulam ॥ 26॥

न मे त्याज्यं न मे ग्राह्यं न मे हास्यं न मे नयः ।
न मे वृत्तं न मे ग्लानिर्न मे शोष्यं न मे सुखम् ॥ २७॥

na me tyājyaṃ na me grāhyaṃ na me hāsyaṃ na me nayaḥ ।
na me vṛttaṃ na me glānirna me śoṣyaṃ na me sukham ॥ 27॥

न मे ज्ञाता न मे ज्ञानं न मे ज्ञेयं न मे स्वयम् ।
न मे तुभ्यं नमे मह्यं न मे त्वं च न मे त्वहम् ॥ २८॥

na me jñātā na me jñānaṃ na me jñeyaṃ na me svayam ।
na me tubhyaṃ name mahyaṃ na me tvaṃ ca na me tvaham ॥ 28॥

न मे जरा न मे बाल्यं न मे यौवनमण्वपि ।
अहं ब्रह्मास्म्यहं ब्रह्मास्म्यहं ब्रह्मेति निश्चयः ॥ २९॥

na me jarā na me bālyaṃ na me yauvanamaṇvapi ।
ahaṃ brahmāsmyahaṃ brahmāsmyahaṃ brahmeti niścayaḥ ॥ 29॥

चिदहं चिदहं चेति स जीवन्मुक्त उच्यते ।
ब्रह्मैवाहं चिदेवाहं परो वाहं न संशयः ॥ ३०॥

cidahaṃ cidahaṃ ceti sa jīvanmukta ucyate ।
brahmaivāhaṃ cidevāhaṃ paro vāhaṃ na saṃśayaḥ ॥ 30॥

स्वयमेव स्वयं हंसः स्वयमेव स्वयं स्थितः ।
स्वयमेव स्वयं पश्येत्स्वात्मराज्ये सुखं वसेत् ॥ ३१॥

svayameva svayaṃ haṃsaḥ svayameva svayaṃ sthitaḥ ।
svayameva svayaṃ paśyetsvātmarājye sukhaṃ vaset ॥ 31॥

स्वात्मानन्दं स्वयं भोक्ष्येत्स जीवन्मुक्त उच्यते ।
स्वयमेवैकवीरोऽग्रे स्वयमेव प्रभुः स्मृतः ॥ ३२॥

svātmānandaṃ svayaṃ bhokṣyetsa jīvanmukta ucyate ।
svayamevaikavīro'gre svayameva prabhuḥ smṛtaḥ ॥ 32॥

ब्रह्मभूतः प्रशान्तात्मा ब्रह्मानन्दमयः सुखी ।
स्वच्छरूपो महामौनी वैदेही मुक्त एव सः ॥ ३३॥

brahmabhūtaḥ praśāntātmā brahmānandamayaḥ sukhī ।
svaccharūpo mahāmaunī vaidehī mukta eva saḥ ॥ 33॥

सर्वात्मा समरूपात्मा शुद्धात्मा त्वहमुत्थितः ।
एकवर्जित एकात्मा सर्वात्मा स्वात्ममात्रकः ॥ ३४॥

sarvātmā samarūpātmā śuddhātmā tvahamutthitaḥ ।
ekavarjita ekātmā sarvātmā svātmamātrakaḥ ॥ 34॥

अजात्मा चामृतात्माहं स्वयमात्माहमव्ययः ।
लक्ष्यात्मा ललितात्माहं तूष्णीमात्मस्वभाववान् ॥ ३५॥

ajātmā cāmṛtātmāhaṃ svayamātmāhamavyayaḥ ।
lakṣyātmā lalitātmāhaṃ tūṣṇīmātmasvabhāvavān ॥ 35॥

आनन्दात्मा प्रियो ह्यात्मा मोक्षात्मा बन्धवर्जितः ।
ब्रह्मैवाहं चिदेवाहमेवं वापि न चिन्त्यते ॥ ३६॥

ānandātmā priyo hyātmā mokṣātmā bandhavarjitaḥ ।
brahmaivāhaṃ cidevāhamevaṃ vāpi na cintyate ॥ 36॥

चिन्मात्रेणैव यस्तिष्ठेद्वैदेही मुक्त एव सः ॥ ३७॥

cinmātreṇaiva yastiṣṭhedvaidehī mukta eva saḥ ॥ 37॥

निश्चयं च परित्यज्य अहं ब्रह्मेति निश्चयम् ।
आनन्दभरितस्वान्तो वैदेही मुक्त एव सः ॥ ३८॥

niścayaṃ ca parityajya ahaṃ brahmeti niścayam ।
ānandabharitasvānto vaidehī mukta eva saḥ ॥ 38॥

सर्वमस्तीति नास्तीति निश्चयं त्यज्य तिष्ठति ।
अहं ब्रह्मास्मि नास्मीति सच्चिदानन्दमात्रकः ॥ ३९॥

sarvamastīti nāstīti niścayaṃ tyajya tiṣṭhati ।
ahaṃ brahmāsmi nāsmīti saccidānandamātrakaḥ ॥ 39॥

किञ्चित्क्वचित्कदाचिच्च आत्मानं न स्पृशत्यसौ ।
तूष्णीमेव स्थितस्तूष्णीं तूष्णीं सत्यं न किञ्चन ॥ ४०॥

kiñcitkvacitkadācicca ātmānaṃ na spṛśatyasau ।
tūṣṇīmeva sthitastūṣṇīṃ tūṣṇīṃ satyaṃ na kiñcana ॥ 40॥

परमात्मा गुणातीतः सर्वात्मा भूतभावनः ।
कालभेदं वस्तुभेदं देशभेदं स्वभेदकम् ॥ ४१॥

paramātmā guṇātītaḥ sarvātmā bhūtabhāvanaḥ ।
kālabhedaṃ vastubhedaṃ deśabhedaṃ svabhedakam ॥ 41॥

किञ्चिद्भेदं न तस्यास्ति किञ्चिद्वापि न विद्यते ।
अहं त्वं तदिदं सोऽयं कालात्मा कालहीनकः ॥ ४२॥

kiñcidbhedaṃ na tasyāsti kiñcidvāpi na vidyate ।
ahaṃ tvaṃ tadidaṃ so'yaṃ kālātmā kālahīnakaḥ ॥ 42॥

शून्यात्मा सूक्ष्मरूपात्मा विश्वात्मा विश्वहीनकः ।
देवात्मादेवहीनात्मा मेयात्मा मेयवर्जितः ॥ ४३॥

śūnyātmā sūkṣmarūpātmā viśvātmā viśvahīnakaḥ ।
devātmādevahīnātmā meyātmā meyavarjitaḥ ॥ 43॥

सर्वत्र जडहीनात्मा सर्वेषामन्तरात्मकः ।
सर्वसङ्कल्पहीनात्मा चिन्मात्रोऽस्मीति सर्वदा ॥ ४४॥

sarvatra jaḍahīnātmā sarveṣāmantarātmakaḥ ।
sarvasaṅkalpahīnātmā cinmātro'smīti sarvadā ॥ 44॥

केवलः परमात्माहं केवलो ज्ञानविग्रहः ।
सत्तामात्रस्वरूपात्मा नान्यत्किञ्चिज्जगद्भयम् ॥ ४५॥

kevalaḥ paramātmāhaṃ kevalo jñānavigrahaḥ ।
sattāmātrasvarūpātmā nānyatkiñcijjagadbhayam ॥ 45॥

जीवेश्वरेति वाक्क्वेति वेदशास्त्राद्यहं त्विति ।
इदं चैतन्यमेवेति अहं चैतन्यमित्यपि ॥ ४६॥

jīveśvareti vākkveti vedaśāstrādyahaṃ tviti ।
idaṃ caitanyameveti ahaṃ caitanyamityapi ॥ 46॥

इति निश्चयशून्यो यो वैदेही मुक्त एव सः ।
चैतन्यमात्रसंसिद्धः स्वात्मारामः सुखासनः ॥ ४७॥

iti niścayaśūnyo yo vaidehī mukta eva saḥ ।
caitanyamātrasaṃsiddhaḥ svātmārāmaḥ sukhāsanaḥ ॥ 47॥

अपरिच्छिन्नरूपात्मा अणुस्थूलादिवर्जितः ।
तुर्यतुर्या परानन्दो वैदेही मुक्त एव सः ॥ ४८॥

aparicchinnarūpātmā aṇusthūlādivarjitaḥ ।
turyaturyā parānando vaidehī mukta eva saḥ ॥ 48॥

नामरूपविहीनात्मा परसंवित्सुखात्मकः ।
तुरीयातीतरूपात्मा शुभाशुभविवर्जितः ॥ ४९॥

nāmarūpavihīnātmā parasaṃvitsukhātmakaḥ ।
turīyātītarūpātmā śubhāśubhavivarjitaḥ ॥ 49॥

योगात्मा योगयुक्तात्मा बन्धमोक्षविवर्जितः ।
गुणागुणविहीनात्मा देशकालादिवर्जितः ॥ ५०॥

yogātmā yogayuktātmā bandhamokṣavivarjitaḥ ।
guṇāguṇavihīnātmā deśakālādivarjitaḥ ॥ 50॥

साक्ष्यसाक्षित्वहीनात्मा किञ्चित्किञ्चिन्न किञ्चन ।
यस्य प्रपञ्चमानं न ब्रह्माकारमपीह न ॥ ५१॥

sākṣyasākṣitvahīnātmā kiñcitkiñcinna kiñcana ।
yasya prapañcamānaṃ na brahmākāramapīha na ॥ 51॥

स्वस्वरूपे स्वयञ्ज्योतिः स्वस्वरूपे स्वयंरतिः ।
वाचामगोचरानन्दो वाङ्मनोगोचरः स्वयम् ॥ ५२॥

svasvarūpe svayañjyotiḥ svasvarūpe svayaṃratiḥ ।
vācāmagocarānando vāṅmanogocaraḥ svayam ॥ 52॥

अतीतातीतभावो यो वैदेही मुक्त एव सः ।
चित्तवृत्तेरतीतो यश्चित्तवृत्त्यवभासकः ॥ ५३॥

atītātītabhāvo yo vaidehī mukta eva saḥ ।
cittavṛtteratīto yaścittavṛttyavabhāsakaḥ ॥ 53॥

सर्ववृत्तिविहीनात्मा वैदेही मुक्त एव सः ।
तस्मिन्काले विदेहीति देहस्मरणवर्जितः ॥ ५४॥

sarvavṛttivihīnātmā vaidehī mukta eva saḥ ।
tasminkāle videhīti dehasmaraṇavarjitaḥ ॥ 54॥

ईषन्मात्रं स्मृतं चेद्यस्तदा सर्वसमन्वितः ।
परैरदृष्टबाह्यात्मा परमानन्दचिद्धनः ॥ ५५॥

īṣanmātraṃ smṛtaṃ cedyastadā sarvasamanvitaḥ ।
parairadṛṣṭabāhyātmā paramānandaciddhanaḥ ॥ 55॥

परैरदृष्टबाह्यात्मा सर्ववेदान्तगोचरः ।
ब्रह्मामृतरसास्वादो ब्रह्मामृतरसायनः ॥ ५६॥

parairadṛṣṭabāhyātmā sarvavedāntagocaraḥ ।
brahmāmṛtarasāsvādo brahmāmṛtarasāyanaḥ ॥ 56॥

ब्रह्मामृतरसासक्तो ब्रह्मामृतरसः स्वयम् ।
ब्रह्मामृतरसे मग्नो ब्रह्मानन्दशिवार्चनः ॥ ५७॥

brahmāmṛtarasāsakto brahmāmṛtarasaḥ svayam ।
brahmāmṛtarase magno brahmānandaśivārcanaḥ ॥ 57॥

ब्रह्मामृतरसे तृप्तो ब्रह्मानन्दानुभावकः ।
ब्रह्मानन्दशिवानन्दो ब्रह्मानन्दरसप्रभः ॥ ५८॥

brahmāmṛtarase tṛpto brahmānandānubhāvakaḥ ।
brahmānandaśivānando brahmānandarasaprabhaḥ ॥ 58॥

ब्रह्मानन्दपरं ज्योतिर्ब्रह्मानन्दनिरन्तरः ।
ब्रह्मानन्दरसान्नादो ब्रह्मानन्दकुटुम्बकः ॥ ५९॥

brahmānandaparaṃ jyotirbrahmānandanirantaraḥ ।
brahmānandarasānnādo brahmānandakuṭumbakaḥ ॥ 59॥

ब्रह्मानन्दरसारूढो ब्रह्मानन्दैकचिद्धनः ।
ब्रह्मानन्दरसोद्बाहो ब्रह्मानन्दरसम्भरः ॥ ६०॥

brahmānandarasārūḍho brahmānandaikaciddhanaḥ ।
brahmānandarasodbāho brahmānandarasambharaḥ ॥ 60॥

ब्रह्मानन्दजनैर्युक्तो ब्रह्मानन्दात्मनि स्थितः ।
आत्मरूपमिदं सर्वमात्मनोऽन्यन्न कञ्चन ॥ ६१॥

brahmānandajanairyukto brahmānandātmani sthitaḥ ।
ātmarūpamidaṃ sarvamātmano'nyanna kañcana ॥ 61॥

सर्वमात्माहमात्मास्मि परमात्मा परात्मकः ।
नित्यानन्द स्वरूपात्मा वैदेही मुक्त एव सः ॥ ६२॥

sarvamātmāhamātmāsmi paramātmā parātmakaḥ ।
nityānanda svarūpātmā vaidehī mukta eva saḥ ॥ 62॥

पूर्णरूपो महानात्मा प्रीतात्मा शाश्वतात्मकः ।
सर्वान्तर्यामिरूपात्मा निर्मलात्मा निरात्मकः ॥ ६३॥

pūrṇarūpo mahānātmā prītātmā śāśvatātmakaḥ ।
sarvāntaryāmirūpātmā nirmalātmā nirātmakaḥ ॥ 63॥

निर्विकारस्वरूपात्मा शुद्धात्मा शान्तरूपकः ।
शान्ताशान्तस्वरूपात्मा नैकात्मत्वविवर्जितः ॥ ६४॥

nirvikārasvarūpātmā śuddhātmā śāntarūpakaḥ ।
śāntāśāntasvarūpātmā naikātmatvavivarjitaḥ ॥ 64॥

जीवात्मपरमात्मेति चिन्तासर्वस्ववर्जितः ।
मुक्तामुक्तस्वरूपात्मा मुक्तामुक्तविवर्जितः ॥ ६५॥

jīvātmaparamātmeti cintāsarvasvavarjitaḥ ।
muktāmuktasvarūpātmā muktāmuktavivarjitaḥ ॥ 65॥

बन्धमोक्षस्वरूपात्मा बन्धमोक्षविवर्जितः ।
द्वैताद्वैतस्वरूपात्मा द्वैताद्वैतविवर्जितः ॥ ६६॥

bandhamokṣasvarūpātmā bandhamokṣavivarjitaḥ ।
dvaitādvaitasvarūpātmā dvaitādvaitavivarjitaḥ ॥ 66॥

सर्वासर्वस्वरूपात्मा सर्वासर्वविवर्जितः ।
मोदप्रमोदरूपात्मा मोदादिविनिवर्जितः ॥ ६७॥

sarvāsarvasvarūpātmā sarvāsarvavivarjitaḥ ।
modapramodarūpātmā modādivinivarjitaḥ ॥ 67॥

सर्वसङ्कल्पहीनात्मा वैदेही मुक्त एव सः ।
निष्कलात्मा निर्मलात्मा बुद्धात्मापुरुषात्मकः ॥ ६८॥

sarvasaṅkalpahīnātmā vaidehī mukta eva saḥ ।
niṣkalātmā nirmalātmā buddhātmāpuruṣātmakaḥ ॥ 68॥

आनन्दादिविहीनात्मा अमृतात्मामृतात्मकः ।
कालत्रयस्वरूपात्मा कालत्रयविवर्जितः ॥ ६९॥

ānandādivihīnātmā amṛtātmāmṛtātmakaḥ ।
kālatrayasvarūpātmā kālatrayavivarjitaḥ ॥ 69॥

अखिलात्मा ह्यमेयात्मा मानात्मा मानवर्जितः ।
नित्यप्रत्यक्षरूपात्मा नित्यप्रत्यक्षनिर्णयः ॥ ७०॥

akhilātmā hyameyātmā mānātmā mānavarjitaḥ ।
nityapratyakṣarūpātmā nityapratyakṣanirṇayaḥ ॥ 70॥

अन्यहीनस्वभावात्मा अन्यहीनस्वयम्प्रभः ।
विद्याविद्यादिमेयात्मा विद्याविद्यादिवर्जितः ॥ ७१॥

anyahīnasvabhāvātmā anyahīnasvayamprabhaḥ ।
vidyāvidyādimeyātmā vidyāvidyādivarjitaḥ ॥ 71॥

नित्यानित्यविहीनात्मा इहामुत्रविवर्जितः ।
शमादिषट्कशून्यात्मा मुमुक्षुत्वादिवर्जितः ॥ ७२॥

nityānityavihīnātmā ihāmutravivarjitaḥ ।
śamādiṣaṭkaśūnyātmā mumukṣutvādivarjitaḥ ॥ 72॥

स्थूलदेहविहीनात्मा सूक्ष्मदेहविवर्जितः ।
कारणादिविहीनात्मा तुरीयादिविवर्जितः ॥ ७३॥

sthūladehavihīnātmā sūkṣmadehavivarjitaḥ ।
kāraṇādivihīnātmā turīyādivivarjitaḥ ॥ 73॥

अन्नकोशविहीनात्मा प्राणकोशविवर्जितः ।
मनःकोशविहीनात्मा विज्ञानादिविवर्जितः ॥ ७४॥

annakośavihīnātmā prāṇakośavivarjitaḥ ।
manaḥkośavihīnātmā vijñānādivivarjitaḥ ॥ 74॥

आनन्दकोशहीनात्मा पञ्चकोशविवर्जितः ।
निर्विकल्पस्वरूपात्मा सविकल्पविवर्जितः ॥ ७५॥

ānandakośahīnātmā pañcakośavivarjitaḥ ।
nirvikalpasvarūpātmā savikalpavivarjitaḥ ॥ 75॥

दृश्यानुविद्धहीनात्मा शब्दविद्धविवर्जितः ।
सदा समाधिशून्यात्मा आदिमध्यान्तवर्जितः ॥ ७६॥

dṛśyānuviddhahīnātmā śabdaviddhavivarjitaḥ ।
sadā samādhiśūnyātmā ādimadhyāntavarjitaḥ ॥ 76॥

प्रज्ञानवाक्यहीनात्मा अहम्ब्रह्मास्मिवर्जितः ।
तत्त्वमस्यादिहीनात्मा अयमात्मेत्यभावकः ॥ ७७॥

prajñānavākyahīnātmā ahambrahmāsmivarjitaḥ ।
tattvamasyādihīnātmā ayamātmetyabhāvakaḥ ॥ 77॥

ओङ्कारवाच्यहीनात्मा सर्ववाच्यविवर्जितः ।
अवस्थात्रयहीनात्मा अक्षरात्मा चिदात्मकः ॥ ७८॥

oṅkāravācyahīnātmā sarvavācyavivarjitaḥ ।
avasthātrayahīnātmā akṣarātmā cidātmakaḥ ॥ 78॥

आत्मज्ञेयादिहीनात्मा यत्किञ्चिदिदमात्मकः ।
भानाभानविहीनात्मा वैदेही मुक्त एव सः ॥ ७९॥

ātmajñeyādihīnātmā yatkiñcididamātmakaḥ ।
bhānābhānavihīnātmā vaidehī mukta eva saḥ ॥ 79॥

आत्मानमेव वीक्षस्व आत्मानं बोधय स्वकम् ।
स्वमात्मानं स्वयं भुङ्क्ष्व स्वस्थो भव षडानन ॥ ८०॥

ātmānameva vīkṣasva ātmānaṃ bodhaya svakam ।
svamātmānaṃ svayaṃ bhuṅkṣva svastho bhava ṣaḍānana ॥ 80॥

स्वमात्मनि स्वयं तृप्तः स्वमात्मानं स्वयं चर ।
आत्मानमेव मोदस्व वैदेही मुक्तिको भवेत्युपनिषत् ॥

svamātmani svayaṃ tṛptaḥ svamātmānaṃ svayaṃ cara ।
ātmānameva modasva vaidehī muktiko bhavetyupaniṣat ॥

इति चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४॥

iti caturtho'dhyāyaḥ ॥ 4॥

निदाघो नाम वै मुनिः पप्रच्छ ऋभुं
भगवन्तमात्मानात्मविवेकमनुब्रूहीति ।
स होवाच ऋभुः ।
सर्ववाचोऽवधिर्ब्रह्म सर्वचिन्तावधिर्गुरुः ।
सर्वकारणकार्यात्मा कार्यकारणवर्जितः ॥ १॥

nidāgho nāma vai muniḥ papraccha ṛbhuṃ
bhagavantamātmānātmavivekamanubrūhīti ।
sa hovāca ṛbhuḥ ।
sarvavāco'vadhirbrahma sarvacintāvadhirguruḥ ।
sarvakāraṇakāryātmā kāryakāraṇavarjitaḥ ॥ 1॥

सर्वसङ्कल्परहितः सर्वनादमयः शिवः ।
सर्ववर्जितचिन्मात्रः सर्वानन्दमयः परः ॥ २॥

sarvasaṅkalparahitaḥ sarvanādamayaḥ śivaḥ ।
sarvavarjitacinmātraḥ sarvānandamayaḥ paraḥ ॥ 2॥

सर्वतेजःप्रकाशात्मा नादानन्दमयात्मकः ।
सर्वानुभवनिर्मुक्तः सर्वध्यानविवर्जितः ॥ ३॥

sarvatejaḥprakāśātmā nādānandamayātmakaḥ ।
sarvānubhavanirmuktaḥ sarvadhyānavivarjitaḥ ॥ 3॥

सर्वनादकलातीत एष आत्माहमव्ययः ।
आत्मानात्मविवेकादिभेदाभेदविवर्जितः ॥ ४॥

sarvanādakalātīta eṣa ātmāhamavyayaḥ ।
ātmānātmavivekādibhedābhedavivarjitaḥ ॥ 4॥

शान्ताशान्तादिहीनात्मा नादान्तर्ज्योतिरूपकः ।
महावाक्यार्थतो दूरो ब्रह्मास्मीत्यतिदूरतः ॥ ५॥

śāntāśāntādihīnātmā nādāntarjyotirūpakaḥ ।
mahāvākyārthato dūro brahmāsmītyatidūrataḥ ॥ 5॥

तच्छब्दवर्ज्यस्त्वंशब्दहीनो वाक्यार्थवर्जितः ।
क्षराक्षरविहीनो यो नादान्तर्ज्योतिरेव सः ॥ ६॥

tacchabdavarjyastvaṃśabdahīno vākyārthavarjitaḥ ।
kṣarākṣaravihīno yo nādāntarjyotireva saḥ ॥ 6॥

अखण्डैकरसो वाहमानन्दोऽस्मीति वर्जितः ।
सर्वातीतस्वभावात्मा नादान्तर्ज्योतिरेव सः ॥ ७॥

akhaṇḍaikaraso vāhamānando'smīti varjitaḥ ।
sarvātītasvabhāvātmā nādāntarjyotireva saḥ ॥ 7॥

आत्मेति शब्दहीनो य आत्मशब्दार्थवर्जितः ।
सच्चिदानन्दहीनो य एषैवात्मा सनातनः ॥ ८॥

ātmeti śabdahīno ya ātmaśabdārthavarjitaḥ ।
saccidānandahīno ya eṣaivātmā sanātanaḥ ॥ 8॥

स निर्देष्टुमशक्यो यो वेदवाक्यैरगम्यतः ।
यस्य किञ्चिद्बहिर्नास्ति किञ्चिदन्तः कियन्न च ॥ ९॥

sa nirdeṣṭumaśakyo yo vedavākyairagamyataḥ ।
yasya kiñcidbahirnāsti kiñcidantaḥ kiyanna ca ॥ 9॥

यस्य लिङ्गं प्रपञ्चं वा ब्रह्मैवात्मा न संशयः ।
नास्ति यस्य शरीरं वा जीवो वा भूतभौतिकः ॥ १०॥

yasya liṅgaṃ prapañcaṃ vā brahmaivātmā na saṃśayaḥ ।
nāsti yasya śarīraṃ vā jīvo vā bhūtabhautikaḥ ॥ 10॥

नामरूपादिकं नास्ति भोज्यं वा भोगभुक्च वा ।
सद्वाऽसद्वा स्थितिर्वापि यस्य नास्ति क्षराक्षरम् ॥ ११॥

nāmarūpādikaṃ nāsti bhojyaṃ vā bhogabhukca vā ।
sadvā'sadvā sthitirvāpi yasya nāsti kṣarākṣaram ॥ 11॥

गुणं वा विगुणं वापि सम आत्मा न संशयः ।
यस्य वाच्यं वाचकं वा श्रवणं मननं च वा ॥ १२॥

guṇaṃ vā viguṇaṃ vāpi sama ātmā na saṃśayaḥ ।
yasya vācyaṃ vācakaṃ vā śravaṇaṃ mananaṃ ca vā ॥ 12॥

गुरुशिष्यादिभेदं वा देवलोकाः सुरासुराः ।
यत्र धर्ममधर्मं वा शुद्धं वाशुद्धमण्वपि ॥ १३॥

guruśiṣyādibhedaṃ vā devalokāḥ surāsurāḥ ।
yatra dharmamadharmaṃ vā śuddhaṃ vāśuddhamaṇvapi ॥ 13॥

यत्र कालमकालं वा निश्चयः संशयो न हि ।
यत्र मन्त्रममन्त्रं वा विद्याविद्ये न विद्यते ॥ १४॥

yatra kālamakālaṃ vā niścayaḥ saṃśayo na hi ।
yatra mantramamantraṃ vā vidyāvidye na vidyate ॥ 14॥

द्रष्टृदर्शनदृश्यं वा ईषन्मात्रं कलात्मकम् ।
अनात्मेति प्रसङ्गो वा ह्यनात्मेति मनोऽपि वा ॥ १५॥

draṣṭṛdarśanadṛśyaṃ vā īṣanmātraṃ kalātmakam ।
anātmeti prasaṅgo vā hyanātmeti mano'pi vā ॥ 15॥

अनात्मेति जगद्वापि नास्ति नास्ति निश्चिनु ।
सर्वसङ्कल्पशून्यत्वात्सर्वकार्यविवर्जनात् ॥ १६॥

anātmeti jagadvāpi nāsti nāsti niścinu ।
sarvasaṅkalpaśūnyatvātsarvakāryavivarjanāt ॥ 16॥

केवलं ब्रह्ममात्रत्वान्नास्त्यनात्मेति निश्चिनु ।
देहत्रयविहीनत्वात्कालत्रयविवर्जनात् ॥ १७॥

kevalaṃ brahmamātratvānnāstyanātmeti niścinu ।
dehatrayavihīnatvātkālatrayavivarjanāt ॥ 17॥

जीवत्रयगुणाभावात्तापत्रयविवर्जनात् ।
लोकत्रयविहीनत्वात्सर्वमात्मेति शासनात् ॥ १८॥

jīvatrayaguṇābhāvāttāpatrayavivarjanāt ।
lokatrayavihīnatvātsarvamātmeti śāsanāt ॥ 18॥

चित्ताभाच्चिन्तनीयं देहाभावाज्जरा न च ।
पादाभावाद्गतिर्नास्ति हस्ताभावात्क्रिया न च ॥ १९॥

cittābhāccintanīyaṃ dehābhāvājjarā na ca ।
pādābhāvādgatirnāsti hastābhāvātkriyā na ca ॥ 19॥

मृत्युर्नास्ति जनाभावाद्बुद्ध्यभावात्सुखादिकम् ।
धर्मो नास्ति शुचिर्नास्ति सत्यं नास्ति भयं न च ॥ २०॥

mṛtyurnāsti janābhāvādbuddhyabhāvātsukhādikam ।
dharmo nāsti śucirnāsti satyaṃ nāsti bhayaṃ na ca ॥ 20॥

अक्षरोच्चारणं नास्ति गुरुशिष्यादि नास्त्यपि ।
एकाभावे द्वितीयं न न द्वितीये न चैकता ॥ २१॥

akṣaroccāraṇaṃ nāsti guruśiṣyādi nāstyapi ।
ekābhāve dvitīyaṃ na na dvitīye na caikatā ॥ 21॥

सत्यत्वमस्ति चेत्किञ्चिदसत्यं न च सम्भवेत् ।
असत्यत्वं यदि भवेत्सत्यत्वं न घटिष्यति ॥ २२॥

satyatvamasti cetkiñcidasatyaṃ na ca sambhavet ।
asatyatvaṃ yadi bhavetsatyatvaṃ na ghaṭiṣyati ॥ 22॥

शुभं यद्यशुभं विद्धि अशुभाच्छुभमिष्यते ।
भयं यद्यभवं विद्धि अभयाद्भयमापतेत् ॥ २३॥

śubhaṃ yadyaśubhaṃ viddhi aśubhācchubhamiṣyate ।
bhayaṃ yadyabhavaṃ viddhi abhayādbhayamāpatet ॥ 23॥

बन्धत्वमपि चेन्मोक्षो बन्धाभावे क्व मोक्षता ।
मरणं यदि चेज्जन्म जन्माभावे मृतिर्न च ॥ २४॥

bandhatvamapi cenmokṣo bandhābhāve kva mokṣatā ।
maraṇaṃ yadi cejjanma janmābhāve mṛtirna ca ॥ 24॥

त्वमित्यपि भवेच्चाहं त्वं नो चेदहमेव न ।
इदं यदि तदेवास्ति तदभादिदं न च ॥ २५॥

tvamityapi bhaveccāhaṃ tvaṃ no cedahameva na ।
idaṃ yadi tadevāsti tadabhādidaṃ na ca ॥ 25॥

अस्तीति चेन्नास्ति तदा नास्ति चेदस्ति किञ्चन ।
कार्यं चेत्कारणं किञ्चित्कार्याभावे न कारणम् ॥ २६॥

astīti cennāsti tadā nāsti cedasti kiñcana ।
kāryaṃ cetkāraṇaṃ kiñcitkāryābhāve na kāraṇam ॥ 26॥

द्वैतं यदि तदाऽद्वैतं द्वैताभावे द्वयं न च ।
दृश्यं यदि दृगप्यस्ति दृश्याभावे दृगेन न ॥ २७॥

dvaitaṃ yadi tadā'dvaitaṃ dvaitābhāve dvayaṃ na ca ।
dṛśyaṃ yadi dṛgapyasti dṛśyābhāve dṛgena na ॥ 27॥

अन्तर्यदि बहिः सत्यमन्ता भावे बहिर्न च ।
पूर्णत्वमस्ति चेत्किञ्चिदपूर्णत्वं प्रसज्यते ॥ २८॥

antaryadi bahiḥ satyamantā bhāve bahirna ca ।
pūrṇatvamasti cetkiñcidapūrṇatvaṃ prasajyate ॥ 28॥

तस्मादेतत्क्वचिन्नास्ति त्वं चाहं वा इमे इदम् ।
नास्ति दृष्टान्तिकं सत्ये नास्ति दार्ष्टान्तिकं ह्यजे ॥ २९॥

tasmādetatkvacinnāsti tvaṃ cāhaṃ vā ime idam ।
nāsti dṛṣṭāntikaṃ satye nāsti dārṣṭāntikaṃ hyaje ॥ 29॥

परम्ब्रह्माहमस्मीति स्मरणस्य मनो न हि ।
ब्रह्ममात्रं जगदिदं ब्रह्ममात्रं त्वमप्यहम् ॥ ३०॥

parambrahmāhamasmīti smaraṇasya mano na hi ।
brahmamātraṃ jagadidaṃ brahmamātraṃ tvamapyaham ॥ 30॥

चिन्मात्रं केवलं चाहं नास्त्यनात्म्येति निश्चिनु ।
इदं प्रपञ्चं नास्त्येव नोत्पन्नं नो स्थितं क्वचित् ॥ ३१॥

cinmātraṃ kevalaṃ cāhaṃ nāstyanātmyeti niścinu ।
idaṃ prapañcaṃ nāstyeva notpannaṃ no sthitaṃ kvacit ॥ 31॥

चित्तं प्रपञ्चमित्याहुर्नास्ति नास्त्येव सर्वदा ।
न प्रपञ्चं न चित्तादि नाहङ्कारो न जीवकः ॥ ३२॥

cittaṃ prapañcamityāhurnāsti nāstyeva sarvadā ।
na prapañcaṃ na cittādi nāhaṅkāro na jīvakaḥ ॥ 32॥

मायाकार्यादिकं नास्ति माया नास्ति भयं नहि ।
कर्ता नास्ति क्रिया नास्ति श्रवणं मननं नहि ॥ ३३॥

māyākāryādikaṃ nāsti māyā nāsti bhayaṃ nahi ।
kartā nāsti kriyā nāsti śravaṇaṃ mananaṃ nahi ॥ 33॥

समाधिद्वितयं नास्ति मातृमानादि नास्ति हि ।
अज्ञानं चापि नास्त्येव ह्यविवेकं कदाचन ॥ ३४॥

samādhidvitayaṃ nāsti mātṛmānādi nāsti hi ।
ajñānaṃ cāpi nāstyeva hyavivekaṃ kadācana ॥ 34॥

अनुबन्धचतुष्कं न सम्बन्धत्रयमेव न ।
न गङ्गा न गया सेतुर्न भूतं नान्यदस्ति हि ॥ ३५॥

anubandhacatuṣkaṃ na sambandhatrayameva na ।
na gaṅgā na gayā seturna bhūtaṃ nānyadasti hi ॥ 35॥

न भूमिर्न जलं नाग्निर्न न वायुर्न च खं क्वचित् ।
न देवा न च दिक्पाला न वेदा न गुरुः क्वचित् ॥ ३६॥

na bhūmirna jalaṃ nāgnirna na vāyurna ca khaṃ kvacit ।
na devā na ca dikpālā na vedā na guruḥ kvacit ॥ 36॥

न दूरं नास्तिकं नालं न मध्यं न क्वचित्स्थितम् ।
नाद्वैतं द्वैतसत्यं वा ह्यसत्यं वा इदं न च ॥ ३७॥

na dūraṃ nāstikaṃ nālaṃ na madhyaṃ na kvacitsthitam ।
nādvaitaṃ dvaitasatyaṃ vā hyasatyaṃ vā idaṃ na ca ॥ 37॥

बन्धमोक्षादिकं नास्ति सद्वाऽसद्वा सुखादि वा ।
जातिर्नास्ति गतिर्नास्ति वर्णो नास्ति न लौकिकम् ॥ ३८॥

bandhamokṣādikaṃ nāsti sadvā'sadvā sukhādi vā ।
jātirnāsti gatirnāsti varṇo nāsti na laukikam ॥ 38॥

सर्वं ब्रह्मेति नास्त्येव ब्रह्म इत्यपि नास्ति हि ।
चिदित्येवेति नास्त्येव चिदहम्भाषणं न हि ॥ ३९॥

sarvaṃ brahmeti nāstyeva brahma ityapi nāsti hi ।
cidityeveti nāstyeva cidahambhāṣaṇaṃ na hi ॥ 39॥

अहं ब्रह्मास्मि नास्त्येव नित्यशुद्धोऽस्मि न क्वचित् ।
वाचा यदुच्यते किञ्चिन्मनसा मनुते क्वचित् ॥ ४०॥

ahaṃ brahmāsmi nāstyeva nityaśuddho'smi na kvacit ।
vācā yaducyate kiñcinmanasā manute kvacit ॥ 40॥

बुद्ध्या निश्चिनुते नास्ति चित्तेन ज्ञायते नहि ।
योगी योगादिकं नास्ति सदा सर्वं सदा न च ॥ ४१॥

buddhyā niścinute nāsti cittena jñāyate nahi ।
yogī yogādikaṃ nāsti sadā sarvaṃ sadā na ca ॥ 41॥

अहोरात्रादिकं नास्ति स्नानध्यानादिकं नहि ।
भ्रान्तिरभ्रान्तिर्नास्त्येव नास्त्यनात्मेति निश्चिनु ॥ ४२॥

ahorātrādikaṃ nāsti snānadhyānādikaṃ nahi ।
bhrāntirabhrāntirnāstyeva nāstyanātmeti niścinu ॥ 42॥

वेदशास्त्रं पुराणं च कार्यं कारणमीश्वरः ।
लोको भूतं जनस्त्वैक्यं सर्वं मिथ्या न संशयः ॥ ४३॥

vedaśāstraṃ purāṇaṃ ca kāryaṃ kāraṇamīśvaraḥ ।
loko bhūtaṃ janastvaikyaṃ sarvaṃ mithyā na saṃśayaḥ ॥ 43॥

बन्धो मोक्षः सुखं दुःखं ध्यानं चित्तं सुरासुराः ।
गौणं मुख्यं परं चान्यत्सर्वं मिथ्या न संशयः ॥ ४४॥

bandho mokṣaḥ sukhaṃ duḥkhaṃ dhyānaṃ cittaṃ surāsurāḥ ।
gauṇaṃ mukhyaṃ paraṃ cānyatsarvaṃ mithyā na saṃśayaḥ ॥ 44॥

वाचा वदति यत्किञ्चित्सङ्कल्पैः कल्प्यते च यत् ।
मनसा चिन्त्यते यद्यत्सर्वं मिथ्या न संशयः ॥ ४५॥

vācā vadati yatkiñcitsaṅkalpaiḥ kalpyate ca yat ।
manasā cintyate yadyatsarvaṃ mithyā na saṃśayaḥ ॥ 45॥

बुद्ध्या निश्चीयते किञ्चिच्चित्ते निश्चीयते क्वचित् ।
शास्त्रैः प्रपञ्च्यते यद्यन्नेत्रेणैव निरीक्ष्यते ॥ ४६॥

buddhyā niścīyate kiñciccitte niścīyate kvacit ।
śāstraiḥ prapañcyate yadyannetreṇaiva nirīkṣyate ॥ 46॥

श्रोत्राभ्यां श्रूयते यद्यदन्यत्सद्भावमेव च ।
नेत्रं श्रोत्रं गात्रमेव मिथ्येति च सुनिश्चितम् ॥ ४७॥

śrotrābhyāṃ śrūyate yadyadanyatsadbhāvameva ca ।
netraṃ śrotraṃ gātrameva mithyeti ca suniścitam ॥ 47॥

इदमित्येव निर्दिष्टमयमित्येव कल्प्यते ।
त्वमहं तदिदं सोऽहमन्यत्सद्भावमेव च ॥ ४८॥

idamityeva nirdiṣṭamayamityeva kalpyate ।
tvamahaṃ tadidaṃ so'hamanyatsadbhāvameva ca ॥ 48॥

यद्यत्सम्भाव्यते लोके सर्वसङ्कल्पसम्भ्रमः ।
सर्वाध्यासं सर्वगोप्यं सर्वभोगप्रभेदकम् ॥ ४९॥

yadyatsambhāvyate loke sarvasaṅkalpasambhramaḥ ।
sarvādhyāsaṃ sarvagopyaṃ sarvabhogaprabhedakam ॥ 49॥

सर्वदोषप्रभेदाच्च नास्त्यनात्मेति निश्चिनु ।
मदीयं च त्वदीयं च ममेति च तवेति च ॥ ५०॥

sarvadoṣaprabhedācca nāstyanātmeti niścinu ।
madīyaṃ ca tvadīyaṃ ca mameti ca taveti ca ॥ 50॥

मह्यं तुभ्यं मयेत्यादि तत्सर्वं वितथं भवेत् ।
रक्षको विष्णुरित्यादि ब्रह्मा सृष्टेस्तु कारणम् ॥ ५१॥

mahyaṃ tubhyaṃ mayetyādi tatsarvaṃ vitathaṃ bhavet ।
rakṣako viṣṇurityādi brahmā sṛṣṭestu kāraṇam ॥ 51॥

संहारे रुद्र इत्येवं सर्वं मिथ्येति निश्चिनु ।
स्नानं जपस्तपो होमः स्वाध्यायो देवपूजनम् ॥ ५२॥

saṃhāre rudra ityevaṃ sarvaṃ mithyeti niścinu ।
snānaṃ japastapo homaḥ svādhyāyo devapūjanam ॥ 52॥

मन्त्रं तन्त्रं च सत्सङ्गो गुणदोषविजृम्भणम् ।
अन्तःकरणसद्भाव अविद्याश्च सम्भवः ॥ ५३॥

mantraṃ tantraṃ ca satsaṅgo guṇadoṣavijṛmbhaṇam ।
antaḥkaraṇasadbhāva avidyāśca sambhavaḥ ॥ 53॥

अनेककोटिब्रह्माण्डं सर्वं मिथ्येति निश्चिनु ।
सर्वदेशिकवाक्योक्तिर्येन केनापि निश्चितम् ॥ ५४॥

anekakoṭibrahmāṇḍaṃ sarvaṃ mithyeti niścinu ।
sarvadeśikavākyoktiryena kenāpi niścitam ॥ 54॥

दृश्यते जगति यद्यद्यद्यज्जगति वीक्ष्यते ।
वर्तते जगति यद्यत्सर्वं मिथ्येति निश्चिनु ॥ ५५॥

dṛśyate jagati yadyadyadyajjagati vīkṣyate ।
vartate jagati yadyatsarvaṃ mithyeti niścinu ॥ 55॥

येन केनाक्षरेणोक्तं येन केन विनिश्चितम् ।
येन केनापि गदितं येन केनापि मोदितम् ॥ ५६॥

yena kenākṣareṇoktaṃ yena kena viniścitam ।
yena kenāpi gaditaṃ yena kenāpi moditam ॥ 56॥

येन केनापि यद्दत्तं येन केनापि यत्कृतम् ।
यत्र यत्र शुभं कर्म यत्र यत्र च दुष्कृतम् ॥ ५७॥

yena kenāpi yaddattaṃ yena kenāpi yatkṛtam ।
yatra yatra śubhaṃ karma yatra yatra ca duṣkṛtam ॥ 57॥

यद्यत्करोषि सत्येन सर्वं मिथ्येति निश्चिनु ।
त्वमेव परमात्मासि त्वमेव परमो गुरुः ॥ ५८॥

yadyatkaroṣi satyena sarvaṃ mithyeti niścinu ।
tvameva paramātmāsi tvameva paramo guruḥ ॥ 58॥

त्वमेवाकाशरूपोऽसि साक्षिहीनोऽसि सर्वदा ।
त्वमेव सर्वभावोऽसि त्वं ब्रह्मासि न संशयः ॥ ५९॥

tvamevākāśarūpo'si sākṣihīno'si sarvadā ।
tvameva sarvabhāvo'si tvaṃ brahmāsi na saṃśayaḥ ॥ 59॥

कालहीनोऽसि कालोऽसि सदा ब्रह्मासि चिद्घनः ।
सर्वतः स्वस्वरूपोऽसि चैतन्यघनवानसि ॥ ६०॥

kālahīno'si kālo'si sadā brahmāsi cidghanaḥ ।
sarvataḥ svasvarūpo'si caitanyaghanavānasi ॥ 60॥

सत्योऽसि सिद्धोऽसि सनातनोऽसि
मुक्तोऽसि मोक्षोऽसि मुदामृतोऽसि ।
देवोऽसि शान्तोऽसि निरामयोऽसि
ब्रह्मासि पूर्णोऽसि परात्परोऽसि ॥ ६१॥

satyo'si siddho'si sanātano'si
mukto'si mokṣo'si mudāmṛto'si ।
devo'si śānto'si nirāmayo'si
brahmāsi pūrṇo'si parātparo'si ॥ 61॥

समोऽसि सच्चापि सनातनोऽसि
सत्यादिवाक्यैः प्रतिबोधितोऽसि ।
सर्वाङ्गहीनोऽसि सदा स्थितोऽसि
ब्रह्मेन्द्ररुद्रादिविभावितोऽसि ॥ ६२॥

samo'si saccāpi sanātano'si
satyādivākyaiḥ pratibodhito'si ।
sarvāṅgahīno'si sadā sthito'si
brahmendrarudrādivibhāvito'si ॥ 62॥

सर्वप्रपञ्चभ्रमवर्जितोऽसि
सर्वेषु भूतेषु च भासितोऽसि ।
सर्वत्र सङ्कल्पविवर्जितोऽसि
सर्वागमान्तार्थविभावितोऽसि ॥ ६३॥

sarvaprapañcabhramavarjito'si
sarveṣu bhūteṣu ca bhāsito'si ।
sarvatra saṅkalpavivarjito'si
sarvāgamāntārthavibhāvito'si ॥ 63॥

सर्वत्र सन्तोषसुखासनोऽसि
सर्वत्र गत्यादिविवर्जितोऽसि ।
सर्वत्र लक्ष्यादिविवर्जितोऽसि
ध्यातोऽसि विष्ण्वादिसुरैरजस्रम् ॥ ६४॥

sarvatra santoṣasukhāsano'si
sarvatra gatyādivivarjito'si ।
sarvatra lakṣyādivivarjito'si
dhyāto'si viṣṇvādisurairajasram ॥ 64॥

चिदाकारस्वरूपोऽसि चिन्मात्रोऽसि निरङ्कुशः ।
आत्मन्येव स्थितोऽसि त्वं सर्वशून्योऽसि निर्गुणः ॥ ६५॥

cidākārasvarūpo'si cinmātro'si niraṅkuśaḥ ।
ātmanyeva sthito'si tvaṃ sarvaśūnyo'si nirguṇaḥ ॥ 65॥

आनन्दोऽसि परोऽसि त्वमेक एवाद्वितीयकः ।
चिद्घनानन्दरूपोऽसि परिपूर्णस्वरूपकः ॥ ६६॥

ānando'si paro'si tvameka evādvitīyakaḥ ।
cidghanānandarūpo'si paripūrṇasvarūpakaḥ ॥ 66॥

सदसि त्वमसि ज्ञोऽसि सोऽसि जानासि वीक्षसि ।
सच्चिदानन्दरूपोऽसि वासुदेवोऽसि वै प्रभुः ॥ ६७॥

sadasi tvamasi jño'si so'si jānāsi vīkṣasi ।
saccidānandarūpo'si vāsudevo'si vai prabhuḥ ॥ 67॥

अमृतोऽसि विभुश्चासि चञ्चलो ह्यचलो ह्यसि ।
सर्वोऽसि सर्वहीनोऽसि शान्ताशान्तविवर्जितः ॥ ६८॥

amṛto'si vibhuścāsi cañcalo hyacalo hyasi ।
sarvo'si sarvahīno'si śāntāśāntavivarjitaḥ ॥ 68॥

सत्तामात्रप्रकाशोऽसि सत्तासामान्यको ह्यसि ।
नित्यसिद्धिस्वरूपोऽसि सर्वसिद्धिविवर्जितः ॥ ६९॥

sattāmātraprakāśo'si sattāsāmānyako hyasi ।
nityasiddhisvarūpo'si sarvasiddhivivarjitaḥ ॥ 69॥

ईषन्मात्रविशून्योऽसि अणुमात्रविवर्जितः ।
अस्तित्ववर्जितोऽसि त्वं नास्तित्वादिविवर्जितः ॥ ७०॥

īṣanmātraviśūnyo'si aṇumātravivarjitaḥ ।
astitvavarjito'si tvaṃ nāstitvādivivarjitaḥ ॥ 70॥

लक्ष्यलक्षणहीनोऽसि निर्विकारो निरामयः ।
सर्वनादान्तरोऽसि त्वं कलाकाष्ठाविवर्जितः ॥ ७१॥

lakṣyalakṣaṇahīno'si nirvikāro nirāmayaḥ ।
sarvanādāntaro'si tvaṃ kalākāṣṭhāvivarjitaḥ ॥ 71॥

ब्रह्मविष्ण्वीशहीनोऽसि स्वस्वरूपं प्रपश्यसि ।
स्वस्वरूपावशेषोऽसि स्वानन्दाब्धौ निमज्जसि ॥ ७२॥

brahmaviṣṇvīśahīno'si svasvarūpaṃ prapaśyasi ।
svasvarūpāvaśeṣo'si svānandābdhau nimajjasi ॥ 72॥

स्वात्मराज्ये स्वमेवासि स्वयम्भावविवर्जितः ।
शिष्टपूर्णस्वरूपोऽसि स्वस्मात्किञ्चिन्न पश्यसि ॥ ७३॥

svātmarājye svamevāsi svayambhāvavivarjitaḥ ।
śiṣṭapūrṇasvarūpo'si svasmātkiñcinna paśyasi ॥ 73॥

स्वस्वरूपान्न चलसि स्वस्वरूपेण जृम्भसि ।
स्वस्वरूपादनन्योऽसि ह्यहमेवासि निश्चिनु ॥ ७४॥

svasvarūpānna calasi svasvarūpeṇa jṛmbhasi ।
svasvarūpādananyo'si hyahamevāsi niścinu ॥ 74॥

इदं प्रपञ्चं यत्किञ्चिद्यद्यज्जगति विद्यते ।
दृश्यरूपं च दृग्रूपं सर्वं शशविषाणवत् ॥ ७५॥

idaṃ prapañcaṃ yatkiñcidyadyajjagati vidyate ।
dṛśyarūpaṃ ca dṛgrūpaṃ sarvaṃ śaśaviṣāṇavat ॥ 75॥

भूमिरापोऽनलो वायुः खं मनो बुद्धिरेव च ।
अहङ्कारश्च तेजश्च लोकं भुवनमण्डलम् ॥ ७६॥

bhūmirāpo'nalo vāyuḥ khaṃ mano buddhireva ca ।
ahaṅkāraśca tejaśca lokaṃ bhuvanamaṇḍalam ॥ 76॥

नाशो जन्म च सत्यं च पुण्यपापजयादिकम् ।
रागः कामः क्रोधलोभौ ध्यानं ध्येयं गुणं परम् ॥ ७७॥

nāśo janma ca satyaṃ ca puṇyapāpajayādikam ।
rāgaḥ kāmaḥ krodhalobhau dhyānaṃ dhyeyaṃ guṇaṃ param ॥ 77॥

गुरुशिष्योपदेशादिरादिरन्तं शमं शुभम् ।
भूतं भव्यं वर्तमानं लक्ष्यं लक्षणमद्वयम् ॥ ७८॥

guruśiṣyopadeśādirādirantaṃ śamaṃ śubham ।
bhūtaṃ bhavyaṃ vartamānaṃ lakṣyaṃ lakṣaṇamadvayam ॥ 78॥

शमो विचारः सन्तोषो भोक्तृभोज्यादिरूपकम् ।
यमाद्यष्टाङ्गयोगं च गमनागमनात्मकम् ॥ ७९॥

śamo vicāraḥ santoṣo bhoktṛbhojyādirūpakam ।
yamādyaṣṭāṅgayogaṃ ca gamanāgamanātmakam ॥ 79॥

आदिमध्यान्तरङ्गं च ग्राह्यं त्याज्यं हरिः शिवः ।
इन्द्रियाणि मनश्चैव अवस्थात्रितयं तथा ॥ ८०॥

ādimadhyāntaraṅgaṃ ca grāhyaṃ tyājyaṃ hariḥ śivaḥ ।
indriyāṇi manaścaiva avasthātritayaṃ tathā ॥ 80॥

चतुर्विंशतितत्त्वं च साधनानां चतुष्टयम् ।
सजातीयं विजातीयं लोका भूरादयः क्रमात् ॥ ८१॥

caturviṃśatitattvaṃ ca sādhanānāṃ catuṣṭayam ।
sajātīyaṃ vijātīyaṃ lokā bhūrādayaḥ kramāt ॥ 81॥

सर्ववर्णाश्रमाचारं मन्त्रतन्त्रादिसङ्ग्रहम् ।
विद्याविद्यादिरूपं च सर्ववेदं जडाजडम् ॥ ८२॥

sarvavarṇāśramācāraṃ mantratantrādisaṅgraham ।
vidyāvidyādirūpaṃ ca sarvavedaṃ jaḍājaḍam ॥ 82॥

बन्धमोक्षविभागं च ज्ञानविज्ञानरूपकम् ।
बोधाबोधस्वरूपं वा द्वैताद्वैतादिभाषणम् ॥ ८३॥

bandhamokṣavibhāgaṃ ca jñānavijñānarūpakam ।
bodhābodhasvarūpaṃ vā dvaitādvaitādibhāṣaṇam ॥ 83॥

सर्ववेदान्तसिद्धान्तं सर्वशास्त्रार्थनिर्णयम् ।
अनेकजीवसद्भावमेकजीवादिनिर्णयम् ॥ ८४॥

sarvavedāntasiddhāntaṃ sarvaśāstrārthanirṇayam ।
anekajīvasadbhāvamekajīvādinirṇayam ॥ 84॥

यद्यद्ध्यायति चित्तेन यद्यत्सङ्कल्पते क्वचित् ।
बुद्ध्या निश्चीयते यद्यद्गुरुणा संशृणोति यत् ॥ ८५॥

yadyaddhyāyati cittena yadyatsaṅkalpate kvacit ।
buddhyā niścīyate yadyadguruṇā saṃśṛṇoti yat ॥ 85॥

यद्यद्वाचा व्याकरोति यद्यदाचार्यभाषणम् ।
यद्यत्स्वरेन्द्रियैर्भाव्यं यद्यन्मीमांसते पृथक् ॥ ८६॥

yadyadvācā vyākaroti yadyadācāryabhāṣaṇam ।
yadyatsvarendriyairbhāvyaṃ yadyanmīmāṃsate pṛthak ॥ 86॥

यद्यन्न्यायेन निर्णीतं महद्भिर्वेदपारगैः ।
शिवः क्षरति लोकान्वै विष्णुः पाति जगत्त्रयम् ॥ ८७॥

yadyannyāyena nirṇītaṃ mahadbhirvedapāragaiḥ ।
śivaḥ kṣarati lokānvai viṣṇuḥ pāti jagattrayam ॥ 87॥

ब्रह्मा सृजति लोकान्वै एवमादिक्रियादिकम् ।
यद्यदस्ति पुराणेषु यद्यद्वेदेषु निर्णयम् ॥ ८८॥

brahmā sṛjati lokānvai evamādikriyādikam ।
yadyadasti purāṇeṣu yadyadvedeṣu nirṇayam ॥ 88॥

सर्वोपनिषदां भावं सर्वं शशविषाणवत् ।
देहोऽहमिति सङ्कल्पं तदन्तःकरणं स्मृतम् ॥ ८९॥

sarvopaniṣadāṃ bhāvaṃ sarvaṃ śaśaviṣāṇavat ।
deho'hamiti saṅkalpaṃ tadantaḥkaraṇaṃ smṛtam ॥ 89॥

देहोऽहमिति सङ्कल्पो महत्संसार उच्यते ।
देहोऽहमिति सङ्कल्पस्तद्बन्धमिति चोच्यते ॥ ९०॥

deho'hamiti saṅkalpo mahatsaṃsāra ucyate ।
deho'hamiti saṅkalpastadbandhamiti cocyate ॥ 90॥

देहोऽहमिति सङ्कल्पस्तद्दुःखमिति चोच्यते ।
देहोऽहमिति यद्भानं तदेव नरकं स्मृतम् ॥ ९१॥

deho'hamiti saṅkalpastadduḥkhamiti cocyate ।
deho'hamiti yadbhānaṃ tadeva narakaṃ smṛtam ॥ 91॥

देहोऽहमिति सङ्कल्पो जगत्सर्वमितीर्यते ।
देहोऽहमिति सङ्कल्पो हृदयग्रन्थिरीरितिः ॥ ९२॥

deho'hamiti saṅkalpo jagatsarvamitīryate ।
deho'hamiti saṅkalpo hṛdayagranthirīritiḥ ॥ 92॥

देहोऽहमिति यज्ज्ञानं तदेवाज्ञानमुच्यते ।
देहोऽहमिति यज्ज्ञानं तदसद्भावमेव च ॥ ९३॥

deho'hamiti yajjñānaṃ tadevājñānamucyate ।
deho'hamiti yajjñānaṃ tadasadbhāvameva ca ॥ 93॥

देहोऽहमिति या बुद्धिः सा चाविद्येति भण्यते ।
देहोऽहमिति यज्ज्ञानं तदेव द्वैतमुच्यते ॥ ९४॥

deho'hamiti yā buddhiḥ sā cāvidyeti bhaṇyate ।
deho'hamiti yajjñānaṃ tadeva dvaitamucyate ॥ 94॥

देहोऽहमिति सङ्कल्पः सत्यजीवः स एव हि ।
देहोऽहमिति यज्ज्ञानं परिच्छिन्नमितीरितम् ॥ ९५॥

deho'hamiti saṅkalpaḥ satyajīvaḥ sa eva hi ।
deho'hamiti yajjñānaṃ paricchinnamitīritam ॥ 95॥

देहोऽहमिति सङ्कल्पो महापापमिति स्फुटम् ।
देहोऽहमिति या बुद्धिस्तृष्णा दोषामयः किल ॥ ९६॥

deho'hamiti saṅkalpo mahāpāpamiti sphuṭam ।
deho'hamiti yā buddhistṛṣṇā doṣāmayaḥ kila ॥ 96॥

यत्किञ्चिदपि सङ्कल्पस्तापत्रयमितीरितम् ।
कामं क्रोधं बन्धनं सर्वदुःखं
विश्वं दोषं कालनानास्वरूपम् ।
यत्किञ्चेदं सर्वसङ्कल्पजालं
तत्किञ्चेदं मानसं सोम विद्धि ॥ ९७॥

yatkiñcidapi saṅkalpastāpatrayamitīritam ।
kāmaṃ krodhaṃ bandhanaṃ sarvaduḥkhaṃ
viśvaṃ doṣaṃ kālanānāsvarūpam ।
yatkiñcedaṃ sarvasaṅkalpajālaṃ
tatkiñcedaṃ mānasaṃ soma viddhi ॥ 97॥

मन एव जगत्सर्वं मन एव महारिपुः ।
मन एव हि संसारो मन एव जगत्त्रयम् ॥ ९८॥

mana eva jagatsarvaṃ mana eva mahāripuḥ ।
mana eva hi saṃsāro mana eva jagattrayam ॥ 98॥

मन एव महद्दुःखं मन एव जरादिकम् ।
मन एव हि कालश्च मन एव मलं तथा ॥ ९९॥

mana eva mahadduḥkhaṃ mana eva jarādikam ।
mana eva hi kālaśca mana eva malaṃ tathā ॥ 99॥

मन एव हि सङ्कल्पो मन एव हि जीवकः ।
मन एव हि चित्तं च मनोऽहङ्कार एव च ॥ १००॥

mana eva hi saṅkalpo mana eva hi jīvakaḥ ।
mana eva hi cittaṃ ca mano'haṅkāra eva ca ॥ 100॥

मन एव महद्बन्धं मनोऽन्तःकरणं च तत् ।
मन एव हि भूमिश्च मन एव हि तोयकम् ॥ १०१॥

mana eva mahadbandhaṃ mano'ntaḥkaraṇaṃ ca tat ।
mana eva hi bhūmiśca mana eva hi toyakam ॥ 101॥

मन एव हि तेजश्च मन एव मरुन्महान् ।
मन एव हि चाकाशं मन एव हि शब्दकम् ॥ १०२॥

mana eva hi tejaśca mana eva marunmahān ।
mana eva hi cākāśaṃ mana eva hi śabdakam ॥ 102॥

स्पर्शं रूपं रसं गन्धं कोशाः पञ्च मनोभवाः ।
जाग्रत्स्वप्नसुषुप्त्यादि मनोमयरितीरितम् ॥ १०३॥

sparśaṃ rūpaṃ rasaṃ gandhaṃ kośāḥ pañca manobhavāḥ ।
jāgratsvapnasuṣuptyādi manomayaritīritam ॥ 103॥

दिक्पाला वसवो रुद्रा आदित्याश्च मनोमयाः ।
दृश्यं जडं द्वन्द्वजातमज्ञानं मानसं स्मृतम् ॥ १०४॥

dikpālā vasavo rudrā ādityāśca manomayāḥ ।
dṛśyaṃ jaḍaṃ dvandvajātamajñānaṃ mānasaṃ smṛtam ॥ 104॥

सङ्कल्पमेव यत्किञ्चित्तत्तन्नास्तीति निश्चिनु ।
नास्ति नास्ति जगत्सर्वं गुरुशिष्यादिकं नहीत्युपनिषत् ॥ १०५॥

saṅkalpameva yatkiñcittattannāstīti niścinu ।
nāsti nāsti jagatsarvaṃ guruśiṣyādikaṃ nahītyupaniṣat ॥ 105॥

इति पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५॥

iti pañcamo'dhyāyaḥ ॥ 5॥

ऋभुः ॥ सर्वं सच्चिन्मयं विद्धि सर्वं सच्चिन्मयं ततम् ।
सच्चिदानन्दमद्वैतं सच्चिदानन्दमद्वयम् ॥ १॥

ṛbhuḥ ॥ sarvaṃ saccinmayaṃ viddhi sarvaṃ saccinmayaṃ tatam ।
saccidānandamadvaitaṃ saccidānandamadvayam ॥ 1॥

सच्चिदानन्दमात्रं हि सच्चिदानन्दमन्यकम् ।
सच्चिदानन्दरूपोऽहं सच्चिदानन्दमेव खम् ॥ २॥

saccidānandamātraṃ hi saccidānandamanyakam ।
saccidānandarūpo'haṃ saccidānandameva kham ॥ 2॥

सच्चिदानन्दमेव त्वं सच्चिदानन्दकोऽस्म्यहम् ।
मनोबुद्धिरहङ्कारचित्तसङ्घातका अमी ॥ ३॥

saccidānandameva tvaṃ saccidānandako'smyaham ।
manobuddhirahaṅkāracittasaṅghātakā amī ॥ 3॥

न त्वं नाहं न चान्यद्वा सर्वं ब्रह्मैव केवलम् ।
न वाक्यं न पदं वेदं नाक्षरं न जडं क्वचित् ॥ ४॥

na tvaṃ nāhaṃ na cānyadvā sarvaṃ brahmaiva kevalam ।
na vākyaṃ na padaṃ vedaṃ nākṣaraṃ na jaḍaṃ kvacit ॥ 4॥

न मध्यं नादि नान्तं वा न सत्यं न निबन्धजम् ।
न दुःखं न सुखं भावं न माया प्रकृतिस्तथा ॥ ५॥

na madhyaṃ nādi nāntaṃ vā na satyaṃ na nibandhajam ।
na duḥkhaṃ na sukhaṃ bhāvaṃ na māyā prakṛtistathā ॥ 5॥

न देहं न मुखं घ्राणं न जिह्वा न च तालुनी ।
न दन्तोष्ठौ ललाटं च निश्वासोच्छ्वास एव च ॥ ६॥

na dehaṃ na mukhaṃ ghrāṇaṃ na jihvā na ca tālunī ।
na dantoṣṭhau lalāṭaṃ ca niśvāsocchvāsa eva ca ॥ 6॥

न स्वेदमस्थि मांसं च न रक्तं न च मूत्रकम् ।
न दूरं नान्तिकं नाङ्गं नोदरं न किरीटकम् ॥ ७॥

na svedamasthi māṃsaṃ ca na raktaṃ na ca mūtrakam ।
na dūraṃ nāntikaṃ nāṅgaṃ nodaraṃ na kirīṭakam ॥ 7॥

न हस्तपादचलनं न शास्त्रं न च शासनम् ।
न वेत्ता वेदनं वेद्यं न जाग्रत्स्वप्नसुप्तयः ॥ ८॥

na hastapādacalanaṃ na śāstraṃ na ca śāsanam ।
na vettā vedanaṃ vedyaṃ na jāgratsvapnasuptayaḥ ॥ 8॥

तुर्यातीतं न मे किञ्चित्सर्वं सच्चिन्मयं ततम् ।
नाध्यात्मिकं नाधिभूतं नाधिदैवं न मायिकम् ॥ ९॥

turyātītaṃ na me kiñcitsarvaṃ saccinmayaṃ tatam ।
nādhyātmikaṃ nādhibhūtaṃ nādhidaivaṃ na māyikam ॥ 9॥

न विश्वतैजसः प्राज्ञो विराट्सूत्रात्मकेश्वरः ।
न गमागमचेष्टा च न नष्टं न प्रयोजनम् ॥ १०॥

na viśvataijasaḥ prājño virāṭsūtrātmakeśvaraḥ ।
na gamāgamaceṣṭā ca na naṣṭaṃ na prayojanam ॥ 10॥

त्याज्यं ग्राह्यं न दूष्यं वा ह्यमेध्यामेध्यकं तथा ।
न पीनं न कृशं क्लेदं न कालं देशभाषणम् ॥ ११॥

tyājyaṃ grāhyaṃ na dūṣyaṃ vā hyamedhyāmedhyakaṃ tathā ।
na pīnaṃ na kṛśaṃ kledaṃ na kālaṃ deśabhāṣaṇam ॥ 11॥

न सर्वं न भयं द्वैतं न वृक्षतृणपर्वताः ।
न ध्यानं योगसंसिद्धिर्न ब्रह्मवैश्यक्षत्रकम् ॥ १२॥

na sarvaṃ na bhayaṃ dvaitaṃ na vṛkṣatṛṇaparvatāḥ ।
na dhyānaṃ yogasaṃsiddhirna brahmavaiśyakṣatrakam ॥ 12॥

न पक्षी न मृगो नाङ्गी न लोभो मोह एव च ।
न मदो न च मात्सर्यं कामक्रोधादयस्तथा ॥ १३॥

na pakṣī na mṛgo nāṅgī na lobho moha eva ca ।
na mado na ca mātsaryaṃ kāmakrodhādayastathā ॥ 13॥

न स्त्रीशूद्रबिडालादि भक्ष्यभोज्यादिकं च यत् ।
न प्रौढहीनो नास्तिक्यं न वार्तावसरोऽति हि ॥ १४॥

na strīśūdrabiḍālādi bhakṣyabhojyādikaṃ ca yat ।
na prauḍhahīno nāstikyaṃ na vārtāvasaro'ti hi ॥ 14॥

न लौकिको न लोको वा न व्यापारो न मूढता ।
न भोक्ता भोजनं भोज्यं न पात्रं पानपेयकम् ॥ १५॥

na laukiko na loko vā na vyāpāro na mūḍhatā ।
na bhoktā bhojanaṃ bhojyaṃ na pātraṃ pānapeyakam ॥ 15॥

न शत्रुमित्रपुत्रादिर्न माता न पिता स्वसा ।
न जन्म न मृतिर्वृद्धिर्न देहोऽहमिति भ्रमः ॥ १६॥

na śatrumitraputrādirna mātā na pitā svasā ।
na janma na mṛtirvṛddhirna deho'hamiti bhramaḥ ॥ 16॥

न शून्यं नापि चाशून्यं नान्तःकरणसंसृतिः ।
न रात्रिर्न दिवा नक्तं न ब्रह्मा न हरिः शिवः ॥ १७॥

na śūnyaṃ nāpi cāśūnyaṃ nāntaḥkaraṇasaṃsṛtiḥ ।
na rātrirna divā naktaṃ na brahmā na hariḥ śivaḥ ॥ 17॥

न वारपक्षमासादि वत्सरं न च चञ्चलम् ।
न ब्रह्मलोको वैकुण्ठो न कैलासो न चान्यकः ॥ १८॥

na vārapakṣamāsādi vatsaraṃ na ca cañcalam ।
na brahmaloko vaikuṇṭho na kailāso na cānyakaḥ ॥ 18॥

न स्वर्गो न च देवेन्द्रो नाग्निलोको न चाग्निकः ।
न यमो यमलोको वा न लोका लोकपालकाः ॥ १९॥

na svargo na ca devendro nāgniloko na cāgnikaḥ ।
na yamo yamaloko vā na lokā lokapālakāḥ ॥ 19॥

न भूर्भुवःस्वस्त्रैलोक्यं न पातालं न भूतलम् ।
नाविद्या न च विद्या च न माया प्रकृतिर्जडा ॥ २०॥

na bhūrbhuvaḥsvastrailokyaṃ na pātālaṃ na bhūtalam ।
nāvidyā na ca vidyā ca na māyā prakṛtirjaḍā ॥ 20॥

न स्थिरं क्षणिकं नाशं न गतिर्न च धावनम् ।
न ध्यातव्यं न मे ध्यानं न मन्त्रो न जपः क्वचित् ॥ २१॥

na sthiraṃ kṣaṇikaṃ nāśaṃ na gatirna ca dhāvanam ।
na dhyātavyaṃ na me dhyānaṃ na mantro na japaḥ kvacit ॥ 21॥

न पदार्था न पूजार्हं नाभिषेको न चार्चनम् ।
न पुष्पं न फलं पत्रं गन्धपुष्पादिधूपकम् ॥ २२॥

na padārthā na pūjārhaṃ nābhiṣeko na cārcanam ।
na puṣpaṃ na phalaṃ patraṃ gandhapuṣpādidhūpakam ॥ 22॥

न स्तोत्रं न नमस्कारो न प्रदक्षिणमण्वपि ।
न प्रार्थना पृथग्भावो न हविर्नाग्निवन्दनम् ॥ २३॥

na stotraṃ na namaskāro na pradakṣiṇamaṇvapi ।
na prārthanā pṛthagbhāvo na havirnāgnivandanam ॥ 23॥

न होमो न च कर्माणि न दुर्वाक्यं सुभाषणम् ।
न गायत्री न वा सन्धिर्न मनस्यं न दुःस्थितिः ॥ २४॥

na homo na ca karmāṇi na durvākyaṃ subhāṣaṇam ।
na gāyatrī na vā sandhirna manasyaṃ na duḥsthitiḥ ॥ 24॥

न दुराशा न दुष्टात्मा न चाण्डालो न पौल्कसः ।
न दुःसहं दुरालापं न किरातो न कैतवम् ॥ २५॥

na durāśā na duṣṭātmā na cāṇḍālo na paulkasaḥ ।
na duḥsahaṃ durālāpaṃ na kirāto na kaitavam ॥ 25॥

न पक्षपातं न पक्षं वा न विभूषणतस्करौ ।
न च दम्भो दाम्भिको वा न हीनो नाधिको नरः ॥ २६॥

na pakṣapātaṃ na pakṣaṃ vā na vibhūṣaṇataskarau ।
na ca dambho dāmbhiko vā na hīno nādhiko naraḥ ॥ 26॥

नैकं द्वयं त्रयं तुर्यं न महत्वं न चाल्पता ।
न पूर्णं न परिच्छिन्नं न काशी न व्रतं तपः ॥ २७॥

naikaṃ dvayaṃ trayaṃ turyaṃ na mahatvaṃ na cālpatā ।
na pūrṇaṃ na paricchinnaṃ na kāśī na vrataṃ tapaḥ ॥ 27॥

न गोत्रं न कुलं सूत्रं न विभुत्वं न शून्यता ।
न स्त्री न योषिन्नो वृद्धा न कन्या न वितन्तुता ॥ २८॥

na gotraṃ na kulaṃ sūtraṃ na vibhutvaṃ na śūnyatā ।
na strī na yoṣinno vṛddhā na kanyā na vitantutā ॥ 28॥

न सूतकं न जातं वा नान्तर्मुखसुविभ्रमः ।
न महावाक्यमैक्यं वा नाणिमादिविभूतयः ॥ २९॥

na sūtakaṃ na jātaṃ vā nāntarmukhasuvibhramaḥ ।
na mahāvākyamaikyaṃ vā nāṇimādivibhūtayaḥ ॥ 29॥

सर्वचैतन्यमात्रत्वात्सर्वदोषः सदा न हि ।
सर्वं सन्मात्ररूपत्वात्सच्चिदानन्दमात्रकम् ॥ ३०॥

sarvacaitanyamātratvātsarvadoṣaḥ sadā na hi ।
sarvaṃ sanmātrarūpatvātsaccidānandamātrakam ॥ 30॥

ब्रह्मैव सर्वं नान्योऽस्ति तदहं तदहं तथा ।
तदेवाहं तदेवाहं ब्रह्मैवाहं सनातनम् ॥ ३१॥

brahmaiva sarvaṃ nānyo'sti tadahaṃ tadahaṃ tathā ।
tadevāhaṃ tadevāhaṃ brahmaivāhaṃ sanātanam ॥ 31॥

ब्रह्मैवाहं न संसारी ब्रह्मैवाहं न मे मनः ।
ब्रह्मैवाहं न मे बुद्धिर्ब्रह्मैवाहं न चेन्द्रियः ॥ ३२॥

brahmaivāhaṃ na saṃsārī brahmaivāhaṃ na me manaḥ ।
brahmaivāhaṃ na me buddhirbrahmaivāhaṃ na cendriyaḥ ॥ 32॥

ब्रह्मैवाहं न देहोऽहं ब्रह्मैवाहं न गोचरः ।
ब्रह्मैवाहं न जीवोऽहं ब्रह्मैवाहं न भेदभूः ॥ ३३॥

brahmaivāhaṃ na deho'haṃ brahmaivāhaṃ na gocaraḥ ।
brahmaivāhaṃ na jīvo'haṃ brahmaivāhaṃ na bhedabhūḥ ॥ 33॥

ब्रह्मैवाहं जडो नाहमहं ब्रह्म न मे मृतिः ।
ब्रह्मैवाहं न च प्राणो ब्रह्मैवाहं परात्परः ॥ ३४॥

brahmaivāhaṃ jaḍo nāhamahaṃ brahma na me mṛtiḥ ।
brahmaivāhaṃ na ca prāṇo brahmaivāhaṃ parātparaḥ ॥ 34॥

इदं ब्रह्म परं ब्रह्म सत्यं ब्रह्म प्रभुर्हि सः ।
कालो ब्रह्म कला ब्रह्म सुखं ब्रह्म स्वयम्प्रभम् ॥ ३५॥

idaṃ brahma paraṃ brahma satyaṃ brahma prabhurhi saḥ ।
kālo brahma kalā brahma sukhaṃ brahma svayamprabham ॥ 35॥

एकं ब्रह्म द्वयं ब्रह्म मोहो ब्रह्म शमादिकम् ।
दोषो ब्रह्म गुणो ब्रह्म दमः शान्तं विभुः प्रभुः ॥ ३६॥

ekaṃ brahma dvayaṃ brahma moho brahma śamādikam ।
doṣo brahma guṇo brahma damaḥ śāntaṃ vibhuḥ prabhuḥ ॥ 36॥

लोको ब्रह्म गुरुर्ब्रह्म शिष्यो ब्रह्म सदाशिवः ।
पूर्वं ब्रह्म परं ब्रह्म शुद्धं ब्रह्म शुभाशुभम् ॥ ३७॥

loko brahma gururbrahma śiṣyo brahma sadāśivaḥ ।
pūrvaṃ brahma paraṃ brahma śuddhaṃ brahma śubhāśubham ॥ 37॥

जीव एव सदा ब्रह्म सच्चिदानन्दमस्म्यहम् ।
सर्वं ब्रह्ममयं प्रोक्तं सर्वं ब्रह्ममयं जगत् ॥ ३८॥

jīva eva sadā brahma saccidānandamasmyaham ।
sarvaṃ brahmamayaṃ proktaṃ sarvaṃ brahmamayaṃ jagat ॥ 38॥

स्वयं ब्रह्म न सन्देहः स्वस्मादन्यन्न किञ्चन ।
सर्वमात्मैव शुद्धात्मा सर्वं चिन्मात्रमद्वयम् ॥ ३९॥

svayaṃ brahma na sandehaḥ svasmādanyanna kiñcana ।
sarvamātmaiva śuddhātmā sarvaṃ cinmātramadvayam ॥ 39॥

नित्यनिर्मलरूपात्मा ह्यात्मनोऽन्यन्न किञ्चन ।
अणुमात्रलसद्रूपमणुमात्रमिदं जगत् ॥ ४०॥

nityanirmalarūpātmā hyātmano'nyanna kiñcana ।
aṇumātralasadrūpamaṇumātramidaṃ jagat ॥ 40॥

अणुमात्रं शरीरं वा ह्यणुमात्रमसत्यकम् ।
अणुमात्रमचिन्त्यं वा चिन्त्यं वा ह्यणुमात्रकम् ॥ ४१॥

aṇumātraṃ śarīraṃ vā hyaṇumātramasatyakam ।
aṇumātramacintyaṃ vā cintyaṃ vā hyaṇumātrakam ॥ 41॥

ब्रह्मैव सर्वं चिन्मात्रं ब्रह्ममात्रं जगत्त्रयम् ।
आनन्दं परमानन्दमन्यत्किञ्चिन्न किञ्चन ॥ ४२॥

brahmaiva sarvaṃ cinmātraṃ brahmamātraṃ jagattrayam ।
ānandaṃ paramānandamanyatkiñcinna kiñcana ॥ 42॥

चैतन्यमात्रमोङ्कारं ब्रह्मैव सकलं स्वयम् ।
अहमेव जगत्सर्वमहमेव परं पदम् ॥ ४३॥

caitanyamātramoṅkāraṃ brahmaiva sakalaṃ svayam ।
ahameva jagatsarvamahameva paraṃ padam ॥ 43॥

अहमेव गुणातीत अहमेव परात्परः ।
अहमेव परं ब्रह्म अहमेव गुरोर्गुरुः ॥ ४४॥

ahameva guṇātīta ahameva parātparaḥ ।
ahameva paraṃ brahma ahameva gurorguruḥ ॥ 44॥

अहमेवाखिलाधार अहमेव सुखात्सुखम् ।
आत्मनोऽन्यज्जगन्नास्ति आत्मनोऽन्यत्सुखं न च ॥ ४५॥

ahamevākhilādhāra ahameva sukhātsukham ।
ātmano'nyajjagannāsti ātmano'nyatsukhaṃ na ca ॥ 45॥

आत्मनोऽन्या गतिर्नास्ति सर्वमात्ममयं जगत् ।
आत्मनोऽन्यन्नहि क्वापि आत्मनोऽन्यत्तृणं नहि ॥ ४६॥

ātmano'nyā gatirnāsti sarvamātmamayaṃ jagat ।
ātmano'nyannahi kvāpi ātmano'nyattṛṇaṃ nahi ॥ 46॥

आत्मनोऽन्यत्तुषं नास्ति सर्वमात्ममयं जगत् ।
ब्रह्ममात्रमिदं सर्वं ब्रह्ममात्रमसन्न हि ॥ ४७॥

ātmano'nyattuṣaṃ nāsti sarvamātmamayaṃ jagat ।
brahmamātramidaṃ sarvaṃ brahmamātramasanna hi ॥ 47॥

ब्रह्ममात्रं श्रुतं सर्वं स्वयं ब्रह्मैव केवलम् ।
ब्रह्ममात्रं वृतं सर्वं ब्रह्ममात्रं रसं सुखम् ॥ ४८॥

brahmamātraṃ śrutaṃ sarvaṃ svayaṃ brahmaiva kevalam ।
brahmamātraṃ vṛtaṃ sarvaṃ brahmamātraṃ rasaṃ sukham ॥ 48॥

ब्रह्ममात्रं चिदाकाशं सच्चिदानन्दमव्ययम् ।
ब्रह्मणोऽन्यतरन्नास्ति ब्रह्मणोऽन्यज्जगन्न च ॥ ४९॥

brahmamātraṃ cidākāśaṃ saccidānandamavyayam ।
brahmaṇo'nyatarannāsti brahmaṇo'nyajjaganna ca ॥ 49॥

ब्रह्मणोऽन्यदह नास्ति ब्रह्मणोऽन्यत्फलं नहि ।
ब्रह्मणोऽन्यत्तृणं नास्ति ब्रह्मणोऽन्यत्पदं नहि ॥ ५०॥

brahmaṇo'nyadaha nāsti brahmaṇo'nyatphalaṃ nahi ।
brahmaṇo'nyattṛṇaṃ nāsti brahmaṇo'nyatpadaṃ nahi ॥ 50॥

ब्रह्मणोऽन्यद्गुरुर्नास्ति ब्रह्मणोऽन्यमसद्वपुः ।
ब्रह्मणोऽन्यन्न चाहन्ता त्वत्तेदन्ते नहि क्वचित् ॥ ५१॥

brahmaṇo'nyadgururnāsti brahmaṇo'nyamasadvapuḥ ।
brahmaṇo'nyanna cāhantā tvattedante nahi kvacit ॥ 51॥

स्वयं ब्रह्मात्मकं विद्धि स्वस्मादन्यन्न किञ्चन ।
यत्किञ्चिद्दृश्यते लोके यत्किञ्चिद्भाष्यते जनैः ॥ ५२॥

svayaṃ brahmātmakaṃ viddhi svasmādanyanna kiñcana ।
yatkiñciddṛśyate loke yatkiñcidbhāṣyate janaiḥ ॥ 52॥

यत्किञ्चिद्भुज्यते क्वापि तत्सर्वमसदेव हि ।
कर्तृभेदं क्रियाभेदं गुणभेदं रसादिकम् ॥ ५३॥

yatkiñcidbhujyate kvāpi tatsarvamasadeva hi ।
kartṛbhedaṃ kriyābhedaṃ guṇabhedaṃ rasādikam ॥ 53॥

लिङ्गभेदमिदं सर्वमसदेव सदा सुखम् ।
कालभेदं देशभेदं वस्तुभेदं जयाजयम् ॥ ५४॥

liṅgabhedamidaṃ sarvamasadeva sadā sukham ।
kālabhedaṃ deśabhedaṃ vastubhedaṃ jayājayam ॥ 54॥

यद्यद्भेदं च तत्सर्वमसदेव हि केवलम् ।
असदन्तःकरणकमसदेवेन्द्रियादिकम् ॥ ५५॥

yadyadbhedaṃ ca tatsarvamasadeva hi kevalam ।
asadantaḥkaraṇakamasadevendriyādikam ॥ 55॥

असत्प्राणादिकं सर्वं सङ्घातमसदात्मकम् ।
असत्यं पञ्चकोशाख्यमसत्यं पञ्च देवताः ॥ ५६॥

asatprāṇādikaṃ sarvaṃ saṅghātamasadātmakam ।
asatyaṃ pañcakośākhyamasatyaṃ pañca devatāḥ ॥ 56॥

असत्यं षड्विकारादि असत्यमरिवर्गकम् ।
असत्यं षडृतुश्चैव असत्यं षड्रसस्तथा ॥ ५७॥

asatyaṃ ṣaḍvikārādi asatyamarivargakam ।
asatyaṃ ṣaḍṛtuścaiva asatyaṃ ṣaḍrasastathā ॥ 57॥

सच्चिदानन्दमात्रोऽहमनुत्पन्नमिदं जगत् ।
आत्मैवाहं परं सत्यं नान्याः संसारदृष्टयः ॥ ५८॥

saccidānandamātro'hamanutpannamidaṃ jagat ।
ātmaivāhaṃ paraṃ satyaṃ nānyāḥ saṃsāradṛṣṭayaḥ ॥ 58॥

सत्यमानन्दरूपोऽहं चिद्घनानन्दविग्रहः ।
अहमेव परानन्द अहमेव परात्परः ॥ ५९॥

satyamānandarūpo'haṃ cidghanānandavigrahaḥ ।
ahameva parānanda ahameva parātparaḥ ॥ 59॥

ज्ञानाकारमिदं सर्वं ज्ञानानन्दोऽहमद्वयः ।
सर्वप्रकाशरूपोऽहं सर्वाभावस्वरूपकम् ॥ ६०॥

jñānākāramidaṃ sarvaṃ jñānānando'hamadvayaḥ ।
sarvaprakāśarūpo'haṃ sarvābhāvasvarūpakam ॥ 60॥

अहमेव सदा भामीत्येवं रूपं कुतोऽप्यसत् ।
त्वमित्येवं परं ब्रह्म चिन्मयानन्दरूपवान् ॥ ६१॥

ahameva sadā bhāmītyevaṃ rūpaṃ kuto'pyasat ।
tvamityevaṃ paraṃ brahma cinmayānandarūpavān ॥ 61॥

चिदाकारं चिदाकाशं चिदेव परमं सुखम् ।
आत्मैवाहमसन्नाहं कूटस्थोऽहं गुरुः परः ॥ ६२॥

cidākāraṃ cidākāśaṃ cideva paramaṃ sukham ।
ātmaivāhamasannāhaṃ kūṭastho'haṃ guruḥ paraḥ ॥ 62॥

सच्चिदानन्दमात्रोऽहमनुत्पन्नमिदं जगत् ।
कालो नास्ति जगन्नास्ति मायाप्रकृतिरेव न ॥ ६३॥

saccidānandamātro'hamanutpannamidaṃ jagat ।
kālo nāsti jagannāsti māyāprakṛtireva na ॥ 63॥

अहमेव हरिः साक्षादहमेव सदाशिवः ।
शुद्धचैतन्यभावोऽहं शुद्धसत्त्वानुभावनः ॥ ६४॥

ahameva hariḥ sākṣādahameva sadāśivaḥ ।
śuddhacaitanyabhāvo'haṃ śuddhasattvānubhāvanaḥ ॥ 64॥

अद्वयानन्दमात्रोऽहं चिद्घनैकरसोऽस्म्यहम् ।
सर्वं ब्रह्मैव सततं सर्वं ब्रह्मैव केवलम् ॥ ६५॥

advayānandamātro'haṃ cidghanaikaraso'smyaham ।
sarvaṃ brahmaiva satataṃ sarvaṃ brahmaiva kevalam ॥ 65॥

सर्वं ब्रह्मैव सततं सर्वं ब्रह्मैव चेतनम् ।
सर्वान्तर्यामिरूपोऽहं सर्वसाक्षित्वलक्षणः ॥ ६६॥

sarvaṃ brahmaiva satataṃ sarvaṃ brahmaiva cetanam ।
sarvāntaryāmirūpo'haṃ sarvasākṣitvalakṣaṇaḥ ॥ 66॥

परमात्मा परं ज्योतिः परं धाम परा गतिः ।
सर्ववेदान्तसारोऽहं सर्वशास्त्रसुनिश्चितः ॥ ६७॥

paramātmā paraṃ jyotiḥ paraṃ dhāma parā gatiḥ ।
sarvavedāntasāro'haṃ sarvaśāstrasuniścitaḥ ॥ 67॥

योगानन्दस्वरूपोऽहं मुख्यानन्दमहोदयः ।
सर्वज्ञानप्रकाशोऽस्मि मुख्यविज्ञानविग्रहः ॥ ६८॥

yogānandasvarūpo'haṃ mukhyānandamahodayaḥ ।
sarvajñānaprakāśo'smi mukhyavijñānavigrahaḥ ॥ 68॥

तुर्यातुर्यप्रकाशोऽस्मि तुर्यातुर्यादिवर्जितः ।
चिदक्ष्रोऽन् सत्योऽहं वासुदवोऽजररोऽमरः ॥ ६९॥

turyāturyaprakāśo'smi turyāturyādivarjitaḥ ।
cidakṣro'n satyo'haṃ vāsudavo'jararo'maraḥ ॥ 69॥

अहं ब्रह्म चिदाकाशं नित्यं ब्रह्म निरञ्जनम् ।
शुद्धं बुद्धं सदामुक्तमनामकमरूपकम् ॥ ७०॥

ahaṃ brahma cidākāśaṃ nityaṃ brahma nirañjanam ।
śuddhaṃ buddhaṃ sadāmuktamanāmakamarūpakam ॥ 70॥

सच्चिदानन्दरूपोऽहमनुन्त्पन्नमिदं जगत् ।
सत्यासत्यं जगन्नास्ति सङ्कल्पकलनादिकम् ॥ ७१॥

saccidānandarūpo'hamanuntpannamidaṃ jagat ।
satyāsatyaṃ jagannāsti saṅkalpakalanādikam ॥ 71॥

नित्यानन्दमयं ब्रह्म केवलं सर्वदा स्वयम् ।
अनन्तमव्ययं शान्तमेकरूपमनामयम् ॥ ७२॥

nityānandamayaṃ brahma kevalaṃ sarvadā svayam ।
anantamavyayaṃ śāntamekarūpamanāmayam ॥ 72॥

मत्तोऽन्यदस्ति चेन्मिथ्या यथा मरुमरीचिका ।
वन्ध्याकुमारवचने भीतिश्चेदस्ति किञ्चन ॥ ७३॥

matto'nyadasti cenmithyā yathā marumarīcikā ।
vandhyākumāravacane bhītiścedasti kiñcana ॥ 73॥

शशशृङ्गेण नागेन्द्रो मृतश्चेज्जगदस्ति तत् ।
मृगतृष्णाजलं पीत्वा तृप्तश्चेदस्त्विदं जगत् ॥ ७४॥

śaśaśṛṅgeṇa nāgendro mṛtaścejjagadasti tat ।
mṛgatṛṣṇājalaṃ pītvā tṛptaścedastvidaṃ jagat ॥ 74॥

नरशृङ्गेण नष्टश्चेत्कश्चिदस्त्विदमेव हि ।
गन्धर्वनगरे सत्ये जगद्भवति सर्वदा ॥ ७५॥

naraśṛṅgeṇa naṣṭaścetkaścidastvidameva hi ।
gandharvanagare satye jagadbhavati sarvadā ॥ 75॥

गगने नीलिमासत्ये जगत्सत्यं भविष्यति ।
शुक्तिकारजतं सत्यं भूषणं चेज्जगद्भवेत् ॥ ७६॥

gagane nīlimāsatye jagatsatyaṃ bhaviṣyati ।
śuktikārajataṃ satyaṃ bhūṣaṇaṃ cejjagadbhavet ॥ 76॥

रज्जुसर्पेण दष्टश्चेन्नरो भवतु संसृतिः ।
जातरूपेण बाणेन ज्वालाग्नौ नाशिते जगत् ॥ ७७॥

rajjusarpeṇa daṣṭaścennaro bhavatu saṃsṛtiḥ ।
jātarūpeṇa bāṇena jvālāgnau nāśite jagat ॥ 77॥

विन्ध्याटव्यां पायसान्नमस्ति चेज्जगदुद्भवः ।
रम्भास्तम्भेन काष्ठेन पाकसिद्धौ जगद्भवेत् ॥ ७८॥

vindhyāṭavyāṃ pāyasānnamasti cejjagadudbhavaḥ ।
rambhāstambhena kāṣṭhena pākasiddhau jagadbhavet ॥ 78॥

सद्यः कुमारिकरूपैः पाके सिद्धे जगद्भवेत् ।
चित्रस्थदीपैस्तमसो नाशश्चेदस्त्विदं जगत् ॥ ७९॥

sadyaḥ kumārikarūpaiḥ pāke siddhe jagadbhavet ।
citrasthadīpaistamaso nāśaścedastvidaṃ jagat ॥ 79॥

मासात्पूर्वं मृतो मर्त्यो ह्यागतश्चेज्जगद्भवेत् ।
तक्रं क्षीरस्वरूपं चेत्क्वचिन्नित्यं जगद्भवेत् ॥ ८०॥

māsātpūrvaṃ mṛto martyo hyāgataścejjagadbhavet ।
takraṃ kṣīrasvarūpaṃ cetkvacinnityaṃ jagadbhavet ॥ 80॥

गोस्तनादुद्भवं क्षीरं पुनरारोपणे जगत् ।
भूरजोऽब्धौ समुत्पन्ने जगद्भवतु सर्वदा ॥ ८१॥

gostanādudbhavaṃ kṣīraṃ punarāropaṇe jagat ।
bhūrajo'bdhau samutpanne jagadbhavatu sarvadā ॥ 81॥

कूर्मरोम्णा गजे बद्धे जगदस्तु मदोत्कटे ।
नालस्थतन्तुना मेरुश्चालितश्चेज्जगद्भवेत् ॥ ८२॥

kūrmaromṇā gaje baddhe jagadastu madotkaṭe ।
nālasthatantunā meruścālitaścejjagadbhavet ॥ 82॥

तरङ्गमालया सिन्धुर्बद्धश्चेदस्त्विदं जगत् ।
अग्नेरधश्चेज्ज्वलनं जगद्भवतु सर्वदा ॥ ८३॥

taraṅgamālayā sindhurbaddhaścedastvidaṃ jagat ।
agneradhaścejjvalanaṃ jagadbhavatu sarvadā ॥ 83॥

ज्वालावह्निः शीतलश्चेदस्तिरूपमिदं जगत् ।
ज्वालाग्निमण्डले पद्मवृद्धिश्चेज्जगदस्त्विदम् ॥ ८४॥

jvālāvahniḥ śītalaścedastirūpamidaṃ jagat ।
jvālāgnimaṇḍale padmavṛddhiścejjagadastvidam ॥ 84॥

महच्छैलेन्द्रनीलं वा सम्भवच्चेदिदं जगत् ।
मेरुरागत्य पद्माक्षे स्थितश्चेदस्त्विदं जगत् ॥ ८५॥

mahacchailendranīlaṃ vā sambhavaccedidaṃ jagat ।
merurāgatya padmākṣe sthitaścedastvidaṃ jagat ॥ 85॥

निगिरेच्चेद्भृङ्गसूनुर्मेरुं चलवदस्त्विदम् ।
मशकेन हते सिंहे जगत्सत्यं तदास्तु ते ॥ ८६॥

nigireccedbhṛṅgasūnurmeruṃ calavadastvidam ।
maśakena hate siṃhe jagatsatyaṃ tadāstu te ॥ 86॥

अणुकोटरविस्तीर्णे त्रैलोक्यं चेज्जगद्भवेत् ।
तृणानलश्च नित्यश्चेत्क्षणिकं तज्जगद्भवेत् ॥ ८७॥

aṇukoṭaravistīrṇe trailokyaṃ cejjagadbhavet ।
tṛṇānalaśca nityaścetkṣaṇikaṃ tajjagadbhavet ॥ 87॥

स्वप्नदृष्टं च यद्वस्तु जागरे चेज्जगद्भवः ।
नदीवेगो निश्चलश्चेत्केनापीदं भवेज्जगत् ॥ ८८॥

svapnadṛṣṭaṃ ca yadvastu jāgare cejjagadbhavaḥ ।
nadīvego niścalaścetkenāpīdaṃ bhavejjagat ॥ 88॥

क्षुधितस्याग्निर्भोज्यश्चेन्निमिषं कल्पितं भवेत् ।
जात्यन्धै रत्नविषयः सुज्ञातश्चेज्जगत्सदा ॥ ८९॥

kṣudhitasyāgnirbhojyaścennimiṣaṃ kalpitaṃ bhavet ।
jātyandhai ratnaviṣayaḥ sujñātaścejjagatsadā ॥ 89॥

नपुंसककुमारस्य स्त्रीसुखं चेद्भवज्जगत् ।
निर्मितः शशशृङ्गेण रथश्चेज्जगदस्ति तत् ॥ ९०॥

napuṃsakakumārasya strīsukhaṃ cedbhavajjagat ।
nirmitaḥ śaśaśṛṅgeṇa rathaścejjagadasti tat ॥ 90॥

सद्योजाता तु या कन्या भोगयोग्या भवेज्जगत् ।
वन्ध्या गर्भाप्ततत्सौख्यं ज्ञाता चेदस्त्विदं जगत् ॥ ९१॥

sadyojātā tu yā kanyā bhogayogyā bhavejjagat ।
vandhyā garbhāptatatsaukhyaṃ jñātā cedastvidaṃ jagat ॥ 91॥

काको वा हंसवद्गच्छेज्जगद्भवतु निश्चलम् ।
महाखरो वा सिंहेन युध्यते चेज्जगत्स्थितिः ॥ ९२॥

kāko vā haṃsavadgacchejjagadbhavatu niścalam ।
mahākharo vā siṃhena yudhyate cejjagatsthitiḥ ॥ 92॥

महाखरो गजगतिं गतश्चेज्जगदस्तु तत् ।
सम्पूर्णचन्द्रसूर्यश्चेज्जगद्भातु स्वयं जडम् ॥ ९३॥

mahākharo gajagatiṃ gataścejjagadastu tat ।
sampūrṇacandrasūryaścejjagadbhātu svayaṃ jaḍam ॥ 93॥

चन्द्रसूर्यादिकौ त्यक्त्वा राहुश्चेद्दृश्यते जगत् ।
भृष्टबीजसमुत्पन्नवृद्धिश्चेज्जगदस्तु सत् ॥ ९४॥

candrasūryādikau tyaktvā rāhuśceddṛśyate jagat ।
bhṛṣṭabījasamutpannavṛddhiścejjagadastu sat ॥ 94॥

दरिद्रो धनिकानां च सुखं भुङ्क्ते तदा जगत् ।
शुना वीर्येण सिंहस्तु जितो यदि जगत्तदा ॥ ९५॥

daridro dhanikānāṃ ca sukhaṃ bhuṅkte tadā jagat ।
śunā vīryeṇa siṃhastu jito yadi jagattadā ॥ 95॥

ज्ञानिनो हृदयं मूढैर्ज्ञातं चेत्कल्पनं तदा ।
श्वानेन सागरे पीते निःशेषेण मनो भवेत् ॥ ९६॥

jñānino hṛdayaṃ mūḍhairjñātaṃ cetkalpanaṃ tadā ।
śvānena sāgare pīte niḥśeṣeṇa mano bhavet ॥ 96॥

शुद्धाकाशो मनुष्येषु पतितश्चेत्तदा जगत् ।
भूमौ वा पतितं व्योम व्योमपुष्पं सुगन्धकम् ॥ ९७॥

śuddhākāśo manuṣyeṣu patitaścettadā jagat ।
bhūmau vā patitaṃ vyoma vyomapuṣpaṃ sugandhakam ॥ 97॥

शुद्धाकाशे वने जाते चलिते तु तदा जगत् ।
केवले दर्पणे नास्ति प्रतिबिम्बं तदा जगत् ॥ ९८॥

śuddhākāśe vane jāte calite tu tadā jagat ।
kevale darpaṇe nāsti pratibimbaṃ tadā jagat ॥ 98॥

अजकुक्षौ जगन्नास्ति ह्यात्मकुक्षौ जगन्नहि ।
सर्वथा भेदकलनं द्वैताद्वैतं न विद्यते ॥ ९९॥

ajakukṣau jagannāsti hyātmakukṣau jagannahi ।
sarvathā bhedakalanaṃ dvaitādvaitaṃ na vidyate ॥ 99॥

मायाकार्यमिदं भेदमस्ति चेद्ब्रह्मभावनम् ।
देहोऽहमिति दुःखं चेद्ब्रह्माहमिति निश्चयः ॥ १००॥

māyākāryamidaṃ bhedamasti cedbrahmabhāvanam ।
deho'hamiti duḥkhaṃ cedbrahmāhamiti niścayaḥ ॥ 100॥

हृदयग्रन्थिरस्तित्वे छिद्यते ब्रह्मचक्रकम् ।
संशये समनुप्राप्ते ब्रह्मनिश्चयमाश्रयेत् ॥ १०१॥

hṛdayagranthirastitve chidyate brahmacakrakam ।
saṃśaye samanuprāpte brahmaniścayamāśrayet ॥ 101॥

अनात्मरूपचोरश्चेदात्मरत्नस्य रक्षणम् ।
नित्यानन्दमयं ब्रह्म केवलं सर्वदा स्वयम् ॥ १०२॥

anātmarūpacoraścedātmaratnasya rakṣaṇam ।
nityānandamayaṃ brahma kevalaṃ sarvadā svayam ॥ 102॥

एवमादिसुदृष्टान्तैः साधितं ब्रह्ममात्रकम् ।
ब्रह्मैव सर्वभवनं भुवनं नाम सन्त्यज ॥ १०३॥

evamādisudṛṣṭāntaiḥ sādhitaṃ brahmamātrakam ।
brahmaiva sarvabhavanaṃ bhuvanaṃ nāma santyaja ॥ 103॥

अहं ब्रह्मेति निश्चित्य अहम्भावं परित्यज ।
सर्वमेव लयं याति सुप्तहस्तस्थपुष्पवत् ॥ १०४॥

ahaṃ brahmeti niścitya ahambhāvaṃ parityaja ।
sarvameva layaṃ yāti suptahastasthapuṣpavat ॥ 104॥

न देहो न च कर्माणि सर्वं ब्रह्मैव केवलम् ।
न भूतं न च कार्यं च न चावस्थाचतुष्टयम् ॥ १०५॥

na deho na ca karmāṇi sarvaṃ brahmaiva kevalam ।
na bhūtaṃ na ca kāryaṃ ca na cāvasthācatuṣṭayam ॥ 105॥

लक्षणात्रयविज्ञानं सर्वं ब्रह्मैव केवलम् ।
सर्वव्यापारमुत्सृज्य ह्यहं ब्रह्मेति भावय ॥ १०६॥

lakṣaṇātrayavijñānaṃ sarvaṃ brahmaiva kevalam ।
sarvavyāpāramutsṛjya hyahaṃ brahmeti bhāvaya ॥ 106॥

अहं ब्रह्म न सन्देहो ह्यहं ब्रह्म चिदात्मकम् ।
सच्चिदानन्दमात्रोऽहमिति निश्चित्य तत्त्यज ॥ १०७॥

ahaṃ brahma na sandeho hyahaṃ brahma cidātmakam ।
saccidānandamātro'hamiti niścitya tattyaja ॥ 107॥

शाङ्करीयं महाशास्त्रं न देयं यस्य कस्यचित् ।
नास्तिकाय कृतघ्नाय दुर्वृत्ताय दुरात्मने ॥ १०८॥

śāṅkarīyaṃ mahāśāstraṃ na deyaṃ yasya kasyacit ।
nāstikāya kṛtaghnāya durvṛttāya durātmane ॥ 108॥

गुरुभक्तिविशुद्धान्तःकरणाय महात्मने ।
सम्यक्परीक्ष्य दातव्यं मासं षाण्मासवत्सरम् ॥ १०९॥

gurubhaktiviśuddhāntaḥkaraṇāya mahātmane ।
samyakparīkṣya dātavyaṃ māsaṃ ṣāṇmāsavatsaram ॥ 109॥

सर्वोपनिषदभ्यासं दूरतस्त्यज्य सादरम् ।
तेजोबिन्दूपनिषदमभ्यसेत्सर्वदा मुदा ॥ ११०॥

sarvopaniṣadabhyāsaṃ dūratastyajya sādaram ।
tejobindūpaniṣadamabhyasetsarvadā mudā ॥ 110॥

सकृदभ्यासमात्रेण ब्रह्मैव भवति स्वयम् ।
ब्रह्मैव भवति स्वयमित्युपनिषत् ॥

sakṛdabhyāsamātreṇa brahmaiva bhavati svayam ।
brahmaiva bhavati svayamityupaniṣat ॥

ॐ सह नाववतु ॥ सह नौ भुनक्तु ॥

oṃ saha nāvavatu ॥ saha nau bhunaktu ॥

सह वीर्यं करवावहै ॥

saha vīryaṃ karavāvahai ॥

तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥

tejasvināvadhītamastu mā vidviṣāvahai ॥

इति तेजोबिन्दूपनिषत्समाप्ता ॥

iti tejobindūpaniṣatsamāptā ॥

Subscribe now to get unrestricted access to all resources, in all languages, throughout this web site!
Subscription Form

THIS ARTICLE IN OTHER LANGUAGES:

English: Tejobindu-Upanishad of Krshna-Yajurveda

Tejobindu Upanishad

THIS ARTICLE IN OTHER LANGUAGES:

YOU MAY ALSO LIKE